Irsiyat va o‘zgaruvchanlik. 9 - sinf - Биология - Учебники (по школьные предметы)

Irsiyat va o‘zgaruvchanlik. 9 - sinf

Загружено в:

04.10.2019

Скачано:

0

Размер:

6640.9326171875 KB

43-§. Irsiyat va o‘zgaruvchanlik43-§. Irsiyat va o‘zgaruvchanlik 9- sinf “Biologiya. Sitologiya va genetika asoslari” darsligi asosida. 20149- sinf “Biologiya. Sitologiya va genetika asoslari” darsligi asosida. 2014

• Genetika — organizmlarning ikki xususiyati: irsiyat va o‘zgaruvchanligini o‘rganadi.

• Irsiyat — bu organizmning belgi va rivojlanish xususiyatlarini kelgusi avlodlarga o‘tkazib turish xossasidir. Irsiyat tufayli tur doirasidagi hamma individlar o‘xshash bo‘ladi. Irsiyat hayvonlar, o‘simliklar va mikroorganizmlarga tur, zot, nav, shtamning xarakterli belgilarini avloddan avlodga saqlab be rish uchun imkon beradi.

• Belgilarning nasldan naslga o‘tib borishi ko‘payish orqali yuzaga chiqadi. Jinsiy ko‘payishda yangi avlodlar urug‘lanish natijasida bunyodga keladi. Irsiyatning moddiy asoslari jinsiy hujayralarga jo bo‘lgan xromosoma va undagi genlardir.

• Gen DNKning ma’lum bir qismi bo‘lib, alohida belgilar ning rivojlanishini aniqlaydi yoki oqsil molekulasini shakllant iradi. Jinssiz va vegetativ ko‘payishda yangi avlod bir hujayrali yoki ko‘p hujayrali tuzilmal ardan rivojlanadi. Ko‘payishning bu shakllarida ham avlodlar o‘rtasidagi bog‘lanish genlar orqali yuzaga chiqadi.

• O‘zgaruvchanlik — organizmlarning yangi belgilari va xususiyatlarini namoyon etish qobiliyatidir. O‘zgaruvchanlik tufayli tur doirasidagi individlar bir biridan farq qiladi. Demak, irsiyat bilan o‘zgaruvchanlik organizmning bir biriga qarama qarshi, ammo o‘zaro bog‘langan xossalaridir.

• Irsiyat tufayli turning bir xilligi saqlanib borsa, o‘zgaruv chanlik turni aksincha, har xil qilib qo‘yadi. Bir tur individlari o‘rtasidagi tafovutlar organizm geno tipining o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lishi mumkin. O‘zgaruvchanlik tashqi sharoitlar bilan ham belgilanadi.

• Ma’lum bir organizmlarning barcha genlarining yig‘indisi genotip deb ataladi. Organizmning barcha belgi va xususiyatlarining yig‘indisi fenotip deb yuritiladi. Bunga faqat organizmning ko‘rinadigan tashqi belgilari (teri rangi, soch, quloq yoki burun shakli, gullarning rangi) emas, balki biokimyoviy (oqsilning tuzilishi, ferment faolligi, qondagi garmonlar konsentratsiyasi va boshqalar), gistologik (hujayraning shakli, to‘qimalar va organlar tuzilishi), anatomik (tana tuzilishi, organlar joylashuvi) belgilari ham kiradi.

Savol va topshiriqlar • Genetika fani nimani o‘rganadi? • Irsiyat deb nimaga aytiladi? • O‘zgaruvchanlik deb nimaga aytiladi? • Gen nima? • Genotip va fenotip tushunchalarini o‘zaro taqqoslab bering.

Похожие

Fenotipik o‘zgaruvchanlik. 9 - sinf

Irsiy (genotipik) o‘zgaruvchanlik. 9 - sinf

Evolutsiyani harakatlantiruvchi kuchlari. Irsiy o‘zgaruvchanlik. 10 - sinf

Yadro. 9 - sinf

Urug‘lanish. 9 - sinf