logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Xayot faoliyati xavfsizligi
  4. Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy va tashkiliy asoslari 2

Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy va tashkiliy asoslari 2

Yuklangan vaqt:

02.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1950.048828125 KB
Ko'chirib olish
Hayot faoliyati xavfsizligining huquqiy va tashkiliy asoslari REJA: Davlat nazorat organlari. 1 Ma’muriy–texnik xodimlarning mehnat muhfazasi qoidalarini buzganligi uchun javobgarliklari.2 3 Xalq ta’limi tizimida mehnat muhofazasiga oid ishlarni tashkil qilish.4 Instruktaj berish va mehnatning xavfsizlik usullariga o‘qitish.  5 Tashkilot va korxonalarda xavfsizlik texnikasi xizmatini tashkil qilish. Mehnatni muhofaza qilish tushunchasi va uning ahamiyati Mehnat muhofazasi inson mehnati, sog`lig`i va hayotiga bevosita daxldor masala bo`lib, uni o`z mohiyatidan kelib chiqqan holda keng va tor ma`noda anglamoq lozim. Keng ma`nodagi mehnat muhofazasi-bu mehnat faoliyati jarayonida inson hayoti va sog`lig`ining xavfsizligini ta`minlashga qaratilgan huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, sanitariya-gigiena, davolash-profilaktika, reabilitatsiya va boshqa tadbirlar tizimidan iboratdir. Mehnat muhofazasining bunday keng ma`nodagi tushunchasi xavfsiz va sog`lom mehnat sharoitini ta`minlashga qaratilgan bo`lib, barcha vositalarni, ya`ni huquqiy, iqtisodiy, tashkiliy- texnikaviy, tibbiy va boshqalarni o`z tarkibiga oladi. Bu tadbir O`zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to`g`risida”1993 yil 6 maydagi qonunida mujassamlashgan. Mehnatni muhofaza qilish tushunchasi va uning ahamiyati Shuni alohida ta`kidlash joizki, faqat mehnat muhofazasining keng ma`nodagi tushunchasi xavfsiz va sog`lom mehnat sharoitini ta`minlab bera oladi. Agar uning birorta komponenti (huquqiy, tibbiy, iqtisodiy yoki texnikaviy) etarli ta`minlanmasa, umuman mehnat muhofazasi ta`minlanmay qoladi. Shu bois mehnat muhofazasi masalalari turli institutlarda o`qitiladi. Mehnat muhofazasining mehnat huquqi institut sifatida tor ma`nodagi tushunchasi-bu huquqiy normalar yig`indisidan iborat bo`lib, xodimning ishlab chiqarishdagi mehnat faoliyati jarayonida uning hayoti va sog`lig`i uchun xavfsiz va sog`lom mehnat sharoitini yaratib berishga qaratilgan. Bundan tashqari, mehnat muhofazasiga mehnat huquqi institutining asosiy printsiplaridan biri, ya`ni mehnat muhofazasini ta`minlash printsipi, shuningdek xodimning mehnat muhofazasiga bo`lgan sub`ektiv huquqi sifatida qaraladi. Bu erda xodimning xavfsiz va sog`lom mehnat sharoitlariga ega bo`lish, uni ta`minlashni esa ish beruvchida talab qilish imkoniyatlari nazarda tutiladi. Ma`lumki, mehnatni muhofaza qilish borasida O`zbekiston Respublikasining “Fuqarolar sog`lig`ini saqlash to`g`risida”gi qonuni ham muhim ahamiyatga ega bo`lib, uning asosiy vazifasi: • fuqarolarning sog`liqni saqlashga doir huquqlari davlat tomonidan kafolatlanishishini ta`minlash; • fuqarolarning sog`lom turmush tarzini shakllantirish; • davlat organlari, korxonalar. muassasalar, tashkilotlar, jamoat birlashlarining fuqarolar sog`liqini saqlash sohasidagi faoliyatini huquqiy jihatdan tartibga solishdan iboratdir. Shu bilan birga boshqa qonun hujjatlari, O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonlari, qarorlari, Farmoyishlari, tegishli normativ-huquqiy hujjatlari, O`zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tomonidan qabul qilingan qarorlar, davlat organlari hujjatlari, jamoa shartnomalari, kelishuvlari tadbiq etiladi. 1) Me hnatkashlarning hayoti va sog‘ligini muhofaza qilish O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, davlatimizning Mehnat to‘g‘risidagi qonunlar majmui va ularni rivojlantirishda ishlab chiqilgan qarorlar, shuningdek, xavfsizlik texnikasi, ishlab chiqarish sanitariyasiga oid normalar hamda qoidalar bilan kafolatlanadi. Mehnat muhofazasi bo‘yicha qonunlarga, ishlab chiqarish sanitariyasi va xavfsizlik texnikasi qoida va normalariga rioya qilinishi ustidan Davlat nazorat organlari ish olib boradi - lar. Mehnat xaqidagi qonunchilikka va mehnat muhofazasi bo‘yicha qoidalarga rioya qilinishini quyidagicha nazorat qilinadi; o‘z faoliyati bo‘yicha korxona va tashkilot ma’muriyati hamda ularning raxbarligidagi texnik va mehnat xuquqiy inspeksiyalari. Mehnat muhofazasiga oid qoidalarda ma’muriyatga tegishli va ular uchun majburiy bo‘lgan normalar ko‘rsatilgan. Korxona va tashkilot ma’muriyati ishchi va xizmatchilarni o‘qitish va instruktajdan o‘tkazishi, ko‘rinadigan joylarga xavfsizlik texnikasi va ishlab chikarish sani - tiariyasi bo‘yicha ishlab chiqilgan instruksiyalarni osib qo‘yishi shart. Ishchi va xizmatchilar mehnat muhofazasiga oid instruksiyaga amal qilishlari shart. Davlat nazorat organlariga quyidagilar kiradi: Davlat tog‘-texnik nazorati, Davlat energiya nazorati, Davlat sanitariya nazorati, Davlat yong‘in nazorati, Davlat avtomobil nazorati va boshqa inspeksiyalar. Davlat to g‘-texnik nazorati – sanoatda ishlarni xavfsiz olib borish qoidalariga amal qilin - ishini tekshiruvchi davlat nazorati bo‘lib, u o‘zining quyidagi bo‘linmalariga ega: kotlonadzor va ko‘tarish qurilmalari, tog‘-texnik, gaz inspeksiyalari va boshqa inspeksiyalar; qurilishda yuk ko‘tarish mashinalari bilan ishlashda, bosim ostida ishlovchi qozon ustanovkalari va idishlar - dan, bug‘ va issiq suv quvurlaridan foydalanishda, portlatish ishlarini bajarishda ishlarning xavfsiz bajarilishini nazorat qiladi. Davlat energiya nazorati – elektr va issiqlik yordamida ishlaydigan qurilmalarga xavfsiz xizmat ko‘rsatishni ta’minlaydigan tadbirlarni amalga oshirishdagi davlat nazorati. Davlat sanitariya nazorati - korxona va tashkilotlar tomonidan gigiena normalari, sani - tariya-gigiena va sanitariya-epidemiya qoidalariga rioya qilinishini tekshiruvchi davlat sani - tariya nazorati. Davlat yong‘in nazorati – yong‘in xavfsizligining yuqori darajada bo‘lishini ta’minlash ustidan nazorat qiladi. Davlat avtomobil nazorati – yo‘l harakati qoidalariga rioya qilinishini nazorat kiladi va bu bilan avtotransport xaydovchilarining, transportdagi yo‘lovchilarning yoki boshqa transport vositalaridan foydalanuvchi shaxslarning hamda piyodalarning xavfsizligini ta’minlaydi. 2) Davlat nazorat organlari me hnat muhoazasi qoidalariga amal qilishdagi kamchiliklar va ushbu qoidalarning buzulishlari hakida hamda xavfsiz va sog‘lom ish sharoitlarini ta’minlash uchun zaruriy choralarni ko‘rish yuzasidan boshqarma va tashkilotlarning rahbarlariga ko‘rsat - malar beradi. Agar berilgan ko‘rsatmalar bajarilmay, mehnat muhofazasi qoida va normalari jid - diy ravishda buzilayotgan bo‘lsa, nazorat organlari ishlayotgan ob’ekt va qurilmalarning, in - shootlarning ishini to‘xtatib qo‘yishi, o‘z vazifasiga sovuqqonlik bilan qarayotgan rahbar xodim - larni ma’muriyat tartibida jazolash yoki lavozimidan chetlatish haqida yuqori tashkilot ma’muriyatiga ko‘rsatma berishi, xavfsizlik texnikasi qoidalarini buzganlik uchun aybdorlarga jarima solish mumkin. Mehnat muhofazasi bo‘yicha jamoatchi inspektorlar tashkilotlarda va ish joylarida ish vaqti, dam olish kunlari, tanaffuslar, ayollar va o‘smirlar mehnatini muhofaza qilish to‘g‘risidagi mehnat qonunlariga rioya qilinishini, ish joyida ishchilar bilan xavfsizlik texnikasi bo‘yicha yo‘l-yo‘riqlarni o‘z vaqtida va tushunarli qilib o‘tkazilishini, baxtsiz xodisalarning oldini olish va ishlab chiqarishda bo‘ladigan shikastlanishlarni kamaytirish borasidagi tadbirlarning bajarilishini nazorat qiladilar. Tashkilotlar va korxonalarning ma’muriy-texnik xodimlari , mexnat muhofazasi qoidalarini buzganligi uchun, xavfsizlik texnikasi va ishlab chikarish sanitariyasi yuzasidan o‘zlariga yuk - langan vazifalarni bajarmaganliklari uchun javobgardirlar. Javobgarlik intizomiy, ma’muriy, moddiy yoki jinoiy ko‘rinihda bo‘lishi mumkin. Xodimga mehnat intizomini yoki mehnat muhofazasi qoidalarini buzganligi uchun quyidagi intizomiy jazo choralari qo‘llaniladi. (O‘zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi 181- modda). 1.Xayfsan. 2.O‘rtacha oylik ish xaqining 20% dan ortiq bo‘lmagan miqdorda jarima. Ichki mehnat tartibi qoidalarida xodimga o‘rtacha oylik ish haqining 40% dan ortiq bo‘lmagan miqdorda jarima solish xollari ham nazarda tutilishi mumkin.Xodimning ish haqidan jarima ushlab qolish Ushbu Kodeksning 164-moddasi talablariga rioya qilingan holda ish beruvchi tomonidan amalga oshiriladi; 3.Mehnat shartnomasini bekor qilish (100-modda, 2-qismining 3 va 4 bandlari). Lavozimli shaxslarni mehnat muhofazasi qoidalarini buzganligi uchun ma’muriy javobgarlikka tortish, davlat nazorat organlari tomonidan yozma ogohlantirish yoki jarimalar solishda ifodalanadi. Jarima solish haqidagi qaror ustidan tuman (shahar) xalq sudiga, jarima solingandan so‘ng 10 kun muddat ichida shikoyat qilinishi mumkin. Moddiy javobgarlikka yuqori xavf manbai keltirgan zarar bilan belgi - lanadi. Agar ko‘rilgan moddiy zararning yuzaga ketishiga yoki ko‘pay - ishiga aybdorning qo‘pol extiyotsizligi sabab bo‘lsa, aybdor aybining darajasiga qarab, jarima to‘lash miqdori kamaytirilishi yoki bekor qilin - ishi mumkin. (O‘zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksining 98-202 moddalari). Jinoiy javobgarlik O‘zbekiston Respublikasi Mehnat Kodeksi 257- moddasiga binoan mehnat muhofazasining qoidalariga amal qilmagan holda mehnatkashlarning hayoti va sog‘ligiga xavf tug‘dirsa, eng kam ish haqining 25% dan 50 % gacha jarima solish yoki 5 yilgacha muayyan xuquqdan mahrum etish yoki 3 yilgacha ahloq tuzatish ishiga yuborish. Agar shu hatti-harakatlar natijasida odamlar bilan baxtsiz hodisalar yuz bersa, ozodlikdan maxrum qilinadi. 3) Korxona va tashkilotlarda me hnat muhofazasining umumiy holatiga uning direktorlari, boshliqlari javobgardirlar. Ishlab chiqarish sohalarida mehnat sharoitlarini yaxshilash va xavfsiz - likni ta’minlash maqsadida xavfsizlik texnikasi xizmati tashkil qilingan. Xavfsizlik texnikasi xizmatining asosiy vazifalari tashkilot va korxonalarda ishlab chikarish jarohatlanishining sabablarini bartaraf etish ishlarini bajarish, mehnat sharoitlarini yaxshilash, xavfsizlik texnikasi va ximoya vositalarini takomillashtirish, ishlab chiqarish madaniyatini ko‘tarish, tashkiliy-texnik va sanitariya-gigiena tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish bo‘yicha ishlarni nazorat qilishdan iborat . Tashkilotlarda va qishloq xujaligi korxonalarida mehnat muhofazasi, xavfsizlik texnikasi va yong‘indan muhofaza qilishni tashkil qilish bo‘yicha injenerlik lavozimi bor. Bu injenerning vazifasiga korxona ishchilariga xavfsizlik texnikasi va ishlab chiqarish sani - tariyasidan ta’lim berishni tashkil qilishda ishtirok etish va ularning bilimlarini tekshirish kiradi. U jamoaning kasaba uyushmasi bilan birgalikda mehnat sharoitini yaxshilashga oid tadbirlar ish - lab chiqadi va ularning bajarilish chorasini ko‘radi. Mehnat muhofazasi bo‘yicha injener ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan baxtsiz hodisalar yuz bergan vaziyatni va uning sabablarini tekshirishda ishtirok etadi, jarohatlanishlar to‘g‘risida hisobotlar tuzadi, uning sabablarini o‘rganadi va ularni bartaraf qilish choralarini ishlab chiqadi. 4) Xal q ta’limi tizimida mehnat muhofazasining umumiy holati o‘quv muassasalarining rah - barlariga yuklatiladi. Ular quyidagilarni amalga oshirishlari shart: - butun o‘quv jarayonida o‘quvchilarning xavfsizligini ta’minlash; - maktabda, litseyda va kollejlarda xavfsizlik texnikasi bo‘yicha plakatlar, yo‘riqnomalar va boshqa normativ hujjatlar bilan ta’minlash; - ishlab chiqarishda va o‘quv jarayonida sodir bo‘lgan baxtsiz hodisalarni tekshirish va unga sabab bo‘lgan kamchiliklarni tuzatish. - har kanday og‘ir yoki ommaviy baxtsiz hodisalarni tezda viloyat Xalq ta’limi boshqar - masiga, prokuraturaga va viloyat kasaba uyushmasiga xabar etkazishni tashkil qilish kerak; - kasaba uyushmasi bilan birgalikda har chorakda mehnat muhofazasi bo‘yicha tadbirlarning bajarilishini tekshirib boradi; - mehnat muhofazasi holati bo‘yicha javob beruvchi shaxsning hisoboti tinglanadi va sodir bo‘lgan kamchiliklar tuzatilib boriladi; - doimiy o‘quv xonalarining havo iqlimini, changlanganligini va zaharli gazlarning bor- yo‘qligini tekshiradi, shuningdek dizenfeksiya qilishni tashkil qiladi; - har yili elektr qurilmalarining erga ulab muhofazalanishini hamda izolyasiyasini tekshir - tirib boradi; - o‘z vaqtida o‘quv xonalarining remontini tashkil qiladi (potolok, pollar va xokazolar). 5) Me hnat xavfsizligi hamma ishchi-xodimlar, talabalar va o‘quvchilarning xavfsizlik qoidalarini bilishlariga bog‘liq. SHuning uchun ishga yangi qabul qilingan barcha ishchilar ish o‘rinlarida kirish instruktaji va birlamchi instruktajdan o‘tganlaridan keyingina ishlashga ruxsat etilishi mumkin. Bun - dan tashqari davriy instruktaj, rejadan tashqari instruktaj, qo‘shimcha instruktaj va oylik o‘qish kurslardan iborat. Kirish instruktajini tegishli sohaning bosh mutaxassisi o‘tkazadi. U mehnat muhofazasiga oid qonunchilik tg‘grisidagi asosiy ma’lumotlarni, ichki tartib-qoidalar va korxonadagi xavfsizlik qoidalari to‘g‘risida gapirib beradi. Kirish instruktaji suhbat yoki ma’ruza ko‘rinishida o‘tiladi. Kirish instruktajini o‘tishda ko‘proq texnika asboblari, ko‘rgazmali qurollar yordamida o‘tish kerak. Instruk - taj o‘tgandan keyin albatta jurnal tutish kerak va bu jurnalga o‘quvchilar va talabalar instruktaj o‘tgan - ligi haqida imzo qo‘yishi kerak. Birlamchi instruktajni o‘q ituvchi yoki uchastka boshlig‘i har bir talaba bilan yoki ishchi bilan olib boradi. Birlamchi instruktajga ishchining o‘z ixtisosligi bo‘yicha vazifalari, ish o‘rnini xavfsiz tashkil qilish tartibi bilan tanishtirish, asbob-uskuna va ximoya vositalarini ishlatish hamda ulardan foydalanish qoidalari, xavfsiz ishlash usullari, yong‘inni o‘chirish vositalari va signalizatsiyaning turar joyi hamda ishlatish usullarini, shuningdek, xavf tug‘ilgan taqdirda o‘zini qanday tutish kerakligi bilan tanishtiriladi. Instruktaj o‘tuvchi shaxs ishchining yoki talabaning xavfsizlik qoidalari bo‘yicha bilim - ini tekshirib ko‘radi, agar u mehnat muhofazasining asosiy talablarini, qoidalarini o‘rgangan bo‘lsa, uni ishlashga ruxsat beradi va jurnalga qayd qilib qo‘yadi. Davriy instruktaj – ishchi-xodimlarga va talabalarga kamida yarim yilda bir marta ish joyida o‘tkaziladi. Uning ma qsadi – ishchilarning xotirasida xavfsizlik texnikasi va yong‘inga qarshi kurashish koidalaridan bilimlarini mustaxkamlash uchun, hamda elektr qurilmalariga xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar uchun esa kamida 3 oyda bir marta bevosita ish o‘rinlarida o‘tkaziladi. Rejadan tashqari instruktaj – xavfsizlik qoidalari yoki asbob-uskuna va xavfsiz ishlashga ta’sir qiluvchi boshqa har qanday omillar o‘zgarganida, shuningdek biror xodim tomonidan jaro - hatlanish, avariya yoki yong‘in chiqishiga olib keladigan darajada xavfsizlik qoidalari buzilganda o‘tkaziladi. Qo‘shimcha instruktaj esa baxtsiz hodisadan keyin, so‘nggi instruktaj berilgan sanadan qat’i nazar hamma xodimlar bilan o‘tkaziladi. Oylik o‘qish kurslarida kuchlanishi 1000 V va undan yuqori bo‘lgan elektr qurilmalariga xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar, balandlikda ishlovchi montajchilar, izolyasiyalovchilar, elektr-gaz payvandchilar va yuqori xavf manbaida ishlaydigan ishchilar o‘qiydi. Ular tashkilot bosh in - jeneri tasdiqlagan dastur asosida ishlarning xavfsiz ishlash usullariga o‘qitadi. O‘qitish tugagan - dan so‘ng ishchining ko‘rsatilgan ishlarning usullari va ishlab chiqarish sanitariyasi talablarini o‘zlashtirganligi yuzasidan olgan bilimi tekshirilib, unga guvohnoma beriladi. Normal ish rejimidan chetga chiqish, ishlab chiqarishda zararli muhitning borligi, xavfsizlik qoidalari va mehnat intizomining buzilishi natijasida ishlab chiqarishda baxtsiz hodisalar ro‘y berishi mumkin. Mehnat muhofazasi sohasidagi davlat siyosati va boshqaruvi Mehnat muhofazasi sohasidagi davlat siyosati va boshqaruvi Mehnat muhofazasidagi davlat siyosati: korxonalarning ishlab chiqarish faoliyati natijalariga nisbatan xodimning hayoti va sog`lig`i ustuvorligi; mehnat muhofazasi sohasidagi faoliyatni iqtisodiy va ijtimoiy siyosatning boshqa yo`nalishlari bilan muvofiqlashtirib borish; mulk va xo`jalik yuritish shakllaridan qat`iy nazar, barcha korxonalar uchun mehnat muhofazasi sohasida yagona tartib, qoidalar belgilab qo`yish; mehnatning ekologiya jihatidan xavfsiz sharoitlari yaratilishini va ish joylarida atrof-muhit holati muntazam nazorat etilishini ta`minlash; korxonalarda mehnat muhofazasi talablari hamma joyda bajarilishini nazorat qilish; Xodim va ish beruvchining mehnat muhofazasiga oid majburiyatlari Xodim va ish beruvchining mehnat muhofazasiga oid majburiyatlari Ma`lumki, O`zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tomonidan O`zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashi hamda Davkontexnazorat qumitasi bilan kelishib, 2000 yil 7 yanvarda Mehnat muhofazasi bo`yicha yo`riqnomalar ishlab chiqish to`g`risida Nizom tasdiqlanib, Adliya vazirligi 2000 yil 7 yanvarda 870-sonli raqam bilan davlat ro`yhatidan o`tkazilgan. Mazkur Nizom 6 ta bo`limdan iborat bo`lib, bunda mehnat muhofazasi haqidagi yo`riqnomalarni ishlab chiqish, kelishib olish va tasdiqlash tartibi belgilab berilgan: ularning tuzilishga, mazmuni, rasmiylashtirishiga qo`yilgan talabla ko`rsatilgan bo`lib, u ishlab chiqarish usullari va mulkchilikning shaklidan qat`iy nazar, barcha vazirliklar, idorlar, korporatsiya, kontsernlar, assotsiatsiyalar, birlashmalar, tashkilotlar va korxonalar faoliyatiga, shuningdek ularni ishlab chiqishni amaga oshiruvchi shaxslarga nisbatan joriy qilinadi. Mehnat muhofazasi haqidagi yo`riqnoma normativ hujjat bo`lib, unda ishlab chiqarish xonalarida, korxona hududida qurilish maydonchalarida va ishlayotganlar o`zlariga topshirilgan ishlar yoki xizmat vazifalarini bajarayotgan boshqa joylarda xodimlar ishlarni bajarish paytida ularga nisbatan xavfsizlikni ta`minlash yuzasidan qo`yiladigan talablar o`rnatilgan. Nizomga muvofiq, mehnat muhofazasi haqidagi yo`riqnomalar namunaviy yo`riqnomalar va muayyan korxonada ishlovchilar uchun mo`ljallangan yo`riqnomalarga bo`linadi. Yo`riqnomalar alohida kasblar uchun ham (masalan, elektrpayvandchililar, stanokda ishlovchilar, chilangarlar, elektromontayorlar, farroshlar, laborantlar, sut sog`uvchilar va boshqalar), shuningdek ayrim ish turlari (balandlikda bajariladigan ishlar, montaj qilish ishlari, sozlash va ta`mirlash ishlari, sinov o`tkazish va boshqalar) uchun ishlab chiqilishi mumkin. Ayni vaqtda portlatish ishlarini olib boruvchilar, elektr qo`rilmalari va asboblar,yuk ko`tarish mashinalari, isitish qozonlari qurilmalari, bosim ostidagi doir xizmatlarni bajaruvchi shaxslar uchun yo`riqnomalar ishlab chiqiladi, shuningdek davlat nazorat organlari tomonidan tasdiqlanadigan mehnat xavfsizligi qoidalari mehnat muhofazasi haqidagitarmoqlararo va tarmoqlarga doir normativ hujjatlararo va tarmoqlarga doir normativ hujjatlar, maxsus qoidalar, normativ va yo`riqnomalarda belgilangan va yo`riqnomalarda belgilangan boshqa ishlovchilar uchun yo`riqnomalar ishlab chiqiladi. Yo`riqnomalarga faqat mehnat xavfsizligiga doir talablar kiritiladi va ishlovchilar tomonidan bajariladi. Namunaviy yo`riqnomalar Respublikaning mehnat qonunchiligiga, mehnat xafvsizligi mezonlari, tarmoqlararo va tarmoqlarning normalari va qoidalari, mehnat muhofazasiga oid boshqa normativ va normativ-texnika hamda tashk - iliy-uslubiy hujjatlarga muvofiq ishlab chiqiladi. Bunday yo`riqnomalarda alo - hida korxonalarning konkret sharoitlari e`tiborga olinishi mumkin emas. Sog`lom va xavfsizlik mehnat sharoitlarini ta`minlashga doir chora-tadbirlar O`zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to`g`risida” 1993 yil 6 maydagi qonunining 8-moddasida ta`kidlanganidek, ish beruvchi, yollovchi mulkdor yohud ular vakolat bergan boshqaruv idorasi korxonada mehnatni muhofaza qilish standartlari, qoida va normalarining talablari, shuningdek jamoa shartnomasida ko`zda tutilgan majburiyatlar bajarilishini ta`minlaydilar. Korxonaning xodimlari tegishli qonunlar va normativ hujjatlar, jamoa shartnomalari bilan belgilangan mehnatni muhofaza qilish qoidalari va normalari talablariga rioya etishlari shart. Korxonalarda sog`lom va xavfsiz mehnat sharoitlarini ta`minlash qonunga ish beruvchining zimmasiga yuklatilgan (Mazkur qonunning 13-moddasi). Korxonadagi har bir ish joyida mehnat sharoiti mehnatni muhofaza qilish stan - dartlari, qoida va normalari talablariga muvofiq bo`lishi lozim. Korxonada sog`lom va xavfsiz mehnat sharoitlarini ta`minlash, ishlab chiqarishning xavfli va zararli omillari ustidan nazorat o`rnatilishini tashkil etish va nazoratning natijalari to`g`risida mehnat jamoalarini o`z vaqtida xabardor qilish ish beruvchining zimmasiga yuk - latiladi. Mehnat sharoiti zararli va xavfli ishlab chiqarishlarda, shuningdek o`sha noxush xaroratli yoki ifloslanishlar bilan bog`liq bo`lgan sharoit - larda bajariladigan ishlarda mehnat qiluvchilarga qonunda belgilangan me`yorlarda maxsus kiyim, poyafzal va boshqa shaxsiy himoya vositalari, yuvish va dezinfektsiyalash vositalari, sut yoki unga tenglashtiriladigan boshqa oziq-ovqat mahsulotlari, parxez ovqat bepul beriladi. Korxonada sog`lom va xavfsiz mehnat sharoitlarini ta`minlash yuzasidan ish beruvchi bilan xodimlarning o`zaro majburiyatlari jamoa shartnomasi yoki jamoa kelishuvida belgilab qo`yiladi. Standartlar, ergonomika, mehnatni muhofaza qilishga doir qoidalar va normalar javob bermaydigan ishlab chiqarish binolari va inshootlarini loyihalash, qurish hamda qayta qurish, ishlab chiqarish vositalarini ishlab chiqarish, tayyorlash, ta`mirlash, texnologiyalarni joriy etishga, shu jum - ladan xorijdan sotib olinganlarini joriy etishga yo`l qo`yilmaydi. ishlab chiqarishdagi baxtsiz xodisalarni tekshirish. Avvalo shuni aytish lozimki, korxonalarning xodimlari O`zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangan tartibda va shartlar bilan baxtsiz xodisalar va kasb kasalliklaridan majburiy sug`urta qilinishlari shart (Mehnatni muhofaza qilish to`g`risidagi qonunining 15-moddasi). O`zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 222-moddasiga muvofiq, ish beruvchi ishlab chiqarishdagi baxtsiz xodisalarni o`z vaqtida tekshirish va hisobga olib borishi shart. Ma`lumki, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 6 iyundagi 286-sonli qarori bilan “Ishlab chiqarishdagi baxtsiz xodisalarni va xodimlar sog`lig`ining boshqacha tarzda shikastlanishlarni tekshirish va xisobga olib borish to`g`risida Nizom tasdiqlangan. O`zbekiston Respublikasi hududida mulkchilikning barcha shaklidagi korxona, muassasa, tashkilotlarda, shuningdek mehnat shartnomasi bo`yicha ishlayotgan ayrim fuqarolarda mehnat faoliyati bilan bog`liq holda xodimlar bilan ro`y bergan baxtsiz xodisalarni tekshirish va xisobga olib borish tartibi belgilab berilgan. Mazkur Nizom yana: -sud hukmiga binoan jazoni o`tayotgan fuqarolarga ishlab chiqarishdagi ish davomida; -ish beruvchilarga; -pudrat va topshiriq shartnomalari bo`yicha fuqarolik-huquqiy (kontraktlar) bitimlar asosida ish bajarayotgan shaxslarga; -tabiat xodisalari va texnogen xarakteridagi favqulodda xodisalarning oqibatlarini tugatishda ishtirok etayotgan shaxslarga; -yollanib ishlayotgan chet el fuqarolariga, basharti maxsus xalqaro shartnomalarda o`zgacha holat ko`rsatilmagan bo`lsa; -harbiy xizmatni o`tash bilan bog`liq bo`lmagan qurilish, qishloq xo`jaligi va boshqa ishlarni bajarish uchun korxonalarga ishlashga yuborilgan harbiy xizmatchilarga, shuningdek, muqobil xizmatni o`tayotgan shaxslarga; -korxonada ishlab chiqarish amaliyotini o`tayotgan talabalar va o`quvchilarga nisbatan tadbiq etiladi, tekshirib ko`riladi. ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

O'xshashlar

Hayot faoliyati xavfsizligini ta'minlash asoslari
O’zbekiston Respublikasi fuqaro muhofazasining huquqiy va tashkiliy asoslari
Xayot faoliyati xavfsizligi fani huquqiy asoslari
Faoliyat xavfsizligining ergonomik va psixologiyasi asoslari
Hayotiy faoliyat xavfsizligining nazariy asoslari