Hayot faoliyati xavfsizligini ta'minlash asoslari - Xayot faoliyati xavfsizligi - Slaydlar

Hayot faoliyati xavfsizligini ta'minlash asoslari

Yuklangan vaqt:

02.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1554.4580078125 KB

Ko'chirib olish

Termiz davlat universiteti Hayot faoliyati havfsizligi fanidan tayyorlagan ma’ruza mashg'uloti taqdimoti

Mavzu: Hayot faoliyati xavfsizligini ta’minlash asoslari 3. Ayollar mehnati va ularga beriladigan qo‘shimcha kafolatlar hamda imtiyozlar. 2. Mehnat muhofazasi fanining bo‘limlari. 1. Mehnat muhofazasi fanining roli va vazifasi. Reja:01 01 0A 020C

1) O‘zbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligiga erishib, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishning o‘ziga xos yo‘lini tanlashi, kadrlar tayyorlash tuzulmasi va mazmunini qayta tashkil etishni zarur qilib qo‘ydi va qator chora-tadbirlar ko‘rishni: “Ta’lim to‘g‘risidagi” qonunni joriy etilishi (1996 yil), yangi o‘quv rejalari, dasturlari, darsliklarini joriy etishni, o‘quv yurtlarini attestatsiyadan o‘tkazishni va akkreditatsiyalashni, yangi tipdagi ta’lim muassasalarini tashkil etishni taqozo etdi. Kelajak avlodni har tomonlama garmonik rivojlangan shaxs, ilmga va tafakkurga ega kadrlar qilib etishtirishda, mehnat muhofazasi fanining roli katta. Mehnat muhofazasi fani metodik fanlar qatoriga kiradi. Fanning vazifasi - talabalarni mehnat muhofazasi masalalarini, yong‘in xavfsizligi va xavfsizlik texnikasi qoidalarini bilishga hamda ularni har kungi hayot faoliyati davrida qo‘llay olishga o‘qitishdir.

Talabalar bu fanni o‘rganishlari natijada quyidagilarni bilishlari kerak: - O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi asoslarini; - Ta’lim muassasalarida mehnatni muhofazasi qilish bo‘yicha ishlarni tashkil qilishni ; - Har xil fan predmetlarini turli xil sinf xonalarda,amaliy va tajriba mashg‘ulotlari o‘tkaziladigan xonalarda, ekskursiyalarda o‘tkazishning asosiy xavfsizlik talablarini ; - YOng‘in xavfsizligi va yong‘in profilaktikasi uslublari bilan tanishishni; - Baxtsiz hodisalarni tekshirish tartibini bilishi hamda jarohatlanuvchiga birinchi yordam ko‘rsatishni qo‘llay olishni; - Kasbiy kasallanish va jarohatlanish sabablarini, tegishli texnologik jarayonlardalardagi yuz berish mumkin bo‘lgan xavflar to‘g‘risida yaqqol tasavvurga ega bo‘lishini; - Xavfsiz mehnat qilish usullarini va qulay mehnat sharoitlari yaratishni. 2) Mehnat muhofazasi – mehnat jarayonida insonning xavfsizligi, sog‘ligi va ish qobiliyatini saqlab qolishni ta’minlaydigan qonunlar akti va ularga tegishli iqtisodiy, texnikaviy va tashkiliy tadbirlar sistemasidir. Mehnat muhofazasi o‘quv predmeti quyidagi asosiy bo‘limlardan iborat: mehnat muhofazasi qonunchiligi, xavfsizlik texnikasi, ishlab chiqarish sanitariyasi hamda yong‘inga qarshi tadbirlar. Mehnat muhofazasi qonunchiligi – mehnat qilish va dam olishning xuquqiy normalarini o‘z ichiga oladi hamda ularning ximoya qilinishini kafolatlaydi. Xavfsizlik texnikasi – xavfli ishlab chiqarish omillarining, ya’ni xavfsizlik qoidalari buzilganda baxtsiz hodisalar, shikastlanishlar keltirib chiqaradigan omillarning insonga ta’sir etishining oldini oladigan tashkiliy va texnikaviy tadbirlar hamda vositalar tizimidir.

Ishlab chi qarish sanitariyasi – zararli ishlab chiqarish omillarining, ya’ni kasbiy kasalliklar keltirib chiqaradigan omillarning insonlarga zararli ta’sirining oldini oladigan tashkiliy, gigienik va sanitariya-texnikaviy tadbirlar hamda vositalar tizimidir. Yong‘in profilaktikasi – xodimlarni olovdan va portlashdan ximoya qilishga qaratilgan texnikaviy va tashkiliy tadbirlar majmuasidir. Mehnat muhofazasini bilishning asosiy uslublari ishlab chiqarish muhitining xodimlarga ta’sirini o‘rganish, mavjud mehnat sharoitlarini va ishlab chiqarishdagi jarohatlanish hamda kasbiy kasalliklarni taxlil qilish hisoblanadi. Ishlab chiqarish madaniyati – ish joyida mikroiqlim sharoitlarini yaratish, ish joyining tozaligi, ishchilarning qulay va bejirim kiyinishi, ishlab chiqarish hududini obodonlashtirish demakdir. Ishlab chiqarishda sog‘lom va xavfsiz mehnat sharoitlarini yaratish ish vaqtini kam yo‘qotishga va mehnat unumdorligini oshirishga imkon beradi. Mehnat unumdorligini oshirishning muhim sharti – ishlab chiqarishda jarohatlanish va kasallanishlarning oldini olishdir. Mehnatkashlarning hayoti va sog‘ligini muhofaza qilish O‘zbekiston Konstitutsiyasi bilan, Davlatimizning Mehnat to‘g‘risidagi qonunlar majmui va ularni rivojlantirishda ishlab chiqilgan qarorlar, shuningdek, xavfsizlik texnikasi va ishlab chiqarish sanitariyasiga oid normalar hamda qoidalar bilan kafolatlanadi.

3) Me hnat haqidagi qonunchilikka va mehnat muhofazasi bo‘yicha qoidalarga rioya qilinishi quyidagicha nazorat qilinadi; o‘z faoliyati bo‘yicha korxona va tashkilot ma’muriyati hamda ularning rahbarligidagi texnik va mehnat xuquqiy inspeksiyalari. Mehnat muhofazasiga oid qoidalarda ma’muriyatga tegishli va ular uchun majburiy bo‘lgan normalar ko‘rsatilgan. Korxona va tashkilot ma’muriyati ishchi va xizmatchilarni o‘qitishi va instruktajdan o‘tkazishi, ko‘rinadigan joylarga xavfsizlik texnikasi va ishlab chiqarish sanitariyasi bo‘yicha ishlab chiqilgan instruksiyalarni osib qo‘yishi shart. Hozirgi vaqtda tashkilotlarda va korxonalarda tashkiliy va texnologik jihatdan ilg‘or usullarni qo‘llash, ishlarni ilmiy asosda tashkil etish, zamonaviy mashina-mexanizmlari, jixozlar va turli moslamalardan samarali foydalanish tufayli ish joylarida ishchilarning mehnat sharoitlari yangillanib, baxtsiz hodisalar soni ham kamayib boradi. Bunda ishlab chiqarish sanitariyasi va xavfsizlik texnikasi qoida va normalariga rioya qilish ham katta rol o‘ynamoqda. Mehnatkashlarning sog‘ligini saqlash, mehnat sharoitini bexatar bo‘lishini ta’minlash, kasb kasalliklarini va ishlab chiqarishda sodir bo‘ladigan baxtsiz hodisalarning oldini olish davlatimizning asosiy g‘amxo‘rliklaridan biridir. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1995 yil 21–dekabrdagi sessiyasida qabul qilingan va 1996 yil 1–apreldan kuchga kirgan O‘zbekiston Respublikasining Mehnat qonunlari kodeksi asosan Respublikamizda mehnat muhofazasi, ayollar va yoshlarning mehnat xuquqlari va normalarini ximoya qilish, mehnat sharoitlarini yuqori darajada bo‘lishini nazorat qilib boradi. Ishchi va xizmatchilar o‘zlarining mehnat qilish xuquqlarini korxona va tashkilotlarda ishlash to‘g‘risida mehnat shartnomasi tuzish yo‘li bilan amalga oshiradilar. Barcha korxona va tashkilotlarda sog‘lom va xavfsiz mehnat sharoiti yaratib beriladi. Bu ishlar korxona va tashkilotlarning ma’muriyati zimmasiga yuklanadi.

M e h n a t k o d e k s i h a q id a u m u m iy m a ’lu m o tO’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 1995 yil 21-dekabrda 161-1 raqamli O’zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksini tasdiqladi . Mehnat Kodeksi 16 bob va 294 ta moddadan iborat .O’zbekiston Respublikasi mehnat kodeksi konstitutsiyamiz va xalqaro norma va standartlarga muvofiq tarzda ishlab chiqilganMehnat kodeksi mehnat haqidagi qonunlarning muayyan tizimga solingan majmuidir

Mehnat kodeksi 2 qism : Umumiy qismda: 1.Mehnat qonunchiligining umumiy qonun qoidalari; 2.Mehnat sohasidagi davlat boshqaruvi; 3.Mehnat haqidagi qonun hujjatlarining qo’llanilish doirasi: 4.Mehnatga oid munosabatlarning subyektlari, ularning huquq va majburiyatlari; 5. Xodim va ish beruvchi o’rtasida tuziladigan shartnomalar va boshqalar.

• 2.Maxsus qismda; • 1. Ishga joylashish masalasi; • 2. Mehnat shartnomasi ; • 3. Ish vaqti; • 4. Dam olish vaqti; • 5. Mehnatga haq to’lash; • 6. Kafolatli to’lovlar va kompensatsiya to’lovlari; • 7. Mehnat institutizomi; • 8. Mehnat shartnomasi tomonlarining moddiy javobgarligi; • 9. Ayrim toifaga beriladigan qo’shimcha kafolatlar va imtiyozlarlar; • 10. Mehnat nizolari hamda davlat ijtimoiy sug’urta masalalari.

Mehnat kodeksini ng asosiy vazifalari Haqqoniy va xavfsiz mehnat sharoitini yaratish Mehnat bozorining samarali ishlashiga ko’maklashishIsh beruvchi va davlat manfaatlarini himoya qilishBarcha aholining moddiy va madaniy turmush darajasi yuksalishishiga ko’maklashish Mehnat unumdorligi va ish sifati yaxshilanishiga ko’maklashish Xodimlarning mehnat huquqlari va sog’lig’ini himoya qilinishni ta’minlash01 1C 12 03

O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida va O’zbekiston Respublikasining mehnatni muhofaza qilish to’g’risidagi qonunida mustahkamlangan. Ushbu qonun ishlab chiqarish usullaridan, mulk shaklidan qat’iy nazar korxonalarda mehnatni muhofaza qilish ishlarini tashkil etishning yagona tartibini belgilaydi, hamda fuqarolarning sog’ligi va mehnatining muhofaza qilinishni ta’minlashga qaratilgan.

“ Mehnatni muhofaza qilish to’g’risida”gi Qonun 1-7 moddalarida umumiy koidalar 8-15 moddalarida Mehnatni muhofaza qilinishini ta’minlash 16-21 moddalarda ishlovchining mehnatini muhofaza qilishga doir xuquqlarining kafolatlar 77-87 moddalarda ishga qabul qilish va dastlabki sinov muddati Mehnat shartnomalari shartnomasining mazmuni, shakli, muddati 73-76 moddalarda22-29 moddalarda Mehnatni muhofaza qilishga doir qonunlar va me’yoriy xujjatlar ustidan davlat va jamoatchilik nazorati

Mehnat shartnomalarining bekor qilinishi 97-113 moddalar Mehnat shartnomasini g’ayriqonuniy ravishda bekor qilishda yoki xodimni g’ayriqonuniy ravishda boshqa ishga o’tkazishda aybdor bo’lgan mansabdor shaxs zimmasiga moddiy javobgarlik yuklash 274 moddada Xalq sudlari 267-269 moddalarda Mehnat nizolari, mehnat nizolarini ko’rib chiqadigan organlar 260 moddada Davlat ijtimoiy sug’urtasi masalalari 282- 288 moddalarida Mehnat nizosini xal qilishni so’rab murojaat etish mud- datlari 270 - moddada3402 21 11

boquvchisini yo’qotganlik nafaqasi 291 moddada ko’rsatilgan davlat ijtimoiy sug’urtasi hisobidan beriladigan ta’minot turlari 284 modda qarilik bo’yicha nafaqa 289 modda dafn etish marosimi uchun beriladigan nafaqa 288 moddaxomiladorlik va tug’ish nafaqasi 286 moddada nogironlik nafaqasi 290 modda

MEHNATNI MUHOFAZA QILISH Barcha korxonalarda xavfsizlik va gigiena talablariga javob beradigan mehnat sharoitlari yaratilgan bo’lishi kerak. Bunday sharoitlarni yaratib berish ish beruvchining majburiyatiga kiradi. Mehnatni muhofaza qilish talablari ushbu Kodeks, mehnatni muhofaza qilish to’g’risidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlar, shuningdek texnik standartlar bilan belgilanadi. Ish beruvchi mehnatni muhofaza qilish talablarini buzganlik uchun javobgar bo’ladi (M.K. 211- modda)

Xodimning mehnatni muhofaza qilish normalari, qoida va yo’riqnomalariga rioya etish majburiyati haqida ( 212- modda ) Mehnatni muhofaza qilish normalariga, qoida va yo’riqnomalarigaMa’muriyatning ishni bexatar olib borish haqidagi farmoyish lariga ish jarayonida sodir bo’lgan har qanday baxtsiz hodisa haqida o’zining bevosita rahbarini (brigadiri, ustasi, uchastka boshlig’i va boshqalarni) darhol xabardor qilishi shart. Olingan shaxsiy himoya vositalaridan foydalanishiInsonlar hayoti va sog’lig’iga bevosita xavf soladigan har qanday holat haqida06 19 0304251E 06060606060606060606060627

220-modda. Nogironlar mehnatini muhofaza qilishning qo’shimcha choralari Ish beruvchi belgilangan minimal ish joylari hisobidan ish joylariga ishga joylashtirish tartibida mahalliy mehnat organi tomonidan yo’llangan nogironlarni ishga qabul qilishi shart. I va II guruh nogironlariga mehnatga haq to’lash kamaytirilmagan holda ish vaqtining haftasiga o’ttiz olti soatdan oshmaydigan qisqartirilgan muddati belgilanadi. I va II guruh nogironlariga o’ttiz kalendar kundan kam bo’lmagan muddat bilan yillik uzaytirilgan asosiy ta’til beriladi Nogironlarni tungi vaqtdagi ishlarga, shuningdek ish vaqtidan tashqari ishlarga va dam olish kunlaridagi ishlarga jalb qilishga ularning roziligi bilangina, basharti ular uchun bunday ishlar tibbiy tavsiyalarda taqiqlanmagan bo’lsa, yo’l qo’yiladi.06 1E1E 0F 39 18

Homiladorligi yoki bolasi borligi sababli ayollarni ishga qabul qilishni rad etish va ularning ish haqini kamaytirish taqiqlanadi. Homilador ayolni yoki uch yoshga to’lmagan bolasi bor ayolni ishga qabul qilish rad etilgan taqdirda ish beruvchi rad etishning sabablarini ularga yozma ravishda ma’lum qilishi shart. Mazkur shaxslarni ishga qabul qilishni rad etganlik ustidan sudga shikoyat qilinishi mumkin.224-modda. Homilador ayollarni va bolasi bor ayollarni ishga qabul qilishdagi kafolatlar

Hozirgi kunda ayollar mehnati uchun barcha shart-sharoitlar yaratib berilmoqda. Ular huquqlari qonun normalari orqali himoya qilinadi

Ayollar mehnatini qo’llanish taqiqlanadigan ishlarYer osti ishlarida Ayollarning ular uchun mumkin bo’lgan normadan ortiq yukni ko’tarishlari va tashishlari Er ostidagi ba’zi ishlar (jismoniy bo’lmagan ishlar yoki sanitariya va maishiy xizmat ko’rsatish ishlari) bundan mustasnodir.Mehnat sharoiti noqulay ishlarda

226-modda. Homilador ayollarni engilroq yoki noqulay ishlab chiqarish omillarining ta’siridan xoli bo’lgan ishga o’tkazish Tibbiy xulosaga muvofiq homilador ayollarning ishlab chiqarish normalari, xizmat ko’rsatish normalari kamaytiriladi yoki ular avvalgi ishlaridagi o’rtacha oylik ish haqi saqlangan holda engilroq yoxud noqulay ishlab chiqarish omillarining ta’siridan xoli bo’lgan ishga o’tkaziladi. Homilador ayolga engilroq yoki noqulay ishlab chiqarish omillari ta’siridan xoli bo’lgan ish berish masalasi hal etilgunga qadar, u ana shu sababdan ishga chiqmagan barcha ish kunlari uchun o’rtacha oylik ish haqi saqlangan holda ishdan ozod etilishi lozim.

Ikki yoshga to’lmagan bolasi bor ayollar avvalgi ishini bajarishi mumkin bo’lmagan taqdirda, bolasi ikki yoshga to’lgunga qadar avvalgi ishidagi o’rtacha oylik ish haqi saqlangan holda engilroq yoki noqulay ishlab chiqarish omillarining ta’siridan xoli bo’lgan ishga o’tkaziladi.

Homilador ayollarni va o’n to’rt yoshga to’lmagan bolasi (o’n olti yoshga to’lmagan nogiron bolasi) bor ayollarni ularning roziligisiz tungi ishlarga, ish vaqtidan tashqari ishlarga, dam olish kunlaridagi ishlarga jalb qilishga va xizmat safariga yuborishga yo’l qo’yilmaydi.

Yoshlar uchun qo’shimcha kafolatlar O’n sakkiz yoshga to’lmagan shaxslar mehnatga oid huquqiy munosabatlarda katta yoshdagi xodimlar bilan teng huquqda bo’ladilar O’n sakkiz yoshga to’lmagan shaxslar mehnatidan shu toifa xodimlarining sog’lig’i, xavfsizligi yoki axloq- odobiga ziyon etkazishi mumkin bo’lgan mehnat sharoiti noqulay ishlarda, er osti ishlarida va boshqa ishlarda foydalanish taqiqlanadi .AMMO18 05 11 11 03 05 18 05 11 0A 0A 04 11 0C 151306 09 05 26

 Ish vaqtining muddati o’n oltidan o’n sakkiz yoshgacha bo’lgan xodimlarga haftasiga o’ttiz olti soatdan, o’n beshdan o’n olti yoshgacha bo’lgan shaxslar uchun esa haftasiga yigirma to’rt soatdan oshmaydigan qilib belgilanadi  O’n sakkiz yoshga to’lmagan xodimlarning kundalik ish vaqti qisqartirilgan hollardagi mehnatiga haq kundalik ish vaqti to’liq bo’lgan chog’da tegishli toifadagi xodimlarga beriladigan miqdorda to’lanadi.  O’n sakkiz yoshga to’lmagan xodimlarga kamida o’ttiz kalendar kundan iborat yillik ta’til beriladi va ular bu ta’tildan yoz vaqtida yoki yilning o’zlari uchun qulay bo’lgan boshqa vaqtida foydalanishlari mumkin.

O’n sakkiz yoshga to’lmagan shaxslarni tungi ishlarga, ish vaqtidan tashqari ishlarga va dam olish kunlaridagi ishlarga jalb etish taqiqlanadi. O’n sakkiz yoshga to’lmagan xodimlar bilan tuzilgan mehnat shartnomasini ish beruvchining tashabbusi bilan bekor qilishga, mehnat shartnomasini bekor qilishning umumiy tartibiga rioya qilishdan tashqari, mahalliy mehnat organining roziligi bilan yo’l qo’yiladi.

Ishni ta’lim bilan birga qo’shib olib borayotgan shaxslar uchun imtiyozlar Ishlab chiqarishda kasbga doir ta’lim olayotgan, ishlab chiqarishdan ajralmagan holda malakasini oshirayotgan yoki ta’lim muassasalarida o’qiyotgan xodimlarga ishni ta’lim bilan birga qo’shib olib borishlari uchun ish beruvchi zarur sharoitlar yaratib berishi shart. Ta’lim muassasalarida ishlab chiqarishdan ajralmagan holda o’qib, o’quv rejasini bajarayotgan xodimlar mehnat to’g’risidagi qonunlar va boshqa normativ hujjatlarda belgilangan tartibda ish joyidan haq to’lanadigan qo’shimcha ta’tilga chiqish, qisqartirilgan ish haftasi sharoitida ishlash va boshqa imtiyozlar olish huquqiga egadirlar

Ta’lim muassasalarida ishlab chiqarishdan ajralmagan holda o’qiyotganlarga yillik ta’tillarni ish beruvchi ularning xohishiga ko’ra imtihonlar va laboratoriya- imtihon sessiyalari vaqtiga to’g’rilab berishi shart. Umumta’lim maktablarining o’quvchilari olti kunlik ish haftasida ishlayotgan bo’lsalar, o’quv yili mobaynida kamida o’ttiz olti ish kuni yoki shunga muvofiq keladigan miqdorda ish soati davomida ishdan ozod qilinadilar Umumta’lim maktablarida ishlab chiqarishdan ajralmagan holda o’qiyotgan xodimlarga ish joyidagi o’rtacha ish haqi saqlangan holda bitiruv imtihonlari topshirish davrida yigirma ish kunidan kam bo’lmagan ta’til beriladi .

Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, mehnat kodeksi va boshqa mehnatni himoya qiluvchi huquqiy hujjatlarni bilish har birimiz uchum muhim hisoblanadi. Chunki unda xodim va ish beruvchilarning majburiyat va imtiyozlari qat’iy belgilab qo’yilganki, biz ularni bilish orqali o’z huquqlarimizni kafolatlay olamiz deb o’ylayman. Chunki bu hujjatlarda biz mehnat jarayonida duch kelishimiz mumkin bo’lgan barcha jihatlarni inobatga olgan holda qaror qabul qilingan. Xususan unda barcha qatlam vakillari huquqlari tenglashtirilgan holda, jabrdiydalar himoya qilinadi, zulmkorlar esa jazo topishi muqarrar qilib qo’yilgan.

O'xshashlar

Hayot faoliyati xavfsizligini tahlil qilish

Soxa xodimlarining hayot faoliyati xavfsizligini ta’minlash

Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy va tashkiliy asoslari 2

Hayot faoliyati xavfsizligini ta'minlashga oid chet davlatlarda qabul qilingan qonunlar va meyoriy xujjatlar

Hayot faoliyati xavfsizligi va salomatlik ritmi