Mikroiqlim sharoitlarini tadqiq qilish - Xayot faoliyati xavfsizligi - Slaydlar

Mikroiqlim sharoitlarini tadqiq qilish

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1300 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: Mikroiqlim sharoitlarini tadqiq MAVZU: Mikroiqlim sharoitlarini tadqiq qilishqilish • ISHDAN MAQSAD: - Ish joylarida mikroiqlim sharoitlarini nazorat qilish usullari va asboblari bilan tanishish hamda qabul qilingan sanitariya me‘yorlari talablari asosida baholash.

ISHNING QISQACHA MAZMUNI:ISHNING QISQACHA MAZMUNI: • Mikroiqlimning asosiy kattaliklari va ularning kishi organizmiga ta ’ siri bilan tanishish; • Mikroiqlim kattaliklari-harorat, nisbiy namlik, havo harakatining tezligi va atmosfera bosimini o’lchash asboblarini o’rganish; • Labaratoriya sharoitida ish joylarida mikroiqlim kattaliklarini o’lchash va topilgan kattaliklarni sanitariya va standart me‘yorlarga solishtirish; • Ishlab chiqarish tsexlarining ish zonalaridagi havo muhiti qo’yidagi sharoitlar bilan xarakterlanadi: havoning harorati, nisbiy namlik, havo harakatining tezligi va atmosfera bosimi. Bundan tashqari, sanitariya-gigiena sharoitlari issiqlik nurlanishining jadalligi va kishini qamrab turgan havo muhitidagi gazlar ko’lami sifatiga (havoning gazlar, bug’lar, chang, ionlashganlik darajasi va boshqalar bilan ifloslanganligiga) ham bog’liq. • Kosachali anemometr bilan havo tezligini o‘lchash usullarini o‘rganing.

ISHISH UCNUN KERAKLI JIHOZLAR UCNUN KERAKLI JIHOZLAR :: • Assman psixrometri (Termometr) • Kosachali yoki parrakli anemometr • Avgust psixrometri (VIT-1, VIT-2) • Barometr • Ventilyator • Disterlangan suv

ISHNI BAJARISH TARTIBI:ISHNI BAJARISH TARTIBI: 1. Laboratoriya ishining bayoni va asboblar bilan tanishib chiqing. 2. Quyidagi mikroiqlim kattaliklarini aniqlang; a) Barometr-yordamida atmosfera bosimini; b) Assman psixrometrining quruq termometri yordamida havoning haroratini; v) Assman psixrometri yordamida havoning nisbiy namligni (bu asbobda nisbiy namlikni o’lchashda termometrning mato o’ralgan idishi suv bilan ho’llanib, ventilyator yurgizib yuboriladi. Agar purjinali ventilyator bo’lsa, dastasi soat strelkasi bo’yicha 5-6 marta buraladi); g) Anemometr maishiy ventilyatordan 2-2,5 m masofada, havo oqimiga qo’yib uning tezligi aniqlanadi. d) Avgust psixrometri yordamida nisbiy namlik aniqlanadi. z) Ish joyidagi o’lchangan mikroiqlim sharoitlarga nomogramma bo’yicha baho bering va ularni yaxshilash bo’yicha takliflar kiriting.

Assman psixrometriAssman psixrometri (Termometr) (Termometr)

Avgust psixrometriAvgust psixrometri (VIT-1, VIT-2) (VIT-1, VIT-2)

Avgust psixrometriAvgust psixrometri (VIT-1, VIT-2) (VIT-1, VIT-2)

Kosachali Kosachali yoki parrakli yoki parrakli anemometranemometr

Kosachali Kosachali yoki parrakli yoki parrakli anemometranemometr

Kosachali Kosachali yoki parrakli yoki parrakli anemometranemometr larlar

BAROMETRLARBAROMETRLAR

BAROMETRLARBAROMETRLAR

BAROMETRLARBAROMETRLAR

Mikroiqlim kattaliklarining kishi Mikroiqlim kattaliklarining kishi organizmiga tasiriorganizmiga tasiri • Ma`lumki, kishi organizmi uzluksiz ravishda issiqliq ajratib chiqaradi, bu issiqlikning miqdori malum mikroiqlim sharoitida mushaklar ishining jadalligiga bog’liq.. Tinch holatda turganda kishi organizmi o’rta hisobda 70 kkal/soat issiqlik chiqaradi. Organizmga tushadigan yukning ortishi bilan ajralib chiqadigan issiqlik miqdori ham ortadi.

• Organizmdagi fiziologik jarayonlarni meyo‘rida borishi uchun atrof-muhit ajralib chiqayotgan issiqlikni o’ziga qabul qilish xususiyatiga ega bo’lishi kerak. Organizm ajratib chiqayotgan issiqlik miqdori va atrof-muhitning sovo`tish xususiyatiga mos tushishi uning nufuzini belgilaydi. Agar kishi yuqori ish unumdorligiga erishgan holatda ham yaxshi kayfiyati ta‘minlansa, bunday mikroiqlim sharoit konfort-ya‘ni eng qo’lay sharoit hisoblanadi. Ma‘lumki, kishi organizmi termoregulyatsiya, ya‘ni o’z haroratini boshqara bilish xususiyatiga ega. Bu asosan quyidagi uch xil yul bilan amalga oshiriladi: bioximik, qon aylanish intensivligining o’zgarishi va terlash.

• Bioximik termoregulyatsiya organizmda kechadigan jarayonlarning jadalligi o’zgarishi natijasida sodir bo’ladi. Qattiq sovuq yeganda mushaklarning titrashi organizmning issiqlik ajratib chiqarishini 150- 200 Vt/s gacha oshirishi aniqlangan. Organizm qizib ketganda issiqlikni atrof- muhitga berishi ortadi. Bu teri qon tomirlarining kengayishi va ularga qonning ko’p miqdorda oqib kelishi natijasida sodir bo’ladi va aksincha, organizm sovub ketganda teri qon tomirlarining torayishi ularga qonning kam oqib kelishi tufayli tashqi muhitga issiqlik berish kamayadi.

• Kishi terlaganda, namlikning bug’lanishi natijasida, terining yuzalari issiqlikni yo’qotadi. Komfort sharoitda issiqlik uzatish miqdori issiqlik paydo bo’lish miqdoriga tengdir. Soddaroq qilib aytganda oranizm qancha issiq chiqarsa shuncha miqdordagi issiqlikni, tashqi muhitga beradi. Shuning uchun kishi organizmining harorati doimo 36,0-36,60S miqdorda saqlanadi. Agar issiqlik muvozanati buzilsa, kishi o’zini yomon his qiladi.

• Masalan, agar issiqlik uzatish issiqlik ajratib chiqarishdan kam bo’lsa organizmda issiqlik yig’ilib u qizib ketadi. Yoki issiqlik uzatish, issiqlik ajratib chiqarishdan ko’p bo’lsa organizm sovib ketadi. Organizmning qizib yoki sovib ketishi, uning ish faoliyatiga salbiy ta‘sir ko’rsatadi, ish unumdorligini pasaytiradi, hamda kasallik yoki baxtsiz xodisalarga sabab bo’lishi mumkin.

• Ishchilarning komfort hissiyoti tsex havosining mikroiqlim parametrlarini tanlashga bog’liqdir.Sanoat korxonalarini loyihalash me‘yorlari tsexda bajariladigan ishning tabiatini, bajarilayotgan ishning og’irlik darajasini va yil faslini hisobga oladi. Ishlab chiqarish tsexlaridagi mikroiqlim sharoit ko’pgina hollarda nafaqat komfort talablarini, shu bilan birga texnologik jarayoni zarur shart-sharoitlarini ham qoniqtirishi kerak. Mikroiqlim kattaliklari bu jarayonning bajarilishiga yordam beradi, yoki to’sqinlik qiladi. Agar texnologik talablar bo’yicha tanlangan mikroiqlim kattaliklar komfort shart-sharoitga yoki sanitariya talablariga mos tushmasa, tsehda ishlovchilarga alohida komfortli zonalar tashkil qilinadi.

Laboratoriya qurilmasining Laboratoriya qurilmasining bayoni va zarur asboblarbayoni va zarur asboblar • Laboratoriya qurilmasi, mikroiqlim kattaliklarini o’lchash asboblari majmuasidan tashkil topgan. Bular Avgust psixrometri , aspiratsion Assman termoregulyatsiya psixrometri, havo tezligini o’lchash uchun kosachali va qanotli anemometrlar, barometr, shamollatgich va sekundomerlardir. • Nisbiy namlik psixrometrlar yordamida o’lchanadi. Ularning asosiy qismi ikkita bir xil termometrdan iborat. Ulardan birining rezervuari gigroskopik mato bilan o’ralgan bo’ladi. Psixrometrning ishlash printsipi atrof- muhit havosining namligiga qarab bug’lanish jadalligiga asoslangandir. Atrof-muhit havosi quruq bo’lsa ho’llangan termometr ko’rsatishi qancha past bo’lsa bug’lanish jadalligi shuncha katta bo’ladi. Havo suv zarrachalariga to’yingan bo’lsa, unda ho’llangan termometr ko’rsatishi quruq termometr ko’rsatishiga teng bo’ladi.

• Odatda nisbiy namlikni o’lchash uchun Avgust va Assman psixrometrlari qo’llaniladi. Assman psixrometrlari qo’llaniladi. Assman psixrometri ancha mukammal bo’lib, unda ikkala termometr rezervuarlari metalldan yasalgan naychalar ichiga joylashtiriladi. Bu ularni issiqlik nurlanishi tasiridan asraydi. Tsexdagi havo harakatining termometr rezervuarlariga tasirini kamaytirish maqsadida shu naychalar orqali maxsus ventilyator yordamida tezligi 2,5-3,0 m/s bo’lgan havo oqimi so’rib turiladi. Ventilyator psixrometrining korpusiga o’rnatilgan bo’lib prujina yoki elektr dvigatel yordamida yurgiziladi. Psixrometr termometrlari ko’rsatkichlarini o’lchab olgach, nisbiy namlik psixrometrik jadvallar /1-jad./ yoki nomogrammalar /1-rasm./ yordamida aniqlanadi.

• Ish o‘rinlaridagi, havo kiradigan teshiklar va ochiq tirqishlardagi havoning harakatlanish va shamol tezligini o‘lchash uchun anemometr deb ataladigan asbob ishlatiladi.U ikki xil - parrakli va kosachali bo‘ladi. • Kosachali anemometr yarim - sferalar shaklidagi to‘rtta kosacha mahkamlangan xoch ko‘rinishidagi g‘ildirakdan va siferblatli hisoblash mexanizmi joylashgan korpusdan tuzilgan. O‘lchash vaqtida g‘ildirak o‘qi havo oqimiga nisbatan perpendikulyar vaziyatda o‘rnatiladi. Kosachali anemometrlar mustahkamroq bo‘lganidan ular havoning kattaroq (1,0 m/s. dan 50 m/s gacha) tezliklarini o‘lchash uchun ishlatiladi.

• Anemometrlar aerodinamik quvur ichida tarirovka qilinib, ularning ko‘rsatkichlari namunaviy asbob bilan taqqoslanadi. Tarirovka qilib bo‘lingandan so‘ng har bir asbob pasport va tarirovkalash grafigi bilan ta’minlanadi. Havoning tezligi ana shu grafik bo‘yicha aniqlanadi. • Havoning harakatlanish tezligini anemometr bilan o‘lchashning mohiyati quyidagilardan iborat. • Asbob hisoblagichini ishga tushirishdan avval millarning siferblatlardagi holati yozib qo‘yiladi. Keyin anemometr havo oqimiga joylashtiriladi va g‘ildirak doimiy tezlik bilan aylana boshlagandan so‘ng ishga tushirish moslamasi yordamida hisoblagich ishga tushiriladi va ayni chog‘da sekundomer o‘chiriladi, 2-3 mino`t o‘tgach, hisoblagich o‘chiriladi va yana millarning siferblatdagi vaziyati yozib olinadi.

• O‘lchashlarning oldingi va keyingi ko‘rsatishlar orasidagi farqini sinovning sekunddagi davom etish vaqtiga bo‘lib P kattalik aniqlanadi. Ana shu kattalik va tarirovkalash grafigidan foydalanib havoning harakatlanish tezligi topiladi. Natija aniqroq chiqishi uchun har bir nuqtada o‘lchashni 2-3 marta takrorlash va o‘rtacha qiymatni hisoblab chiqish maqsadga muvofiqdir. • Masalan, o‘lchashning boshlanishida anemometr millari 120 bo‘linmani, oxirida esa 264 bo‘linmani ko‘rsatgan, o‘lchash 120 sekund davom etgan bo‘lsin. U holda bo‘linmalarning sekunddagi soni (264 -120):120 bo‘lganda 1,2 bul/sek.ga teng bo‘ladi. Anemometr pasportidan ordinatalar o‘qida 1,2 ga mos keluvchi nuqtani (A nuqta) topib, ana shu nuqtadan gorizontal chiziq o‘tkazib uni tavsif chizig‘i bilan kesishtiramiz (V nuqta). V nuqtadan absissalar o‘qiga vertikal chiziq tushiramiz (D nuqta) va shu yerga tezlik qiymatini (1,4 m/sek) o‘qiymiz.

• Havo harakatining tezligi odatda anemometrlar bilan aniqlanadi. Kosachali anemometrlar 1-1,5 m/s oralig‘idagi tezliklarni, qanotli anemometrlar ancha kichik 0,3-0,5 m/s oraliqdagi tezliklarni o‘lchashga mo‘ljallangandir. Laboratoriya sharoitida havoning harakati maishiy ventilyator yordamida hosil qilinadi. O‘lchov ishlari quyidagicha olib boriladi. Anemometr hali yurgizilmasdan avval ko‘rsatkichlari yozib olinadi va uni o‘lchanishi kerak bo‘lgan havo oqimiga kiritiladi. Kosachali anemometr vertikal, qanotli anemometr esa qanotlari havo oqimiga perpendikulyar holatda qo‘yiladi. Shu holatda anemometr inersiya qarshiligini yengish uchun 15-20 sekund salt aylantiriladi va undan so‘ng bir vaqtda asbob bilan sekundomer yurgiziladi. Shunday holda u 50-100 sekund havo oqimida ushlab turiladi va o‘chirilib anemometrning ko‘rsatkichi yozib olinadi. Quyidagi formuladan anemometr strelkasi bir sekundda p= p= • shkalaning necha bo‘lagiga so‘rilganini aniqlab olamiz. shk

• Bu yerda N1, N2 - anemometrning boshlang‘ich va oxirgi ko‘rsatkichlari, • t - o‘lchash vaqti, s. • Bu kattalik yordamida esa har bir anemometr pasportida beriladigan grafikdan foydalanib havo harakatining haqiqiy tezligi m/s larda aniqlanadi. Atmosfera bosimi bizga malum bo‘lgan barometr- aneroidlar yordamida o‘lchanadi. • Kosachali anemometr (MS -13) shartli sanoatda havo oqimining o‘rtacha tezligini va ob-havo hamda iqlimini o‘rganish, atmosferani kuzatish muassasasida o‘rtacha shamol tezligini o‘lchash uchun mo‘ljallangan.

Tuzilishi va ishlash prinsipiTuzilishi va ishlash prinsipi • Anemometr (5) o‘qqa kirib turuvchi to‘rt kosachali parrak (4) yordamida aylanadi va shamol qabul qiluvchi apparatni tashkil qiladi. O‘qning pastki qismida reduktor bilan to`tashtirilgan kesilgan chervyak (6) bo‘lib u uchala ko‘rsatgich strelkalarni harakatga keltira oladi. • Siferblat (2) birlik, yuzlik va minglik shkala birliklaridan iborat. Birlik shkalani ko‘rsatadigan strelkani (3) harakatini markaziy g‘ildirakka chervyaksimon g‘ildirak va trib orqali chervyak (6) ga uzatadi. CHunki strelka (3) markaziy g‘ildirakka qotirilgan. Kichik g‘ildirakka kirgizilgan yuzlik shkalalarni ko‘rsatuvchi strelka I -ni harakati markaziy g‘ildirak tribini oraliq g‘ildirak orqali amalga oshadi. Kichik g‘ildirakdan ikkinchi oraliq g‘ildirak orqali aylanish 2 chi kichik g‘ildirakka o‘tadi. Bunda minglik shkalalarni ko‘rsatuvchi strelkasi (7) ishlaydi.

• Mexanizmni qo‘shish uchun arretir (9) orqali bajariladi. U o‘z arretirning bir uchi plastik prujina orqali chervyaksimon g‘ildirakka qadalgan. Arretir soat strelkasi bo‘ylab buraladi. Bunda arretirning ikkinchi uchi plastinkali prujinani ko‘taradi, o‘qning uchi o‘qni aylanish natijasida chervyakni (6) chervyaksimon g‘ildirakka kiritadi. • Arretirni soat strelkasiga qarshi burilsa chervyaksimon g‘ildirak chervyakka ulashadi va anemometrni shamol qabul qiluvchisi reduktor bilan qo‘shiladi yoki jipslashadi. Anemometr mexanizmi plastmassali korpusga qotirilgan korpusning quyi qismi vint (10) bilan tugaydi. Vint (10) anomemetrni ustumga mahkamlash uchun ishlatiladi.

• Anemometr korpusidan (9) arretirning ikki tomonida qulokchalar (8) qotirilgan bo‘lib, bundan anemometrni o‘chirish yoki qo‘shish uchun ip o‘tkaziladi va ustumga qotiriladi. Ip arretirning qulokchalariga qotiriladi. Anemometr shamol qabul qiluvchi sim cho‘lg‘amidan iborat krestovina bilan himoyalangan, ushbu krestovina pirpirakning o‘qini yuqorisini mustahkamlashga ham xizmat qiladi.

Ish tartibiIsh tartibi • Shamol tezligini o‘lchashdan avval uchala shkala ko‘rsatkichlari yozib olinadi. O‘lchanayotgan havo oqimi anemometr tik holda o‘rnatiladi va 10-15 s dan keyin arretir bilan bir vaqtda anemometr mexanizmi hamda sekundomer qo‘shiladi. Havo oqimida anemometr bir yoki 2 mino`t ishlatiladi. Vaqt tugashi bilan mexanizm va sekundomer qo‘shiladi va anemometr shkalalari ko‘rsatkichlari sekundomer ko‘rsatkichi yozib olinadi. • Boshidagi va oxiridagi ko‘rsatmalarning farqi sekundomer ko‘rsatkichlariga bo‘linadi va shkala vaqt bo‘luvchi topiladi, yani bir sekunddagi ko‘rsatkich topiladi. • Anemometr ichida joylashgan darajali grafik orqali shamol tezligi aniqlanadi. Tik to‘rgan grafik o‘qida shkala bo‘luvining 1 sekundga to‘g‘ri keladigan sonlar joylashgan. • Ushbu nuqtadan chiziq tortiladi to grafikni kesib o‘tguncha o‘tkaziladi. Ko‘ndalang va tik o‘qlar kesishgan nuqtada qidirilayotgan havo oqimining tezligini m/s da topiladi.

Texnik xizmat ko‘rsatishTexnik xizmat ko‘rsatish • Anemometrni mexanik buzilishlardan saqlanish uchun avaylab ishlashi talab qilinadi. Pirpirak yoki uni himoyalovchi sirti ishdan chiqqanda anemometrning ko‘rsatkich darajalari o‘zgaradi va noto‘g‘ri tezlik ko‘rsatiladi. Anemometrni (10) pirpirak yordamida biror bir taxta ustum ustiga qotirilganda pirpirakni himoya qiluvchi sirtdan ushlash mumkin emas. Qo‘shish uchun ishlaydigan sim ikkala quloqchalardan hamda arretirdan erkin o‘tish kerak. Anemometrni ishlatib bo‘lgandan so‘ng tashqi ta’sirdan asrovchi qo`tida saqlansin. Anemometrni ishlatilganda 1 marta aerodinamik trubada tekshirish va tekshiruv natijalari anemometr pasporti 14 punktida belgilanish kerak.

ADABIYOTLAR:ADABIYOTLAR: 1. G’.Yo.Yormatov. Hayotiy faoliyat xavfsizligi. Toshkent, “Mehnat” 200 9 . 2 . O. Qudratov, T. G’ani y ev. Hayotiy faoliyat xavfsizligi. Toshkent, “Mehnat” 2004. 3 . O. Qudratov, T. G’ani y ev. Mehnat muhofazasi. Toshkent “O’zinkomtsentr” 2002. 4 . X.Rahimova, A.A‘zamov, T.Tursunov. Mehnatni muhofaza qilish. Toshkent, “O’zbekiston” 2003. 5 . Jamilov M, Parmonov A. “Inson faoliyati xavfsizligi”. Toshkent. TPDU. 2000.

O'xshashlar

Hayot faoliyati xavfsizligini tahlil qilish

Xavfsiz ishlashga o’rgatish. Mehnat muhofazasi ishlarini tashkil qilish

Xavfsiz ishlashga o`rgatish. Mehnat muhofazasi ishlarini tashkil qilish

Videoterminallar xavfsizligi

Aholini tabiiy va is gazi uning salbiy oqibatlaridan muxofaza qilish