Texnogen xususiyatli favqulotda va ularda fuqarolarning xatti-xarakatlari - Xayot faoliyati xavfsizligi - Slaydlar

Texnogen xususiyatli favqulotda va ularda fuqarolarning xatti-xarakatlari

Yuklangan vaqt:

22.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

10883.405273438 KB

Ko'chirib olish

Texnogen xususiyatli favqulotda va ularda fuqarolarning xatti-xarakatlari 1. Transport, energetika va kommunal tizimlardagi avariya va halokatlar. 2. Kimyoviy va radiatsiyaviy xavfli ob’ektlarda yuz berishi mumkin bo‘lgan avariya va halokatlar. 3. Gidrotexnika inshootlarida yuz berishi mumin bo‘lgan favqulodda vaziyatlar .

Temir yo‘l transportida avariyalar. • Temir yo‘l transportidagi avariya va halokatlarga asosan yo‘llar harakatdagi tarkib signalizatsiya nosazligi, dispetcherlar xatosi, mashinistlarning etiborsizligi va lokaydligi sabab bo‘ladi. • Harakatdagi tarkibnin relslardan chiqib ketishi tuknashuvlar pereezdlardagi to‘siklar borib urilish bevosita vagonlarnin o‘zida yongin va portlashlarnin kelib shikishi ko‘prok sodir bo‘ldi. SHunga karamay poezdda yurish samoletda uchishdan taxminan uch marta , avtomobilda yurishdan 10 marta xavsizrokdir. • Asosiy profilaktika qoydalari. Xavsizlik nuqtay nazaridan olib qaraganda poezddagi eng yaxshi joylar – markaziy vagonlar, avariya chiqish joyi – derazasi mavjud bo‘lgan yoki chiqish eshigiga yaqin joylashgan kupelar, pastki o‘rindiqlardir.

Vagonga chiqishingiz bilanoq, avariya chiqish joylari va o‘t o‘chirgichlar qaerda joylashganligini bilib oling. Quyidagi qoidalarga rioya qiling: • - poezd harakatda bo‘lgan vaqtda tashqi eshiklarni ochmang, zinalarda turmang va derazadan boshingizni chiqarmang; • - yuklaringizni yuqoridagi yuk joylashtiriladigan tokchalarga yaxshilab joylashtiring; • - zarurat bo‘lmasa stop-kranni ishga tushirmang; • - hatto yong‘in chiqqan taqdirda ham ko‘prik ustida, tonnelda va evakuatsiya o‘tkazish qiyinlashib ketadigan boshqa joylarda poezdni tuhtatish mumkin emasligini yodda tuting; • - faqat belgilangan joylarda cheking; • - o‘zingiz bilan yonuvchi, kimyoviy va portlash xavfi mavjud moddalarni olmang; • - vagonning elektr tarmog‘iga moishiy ro‘zg‘or asboblarini ulamang; • - yonayotgan rezina hidini sezsangiz yoki tutun paydo bo‘lsa, zudlik bilan vagon kuzatuvchisiga murojaat qiling.

Avtomobil transportidagi avariyalar. • Avtomobil transportidagi avariyalarning 75 foizga yaqini haydovchilarning yo‘l xarakati qoidalarini qo‘pol buzishi oqibatida kelib chiqadi. Tezlikni oshirish, yo‘l belgilariga e’tiborsiz bo‘lish, qarama-qarshi yo‘lakka o‘tib olish va avtomobilni mast xolda boshqarish har doimgidek qoidabuzarlikning yanada xavfli ko‘rinishi bo‘lib qolmaqda. Avariyalarga ko‘pincha yo‘llarning yaroqsiz holga kelishi (asosan sirpanchiq ), mashinalarning nosozligi (birinchi o‘rinda tormoz , ikkinchi o‘rinda rul boshqaruvi , uchinchisi, g‘ildirak va shinalar ) sabab bo‘ladi. • Avtomobil avariyalarida jarohatlanganlarning 80 foizi ko‘p qon yo‘qotish oqibatida dastlabki uch soatda halok bo‘ladi.

Avariyadan so‘ng qanday xarakat qilish kerak Avtomobilning qayerida va qanday holatida ekanligingizni, avtomobil yonmayotganligini, benzin oqmayotganligini (ayniqsa, ag‘darilib ketishda) aniqlab oling. Agar eshiklar qisilib qolgan bo‘lsa, salonni deraza orqali tark eting. Mashinadan chiqqandan sung undan iloji boricha uzoqroqqa qoching – portlash ehtimoli mavjud. Avtomobil suvga qulaganda nima qilish kerak Avtomobil suvga qulagach, ma’lum vaqt suvda qalqib turadi, bu muddat esa mashinani tark etish uchun etarlidir. Eshik ochilganda mashina tezda cho‘ka boshlaydi, shuning uchun yaxshisi ochiq deraza orqali tashqariga chiqing. Oyna va eshiklar yopiq holda suv tubiga cho‘kkanda avtomobil salonidagi havo bir necha daqiqa saqlanib qoladi. Mashinani qidirish oson bo‘lish uchun chiqorlarni yoqib qo‘ying, faol ravishda o‘pkangizda havo almashtiring (chuqur nafas olish va chiqarish qonni kislorod bilan to‘yintirishga imkon beradi).

Havo transportidagi avariyalar. Aviatsiya halokatlari ko‘plab sabablar tufayli sodir bo‘ladi. Samolyot ayrim konstruksiyalarining buzilishi, dvigatellarning ishlamay qolishi, boshqaruv tizimi, elektr, aloqa, uchirish tizimining ishdan chiqishi, yoqilgi etishmasligi, ekipaj va yo‘lovchilar hayoti xavfsizligini ta’minlashdagi uzilishlar og‘ir oqibatlarga olib keladi. Dekompressiya – bu samolyotning germetikligi buzilganda salondagi havoning siyraklashishidir. Tez dekompressiya odatda qattiq guvillash bilan boshlanadi (havo chiqib ketayotgan bo‘ladi). Salon chang va tuman bilan to‘ladi. Ko‘rinish birdan pasayadi. Odam o‘pkasidan havo tez chiqib keta boshlaydi va uni ushlab qolib bo‘lmaydi. Bir vaqtning o‘zida quloqlarda shang‘illash va ichakda og‘riq paydo bo‘lishi mumkin.

Suv transportidagi avariyalar. Suvdagi yirik halokatlar va avariyalarning ko‘pchiligi bo‘ron, dovul, tuman, muzlar sababli, shuningdek, kapitanlar, lotsmanlar va ekipaj a’zolarining aybi bilan sodir bo‘ladi. Avariyalar ko‘pincha kemalarni loyihalashtirish va qurilishdagi yanglishish va xatoliklar tufayli ham sodir bo‘lishi mumkin. Yo‘lovchini muhofaza qilishning dastlabki chorasi sifatida kemaning yuqori sahnidagi qutqaruv kemachalariga olib boradigan yo‘lni eslab qolishni tavsiya qilish mumkin. Chunki halokat paytida, ayniqsa, tutun ichra va kema yonboshga qiyshayib qolganda mo‘ljal olish qiyinlashadi.

• Kemadan tushirishdagi harakat. Kemani to‘xtatish to‘g‘risidagi qarorni faqat kapitan qabul qilishini yodda tuting. Kemadan tushish vaqtida ekipaj a’zolarining ko‘rsatmalarini bajaring va quyidagi qoyidalarga amal qiling: - birinchi navbatda qutqaruv kemalarida ayollar, bolalar, jarohatlanganlar va qariyalarga joy beriladi; - qutqaruv kemachasi yoki solga tushishdan oldin egningizga ko‘proq issiq kiyim, ustidan qutqaruv nimchasini kiyib oling. Iloji bo‘lsa, kemachaga ko‘rpa ko‘shimcha kiyim, avariya paytida foydalaniladigan radiopriyomnik, ichimlik suvi va oziq-ovqat oling; - agar kema bortidan suvga sakrashga majbur bo‘lsangiz, unda 5 metrdan ortiq bo‘lmagan balandlikdan og‘iz va burunni bir ko‘lingiz bilan berkitib, ikkinchi qo‘lingiz bilan qutqaruv nimchasi barini ushlagan holda sakrang; - suvdagi har bir harakat issiqlik yo‘qolishiga sabab bo‘ladi, shuning uchun faqat qutqaruv vositasi tomon suzing; - qutqaruv vositasiga chiqqandan so‘ng cho‘kayotgan kemadan kamida 100 metr masofaga suzish zarur.

Kimyoviy va radiatsiyaviy xavfli korxonalardagi halokatlar. • Kimyoviy avariya – bu ishlab chiqarishdagi texnologik jarayonlarning buzilishi, quvur o‘tkazgichlar, sig‘imlar, qo‘riqlanadigan omborxonalar transport vositalarining shikastlanishi natijasida odamlarning sog‘lig‘i va hayoti uchun, biosfera faoliyati uchun zararli bo‘lgan kimyoviy xavfli moddalarning chiqib ketishidir. • Avariya tug‘diruvchi kimyoviy xavfli moddalar (AKXM) – asosan xlor, ammiak, fosgen, sinil kislotasi, qorg‘oshinli angidrid va boshqalarning yirik zaxiralari kimyo, sellyuloza-qog‘oz va qayta ishlash kombinatlari mineral o‘g‘itlar, qora va rangli metallurgiya zavodlari, shuningdek, muzlatuvchi kombinatlar, pivo zavdlari, qandolatchilik fabrikalari, sabzavot bazalari va suv stansiyalarida mavjud. • Kimyoviy avariyaning insonlar va hayvonlar uchun organizm me’yoriy hayot faoliyatining buzilishi va kelgusida genetik oqibatlar keltirib chiqarishi mumkinligi bilan belgilanadi. Ma’lum sharoitlarda esa organizmga kimyoviy moddalarning nafas yo‘llari, teri, shillik pardalar, yaralar orqali va oziq-ovqat bilan birga tushishi hatto o‘limgacha olib kelishi mumkin.

Kimyoviy avariyalarda qanday harakat qilish lozim • «Diqqat, barchaga!» signali berilganda avariya to‘g‘risida aniq ma’lumot va to‘g‘ri harakat qilishga doir tavsiyalarni olish uchun radiopriyomnik va televizorni ishlatib qo‘ying. • Derazalarni berkitib, elektr va gaz tarmog‘ini o‘chiring. Rezinali etik, plash qiyib, hujjatlar, kerakli kiyim-kechak, uch kecha-kunduzlik oziq-ovqat olib, ko‘shnilarni ogohlantirib, tezda, vahima ko‘tarmasdan, zararlangan xududdan shamol yo‘nalishiga perpendikulyar yo‘nalishda xarakatlanib, kamida 1,5 km masofa nariga borib oling. Nafas yo‘llarini asrash uchun gazniqobdan, agar u yo‘q bo‘lsa, 2-5 foizli ichimlik soda eritmasida (ammiakdan saqlanish uchun) namlangan paxta-dokali bog‘lamdan yoki matolardan tayyorlangan qo‘lbola muhofaza vositasidan foydalaning. • Zaharli xududni tark etish imkoni bo‘lmaganda, eshik-derazalar, shamollatish tuynuklari va dudbo‘ronlarni zichlab yoping. Ularda yoriklar bo‘lsa, qog‘oz yoki skotch bilan pishtiring. Binolarning erto‘la, yarim erto‘lalari va birinchi qavatlariga berkinmang. • Temir yo‘llar va avtomagistrallarda AKXM bilan bog‘liq avariyalar sodir bo‘lganida xavfli xudud avariya joyidan 200 m radiusida belgilanadi. Bu xududga yaqinlashish va kirish qatiyan taqiqlanadi.

• Radiatsiya avariya – bu yadroviy-energetik qurilmalar, uskunalar yoki moslamalardan foydalanish qoidalari buzilishi natijasida aholining nurlanish va atrof muhitning ifloslanishiga olib kelgan radioaktiv mahsulotlar yoki ionlashtiruvchi nurlarning ulardan havfsiz foydalanish bo‘yicha loyihada belgilangan doiralardan chiqishi. • Bunday avariyalarning asosiy zararlovchi omillari radiatsiyaviy ta’sir va radioaktiv ifloslanish hisoblanadi. Avariyalar portlash va yong‘inlar bilan kechishi mumkin. • Insonga radiatsiyaviy ta’sir turli organlar (asab tizimi, oshqozon-ichak yo‘llari)ning hayotiy funksiyalari buzilishi va ionlashgan nurlanishlar ta’siri ostidagi nurlanish kasalliklarining rivojlanishida namoyon bo‘ladi. • Radioaktiv ifloslanish alfa-, beta- va gamma-ionlanishdan kelib chiqadi va avariya paytida qayd etish qiyin bo‘lgan elementlar ajralib chiqishi va yadro reaksiyasi hosilalarining bo‘linishi (radioaktiv qurum, chang, yadro mahsuloti bo‘laklari), shuningdek, turli radioaktiv materiallar va predmetlar (masalan, tuproq) tashkil topishida namoyon bo‘ladi.

Oldini olish tadbirlari. Turar joyingiz yaqinida radiatsiyaviy xavfli ob’ektlar mavjudligini aniqlang hamda ular tyagrisida yanada to‘liq va aniq ma’lumotlarga ega bo‘ling. Sizni qiziqtirayotgan radiatsiyaviy xavli ob’ektdagi avariyalar vaqtida aholini ogohlantirishning usul va vostalari haqida favqulodda vaziyatlar boshqarma va bo‘limlaridan surishtirib biling va tegishli uskunalarning sozligiga ishonch hosil qiling. • Radiatsiyaviy avariya vaqtida sizning xarakat tartibingiz to‘g‘risidagi ko‘rsatmalarni o‘rganib chiqing. • Avariya paytida qo‘llaniladigan zarur vositalar zaxiralarini (germetiklash materiallari, yod preparatlari, oziq-ovqat, suv va h.k.) to‘plang. • Radiatsiyaviy avariya tug‘risida ogohlantirish berilganda qanday xarakat qilish lozimǵ Kuchada bo‘lgan vaqtingizda nafas yo‘llaringizni dastro‘mol (sharf) bilan muhofaza qiling va binoda berkinishga shoshiling. Panajoyga o‘tganingizdan so‘ng va oyoq kiyimlaringizni echib, plastik paketga joylang va dush qabul qiling. Deraza va eshiklarni yoping. Avariya tug‘risida ilova ma’lumotlar va mahalliy ma’muriyatlar topshiriqlarini olish uchun televizor va radiopryomniklarni ishlatib qo‘ying. SHamollatish tuynuklari va derazalardagi yoriqlarni germetik zich yoping va zarurat bo‘lmasa ularga yaqinlashmang. Germetik sig‘imlarda suv zaxiralarini to‘plang. Ochiq qolgan mahsulotlarni polietilen plyonkalarga o‘rab muzlatgich (shkaf) ga joylab qo‘ying. • Nafas yo‘llaringizni muhofaza qilish uchun resperator, paxta-dokali bog‘lam yoki filtrlash xususiyatini oshirish maqsadida suvda namlangan matolardan tayyorlangan qo‘lbola muhofaza vositalaridan foydalaning.

• Radioaktiv ifloslangan joyda qanday xarakat qilish lozim • Organizmga raioaktiv moddalar ta’sirining oldini olish yoki ta’sirni kuchsizlantirish uchun: • - binodan faqatgina zarurat tug‘ilganda, qisqa vaqtta, raspirator, plashch, rezina etik va qo‘lqop kiygan holda chiqing; • - ochiq joyda echinmang, erga o‘tirmang va chekmang, ochiq suv havzalarida cho‘milishdan va o‘rmon qo‘ziqorinlari, mevalarini terishdan saqlaning; • - uyingiz atrofidagi xududga vaqt-vaqti bilan suv sepib turing, bino ichini esa yuvish vositalari yordamida har kuni tozalang; • - binoga kirishdan oldin oyoq kiyimingizni yuving, ustki kiyimingizni qoqib, namlangan cho‘tka bilan tozalang; • - suvni faqat tekshirilgan joylardan olib iching, faqat magazinlardan olingan oziq-ovqat mahsulotlarini iste’mol qiling; • - ovqatlanishdan oldin qo‘llaringizni yaxshilab yuving va og‘zingizni 0,5 foizli ichimlik sodasi eritmasi bilan chaying.

Gidrotexnik inshootlarda favqulodda vaziyatlarga olib keluvchi asosiy sabablar va ularning salbiy oqibatlari. • Asosiy tushushchalar: • Gidrotexnik inshootlar (GTI). • GTIning funksional vazifalar bo‘yicha bo‘linishi. • GTIdagi avariya turlari va sabablari. • GTI buzilishi sabablari. • GTIdagi xarakatli avariyalar. • Zararlanish omillari va ularning o‘lcham (parametr)lari. • GTIlardagi avariya va halokatlar vaqtida sharoitni baholash va bashoratlash. • Zararni baholash tartibi. • GTIdagi avariya va halokatlarning sabablari, omillari va oqibatlari. • Bevosita zarar. • Bilvosita zarar. • Halokatli suv bosishi vaqtida sharoitni baholash tartibi. • Aholini va hududlarni xalokatli suv bosishidan muhofaza qilish tadbirlari. • GTI muhofaza tadbirlari.

• Halokatli suv bosishi vaqtidagi favqulodda vaziyatlarda aholining harakati. • Gidrodinamik avariya – bu gidrotexnik inshoot yoki uning bir qismi izdan chiqishi (buzilishi) va katta xududlarning boshqarib bo‘lmaydigan suv massasi ostida qolishi bilan bog‘liq favqulodda hodisadir. • Gidrotexnik inshootlarning buzilishi tabiat kuchlarining xarakati (zilzila, dovul, to‘g‘onlarning yuvib ketilishi) yoki inson ta’siri (yadroviy yoki oddiy qurol bilan gidrotexnik inshootlar, yirik tabiiy to‘g‘onlarga zarba berish), shuningdek, loyhalashdagi xatolar yoki qurilishdagi nuqsonlar tufayli yuzaga keladi. • Gidrodinamik avariyalarning oqibatlari: • - gidrouzellarning shikastlanishi va buzilishi hamda qisqa yoki uzoq vaqt davomida o‘z funksiyalarini bajara olmay qolishi; • - gidrotexnik inshootlar buzilishi natijasida yuzaga keladigan, baldligi 2 metrdan 12 metrgacha bo‘lgan va tuzligi q-25 km/s (tog‘li xududlarda 100 km/s gacha) bo‘lgan yorish tyalqinining odamlarga talafot etkazish va binolarni vayron qilishi: • - katta xududlarning 0,5-10 m va undan ko‘proq balandligidagi suv ostida qolishi.

ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

O'xshashlar

Favqulotda vaziyatlarda shaxsiy va dozimetrik asboblardan foydalanish

Texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlar, ularning tavsifi va tasnifi. Aholi va hududni texnogen FVlardan muhofaza qilish

Kuzatiladigan tabiiy ofatlar va ularning oqıbatlari

Fuqoralarni favqulotda vaziyatlarda qutqaruv va boshqa shoshilinch ishlarni tashkillashtirish (evakuatsiya)

Tabiiy, texnogen va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlarda aholi harakati