Содда ҳайвонлар (Protozoa)типи - Zoologiya - Slaydlar

Содда ҳайвонлар (Protozoa)типи

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

8312.5 KB

Ko'chirib olish

Содда ҳайвонлар ( Protozoa )типи

Ҳайвонлар учун гетеротроф озиқланиш типи характерлидир ( тайёр органик моддалар билан ). Бир ҳўжайрали ҳайвонлар ичида аралаш (миксотроф) озиқланувчи организмлар ҳам учрайди . Ҳайвонларнинг аксарияти — аэроб ( оксидланиш жараёни учун кислород зарур ) организмлар , лекин улар ичида анаэроб организм лар ҳам учрайди . Ҳайвонларнинг ўсимликлардан асосий фарқи – актив ҳаракат қилади, кўп ҳўжайралиларда нерв систем аси ривожланган . Кўпайиши — жинсий ва жинссиз кўпаяди. Ҳайвонот о ламининг 1,5 млн. дан ортиқ тури бор. Ҳайвонот олами 2та кичик оламга бўлинади : 1) Содда ёки бир ҳўжайралилар (7 та тип ); 2) Кўп ҳўжайралилар (17 типов).Ҳайвонот олами0102

Содда ҳайонлар типига характеристика Бир ҳўжайрали ҳайвонлар ва колониаль организм лар . Яшаш муҳити : денгиз ва чучук сув ҳавзалари , тупроқ , ўсимлик , ҳайвон ва одам организмлари . Тузилиши . Бир ёки бир нечта ядр о, цитоплазм асида шу организмларга хос бўлган органоид лар (стигм а , трихоцист, аксостиль ва бошқа ) мавжуд . Ташқи мембранаси зич эктоплазма билан биргаликда пелликул а ҳосил қилади. Цитоплазманинг ташқи қавати тиниқ ва зич — эктоплазма , ички қавати — эндоплазма дан иборат. Баъзиларида чиғаноқ мавжуд.0C

Содда ҳайвонвонлар типига умумий тавсиф0C

Озиқланиши гетеротроф: баъзиларида озиқа гавданинг ҳар қандай жойидан кириши мумкин , баъзиларида эса у махсус органоидлар : ҳўжайра оғзи , ҳўжайра ҳалқуми орқали киради. Овқат ҳазм қилиши – ички, овқат ҳазм қилиш вакуоласи орқали боради. М иксотроф организм лар ҳам учрайди . Айириш . Ҳазм бўлмаган озиқа қолдиқлари тананинг турли жойларидан ёки махсус чиқиш тешиги — порошиц а лардан чиқариб юборилади. Баъзиларида қисқарувчи вакуол алар бўлади . Нафас олиш . Содда ҳайвонларнинг аксарияти — аэроб организм лардир . Жавоб реакциялари ташқи т а ъсиротларга қарши бутун организм қўзғалиши билан жавоб беради. Содда ҳайвонвонлар типига умумий тавсиф01 0C

Ц ист аланиш . Кўпгина содда ҳайвонлар ноқўлай шароит туғилиши билан ц ист а ҳосил қилади. Кўпайиши . Жинссиз кўпайиш : тўғридан-тўғри бўлиниш , ёки кўплаб бирваракайига бўлиниш - шизогония, бунда бир нечта қиз ҳўжайралар ҳосил бўлади. Жинсий кўпайиш - конъюгация жинсий ҳўжайраларнинг к опуляц ияланиши (инфузори яларда ) т уфайли юз беради. Хилма-хиллиги. 4 0 мингга яқин тури бор. Содда ҳайвонвонлар типига умумий тавсиф0C

Хивчинлилар синфи Ўсимликсимон хивчинлилар ( яшил эвглена , вольвокс) Ҳайвонсимон хивчинлилар (Трипаносома, лейшмания, лямблия, трихомонада)Илдизоёқлилар синфи Сохтаоёқлилартуркуми: (амеб алар , чиғаноқли амёбалар, фораминифер алар ) Радиоляри ялар туркуми: Нурлилар туркуми: Содда ҳайвонлар типи (Protozoa)0C 08

Илдизоёқлилар (ам ё б алар , чиғаноқли ам ё б алар , фораминифер алар ) Тузилиши . Говда шакли ўзгарувчан , баъзи турларида чиғаноқ ёки скелет учрайди. Ҳаракат органлари ёлғоноёқлар ҳисобланади. Ц итоплазм а эктоплазм а ва эндоплазм ага ажратилади . Озиқланиши . Озиқа ёлғоноёқлар орқали қамраб олинади. Айириш. Ҳазм бўлмаган озиқа қолдиқлари ҳўжайранинг турли жойларидан чиқариб юборилади. Ноқўлай шароитда цист а га ўралиб олади. Кўпайиши . Аксарият турлари жинссиз йўл билан кўпаяди. Вакиллари: . Оддий а м ё ба, дизентерия амёбаси, чиғаноқли ам ё б а , радиоляри ялар , фораминифер алар , шўълалилар .Саркодалилар ёки ёлғоноёқлилар синфи ( Sarcodina )0C 3B35 36

Саркодалилар ёки ёлғоноёқлилар синфи ( Sarcodina ) 01 0C 3B 36 01

Илдизоёқлилар туркуми вакиллари орасида инсон ва ҳайвонларда паразитлик қилувчи турлар ҳам мавжуд. Денгизда яшовчи ва паразит турлар гавдасининг осматик босими муҳит осматик босимига тенг бўлади ва қисқарувчи вакуола мавжуд эмас. Одамларда и чак ам ё ба си ва дизентери я ам ё ба си учрайди. А м ё ба ичакда яшаб хўжайинига зарар етказмасада бундай организмлар зарарланиш ўчоғи саналади. Дизентерия амёбаси ингичка ичакнинг шиллиқ қаватини яллиғлантиради. Д изентери я ам ё б аси цисталари орқали тарқалади, уларнинг асосий тарқатувчиси пашшалар саналади.Саркодалилар ёки ёлғоноёқлилар синфи ( Sarcodina )0C 3B 36

Гавда шакли доимий. П елликула ҳосил қилади. Ядро одатда битта, лекин кўпядроли турлар ҳам бор ( опалина ) . Ҳаракат органлари — бир ёки бир нечта хивчинлари. Вакиллари икки гуруҳга ажратилади : Ўсимликсимон хивчинлилар . Ҳайвонсимон хивчинлилар . Ўсимликсимон хивчинлилар аралаш ( миксотроф ) озиқланади . Буларга яшил эвглена , вольвокс киради . Бир ядроли. Жинссиз кўпайиш ҳўжайранинг митоз бўлиниши орқали , жинсий кўпайиш гаметалар ҳосил бўлиши орқали боради ( вольвокс). Х ивчинлилар синфи ( Mastigophora )01 2E 0B 41 36

Ўсимликсимон хивчинлилар . Яшил э вглена . Вольвокс. Эвглена чучук сувларда яшайди. Говда формаси доимий. Ми ксотроф усулда озиқланади. Тананинг олдинги қисмида ҳалқум жойлашган. Кўпайиши — фақат жинссиз , кўндаланг митоти к бўлиниш орқали . Вольвокс — хивчинли бир ҳўжайрали ҳайвонларнинг шарсимон колонияси. ( 3 мм дан , 60 000 зооид гача ). К олониянинг ҳўжайралари зооид лар деб аталади . Коло н ия маркази ёпишқоқ модда билан тўлган . Хивчинлилар синфи ( Mastigophora )2E 41 36

Ҳўжайралар икки гуруҳга : вегетатив ва генератив ҳўжайраларга бўлинади. Баҳорда генератив зооид лар оғирлашиб колония марказига тушади ва митоти к бўлиб, қиз колония ҳосил қилади. Кейин она колония бузилиб кетади в а қиз колония ҳўжайралари мустақил яшай бошлайди. Кузда генератив зооид лардан макрогамет а, микрогамет алар етишади ва гамет алар копуляцияси ҳосил бўлади. З игота қишлайди ва мейоз бўлинади. Г аплоид зооид лар янги колони я ҳосил қилади.Хивчинлилар синфи ( Mastigophora )2E 41 36

Ҳайвонсимон хивчинлилар Г етеротроф усулда озиқланади . Улар орасида сапротроф , паразит ва йиртқич организм лар ҳам учрайди . Са протроф организм лар — рангсиз хивчинлилар бўлиб органик моддалар қолдиқлари билан озиқланади. Йиртқич хивчинлилар - бактерия лар , бир ҳўжайрали сув ўтлари ва содда ҳайвонлар билан озиқланади. Па разит хивчинлилар: Т рипаносом алар , лейшмани ялар . Бу ҳайвонлар трансмиссив (юқумли) касалликларни қўзғатувчилари ҳисобланиб, улар қон сўрувчи каналар ёки ҳашоратлар орқали тарқалади.Хивчинлилар синфи ( Mastigophora ) 2E 41 36 01

Трипаносом алар - « уйқу касаллиги », н и келтириб чиқаради. Бош л анғич этап ларда беморнинг қонида яшайди ва секинлик билан орқа мия суюқлигига ўтади. Бемор сурункали кўп ухлайди ва бу ўлим билан тугайди. Бу касалликни ташувчиси цеце пашшаси ҳисобланади. Инвазияни манбаси тоқ туёқли умуртқали ҳайвонлар (антилоп алар ) ва касал одамлар саналади . Ҳозирги вақтда даволаш чоралари топилган. Хивчинлилар синфи ( Mastigophora )08 2E 41 36

Л ейшмани ялар - лейшманиоз (« авғон яраси ») ни келтириб чиқаради. Буларни ташувчиси – қон сўрувчи пашшалар, инвази я ўчоғи — ёввойи кемирувчилар ва касал одамлар ҳисобланади. Ичак л ямблия си – ўт йўли, ингичка ичак п аразит и . Йўғон ичакда цист ага айланади . Ц иста лари орқали тарқалади. Трихомонада – Сийдик таносил йўлида пара зит л и к қилиб уни яллиғлайди.Хивчинлилар синфи ( Mastigophora )2E 41 36

А меба, эвглена, вольвокс қайси типга киради ? Илдизхивчинлилар (Саркомастигофор алар ) типига . Оддий амёба ва дизентерия амёбаси қайси кичик тип, қайси синфга киради ? Илдизоёқлилар кичик типи, Илдизоёқлилар синфига . Яшил эвглена ва вольвокс қайси кичик тип, қайси синфга киради ? Хивчинлилар кичик типи, ўсимликсимон хивчинлилар синфи . Т рипаносома, лейшмания қайси кичик тип, қайси синфга киради ? Хивчинлилар кичик типи, ҳайвонсимон хивчинлилар синфи . В ольвокс ларнинг жинсий кўпайиш жараёни қандай кечади ? Кузда генератив зооид лардан макрогамет а ва микрогамет алар ҳосил бўлади . Гаметалар копуляция си юз беради.З игота ҳосил бўлиб қишлайди. У мейоти к бўлиниб гаплоид зооид лар янги колони я ҳосил қилади . Т рансмиссив касалликлар деб н имага айтилади ? Тарқатувчиси қон сўрувчи ҳашоратлар ёки каналар орқали ўтадиган касалликларга айтилади. Уйқи касаллигини қўзғатувчиси, ташувчиси ва ўчоғини айтиб беринг ? Қўзғатувчиси – трипаносом а , ташувчиси - цеце пашшаси , инвази я ўчоғи — туёқли ҳайвонлар (антилоп алар ) ва касал одамлар . Авғон ярасининг қўзғатувчиси, ташувчиси ва ўчоғини айтиб беринг ? Авғон ярасини тарқатувчиси – лейшмани я, ташувчиси - пашшалар , инвази я ўчоғи — ёввойи кемирувчилар ёки касал одамлар.Текшириб кўриш саволлари :1E 02

Инфузориялар тип ига 7,5 мингдан ортиқроқ бирмунча юқори тузилган содда ҳайвонлар киради ва уларнинг хусусиятларини инфузори я – туфельк а мисолида кўриб чиқамиз. Киприклари ёрдамида актив ҳаракат қилади. Асосий муҳим белгиси — иккита ядроси бор. Йирик полиплоид вегетатив ядро — макронуклеус ва кичик диплоид генератив ядр о — микронуклеус Кўпгина инфузориялар э ктоплазм асида муҳим ҳимоя мосланиш оргоноидлари — трихоцист алар ы мавжуд. Ҳайвон таъсирланганда ўлжани фалажловчи узунчоқ ипчалар отилиб чиқади. Тузилиши : 1 – цитостом; 2 – ҳалқум ; 3 – овқат ҳазм қилиш вакуол и ; 4 – порошица; 5 – макронуклеус; 6 – микронуклеус; 7 – қисқарувчи вакуол а ; 8 – сув чиқарувчи канал лар ; 9 – киприкчалар ; 10 – овқат ҳазм қилиш вакуол аси .Инфузориялар синфи ( Infuzoria )49 52 36

Инфузория-трубач Сувойки Инфузориялар синфи ( Infuzoria )01 08 49061F 52 36

Озиқланиши . Озиқни қабул қилиш киприкчалар ёрдамида оғиз ва ҳалқумга ҳайдалади. Ҳалқум тўғридан- тўғри эндоплазмага очилади . Ҳазм бўлмаган овқат қолдиқлари порошиц алар орқали чиқариб юборилади . Нафас олиш гавданинг ташқи қавати орқали. Айириш . Ортиқча сув навбатма - навбат иккита қисқарувчи вакуол аларнинг қисқариши ва чиқарувчи каналлар ёрдамида амалга оширилади . Ноқўлай шароитда цист а га ўралиб олади.Инфузориялар синфи ( Infuzoria) 4906 52 01

Жинссиз кўпайиш — кўндаланг митот ик бўлиниш , жинсий жараён билан алмашувчи — конъюгаци я ва жинсий кўпайиш . Жинсий кўпайиш индивидлар сонини ортиши билан кузатилади. Инфузориялар синфи ( Infuzoria ) 4906 52 36 01

Кўпайиши: И нфузори яларда ко нъюгация ва жинсий кўпайиш ноқўлай шароитда юз беради. Иккита инфузория оғиз олди қисми билан бир бири билан қўшилиб, пелликулалари емрилиб эндоплазмали кўприк пайдо бўлади . Кейин макронуклеус лар емрилади , микронуклеус лар мейоти к бўлиниб , тўртта гаплоид ядр о ҳосил бўлади . Инфузориялар синфи ( Infuzoria ) 08 49061F 52 36 01

Учта ядр о емирилади ва тўртинчиси митоти к бўлинади . Бу вақтда ҳар қайси инфузориядаги иккитадан урғочи гаплоид ядр о жойида қолиб , эркак ядролар цитоплазматик кўприк орқали бошқа инфузорияга ўтади. Шундан сўнг эркак ва урғочи ядролар ажралади . Конъюгация бир неча соат давом этади ва инфузори ялар ажралади . Инфузориялар синфи ( Infuzoria )01 08 49061F 52 36

Д иплоид ядро лар митоти к бўлинади ва натижада ҳар бирида битта полиплоид макронуклеус ва битта диплоид микронуклеус бўлган саккизта инфузория ҳосил бўлади . Инфузориялар синфи ( Infuzoria )08 49061F 52 36

И нфузори ялар қайси синф ва типга киради ? Инфузори ялар типи , киприкли инфузориялар синфи . Киприкли инфузориялар синфига яна қайси ҳайвонлар киради ? Инфузория-трубач ва сувойк алар . Инфузорияларни макронуклеус ва микронуклеу с хромосом алар набор и қандай бўлади ? М икронуклеус да диплоид , макронуклеус д а полиплоид . М икро ва макронуклеус лар учун қандай бўлиниш типлари характерли ? М икронуклеус ларда – митоз, м а кронуклеус ларда – амитоз. М акронуклеус ва м икронуклеус қайси функцияларга жавоб беради ? Макронуклеус – моддалар алмашинувида , микронуклеус – кўпайишда . Инфузорияларда генети к материал лар алмашинуви жараёни нима деб аталади ? Конъюгация. Инфузорияларда қандай ҳаракат ва ҳимоя органоид лар бор ? Киприкчалар – ҳаракат органоид лари ,трихоцист лар – ҳимоя органои длари. И нфузори ялар қайси стадияда барг хазонлари остида қолади ? Циста стади ясида . Текшириш учун саволлар :1E 02

Бу синф га фақат паразит содда ҳайвонлар киради . Паразит ҳаёт кечириш тарзи баъзи органоидларнинг йўқолишига сабаб бўлган ( озиқ ушловчи органоид лар , овқат ҳазм қилиш ва қисқарувчи вакуол алар ). Ҳаётий циклларнинг мураккаблашуви — хўжайин алмашинуви , жинсий ва жинссиз кўпайишнинг галланиши . Вакиллари: — безгак плазмодийси одамда маляри я касаллигини қўзғатади. Касаллик қон сўрувчи (Anopheles овлоди ) пашшалари орқали юқади.Бу пашшалар қонида плазмодий спорозоит стадиясида бўлади. Споралилар ёки апикомплексалар синфи ( Sporozoa ) 01 0C 3B 36 01

Юпқа , ч увалчангсимон ҳўжайра шаклидаги с порозоит лар қон оқими билан жигар ҳўжайраларига ўтади тўқимавий шизогония юз б е ра ди.Натижада ҳосил бўлган мерозоит лар жигар ҳўжайраларидан чиқиб, эритроцит ларга айланади ва яна эритроцитар шизогония юз беради.Споралилар ёки апикомплексалар синфи ( Sporozoa )0C 3B 36

Шу йўл билан шизогонияни икки: жигар тўқималарида ва эритроцит ларда ҳосил бўлувчи формалари пайдо бўлади . Э ритроцитар шизогони яда 10—20 та мерозоит лар ҳосил бўлади ва эритроцитларни емириб навбатдаги эритроцитларни ҳам зарарлайди. Иситма цикллилиги мерозоидлар ва улар томонидан қон плазмасига ажралиб чиққан метаболизм жараёни маҳсулотлари ажралиб чиқиши цикллилиги билан боғлиқ. Споралилар ёки апикомплексалар синфи ( Sporozoa )08 0C 3B 36

Безгак плазмодийсининг чивин ва одам организмида ривожланиш цикли (миграцияси)08 16 27

Шизо гони янинг бир неча циклланишидан кейин эритроцит ларда гамонт лар ҳосил бўлади ва чивин организмида макрогамет а ва микрогамет аларга айланади . Га монт лар чивин ошқазонига тушгандан сўнг улар гамет аларга айланади ва копуляция юз беради . Ҳаракатчан з игота оокинета деб аталади.О окинета чивин ошқазони деворлари бўйлаб мигр ация ооцист ага айланади . Споралилар ёки апикомплексалар синфи ( Sporozoa )0C 3B 36

О оцист а ядролари бўлиниб кўплаб сондаги – 10000 тагача с порозоит лар ҳосил бўлади. Бу жараён спорогония деб аталади . Спорозоит лар чивиннинг сўлак безигача мигр ация қилади.Шу йўл билан безгак плазмодийси ҳаёт циклида одам оралиқ хўжайин, маляри я чивини эса охирги хўжайин саналади.Споралилар ёки апикомплексалар синфи ( Sporozoa )0C 3B 36

Безгак плазмодийси қайси тип ва синфга киради ? Апикомплекс алар типи, с пор алилар синфи . Безгак плазмодийсининг оралиқ ва охирги хўжайини ким ? О хиргиси – чивин , о ралиқ – одам . Безак п лазмодиясининг шизогония жараёни қаерда кечади ? Жигар ҳўжайраларида – т ўқима шизогония си , эритроцит ларда – эритроцитар шизогония . Беморларда безгак қайталашининг сабаби нима ? Қон плазмасида эритроцитлардан мерозоит ларнинг чиқиши . Безгак чивинида безгак плазмодийси ривожланишининг қайси стади ялари ўтади ? Гаметалар ҳосил бўлиши ва копуляция си , спорогония.Текшириш учун саволлар :1E14 38

1 2 3 4 56 78 9Текшириш учун саволлар :1E14 38

O'xshashlar

Археоциатлар типи

Sodda hayvonlar tipi (protozoa)

Нинатанлилар (Echinodermata) типи

Бўғимоёқлилар ( Artuhropoda) типи

Булутлар типи (Spongia)