Qulaq,qulaq qalqani, qulaq su’yekleri, ishki qulaqtin’ du’zilisi - Zoologiya - Slaydlar

Qulaq,qulaq qalqani, qulaq su’yekleri, ishki qulaqtin’ du’zilisi

Yuklangan vaqt:

28.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1247.9736328125 KB

Ko'chirib olish

Tema: Qulaq,qulaq qalqani, qulaq su’yekleri, ishki qulaqtin’ du’zilisi  Joba:  1. Qulaq duzilisi, qulaq qalqani  2. Qulaq su’yekleri  3. Ishki qulaqtin’ du’zilisi

Yesitiw-ten’salmaqli’li’q yamasa da’liz-baqanshaq ag’zasi’ du’zilisi ha’m xi’zmeti jag’i’nan bir-biri menen baylani’sqan u’sh bo’lim: si’rtqi’, worta ha’m ishki qulaqtan ibarat. Si’rtqi’ ha’m worta qulaq wazi’ypasi’na qaray yesitiw ag’zasi’na tiyisli. Si’rtqi’ qulaq (auris externa) qulaq qalqani’ ha’m si’rtqi’ yesitiw joli’nan ibarat. Qulaq qalqani’ (auricula) elastik shemirshekten du’zilgen boli’p, u’sti teri menen qaplang’an, quramali’ formag’a iye. Woni’n’ to’mengi bo’liminde shemirshek worni’nda may toqi’masi’ bolg’an jumsaq bo’limi (lobulus auriculae) bar. Qulaq qalqani’ shemirsheginin’ yerkin qi’ri’ burali’p bu’rme (helix) payda yetedi. Woni’n’ aldi’ng’i’ bo’limi si’rtqi’ yesitiw joli’ u’stinde bu’rme ayaqshasi’ (grus helix) boli’p tamamlanadi’. Bu’rmeden ishkeride wog’an parallel bag’i’tta qarsi’ bu’rme (antihelix) jaylasadi’. Wolardi’n’ wortasi’nda teren’ qari’qsha (scapha) bar. Si’rtqi’ yesitiw joli’ni’n’ aldi’nda du’mpek (tragus) ha’m wog’an qarama-qarsi’ antitragus jaylasqan.

Wolardi’n’ wortasi’nda si’rtqi’ yesitiw joli’na dawam yetiwshi baqanshaq woyi’g’i’ (cavum conhae) bar. Si’rtqi’ yesitiw joli’ (meatus acusticus externus) «S» formasi’nda boli’p, wortasha uzi’nli’g’i’ 35 mm, ken’ligi baslani’w bo’liminde 9 mm, tar bo’liminde 6 mm. Woni’n’ shemirshek bo’liminin’ uzi’nli’g’i’ 1/3, su’yek bo’limi bolsa 2/3 ni quraydi’. Si’rtqi’ yesitiw joli’ni’n’ shemirshek bo’limi terisinde bo’lek tu’rdegi ku’kirtke bay zat islep shi’g’ari’wshi’ ceruminoz bezler (gl. ceriminosae) bar.

Baraban perde (membrana tympani) oval formadag’i’ wo’lshemleri 11x9 mm bolg’an juqa plastinkadan ibarat. Wol si’rtqi’ yesitiw joli’ni’n’ aqi’ri’nda sheke su’yegi baraban bo’limi qari’qshasi’nda jaylasi’p, si’rtqi’ yesitiw joli’n baraban bosli’g’i’nan aji’rati’p turadi’. Woni’n’ to’mengi ken’ tarti’lg’an bo’limi (pars tensa) ha’m u’stingi 2 mm ken’liktegi bos bo’limi (pars flacida) aji’rati’ladi’. Baraban perdenin’ wortasi’nda bati’qli’q baraban perde kindigi (umbo membrana tympani) bar. Baraban perdenin’ tarti’lg’an bo’liminde fibroz qabat boli’p, wol si’rtqi’ ta’repinen teri, ishki ta’repinen silekey perde menen qaplang’an. Bul bo’lim bolsa tek g’ana teri ha’m silekey perdeden ibarat.

Worta qulaq (auris media) qurami’na baraban bosli’g’i’ ha’m yesitiw nayi’ kiredi. Baraban bosli’g’i’ (cavum tympani) sheke su’yegi piramidasi’ ishinde jaylasqan, ishi silekey perde menen qaplang’an, ko’lemi 1 sm3 ten’ bosli’q. Woni’n’ alti’ diywali’ aji’rati’ladi’: 1. U’stingi diywal (paries tegmentalis) baraban bosli’g’i’n bas bosli’g’i’nan aji’rati’p turi’wshi’ juqa su’yek plastinkadan (tegmen tympani) ibarat. 2. To’mengi moyi’nti’ri’q venasi’na qarag’an diywali’ (paries jugularis) moyi’nti’ri’q woyi’qshasi’ bo’limine tuwri’ keledi. 3. Ishki labirintke qarag’an diywali’ (paries labyrinthicus) baraban bosli’g’i’n su’yek labirintten aji’rati’p turadi’. Bul diywaldi’n’ wortasi’nda baraban bosli’g’i’na tu’rtip shi’qqan do’n’ (promontorium) bar. Wonnan joqari’da ha’m biraz arqada da’lizge ali’p bari’wshi’ oval tesik (fenis vestibuli) jaylasqan boli’p, woni’ u’zen’ginin’ tiykari’ bekitip turadi’. Do’n’nen arqada ha’m to’mende baqanshaq tesigi (fenista cochleae) bar.

4. Arqa sori’g’i’sh ta’rizli diywaldi’n’ (paries mastoideus) to’mengi bo’liminde piramida to’beligi (eminentia pyramidalis) boli’p, woni’n’ ishinen u’zen’gi bulshi’q yeti (m. stapedius) baslanadi’. Arqa diywaldi’n’ joqarg’i’ bo’liminde baraban bosli’g’i’ sori’g’i’sh ta’rizli u’n’girge (antrum mastoideum) dawam yetedi. 5. Aldi’ng’i’ diywal (paries caroticus) baraban bosli’g’i’n ishki uyqi’ arteriyasi’ kanali’nan aji’rati’p turadi’. Bul diywaldi’n’ joqarg’i’ bo’liminde yesitiw nayi’ni’n’ ishki tesigi bar. 6. Si’rtqi’ diywaldi’ (paries membranaceus) baraban perde ha’m sheke su’yeginin’ woni’ worag’an bo’limin payda yetedi.

Baraban bosli’g’i’nda 3 yesitiw su’yeksheleri, boylamlar ha’m bulshi’q yetler jaylasqan. Yesitiw su’yeksheleri (ossicula auditus) wo’z ara birigip, baraban perdeden oval tesikke tarti’lg’an su’yekler shi’nji’ri’n payda yetedi. Balg’ashani’n’ (malleus) da’stesi (manubrum mallei) baraban perdege birikse, basshasi’ (caput mallei) sandalshani’n’ buwi’n ju’zesi menen buwi’n (art. incidomalleoris) payda yetedi. Sandalshada (uncus) yeki: qi’sqa ha’m uzi’n ayaqshasi’ (crus breve et longum) boli’p, uzi’n ayaqshasi’ u’zen’ginin’ basi’ menen birigip (art. incudostapedia) payda yetedi.

U’zen’gide (stapes) bassha (caput stapedis), aldi’ng’i’ ha’m arqa ayaqshalari’ (crus anterius et posterius) bar boli’p, ayaqshalari’ u’zen’gi tiykari’ (basis stapedis) retinde birigedi. U’zen’ginin’ tiykari’ bolsa oval tesikke u’zen’ginin’ aylanba baylami’ (lig. annullarae stapedis) arqali’ bekkemlenedi. Su’yeksheler wortasi’ndag’i’ buwi’nlar ju’da’ mayda baylamlar menen bekkemlenip, baraban perdenin’ terbeliwin oval tesikke wo’tkizip beriwshi su’yekler shi’nji’ri’n payda yetedi. Su’yekler ha’reketin yeki: baraban perdenin’ tarti’lg’an bulshi’q yeti (m. tensor tympani) ha’m u’zen’gi bulshi’q yeti (m. stapedis) basqari’p turadi’.

Yesitiw nayi’ni’n’ (tuba auditiva) wortasha uzi’nli’g’i’ 35 mm, ken’ligi 2 mm. Wol jutqi’nshaqtan baraban bosli’g’i’na hawa wo’tiwin ha’m baraban bosli’g’i’ basi’mi’n si’rtqi’ basi’m menen birdey turi’wi’n ta’miyinleydi. Yesitiw nayi’ su’yek (pars ossea tubae auditivae) ha’m shemirshek (pars cartilaginea tubae auditivae) bo’limlerden ibarat. Bul bo’limlerdin’ wo’z ara qosi’lg’an jerinde yesitiw nayi’ tarayi’p (isthmus tubae audin- ivae) payda yetedi. Su’yek bo’limi naydi’n’ joqari’ 1/3 bo’limin qurap, baraban bosli’g’i’na ostium tympanicum tubae auditivae boli’p ashi’ladi’. To’mengi shemirshek bo’limi naydi’n’ 2/3 bo’limin qurap, jutqi’nshaqti’n’ muri’n bo’limine ostium pharyngeum tubae auditive boli’p ashi’ladi’. Naydi’n’ silekey perdesi kirpikli epiteliy menen qaplang’an boli’p, boylama bu’rmeler payda yetedi ha’m limfoid toqi’mag’a bay.

Paydalanilg’an adebiyatlar A.Gadayev, U.Mirsharapov “ Odam anatomiyasi” Ahmedov A.G’ “ Adam anatomiyasi” Sagatov T.A “ Odam anatomiyasi” Ziyonet.uz Avitsenna.uz Lex.uz

O'xshashlar

Ishki organlardiń dúzilisi-sindesmologiya as sin’iriw organlarinin’ anatomo-topografiyasi

Simpatik ha’m parasimpatik nerv sistemalarinin’ topografiyasi

Pán. Haywanlar anatomiyasi ámeliy shiniǵiw

Til, jutqinshaq ha'm silekey bezlerinin' du'zilisi

Teri, teri payda etiwshi organlar ha’m dem aliw organlarin preparobka etiw