O‘zbekistonning hayvonot olami - Zoologiya - Slaydlar

O‘zbekistonning hayvonot olami

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2496.2255859375 KB

Ko'chirib olish

Free Powerpoint Templates Page 1Free Powerpoint TemplatesO‘zbekistonning hayvonot olami

Free Powerpoint Templates Page 2O‘zbekistonning hayvonot dunyosi juda boy va turli-tumandir. Amudaryo, Sirdaryo, Orol dengizi, Zarafshon daryosi, qator suv omborlari va ko‘llarda oltmishdan ortiq baliq turlari, yuzlab turdagi suv qushlari yashaydi. Oqqayroq, tovonbaliq, zog‘orabaliq, laqqa, ilonbosh, olabug‘a, cho‘rtan baliqlar ko‘plab ovlanadi. Ondatra, qunduz, suvsar, nutra, tulki kabi hayvonlar chiroyli mo‘ynasi uchun ov qilinadi.

Free Powerpoint Templates Page 3• Bepoyon cho‘llarda, ulkan tog‘ tizmalarida, vohalarda 60 turga yaqin sudralib yuruvchilar, 90 turdan ortiq sut emizuvchilar, 410 dan ortiq turdagi qushlar tarqalgan.

Free Powerpoint Templates Page 4Buxoro bug`usi

Free Powerpoint Templates Page 5• O‘zbekiston hayvonot dunyosi juda qadimiydir. Hayvonlarning ayrim turlari faqat shu yerning o‘zida paydo bo‘lgan. Bunday hayvonlarga orol shipi, katta kurakburun baliq, turkiston agamasi, turkiston gekkoni, qum bo‘g‘ma iloni, xo‘jasavdogar, qo‘shoyoq, ko‘k sug‘ur, ingichka barmoqli yumronqoziq va boshqalar kiradi. Tekisliklarda sirtlon, bo‘ri, chiyabo‘ri, tovushqon, asalxo‘r, tulki, jayra, tipratikon, jayron, to‘ng‘iz, bug‘u, qulon, toshbaqa, kaltakesak, ilon va echkemarlarni uchratish mumkin. Yaqingacha yo‘lbars na’ralarini ham eshitish mumkin bo‘lgan.

Free Powerpoint Templates Page 6• Tog‘lar va uning atroflaridagi o‘rmonlar, chakalakzorlarda ayiq, bo‘ri, olmaxon, burgut, kalxat, qarchig‘ay, qumoy, tasqara, boltayutar, miqqiy, lochin, itolg‘i, qarg‘a, quzg‘un, kaklik, qirg‘ovullar yashaydi. Ayrim qushlar odamlar bilan qishloq va shaharlarda yonma-yon yashashga odatlanganlar. Bularga qaldirg‘och, chumchuq, musicha, mayna, kaptar, laylak kabilarni kiritish mumkin. • Odamlar eng qadimgi davrlardan boshlab yovvoyi hayvonlarni xonakilashtirganlar. Xonakilashtirilgan hayvonlar sirasiga tuya, ot, sigir, qo‘y, echki, cho‘chqa, eshak, it, mushuk, quyon, tovuq, kurka, g‘oz, o‘rdak, kaptarlar kiradi. Asalari, ipak qurti kabi hasharotlar ham xonakilashtirilgan.

Free Powerpoint Templates Page 7• O‘zbekiston hududida zaharli ilonlarning besh turi yashaydi. Ularning zaharidan qimmatli dori- darmonlar tayyorlanadi. Ilon zahri tayyorlashda O‘zbekiston dunyoda yuqori o‘rinda turadi. • Har yili respublikamizda eksport uchun bir necha o‘n minglab dasht toshbaqalari, tibbiy tajribalar uchun yuz mingdan ortiq ko‘l baqalari tutiladi. • Hayvonlar tabiatda va qishloq xo‘jaligida juda katta ahamiyatga ega. Hasharotxo‘r hayvonlar zararkunanda hasharotlarning ko‘payib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi.

Free Powerpoint Templates Page 8• Yovvoyi hayvonlardan foydalanish bilan bir qatorda, ularni ayovsiz ov qilish, ba’zi hollarda butunlay yo‘q bo‘lib ketishdan saqlash lozim. O‘zbekistonda yashayotgan sut emizuvchilarning 22 turi, qushlarning 31 turi, sudralib yuruvchilarning 5 turi, baliqlarning 5 turi “Qizil kitob”ga kiritilgan. Ularni muhofaza qilish zarur. • • Hayvonot dunyosini muhofaza qilishda qo‘riqxonalar muhim o‘rin tutadi. Hozir respublikamizda o‘ndan ortiq qo‘riqxona mavjud. Ularda tabiatning mazkur burchagidagi tuproq, o‘simlik va hayvonot dunyosi tabiiy holda saqlanib qolishi kerak.

Free Powerpoint Templates Page 9Cho’l hayvonlari. • Cho’lning hayvonlari juda g’alati bo’ladi. Chunki cho’l hayvonlarining ko’pchiligi qurg’oqchilikka va baland haroratga, qumli, gilli, sho’rxokli va toshli yerlarda yashashga o’rgangan. Ba’zilari suvni nihoyatda oz talab etsa, ba’zilari avji issiq yozda uyquga ketadi. Ba’zi birlari tushki jazirama issiqda uyalariga berkinib oladi, kechalari ovqat izlab tashqariga chiqadi, bularni tungi hayvonlar deyish mumkin. Ba’zi bir boshqa hayvonlar esa quduqlarda, g’orlarda umuman soya-salqin yerlarga kirib oladi. Qumda yashayotgan ko’pgina hayvonlarning oyog’i qum ustida tez yurishga moslashgan. Cho’l hayvonlarining tusi ham o’sha yerga moslashgan, masalan, qum hayvoni malla rangda, taqir hayvonni bo’z rangda, toshloq hayvoni olachipor tusda bo’ladi. Ingichka barmoqli qum yumronqozig’I cho’lning hamma yerida uchraydi, u sochilma qumlar ustida tez chopadi.

Free Powerpoint Templates Page 10• Yirtqich hayvonlarning qo’ng’ir-malla juni qalin va boshqa o’simliklar orasida mutlaqo bilinmaydi. Yo’lbars ilgari Amudaryo, Vaxsh va Ili daryo to’qaylaridagina onda-sonda uchrab turadi. Yo’lbars, to’ng’iz va bug’u ovlab hayot kechiradi. To’qay mushugi, botqoq silovsini, qoplon, suv atroflaridagi qalin butazorlarda yashab kechayu-kunduz o’rdak, g’oz, qirg’ovul, quyonlar ovlaydi. To’qaylarda quyon, suv kalamushi, sichqon, chiyabo’rilar, qirg’ovul, ko’ktarg’oz, mayqurt, karqupoq, chumcuq ham nihoyatda ko’p. Ba’zi bir qushlar chunonchi, qoravoy qishda Afrikaga, Janubiy va Sharqiy Osiyoga, Avstraliyaga uchib ketadi. Suvli yerlarda o’rdak, g’oz, loyxo’rak, baliqchi, baklan, saqoqush, flamingo nihoyatda ko’p. to’qaylarda qurbaqalar ko’p, chigirtka va chivinlar ham oz emas. Hayvon va parrandalarni qo’riqlash mobaynida Amudaryo davlat qo’riqxonasi tashkil etilgan edi. Endi bu qo’riqxonani qaytadan tiklash maqsadga muvofiqdir.

Free Powerpoint Templates Page 11Hayvonlar yerning – hayot qobig’i, biosferaning asosiy komponentlaridan bo`lib, tabiiy resurslar orasida alohida o`rinni egallaydi. Oqilona foydalanilganda hayvonlar tiklanadigan va cheksiz mahsulot beradigan manbaga aylanishi mumkin. Biosferadagi o`ziga xos tabiiy muvozanat ko`p jihatdan o`simlik va hayvonlarning biologik rang-barangligini saqlashi bilan boliqdir.www.arxiv.uz

Free Powerpoint Templates Page 12Hayvonlar biologik resurslarning ajralmas bir qismi bo`lib, tabiatda modda va energiya almashinuvida ular muhim rol o`ynaydi. Hayvonlar o`simliklar bilan uzviy aloqada bo`lib turadi. Hayvonlar biosferaning eng asosiy qismi bo`lib, o`simliklar bilan birgalikda geografik qobiqda kimyoviy elementlarning migrasiyasida katta rol o`ynaydi. Hayvonlar organik moddalardan quyosh energiyasi ta`sirida o`simliklar vujudga keltirgan tayyor organik mahsulotlarni iste`mol qiladi. Bir-birlari va o`simliklardan oziqlangan hayvonlar biologik hamda sayyoramiz modda almashinuvida aktiv qatnashadi. Dengizda bir va ko`p hujayrali hayvonlarning qattiq chianoqlaridan chiqindi jinslar (bo`r, ohaktosh) vujudga keladi. Marjon poliplarning faoliyati natijasida okeanning sayyoz, iliq suvli katta hududlarida asosan tropik kengliklarida marjon orollari paydo bo`lgan. Hayvonlarning (yumaloq chuvalchanglar, tuproq chuvalchanglari, chumolilar, qo`nizlar, sut emuizuvchilarning ayrim turlari) nurash prosessida va ayniqsa tuproq hosil bo`lishda ahamiyati katta. Ayrim hayvonlar (ko`pchilik hasharotlar, ayrim qushlar va ko`rshapalak) o`simliklarni changlatadi, ba`zi hayvonlar, qushlar o`simlik urularini tarqatadi. Hayvonlar hayoti o`simliklar hayoti bilan chambarchas bolangan bo`lib, hayvonlar sonining o`zgarishi bilan o`simliklar bilan o`simliklar soni ham o`zgaradi. www.arxiv.uz

Free Powerpoint Templates Page 13Zaharli ilonlarni yaqin vaqtlargacha ko`plab ushlanar va o`ldirib yuborilar edi. Masalan: Hindistonning Ragnogari rayonida qabul punktlariga yiliga o`rtacha 225000 dona, narxi oshirilgandan keyin esa sakkiz kun ichida 115000 dona ilon o`ligi topshirilgan. Ilonlarni qirib yuborilgan joylarda sichqon va boshqa kemiruvchi hayvonlar juda tez ko`payib ketdi, natijada alla hosili kamaydi, kishilar o`rtasida o`lat, tuleremiya, sariq kasali kupaydi. Ilon zahrining medisinadan keyin katta ahamiyatini va ilonlarning tabiatdagi ayrim zararli hayvonlarni qirishdagi rolini hisobga olib, ilonlar endilikda davlat nazorati ostida muhofaza qilinmoqda. Hozirda yirtqich hayvonlarni butunlay yo`qolib ketishiga chek qo`yilmoqda, kamayib qolganlarini maxsus joylarda ko`paytirish choralari ko`rilmoqda. Masalan: bo`rilar va qiriylarni qirib yuborishga chek qo`yildi. Baliq xo`jaligida cho`rtan baliqlarini qirib yuborish ham noto`ri ekanligi aniqlandi. Ko`pchilik sut emizuvchilar, ayniqsa hasharotxo`rlar va qo`lqanotlilar hamda ayrim yirtqich hayvonlar o`rmondagi zararkunanda hasharotlarni ko`plab kiradi. Masalan: bo`rsiq bir so`tkada 500 tagacha may qo`nizining lichinkasini eydi. Demak, har qanday hayvon turi inson uchun bevosita yoki bilvosita ahamiyatga ega bo`lganligi uchun ularni qirib yuborishga chek qo`yish kerak.www.arxiv.uz

Free Powerpoint Templates Page 14www.arxiv.uz

Free Powerpoint Templates Page 15Hayvonlarning tarqalishi va yashash muhiti. Hayvonlar Yer yuzining hamma joyida tarqalgan. Ularni barcha qit`alar va orollarda, suv havzalarida va tuproqda uchratish mumkin. Hayvonlar juda xilma-xilligi bilan boshqa organizmlardan ajralib turadi. Agar Yer yiizida 500 mingga yaqin o`simlik turi ma`lum bo`lsa, hayvonlar turi 2,5 mln ga yetadi. Hayvonlar ham boshqa tirik organizmlar singari oziqlanadi, nafas oladi, o`sadi va ko`payadi. Ularning hayoti uchun ham oziq moddalar, havo, muayyan harorat va namlik zarur. Hayvonlar hayot kechiradigan joyning tuprog`i, namligi, harorati, yorug`ligi, o`simliklari, hayvonlari, ya`ni tirik va notirik tabiatning barcha tarkibiy qismlari yashash muhitini hosil qiladi. Hayvonlarning tuzilishi, xatti-harakati va hayot kechirish xususiyatlari tashqi muhitning muayyan sharoitiga moslashgan. Masalan, suvda hayot kechiruvchi sutemizuvchi hayvonlar tanasining suyri shaklda bo`lishi, oyoqlarining eshkakka aylanganligi, terisidagi yunglarning kalta va silliq bo`lishi bilan quruqlikda yashovchi hayvonlardan farq qiladi. Hayvonlar sharoitning muayyan chegarada o`zgarishiga moslashgan holda yashaydi. Masalan, oq ayiq shimoliy kengliklardagi qadimiy muzliklarda yashab, dengiz hayvonlarini ovlaydi; qo`ng`ir ayiq esa o`rta kengliklardagi o`rmonlarda yashab, asosan o`simliklar bilan oziqlanadi. Baqa suvda yoki suv bo`yida; qurbaqa esa suvdan uzoqroqda, salqin joylarda hayot kechiradi. Sharoit qulay bo`lgan joylarda hayvonlar ham ko`proq uchraydi, aksincha sharoit noqulay bo`lganida ular kam uchraydi yoki uchramaydi. Shunday qilib, quruqlikda, suv havzalarida va boshqa joylarda muhit sharoitining bir xilda bo`lmasligi tufayli hayvonlar ham bir tekis tarqalmaydi.www.arxiv.uz

Free Powerpoint Templates Page 16Hayvonlar orasida inson salomatligiga, chorva mollari va ekinlarga zarar yetkazadigan turlari ham ko`p uchraydi. Ular ekinlarni yeb, hosildorlikni kamaytiradi; oziq-ovqat mahsulotlari, jun, teri, yog`och hamda ulardan tayyorlangan mahsulotlar, kiyim-kechak va buyumlarai buzib katta ziyon yetkazadi. Bir qancha hayvonlar odam, chorva mollari va uy hayvonlari organizmida parazitlik qilib, turli kasalliklarni keltirib chiqaradi. Qon so`ruvchi hasharotlar va kanalar odam va hayvonlarga tinchlik bermaydi. Burga, bit va chivin kabi hasharotlar o`lat, terlama va bezgak kabi kasalliklarni odamlar o`rtasida tarqatadi. Parazit hayvonlar odam larga qadimdan ma`lum bo`lgan. Atoqli vatandoshimiz Abu Ali ibn Sino (980—1037) o`zining ,,Tib qonunlari" asarida kasallik paydo qiladigan hayvonlardan saqlanish to`g`risida yozib qoldirgan. www.arxiv.uz

Free Powerpoint Templates Page 17Keyingi yillarda qishloq xo`jalik mahsulotlari yetishtirishni ko`paytirish uchun tabiiy o`tloqlar va o`rmonzorlar buzilib ekin- zorlarga aylantirildi, ko`plab sug`orish inshootlari va gidrostan-siyalar qurildi. Bu ishlar hayvonlar yashash muhitining yomonlashuviga yoki butunlay buzilishiga sabab bo`ldi. Inson faoliyati tufayii yowoyi hayvonlar soni keskin kamayib, ayrim turlari esa butunlay yo`qolib ketmoqda. Bir qancha hayvonlar qimmatbaho terisi yoki mazali go`shti uchun vahshiyona qirib yuborildi. Bu hoi hayvonlar va ular yashaydigan muhitni muhofaza qilishni talab etadi. Bunday tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirish uchun hayvonlarning tuzilishi, tarqalishi va hayoti to`g`risida bilimlarga ega bo`lish zarur.www.arxiv.uz

Free Powerpoint Templates Page 18Hayvonlar klassifikatsiyasi. O`zaro o`xshashligi va qon-qarindoshligiga binoan hayvonlar bir qancha katta va kichik guruhlarga ajratiladi. Hayvonlarni bu tarzda guruhlash klassifikatsiya deyiladi. O`simliklar singari hayvonlar klassiflkatsiyasida ham eng kichik guruh tur hisoblanadi. Bir turga mansub hayvonlarning tuzilishi va hayot kechirishi o`xshash bo`ladi. Bir turga mansub bo`lgan hayvonlar tabiatda muayyan maydonda tarqalgan bo`lib; o`zaro erkin chatisha oladi va ularning nasli serpusht bo`ladi. Har xil turga mansub bo`lgan hayvonlar, aksincha, o`zaro chatishol-maydi yoki chatishganda ham ularning nasli pushtsiz bo`ladi. O`zaro yaqin turlar urug`ga, urug`lar oilaga, oilalar turkum-ga, turkumlar sinflarga, sinflar esa tiplarga birlashtiriladi.Shunday qilib, hayvonlarning asosiy sistematik guruhlari tur, urug`, oila, turkum, sinf va tipdan iborat. Bundan tashqari, hayvonot olami hujayraviy tuzilishiga binoan bir hujayralilar va ko`p hujayralilarga; umurtqa pog`onasining rivojlanganligiga qarab umurtqasizlar va umurtqalilarga ajratiladi. Bir hujayralilar bir necha tipdan, ko`p hujayralilar 15 ga yaqin tipdan, umurtqasizlar 20 ga yaqin va umutrqalilar esa faqat bitta tipdan iborat.www.arxiv.uz

Free Powerpoint Templates Page 19www.arxiv.uz

O'xshashlar

Hayvonot olami

Inson va hayvonot olami

Hayvonot dunyosi dars ishlanma

O’rta Osiyoning hayvonot dunyosi (dars ishlanma)

Sutemizuvchilar sinfi (test slayd)