logo

Фуқаро муҳофазасининг мақсади, вазифалари, куч ва воситалари, унинг иқтисодиёт тармоқларида ташкил этиш тартиблари

Yuklangan vaqt:

06.03.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

25727.5 KB
Hayot faoliyati xavfsizligi kaf е drasi dotsenti RAJABOV NURMAMAT QUDRATOVICH • Фуқаро муҳофазасининг мақсади, вазифалари, куч ва воситалари, унинг иқтисодиёт тармоқларида ташкил этиш тартиблари.MAVZU HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGIFAN Режа: 1. Фуқаро мухофазасининг асосий мақсади . 2. Фуқаро мухофазасининг асосий вазифалари ва таркибий қисми. 3. Фуқаро мухофазасини ташкил этиш принциплари. 4. Фуқаро мухофазасинининг кучлари ва воситалари. • Фав кулодда вазият нима? • Фавкулодда вазият бу – инсонлар нобуд булиши ва катта моддий йукотишлар билан боглик булган табий офатлар, турли хилдаги авариялар ва бошка холакатлар мажмуидир. • Фавкулодда вазиятларнинг салбий таъсири механик, термал (иссиклик), кимёвий, нурланиш (радиацион), биологик, психологик ва бошка турларда булиши мумкин. • Турли хил фавкулодда вазиятларда ахолига зарур ёрдам бериш ва уларни химоя килиш барча хокимият идоралари усун устивор вазифа ва долзарб муаммодир. • Фуқаро мухофазасининг мақсади • Фуқаро мухофазасининг асосий мақсади бўлажак мутахассисларни табиий, техноген ва экологик тусдаги фавқулодда вазиятларда инсонларни ҳаётини ва соғлиғини таъминлаш мақсадида ҳимоя усулларига ўргатишдир. 26.05.2000йилдаги ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ФУҚАРО МУҲОФАЗАСИ ТЎҒРИСИДА 80-II- сон ҚОНУНИ Ушбу Қонун фуқаро муҳофазаси соҳасидаги асосий вазифаларни, уларни амалга оширишнинг ҳуқуқий асосларини, давлат органларининг, корхоналар, муассасалар ва ташкилотларнинг (бундан буён матнда ташкилотлар деб юритилади) ваколатларини, Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг ҳуқуқлари ва мажбуриятларини, шунингдек, фуқаро муҳофазаси кучлари ва воситаларини белгилайди. • Фуқаро муҳофазаси вазифалари - аҳолини ҳарбий ҳаракатлар олиб бориш пайтида ёки тинчлик даврида юзага келадиган хавфлардан ҳимояланиш усулларига ўргатиш; - объектларни ФВ ларда юзага келадиган хавфлардан ҳимоялаш ҳаракатлари ва усулларига тайёрлаш; - бошқарув, хабар бериш ва алоқа тизимларини ташкил қилиш, ривожлантириш ва доимий шай ҳолатда сақлаб туриш; - халқ хўжалиги объектларининг барқарор ишлашини таъминлаш юзасидан тадбирлар комплексини ўтказиш;01 09 2B 2104 0D 04 290B 2B 1A0203 0D 2B 0D 1302 2B 0B 270D • Фуқаро муҳофазаси вазифалари -фуқаро муҳофазаси ҳарбий тузилмаларининг шайлигини таъминлаш; -аҳолини умумий ва якка муҳофазаланиш воситалари билан таъминлаш тадбирларини ўтказиш; -ҳарбий ҳаракатлар олиб бориш пайтидаги ёки шу ҳаракатлар оқибатидаги ҳаёт фаолиятини таъминлаш; -қутқарув ва бошқа кечиктириб бўлмайдиган ишларни ўтказиш; -ҳарбий ҳаракатлар олиб бориш пайтида ёки шу ҳаракатлар оқибатида зарар кўрган ҳудудларда жамоат тартибини йўлга қўйиш ва сақлаб туриш.01 09 2B 15 2B 030713 2B 29 2B 0B15 09 2B 29 0D02 • Фуқаро муҳофазаси - х арбий ҳаракатлар олиб бориш пайтида ёки тинчлик даврида юзага келадиган хавфлардан Ўзбекистон Республикаси аҳолисини, ҳудудларини, моддий ва маданий бойликларини муҳофаза қилиш мақсадида ўтказиладиган тадбирларнинг давлат тизими. • Фав қ улодда вазиятлар давлат тизимининг яратилиш мо ҳ ияти республикамиз ҳ удудларида содир бўлиши мумкин бўлган табиий ва техноген тусдаги фав қ улодда вазиятларнинг содир бўлиш э ҳ тимоли ю қ ори эканлигидадир. Ҳ ар қ анча олди олинишига қ арамасдан фав қ улодда вазиятлар содир бўлиб турар экан, уларни бартараф этиш учун маълум куч ва воситалар зарур бўлади. Фав қ улодда вазиятлар о қ ибатларини бартараф этишда, содир бўлган фав қ улодда вазиятнинг тури, хусусиятига мувофи қ махсус кучлар жалб қ илинади. Бундай вазиятларда фав қ улодда вазиятнинг ва қ ти, қ амраб олган ҳ удуди, а ҳ оли пункти ва бош қ а хусусиятларига ало ҳ ида эътибор берилиб, зудлик билан ишга киришилади. Фав қ улодда вазиятларда уларнинг олдини олиш ва ҳ аракат қ илиш давлат тизимининг кучлари нафа қ ат Ватанимиз ҳ удудларида содир бўладиган нохуш вазиятларни бартараф этишда, балки қ ўшни ва узо қ хорижий мамлакатларда бўладиган фав қ улодда вазиятларда ҳ ам инсонпарварлик ёрдамларини кўрсатиши мумкин. Бунинг учун улар албатта махсус тайёргарликдан ўтишлари, доимо жанговар ҳ олатда бўлишлари учун ў қ ув-маш қ амалиётларида мураккаб вазифаларни амалга оширишлари зарур. • Фуқаро ҳимоясини ташкил этиш принциплари Олдиндан белгиланган тайёргарлик ишлари . Фавқулодда ҳолатларнинг хавфли ва зарарли омилларидан ҳимояланишга қаратилган шахсий ва жамоа ҳимоя воситаларини ғамлаш ва уларни аҳоли фойдаланиши учун тайёр ҳолатда сақлаш тадбирлари киради. Диффиренциал ёндошиш . Фавқулодда ҳолатларнинг маҳаллий манбаларини ҳисобга олган ҳолда ҳимоя тадбирларининг характери ва ҳажми белгилаш тадбирлари киради . Комплекс тадбирлар . Фавқулодда ҳолатлардан ҳимояланишнинг барча воситалари ва усулларидан самарали фойдаланиш билан бир қаторда замонавий илмий асосланган тадбирларни амалга оширишни кўзда тутади01 09 6-модда. Фуқаро муҳофазасига раҳбарлик қилиш Ўзбекистон Республикаси фуқаро муҳофазасига умумий раҳбарликни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси амалга оширади. Ўзбекистон Республикаси Бош вазири мамлакат фуқаро муҳофазасининг бошлиғидир. Ўзбекистон Республикаси фуқаро муҳофазасини бошқариш Ўзбекистон Республикасининг Фавқулодда вазиятлар вазирлиги зиммасига юкланади. Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар ҳудудларида фуқаро муҳофазасига раҳбарлик қилишни тегишинча лавозимига кўра фуқаро муҳофазасининг бошлиғи бўлган Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши Раиси, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар ҳокимлари амалга оширадилар. Вазирликлар, идоралар ва ташкилотларда фуқаро муҳофазасига раҳбарлик қилишни уларнинг лавозимига кўра мазкур органлар ва ташкилотлар фуқаро муҳофазасининг бошлиғи бўлган раҳбарлари амалга оширадилар. Фуқаро муҳофазаси бошлиғи ўз ваколатлари доирасида қуйидаги ҳуқуқларга эга: фуқаро муҳофазасининг тегишли режаларини амалга жорий этиш; аҳолини, моддий ва маданий бойликларни хавфсиз жойларга эвакуация қилиш тўғрисида қарорлар қабул қилиш; фуқаро муҳофазаси бўйича директивалар, буйруқлар, қарорлар ва фармойишлар чиқариш; ўз тасарруфидаги ҳудудлар ҳамда ташкилотларнинг кучлари ва воситаларини фуқаро муҳофазаси соҳасидаги тадбирларни ўтказишга жалб этиш; қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни амалга ошириш . Фуқаро муҳофазаси бошлиқларининг аҳолини ва ҳудудларни муҳофаза қилиш масалалари бўйича директивалари, буйруқлари, қарорлари ва фармойишлари барча ташкилотлар, шунингдек мансабдор шахслар ва фуқаролар учун бажарилиши мажбурийдир. Аҳолини ва ҳудудларни замонавий қирғин воситалари қўлланилиши оқибатларидан муҳофаза қилиш ва фуқаро муҳофазаси соҳасидаги тадбирларни амалга оширишга оид ҳаракатларни мувофиқлаштириш тегишли ҳудудлар, тармоқлар ва ташкилотларнинг фуқаро муҳофазаси бошлиқлари зиммасига юкланади. 7-модда. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг фуқаро муҳофазаси соҳасидаги ваколатлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси: фуқаро муҳофазаси соҳасида ягона давлат сиёсати ўтказилишини таъминлайди; Ўзбекистон Республикаси фуқаро муҳофазаси режасини тасдиқлайди; фуқаро муҳофазасини ривожлантириш ва такомиллаштиришнинг асосий йўналишларини, уларнинг молиявий ва моддий-техника таъминоти тартибини тасдиқлайди; тинчлик даврида ва уруш даврида давлат иқтисодиёти фаолият кўрсатиши барқарорлигини таъминлаш тадбирлари ишлаб чиқилишига ва ўтказилишига раҳбарлик қилади; 8-модда. Фуқаро муҳофазаси соҳасидаги махсус ваколатли давлат бошқарув органи Фуқаро муҳофазаси соҳасидаги махсус ваколатли давлат бошқарув органи Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлигидир. Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлиги: фуқаро муҳофазасини ривожлантириш ва такомиллаштиришнинг асосий йўналишларини ишлаб чиқади; ўз ваколати доирасида давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари, ташкилотлар, мансабдор шахслар ва фуқаролар учун бажарилиши мажбурий бўлган қарорлар қабул қилади; Ўзбекистон Республикаси фуқаро муҳофазаси режаси лойиҳасини ишлаб чиқади; ҳарбий қисмлар ва фуқаро муҳофазаси тузилмалари бошқарилишини ташкил этади; фуқаро муҳофазаси эҳтиёжларини кўзлаб зарур қурол-аслаҳалар, техника, муҳофазаланиш воситалари ва бошқа моддий-техника воситалари етказиб берилиши учун давлат буюртмаси лойиҳасини шакллантиради; хабар беришни ташкил этиш ва фуқаро муҳофазаси тизимини шай ҳолатга келтириш бўйича директив ҳужжатлар ишлаб чиқади; фуқаро муҳофазаси кучлари ва воситаларининг жанговарлик ҳамда сафарбарлик тайёргарлигини таъминлайди; шахсий таркиб ва аҳоли фуқаро муҳофазаси соҳасида ўргатилишини ташкил этади; фуқаро муҳофазаси тадбирлари бажарилиши устидан давлат назоратини амалга оширади; қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни амалга оширади. 10-модда. Маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг фуқаро муҳофазаси соҳасидаги ваколатлари Маҳаллий давлат ҳокимияти органлари: фуқаро муҳофазаси режаларини ишлаб чиқадилар ва уларнинг тегишли ҳудудда амалга оширилишига раҳбарлик қиладилар; тегишли ҳудуддаги ташкилотлар, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари томонидан фуқаро муҳофазаси тадбирларининг бажарилишини ташкил этадилар ва назорат қилиб борадилар; фуқаро муҳофазаси кучлари ва воситалари тайёрланишини ҳамда шай ҳолатда сақлаб турилишини таъминлайдилар; ташкилотлар раҳбарлари ва аҳолининг замонавий қирғин воситалари қўлланилган пайтдаги ҳимояланиш усулларига ўргатилишини ташкил этадилар; замонавий қирғин воситалари қўлланилган шароитда аҳоли ҳаёт фаолиятининг таъминланишини кафолатловчи фуқаро муҳофазасига оид мол-мулк, моддий-техника, озиқ-овқат, тиббий ва бошқа хил захиралар ҳажмларини белгилайдилар ҳамда уларнинг тўпланиши, сақланиши, янгилаб борилиши ва шай ҳолатда сақлаб турилиши учун жавоб берадилар; уруш даврида, идоравий бўйсунувидан қатьи назар, ташкилотларнинг барқарор ишлашини таъминлаш тадбирларини ташкил этадилар ва амалга оширадилар; фуқаро муҳофазаси соҳасида ахборотлар йиғиш ва алмашинишни, шунингдек замонавий қирғин воситаларининг қўлланилиш таҳдиди ёки қўлланилганлиги тўғрисида аҳолини ўз вақтида хабардор қилинишини таъминлайдилар; аҳолини эвакуация қилиш ва бўлиб-бўлиб жойлаштиришга, унинг хавфсиз зоналарга ўрнашиб олишига тайёргарлик кўриш ҳамда шу ишларни ташкил этиш, даволаш муассасалари ва бошқа ташкилотлар ишини йўлга қўйиш тадбирларини амалга оширадилар; қутқарув ва бошқа кечиктириб бўлмайдиган ишларни ташкил этадилар ва амалга оширадилар, ўз тасарруфларидаги ҳудудда жамоат тартиби сақланишини таъминлайдилар; қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни амалга оширадилар. 11-модда. Ташкилотларнинг фуқаро муҳофазаси соҳасидаги ваколатлари Ташкилотлар ўз ваколатлари доирасида: фуқаро муҳофазаси тадбирларини режалаштирадилар ва амалга оширадилар; уруш даврида барқарор ишлашни таъминлаш тадбирларини амалга оширадилар; ўз ходимларини ҳарбий ҳаракатлар олиб бориш пайтида ёки шу ҳаракатлар оқибатида вужудга келадиган хавфлардан ҳимояланиш усулларига ўргатишни амалга оширадилар; хабар бериш маҳаллий тизимларини яратадилар ва уларни фойдаланишга доимо шай ҳолатда сақлаб турадилар; ходимларга фуқаро муҳофазаси соҳасидаги ўз мажбуриятларини бажаришлари учун зарур шароит яратадилар; моддий-техника, тиббий ва бошқа хил воситаларнинг захираларини яратадилар. Потенциал хавфли ишлаб чиқариш объектларига эга бўлган, шунингдек муҳим мудофаа ва иқтисодий аҳамиятга молик ташкилотлар фуқаро муҳофазаси тузилмаларини яратадилар ва уларни доимо шай ҳолатда сақлаб турадилар. Бундай ташкилотларни белгилаш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан жорий этилади. 13-модда. Фуқароларнинг фуқаро муҳофазаси соҳасидаги ҳуқуқлари Фуқаролар қуйидаги ҳуқуқларга эга: ўз ҳаёти, соғлиғи ва мол-мулки ҳарбий ҳаракатлардан муҳофазаланиши; умумий ва якка муҳофазаланиш воситаларидан текин фойдаланиш; ҳарбий ҳаракатлар кечаётган жойларда ўзлари йўлиқишлари мумкин бўлган хавф даражаси ва зарур хавфсизлик чоралари тўғрисида ахборот олиш. Фуқаролар фуқаро муҳофазаси соҳасида қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ҳуқуқларга ҳам эга бўлишлари мумкин. ҳарбий ҳаракатлардан жабрланганларга уларнинг ҳаёт фаолиятини таъминлаш учун зарур шароитлар яратилади, тиббий, моддий-молиявий ва бошқа хил ёрдам кўрсатилади. 14-модда. Фуқароларнинг фуқаро муҳофазаси соҳасидаги мажбуриятлари Фуқаролар: ушбу Қонунга ва фуқаро муҳофазаси соҳасидаги бошқа қонун ҳужжатларига риоя қилишлари; фуқаро муҳофазаси тадбирларини бажаришда иштирок этишлари ва тегишли тайёргарликдан ўтишлари; фуқаро муҳофазаси сигналларини, умумий ва якка муҳофазаланиш воситаларидан фойдаланиш қоидаларини билишлари; жабрланганларга дастлабки тиббий ва бошқа хил ёрдам кўрсатишни билишлари; давлат органларига, шунингдек ташкилотларга фуқаро муҳофазаси соҳасидаги вазифаларни ҳал этишда кўмаклашишлари; фуқаро муҳофазаси объектлари ва мол-мулкини асраб-авайлашлари шарт. Фуқаро муҳофазаси соҳасида фуқароларнинг зиммасида қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа мажбуриятлар ҳам бўлиши мумкин.  “ Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятларда уларнинг олдини олиш ва ҳаракат қилиш давлат тизимини янада такомиллаштириш тўғрисида”ги (Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 24 августдаги 242 – сонли Қарори) га муофиқ ФВДТнинг куч ва воситалари: фу қ аро му ҳ офазаси қ ўшинлари;  фав қ улодда вазиятлар вазирлигига тў ғ ридан-тў ғ ри ҳ амда тезкор бўйсинувчи республика ихтисослаштирилган тузилмалари;  вазирликлар ва идораларнинг профессионал ихтисослаштирилган бўлинмалари ва тузилмалари, республика, махаллий ва объектлар даражасида ФВДТга тегишли худудий ва функционал қуйи тизимларининг қутқарув хизматлари ва қутқарув тузилмалари ;  Ўзбекистон Қ изил Ярим ой Жамиятининг кўнгиллилар отрядлари (командалари, гуру ҳ лари), «Ватанпарвар» мудофаага кўмаклашувчи ташкилоти. Фав қ улодда вазиятлар вазирлигига бўйсинувчи республика ихтисослаштирилган тузилмалари; тў ғ ридан-тў ғ ри бўйсинувчи тезкор бўйсинувчи Тўғридан-тўғри бўйсинувчи; ТХҚРКТМ ( Тез.ҳар.қил.Рес.кўп.тар.мар ) “Қамчиқ” ҚҚО “Резак” ҚҚО Вилоят ФВБ “1050” қутқарув хизмати Авария-қутқарув гурухлари Кинология хизмати Сувда-қутқарув хизмати 68305 — ҳарбий қисм (алоҳида алоқа батальони) Фавқулодда вазиятлар вазирлиги алоқа узели Кимё-радиометрик лаборатория Тез ҳаракат қилиш йиғма отряди Марказий аэромобиль отряди (МАО) Фуқаро муҳофазаси институти Шаҳар ташқарисидаги бошқарув пункти Тезкор бўйсинувчи 1. Ўзбекистон ҳаво йўллари” МАК 2. “Ўзбекистон темир йўллари” 3. Ўзбекистон соғлиқни сақлаш вазирлиги 4. Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази 5. Қизил ярим ой жамияти ва кўнгиллилар отряди 6. “Ўзавтойўл” ДАК 7. Тошшаҳарйўловчитранс” уюшмаси автосанитария отряди 8. Ў.Р Мудофаа Вазирлигини махсус ихтисослаштирилган батальони 9. “Ватанпарвар” Мудофаага кўмаклашувчи ташкилот 10. Ўз Р ААВ ОТРЯДЛАРНИНГ ТЕХНИКАЛАРИ.  “ КАМАЗ” 43118 АҚМ Ушбу автомобил Авария қутқарув отряди шахсий таркиби авария куткарув асбоб анжомларини муаййан худудда содир булган фавқулодда вазиятларни ўз вақтида бартараф этиш, ёки олдини олиш учун мулжалланган. Авария қидирув - қутқарув ишларини олиб бориш учун жойида электр, радио, алока ҳамда спутник таъминотлари билан таъминлайди. Автомобил 9 нафар куткарувчини олиб юрушга мулжалланган булиб улардан 3 - олди кисмида. 6 – нафари орка кисмида жойлашган, ёток жойлари 1 – олдида 4 – оркада жойлашган. Изотермик пассажир отсеки куйдагилар билан жихозланган. Иситиш ҳамда филтирловчи ва ёритувчи мосламалар. Ушбу автомобилни темир йул транспорти, хаво лайнери (ўз ҳажми ИЛ 76) сув ости кемалари ёрдамида ҳар қандай ҳудудга ташиб ўтиш мумкин. АВАРИЯ –ҚУТҚАРУВ УСКУНАЛАРИНИНГ ТАРКИБИ: 1. Ҳимоя кийимлари ва ҳимоя жиҳозлари. 2. Ўт ўчириш асбоблари. 3. Разведка ва назорат асбоблари. 4. Тиббий реанимация жиҳозлари. 5. Ёритиш, сигнализация ва алоқа воситалари. 6. Қутқарув асбоб-ускуналари: - Гидравлик “СПРУТ” асбоби; - “ Холматро” пневмогидравлик жиҳозлари; - “ Тайга” бензомотор арралаш воситалари; - Абразив – қирқиш станоклари; - Кислород аппаратлари ва баллонлари; - 4 кВт ли элекрогенератор; 7. Имконият асбоблари мажмуаси. 8. Слесарлик асбоблари мажмуаси. 9. “ Адамант” 274 R қутқарув арраси. 10. “ Искорка” сурма электропайвандлаш аппарати. 11. Ҳаёт хавфсизлигини таъминловчи асбоб- ускуналар. АҚМ “КАМАЗ” 43118 МАХСУС ЖИХОЗЛАРИ МАХСУС КАТТА КЕРГИЧ – 80 (РБГС - 80)  Хар ҳил турдаги оғир юкларни ҳамда оралиқларни, ва трубаларни қисиш учун мулжалланган.  Ишчанлик босими 80 мпа  Максимал ёриш кучи 110 мпа  Максимал тортиш кучи 92 мпа  Габаритлар улчами мм:  Узунлиги 990  Кенглиги 335  Балантлиги 200  Оғирлиги, кг 21,6 МАХСУС ЎРТА ТУРДАГИ КЕРГИЧ – 80 (РСГС - 80)  Хар ҳил турдаги фавқулодда вазиятлар рўй берган ҳудудда фойдаланишга мўлжалланган махсус турдаги асбоблардан бири бўлиб, қуруқликда хамда 10 метр чуқурликда бўлган сув остида ҳам ишлашга мўлжалланган :  Ишчанлик Максбосими 80 мпа  Максимал ёриш кучи 110 мпа  имал тортиш кучи 92 мпа  Габаритлар ўлчами мм:  Узунлиги 990  Кенглиги 335  Балантлиги 200  Оғирлиги, кг 21,6 ГИДРАВЛИК МАХСУС КЕСГИЧ  Хар ҳил турдаги фавқулодда вазиятлар рўй берган ҳудудда фойдаланишга мўлжалланган махсус турдаги асбоблардан бири бўлиб, қуруқликда хамда 10 метр чуқурликда бўлган сув остида хам ишлашга мўлжаланган :  Ишчанлик босими 80 мпа  Максимал ёриш кучи 110 мпа  Максимал тортиш кучи 92 мпа  Габаритлар улчами мм:  Узунлиги 990  Кенглиги 335  Балантлиги 200  Оғирлиги, кг 21,6 МОБИЛ КЎЧМА АЛОҚА ПУНКТИ  АВМ-12 ҳаво-нафас олиш аппарати АВМ-12 ғаввос қутқарувчиларининг сув остида фойдаланиш учун фойдаланилади. Аппаратдан нафас олинади ва ташқарига чиқарилади. Ушбу аппаратдан шлангни улаган ҳолда фойдаланиш мумкин. АВМ- 12-К аппарати қуйидагича жамланган: 2 та баллон БА-1 арматураси билан, тақиш жамланмаси, редуктор ВР-12, легочный автомат гидрокомбинезонга уланадиган резбали шнури билан, заҳира жамланмаси, техник хужжатлари ва аппаратни сақлаш учун тахтали ящигидан иборат бўлиб, Россия давлати томонидан ишлаб чиқилган. КОМПЕНСАТОР ЛИ ЖИЛЕТ ЛАР Жилет камерасини ташқи тарафидаги устун ноёб мато билан ёпилган бўлиб, юқори даражада мустаҳкам ва ёруғ ўтказмайдиган қилиб ишлаб чиқилган. Елка қисм ременлари а натоми к кенгайтирувчи D-кальцо лари билан ишланган . Жиллетнинг икки тарафида чўнтаклари мавжуд. Жуда қулай ва пишиқ қилиб ишлаб чиқилган. Ҳозирда бутун дунёда мавжуд ғаввослар томонидан фойдаланилади ҚЎЛГА ТАҚИЛАДИГАН ЧУҚУРЛИКНИ ЎЛЧАШ АСБОБИ «SPORASUB» Қўлга тақиладиган чуқурликни ўлчаш асбоби сув ости чуқурлигини максимал даражада ўлчаш учун мўлжалланган . ҒАВВОСЛАР ПИЧОҒИ Ғаввослар пичоғи - ғаввосни тўрлардан, боғланиб қолган жойлардан ва сув ости ҳайвонларидан ҳимоя қилиш учун мўлжалланган. Сув ости к омпас и ғаввосга сув остида ориентир бўйича (мўлжал) тўғри ҳаракатланиши учун мўлжалланган.СУВ ОСТИ КОМПАС И Ғаввослик юкининг асосий вазифаси ғаввосни сув остида бир меъёрда сузишни таъминлайди.ҒАВВОСЛИК ЮКИ Хўл турдаги гидрокостюмдан ва ярим қуриқ турдаги гидрокостюмларни фарқи шундаки, сув ўтказмайдиган илгич (замок) ва аптюраторларнинг сифатли бўлиши учун ишлаб чиқишда манжет ва неопрен матосидан бир тамонлама фойдаланилганлигидадир. • Бу гидрокостюм билан тана оралиғидаги масофани сақлайди ва сув айланишини таъминлайди. Шундай қилиб бу гидрокостюмнинг иссиқликни ушлаш имконияти тахминан 10-15 % (ярим қуриқ турдагидан) баландроқ. ҒАВВОСНИНГ КИЙИНИШИ ҚУЙИДАГИ ТАРТИБДА АМАЛГА ОШИРИЛАДИ: • -ғаввослар ички кийими (водалазное бельё); • - гидрокомбеннзон; • - ҳимоя арқони (сигнальн ый конец ) ; • - нафас олиш ускуна (дыхательный аппарат); • - ғ аввос лик оғирлик тоши ( водолазное грузы ) ; КИНОЛОГИЯ ХИЗМАТИ Радиацион, кимёвий, биологик (бактериологик) муҳофаза гуруҳининг ҳаракати Нафас олиш мосламалари Терини ҳимояловчи махсус воситалар Детектор – АР D -2000 Захарли ҳамда кучли таъсир этувчи захарли моддаларни фотон Захарли ҳамда кучли таъсир этувчи захарли моддаларни фотон нурланиш манбааларини аниқлаш учун фойдаланилади.нурланиш манбааларини аниқлаш учун фойдаланилади. ГАЗОАНАЛИЗАТОР “МАГ-1А5А6А7А - қидирув қутқарув ишлари олиб борилаётган жойда хаводаги хлор, азот оксиди (NО2) цианит водороди ( (НС N ), каби КТЭЗМларни аниқлашда фойдаланилади. РАДИАЦИОН ПЕЙДЖЕР ТЎПЛАМ ТАРКИБИ: 1.Радиацион пейджер - 1 дона 2.Ишқорий батарея - 2 дона 3.Қурилма йўриқномаси - 1 дона « Ўзбекистон Республикаси Фуқаро муҳофазаси тузилмалари Низомини тасдиқлаш тўғрисида » ( ФМ бошлиғининг № 3 сонли Буйруғи 10.11.2007 йил ) VI. Объект тузилмалари 6.7 . Корхоналар, ташкилотлар, идоралар, хўжаликлар ва барча муассасаларда ФМ вазифаларини бажариш ма қсадида ушбу объектларда ишловчилар сони ва объектларда юзага келиши мумкин бўлган вазиятларни ва мавжуд шарт шароитларни ҳисобга олиб қуйидаги тузилмалар ташкил этади: - разведка гуруҳлари, звенолари; -алоқа ва хабар бериш гуруҳлари, звенолари; - қутқарув командалари ёки гуруҳлари; - санитар дружиналари ёки санитар постлари; - жамоат тартибини сақлаш гуруҳлари; - ёнғин хавфсизлиги гуруҳлари; - ҳимоя иншоотларига хизмат кўрсатиш бўйича гуруҳлар ёки звенолар; - авария-техник гуруҳлар; - радиациявий-кимёвий назорат постлари; - бошқа тузилмалар. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 9 сентябрдаги “ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ АҲОЛИСИНИ ФАВҚУЛОДДА ВАЗИЯТЛАРДАН МУҲОФАЗА ҚИЛИШГА ТАЙЁРЛАШ ТАРТИБИ ТЎҒРИСИДА”ги 754-сонли карорига илова Аҳолини фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш соҳасида тайёрлаш тартиби тўғрисида НИЗОМ 1. Ушбу Низом аҳолининг барча қатламларини табиий, техноген ва экологик хусусиятли фавқулодда вазиятларда (кейинги ўринларда фавқулодда вазиятлар деб аталади) ҳаракат қилишга ва фуқаро муҳофазаси соҳасида тайёрлаш тартибини белгилайди. 2. Ушбу Низомда қуйидаги асосий тушунчалар қўлланилади: комплекс ўқув машқлари  — объектлар раҳбарларини, қутқарув тузилмалари ва фуқаро муҳофазаси тузилмалари аъзоларини, улар таркибига кирмаган ишчи ва хизматчиларини, ишлаб чиқариш фаолиятини тўхтатмаган ҳолда фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва оқибатларини бартараф этиш ҳамда фуқаро муҳофазаси бўйича комплекс тадбирларни бажаришга тайёрлашнинг асосий шакли; Навоий вилояти Фавқулодда вазиятлар бошқармаси томонидан Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг 28 йиллиги байрам тадбирлари олдидан вилоят ФВДТ хизматлари билан ҳамкорликда байрам тадбирлари ўтказиладиган объектларда юзага келиши мумкин бўлган фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва улар содир бўлганда кечиктириб бўлмайдиган авария-қутқарув ишларини ташкил этишга қаратилган ўқув машғулотлари ўтказилмоқда. Ўқув машқлари давомида “Йиғин”, техникалари ва асбоб- анжомларини саф кўриги, содир бўлган шартли ёнғинни баратараф этиш, тан жароҳати олган фуқароларга биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш каби босқичлада ўтказилмоқда. Жорий йилнинг 25-27 ноябр кунлари Хоразм вилояти Хива шаҳри ва Хива туманида ФВВ ҳудудий бошқармаси бошчилигида “Бошқарув органлари ва ФВДТ тизимига кирувчи тузилмаларининг табиий ва техноген тусдаги фавқулодда вазиятларнинг оқибатларини бартараф этиш” мавзусида қўмондонлик-штаб ўқув машқи бўлиб ўтди. Тадбир давомида Фавқулодда вазиятларнинг олини олиш ва бундай вазиятларда ҳаракат қилиш давлат тизими таркибига кирувчи ташкилот ҳамда идоралар билан саф кўриги ўтказилиб, уларнинг шайлиги, фавқулодда вазиятлар содир бўлганда оқибатларини бартараф этиш учун зарур асбоб-анжомларнинг ҳолати ўрганилди. ФВДТ таркибига кирувчи   ташкилот ва идораларнинг фавқулодда вазиятларга тайёргарлик даражаси, корхона ишчилари ҳамда шаҳар аҳолисининг фавқулодда вазиятлар даврида  ҳаракатланишга оид билим-малакалари синовдан ўтказилди. Қарийб 2,5 минг фуқаро ва 200 та махсус техника – уч кун давомида ФВВ раҳбарлигида Нукус шаҳрида ўтказилган қўмондонлик-штаб ўқув машғулотларининг кўлами шундай эди. Ўқув машқлари жараёнида Фавқулодда вазиятларнинг олини олиш ва бундай вазиятларда ҳаракат қилиш давлат тизими таркибига кирувчи 40 га яқин ташкилот вакиллари иштирок этди. Ўқув машқининг режасига кўра, ёнғин рўй берган бинодан одамларни эвакуасия қилиш, ёнғинни ўчириш, жабрланганларга тиббий ёрдам кўрсатиш, эвакуасия қилинган инсонларни махсус тайёрланган пунктларга жойлаштириш, шошилинч тиклаш ишларини ташкил этиш ва бошқа тадбирлар ўтказилди. Тадбирларда кутилмаган вазиятлар юзага келганда, Фавқулодда вазиятлар давлат тизими барча хизматларининг тайёргарлиги тўлиқ намойиш қилиниб, юқори савияда ўтказилди. Жорий йилнинг 17-19 июль кунлари “Андижон, Наманган ва Фарғона вилоятлари бошқарув органлари, ФВДТ ҳудудий қуйи тизимининг аҳоли ва ҳудудларни фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш бўйича ҳамкорликдаги харакатлари” мавзусида қўмондонлик-штаб ўқув машғулоти ўтказилди. Вилоятнинг 16 та шаҳар ва туманларида 73 та махсус-тактик ўқув машқлари, шундан 11 таси кўргазмали тарзда бўлиб ўтди. Уларда ёз мавсумида юзага келиши мумкин бўлган фавқулодда вазиятларнинг хавф манбаси ва омиллари кун тартибига қўйилди. Ижтимоий, иқтисодий ва ишлаб чиқариш объектларидаги ёнғинларнинг олдини олиш, бартараф этиш, рухсат этилмаган сув ҳавзаларида чўмилиш ва чўкиш ҳолатларига йўл қўймаслик бош мавзу бўлди.   Бошқарув бу - биргаликда фаолият кўрсатиш жараёнида маълум бир шахсга ёки гурухга нисбаттан мақсадга йўналтирилган узликсиз таъсир ўтказиш . Бошқарувда - белгиланган мақсадга эришиш учун аниқ ва тўлиқ ўз вақтида ишончли ахборотга эга бўлиш ҳамда режани тўлиқлиги ва тўғри қарор қабул қилиш мухим ахамиятга эга . Кто владеет инф тот влодеет миром. Вазият бизни эмас биз вазиятни бошқаришимиз керак Ўзбекистон Республикаси Бош вазири – ФМ бошлиғи Хоким – ФМ Хоким – ФМ бошлиғибошлиғи Вазирликлар, Вазирликлар, идоралар, идоралар, ташкилотлар ташкилотлар муассасалармуассасаларХоким – ФМ Хоким – ФМ бошлиғибошлиғи ФВБ бошлиқлари-ФВБ бошлиқлари- хоким хоким ўринбосарлариўринбосарлари Ўз Р Ўз Р Фавқулодда Фавқулодда вазиятлар вазиятлар вазиривазири Вазирликлар, Вазирликлар, идоралар, идоралар, ташкилотлар ташкилотлар муассасалармуассасаларХудудий Функционал Жойларда Жойларда вазирликлар, вазирликлар, идоралар, идоралар, ташкилотлар ташкилотлар муассасаларнинг муассасаларнинг қуйи тизимлариқуйи тизимлари Бошқарувнинг асосий мақсади • Фавқулодда вазиятларни олдини олиш ёки бартараф этишда белгиланган мақсадга эришиш ёки вазифаларни бажариш учун Қонун доирасида маълум (қисқа) муддат ичида сифатли, имкон қадар кам сарф харажат ва иложи борича йўқотишларсиз аниқ чора тадбирларни амалга оширишдир. Давлатни а қ л-идрок билан бош қ ариш хал қ бошига тушган хавф- хатарни камайтириш ва бартараф этишдан иборатдир. АБУ НОСР ФОРОБИЙ ( Х-аср ) Ўзбекистон Республикаси ФВДТни ташкил этилиши асослсри - Фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бундай вазиятларда харакат қилиш давлат тизими (ФВДТ) Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашининг, вилоятлар, туманлар, ва шаҳар ҳокимликларининг, вазирлик ва идораларнинг, корхона, муассаса, ва ташкилотларнинг БО, кучлари ҳамда воситаларидан иборат. (АваҲТҲТХФВМҚТ 6-моддаси) - ФВДТнинг асосий мақсад этиб - ФВДТ бошқарув органлари, республика ва маҳаллий ҳокимият органларини, аҳолини ва ҳудудларни фавқулодда вазиятлардан (ФВ) ҳимоя қилиш масалаларини ҳал этиш ваколатига кирадиган корхоналар ва муассасаларнинг куч ва воситаларини бирлаштиради ҳамда ФВларнинг олдини олиш ва бартараф этиш соҳасидаги тадбирларни ташкил этиш ва амалга ошириш, улар юзага келганда аҳоли хавфсизлигини, атроф-табиий муҳитни муҳофаза қилиш ҳамда тинчлик ва ҳарбий даврда давлат иқтисодиётига таъсир этувчи зарарни камайтиришни таъминлаш белгиланган. (ЎзР ВМ 23.12.97й. 558-сонли Қарори б\н тасдиқланган НИЗОМининг 2б.). • Ўзбекистон Республикаси ФВВ ФМ, авариялар, ҳалокатлар ва табиий офатлар туфайли вужудга келган ФВларнинг олдини олиш ва уларнинг оқибатларини бартараф этиш соҳасидаги ишларга рахбарликни ҳамда уларни мувофиқлаштириб бориш ишларини амалга оширувчи марказий давл а т бошқарув органи ҳисобланади . (АваҲТҲТХФВМҚТ 8-моддаси Махсус ваколатли БО) • У ўз фаолиятини ҚР Вазирлар Кенгаши, вилоятлар, шаҳарлар ва туманлар ҳокимликлари, табиятни муҳофаза қилиш ва махсус ваколатли давлат органлари билан ўзаро хамкорликда амалга оширади. (ЎзР ВМ 11.04.96й. 143-сонли Қарори б\н тасдиқланган НИЗОМининг 1б,3б) ФМни бош қ аришнинг мо х ияти ФМ хизмати Республика ра х бар органларининг, ФМ бошлиқларининг, бўлим ва бошқармаларнинг, комиссияларнинг, хизматларнинг доимий ФВларни олдини олиш содир бўлганда уларни бартараф этиш ма қ сад и ни кўзлаган фаолиятидан иборат бўлиб, қ уйидаги тадбирларни тайёрлаш ва ўтказишга қ аратилган : -а х олини табиий офатлардан, авариялардан, х алокатлардан му ҳ офаза қ илиш; -иктисодиёт объектларини ва тармо қ ларини бар қ арор ишлашини таъминлаш; -ФМ бош қ ар ув органларининг ФВлар шароитида куч ва воситаларни шайлигини ю қ ори даражада са қ лаш; -ФВ содир бўлган жойларда қ ут қ ар ув ва бош қ а шошилинч ишларни мувоффа қ иятли ўтказиш; ( АваҲТҲТХФВМҚТ ва ФМ Қонунларининг (6) 6,7,8 ,9,10,11 -моддалари ЎзР ВМ 23.12.1997й 558-сонли Қарорининг 9,11,12,13 бандлари). 1. Б ОШ Қ АРИШНИНГ МО Х ИЯТИ, АСОСИЙ ВАЗИФАЛАРИ ВА УНГА Қ ЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР  Бош қ арувга қ ўйиладиган асосий талаблар. барқарорбарқарор узлуксизузлуксиз тезкортезкор яшириняширинБошБош ққ арар увув  Бошқарув қуйидагиларни ўз ичига олади: - бошқарув тизими (системаси)ни ташкил- лаштириш; - харакатлар (тадбирлар)ни режалаштириш; - узликсиз маълумот йи ғиш, жамлаш, тахлил қилиш ва вазиятга баҳо бериш; - қарор қабул қилиш; - ижрочиларга вазифалар қўйиш ва етказиш;  - куч ва воситаларни тайёргарлигини ошириш (сақлаш), уларни харакат қилиш ҳамда тикланиш ва таъминлаш қобилиятини ошириш тадбирларни ташкиллаштириш ва амалга ошириш; - хар томонлама таъминот бўйича тадбир-ларни ташкиллаштириш ва амалга ошириш; - қўйилган топшириқларни бажарилишини ташкиллаштириш назорат қилиш (ва/б).  Бошқарув органлари Б ошқарув пунктлари Алоқа воситалари ва АБТ2.Бош қ ар ув тизими (системаси) • ФМга раҳбарлик қилиш, давлат органлари ва ташкилотларнинг ФМси соҳасидаги ваколатлари • (ЎзР “ФМ тўғрисида”ги Қонунининг 6, 7,8,9,10,11 моддалар) • ЎзР ФМга умумий раҳбарликни ЎзР ВМ амалга оширади. • ЎзР Бош вазири мамлакат ФМ бошлиғидир. • ЎзР ФМни бошқариш ЎзРси ФВВги зиммасига юклатилган. • Қорақалпоғистон республикаси, вилоятлар туманлар, ва шаҳарлар хокимлари ўз ҳудудларининг ФМ бошлиғи хисобланадилар. • Вазирликлар, идоралар, ва ташкилотлар раҳбарлари лавозмига кўра ФМ бошлиғидирлар.  ФМ бошлиғи ўз ваколатлари доирасида қуйидаги ҳуқуқларга эга - ФМсининг тегишли режаларини амалга жорий этиш; - Аҳолини, моддий ва маънавий бойликларни хавсиз жойларга эвакуация қилиш тўғрисидаги қарорини қабул қилиш; - ФМ бўйича директива, буйруқ, қарор, ва фармо- йишлар чиқариш; - Қонун ҳужжатларга мувофиқ бошқа ваколатлар-ни амалга оширадилар ФВДТ раҳбар органлари - бу аҳоли ва ҳудудларни ФВдан муҳофаза қилиш масалаларини ҳал этиш ваколатига кирадиган давлат бошқаруви, маҳаллий ҳокимият органлари ва объектлар маъмуриятидир. • Республика даражасида - Ўз Р ФВВ; атроф табиий муҳит ва кучли хавфли объектларнинг ҳолатини кузатувчи ва назорат қилиш учун маъсул бўлган, шунингдек таркибида кимёвий, портловчи, ёнғин чиқиш мумкин бўлган вазирликлар ва идоралар; • Маҳаллий даражасида - ҚР Вазирлар кенгаши ва вилоят, шаҳар, туман ҳокимлари • Объект даражасида - корхоналар (муассаса-лар, ташкилотлар) маъмуриятидан иборат. Республика миқёсида ФВДТ бошқарув тизимини ташкил этиш Ўзбекистон Республикаси Бош вазири – ФМ бошлиғи Вазирликлар, Вазирликлар, идоралар, идоралар, ташкилотлар ташкилотлар муассасалар...муассасалар... Вазирликлар, Вазирликлар, идоралар, идоралар, ташкилотлар ташкилотлар муассасалармуассасалар Хоким – ФМ Хоким – ФМ бошлиғибошлиғи ФВБ бошлиқлари-ФВБ бошлиқлари- хоким-ФМ хоким-ФМ бошлиқларининг бошлиқларининг ўринбосарлариўринбосарлари Ўз Р Фавқулодда Ўз Р Фавқулодда вазиятлар вазиятлар вазиривазири Вазирликлар, Вазирликлар, идоралар, идоралар, ташкилотлар, ташкилотлар, муассасалар...муассасалар... Функционал Қ.Т. Худудий Қ.Т. Жойларда вазирликлар, идоралар, Жойларда вазирликлар, идоралар, ташкилотлар муассасаларнинг ташкилотлар муассасаларнинг қуйи тизимлариқуйи тизимлариРеспублика даражасида Махаллий даражасида Объект даражасида Махаллий даражада ФВДТ бошқарувни ташкил этиш Вилоят хокими – ФМ бошлиғи Вазирликлар, Вазирликлар, идоралар, идоралар, ташкилотларташкилотлар Хоким – ФМ Хоким – ФМ бошлиғибошлиғи Вазирликлар, Вазирликлар, идоралар, идоралар, ташкилотларташкилотлар Туман хокимлари – Туман хокимлари – ФМ бошлиғиФМ бошлиғи ФВБ бошлиқлари ФВБ бошлиқлари ёки ёки мутахассисларимутахассислариВилоят ФВБ Вилоят ФВБ бошлиғи-хоким бошлиғи-хоким ўринбосари ўринбосари Идоралар, Идоралар, ташкилотлар, ташкилотлар, муассасалар...муассасалар... Функционал Қ.Т. Худудий Қ.Т. Объектлар рахбарлари Туман объектлари Объектлар рахбарлариОбъектлар рахбарлари Вилоят миқёсида Туман миқёсида Махаллий даражада ФВ бартараф этишда бошқарув тизимини ташкил этиш Вилоят хокими – ФМ бошлиғи Вилоят ФВБ бошлиғи- Вилоят ФВБ бошлиғи- ВилоятВилоят ФМ бошлиғи ўринбосари – ФВБартараф бошлиғи ўринбосари – ФВБартараф этиш ШТАБ бошлиғиэтиш ШТАБ бошлиғи Вилоят бошқармалари Вилоят бошқармалари идоралари, идоралари, ташкилотлари, ташкилотлари, муассасалари муассасалари рахбарларирахбарлари Функционал Қ.Т. Худудий Қ.Т. Туман Туман хокимларихокимлариВилоят бошқармалари Вилоят бошқармалари идоралари, идоралари, ташкилотлари, ташкилотлари, муассасалари муассасалари рахбарларирахбарлари Туман Туман хокимларихокимлариШТАБ аъзолари Вилоят бошқармалари, Вилоят бошқармалари, идоралари, идоралари, ташкилотлари, ташкилотлари, муассасалари муассасалари рахбарларирахбарлари Туман Туман хокимларихокимлари Объект даражасида ФМ тузилмаси бошқарув тизимини ташкил этиш Объект рахбари – ФМ бошлиғи Рахбар ўринбосари – штаб бошлиғиРахбар ўринбосари – штаб бошлиғи Бўлимлар бошлиқлари - Бўлимлар бошлиқлари - ФМ тузилмасининг гурухларини ФМ тузилмасининг гурухларини бошлиқлари бошлиқлари ФМ тузилмаси:ФМ тузилмаси:Штаб аъзолари:Штаб аъзолари: Авария – қутқарув гурухи бошлиғи: қутқарувчилар – 7 кишиАвария – қутқарув гурухи бошлиғи: қутқарувчилар – 7 киши Тиббий ёрдам гурухи бошлиғи: санитар ходимлар - 4кишиТиббий ёрдам гурухи бошлиғи: санитар ходимлар - 4киши Разветка гурухи бошлиғи : разведкачилар -3 кишиРазветка гурухи бошлиғи : разведкачилар -3 киши Алоқа ва хабар бериш гурухи бошлиғи: алоқачи ходимлар - 4 кишиАлоқа ва хабар бериш гурухи бошлиғи: алоқачи ходимлар - 4 кишиАлоқа ва хабар бериш гурухи бошлиғи: алоқачи ходимлар - 4 кишиАлоқа ва хабар бериш гурухи бошлиғи: алоқачи ходимлар - 4 кишиАлоқа ва хабар бериш гурухи бошлиғи: алоқачи ходимлар - 4 кишиАлоқа ва хабар бериш гурухи бошлиғи: алоқачи ходимлар - 4 киши Штаб бошлиғининг ёрдамчиси-Штаб бошлиғининг ёрдамчиси- ФМмутахассисиФМмутахассиси ФВДТнинг кундалик бошқарув органлари 10 • ҚР, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ФВ бошқармалари; • Шаҳар ва туманлар ФВлар бўлимлари; • Объектнинг ФВлар бўлимлари; • Вазирликлар ва идораларнинг давлат назорати органлари; • Вазирликлар ва идораларнинг ФВлар бўлимлари; • ФВ вазирлигининг танг вазиятларни бошқариш маркази; • ФВБлари бошқармалари (бўлимлари)нинг навбатчилик хизматлари; • Вазирликлар, идоралар ва объектларнинг навбатчи- диспетчерлик хизматларидан иборат. Улар тегишли хабар бериш, алоқа ахборотни қайта ишлаш ва узатиш воситалари билан жиҳозланган ҳамда уларга юклатилган вазифаларни бажаришга доимий тайёр ҳолда сақланади. вазифани бажаришга бошқарув органларни ва кучларини тайёрлашФВДТ бошқарув жараёни Ўз вақтида қарор қабул қилиб вазифаларни ижрочиларга етказишвазият хақида узликсиз маълумот тўплаш, ўрганиш, бахо бериш, башоратлаш . ўзаро хамкорликни ташкиллаштириш ва хар томонлама таъминлашФМга тенишли режаларни ишлаб чиқиш ва уларни мослаштириб туриш Тадбирларни бажарилишини назорат қилиш • • БОШ Қ АРИШ ПУНКТЛАРИ Бош қ ариш пункти(БП) -бу тегишли ФМ органи жойлаштирилишига ва бар қ арор ишлашини таъминлашга мўлжаллаб, махсус ускуналанган ё ки техник воситалар билан жи х озланган иншо а т ёки транспорт воситаси (ёхуд булар мажмуаси ). Бошқарув органлари Бошқарув пунктлари: Алоқа воситалари ва АБТБошқарув тизими • -ОБЪЕКТДАГИ (муқим) БОШҚАРУВ ПУНКТИ • - КУЧМА (мобил) БОШҚАРУВ ПУНКТИ • -ХАВОДАГИ БОШҚАРУВ ПУНКТИ  • Кўчма бош қ ариш пунктлари (КБП) ЗБПнинг таркибий қ исми х исобланади.Улар Қ ора қ алпо ғ истон Республикасида, вилоятларда, ша х арларда, туманларда, и қ тисодиёт объектларида олдиндан ташкил этилиб қ ўйилади. КБП ФМ кучларини олѓа чи қ аришга ва шикаст ўчо ғ идаги ёки табиий офат зоналаридаги энг маъсулиятли йўналишларда АҚ ва КБ И ни ўтказишга бевосита ра х барлик қ илишни таъминлаш учун мўлжалланган.  Фавқулодда вазият содир бўлган ҳудудда ФВБнинг Фавқулодда вазият содир бўлган ҳудудда ФВБнинг харакатдаги бошқарув пунктининг ёйилиш тартиби харакатдаги бошқарув пунктининг ёйилиш тартиби Алоқа тармоғи Таъминот бўлими Бошқарув блокист. КС Транспорт гру хи таъминот Тиббёт пункт иР-125 Р-142 ХБП таркиби Наименование Шахсий таркиб Техник а сони Бошқарув б лок и Алоқа тармоғи Таъминот блки Б ШМ Ш М Ва бошқалар 1 1- 2 1-3 1-2 1-3 5-9 3-6 5-8 3-8 1-2 1-3Б ШМ Ш М Ш М  • Хаводаги бошқариш пунктлари (ХБП) верталётлар, самалётлар асосида вазиятдан келиб чиққан ҳолда ердаги бошқарув пунктлари дан бош қ ариш қ ийинлашиб ёки мумкин бўлмай қ олганда ФМ кучларини бош қ аришга мўлжалланган.  ФВДТнинг ахборот-бошқарув қуйи тизими • ФВВнинг танг вазиятларни бошқариш маркази; • ФВДТнинг худудий ва қуйи тизимларининг ахборот – тахлил марказлари; • Атроф-табиий муҳитнинг ва кучли хавфли объектлар ҳолатини кузатиш ва назорат қилиш органларининг ахборот марказлари; • Заҳирадаги шаҳардан ташқари ва шаҳар БПри; • ФВларни бартараф этиш кучлари ва воситаларини бошқаришнинг ҳаракатланувчи пунктлари; • Алоқа ва аҳборот узатиш воситалари, шу жумладан бошқариш ва ахборот билан таъминлашнинг автоматлаштирилган тизмиларидан иборат. Бошқарув органлари Бошқарув пунктлари: Алоқа воситалари ва АБТБошқарув тизими Ахборот бошқарув тизими қуйидагиларни таъминлаши лозм: (ЎзР БВ-ФМ бошлиғининг 26.12.2008 3-сонли буйруғи) • ФВДТнинг ҳудудий ва функционал қуйи тизимларидан олинган сейсмологик, геологик, гидрометриологик хавфли кўринишлар, саноат ва транспортдари аварияларва хлокатлар, эпидемиялар, эпифитотиялар, радиоактив, кимёвий ва биологик (бактериологик) аҳвол тўғрисида маълумотларни тўплаш ва қайта ишлаш; • Рахбар органлар, ФВДТнинг кундалик бошқарув органлари , ФВларни бартараф этиш кучлари ва воситалари ҳамда аҳолини ФВларнинг юзага келиши фактлари, хусусиятлари, ривожланиш кўламлари ва кечиши, кўрилиши мумкин бўлган оқибатлари, ФВларда харакат қилиш тартиби тўғрисида хабар қилиш ва ахборот бериш; • ФВДТ қуйи тизимлари ва бўғинлари, ФВДТнинг раҳбарлик қилувчи бошқарув органлари , бошқарув пунктлари, ФВларни тугатиш кучлари ва воситалари ўртасида ўзаро ахборот алмашиш; • ФВлар тўғрисидаги ахборотлариниг мезонлари, мазмуни ва кўринишлари ФВДТга, қуйи тизимлари ва бўғинларига, шунингдек аҳолига етказиш муддатлари ва тартиби ФВлар хавфи бўлганда ва улар юзага келганда вазирликлар, идоралар, хокимликлар ва объектлар томонидан ФВДТга кундалик фаолиятда етказиладиган ахборотлар рўйхати билан белгиланади. (Қайси хужжатга асосан???) Функционал ФВДТ қуйи тизиминиг ФВ содир булганда харакат қилиш СХЕМАСИ Авария, ФВ хақида хабар ФВВ ТВБМ Вазирлик ТН ФВДТ БО рахбарларига маълумот етказиш. Бошқарув бўйича қарор қабул қилиш. Тегишли функционал қуйи тизимларга хабар бериш . ФВ ривож- ланишини башорат- лаш учун бирламчи маълумотларни қабул қилиш.Вазирлик рахбариятига ФВБЭШ ходимларига хабар етказиш. Ҳабар етказиш ва ТГ тайёр холга келтириш . ТГни ФВ ҳудудига жўнатиш.ФВБЭШ еғиш, вазиятга баҳо бериш , ФВБЭ бўйича қарор ишлаб чиқиш. ФВДТ қуйи тизимларини ФВ режимига ўтказишга қарор қабул қилиш . Зарур бўлган мутахассисларни жалб этиб ишларини ташкиллаштириш. Тадбирларни бажари- лишини назорат қилиш- ни ташкиллаштириш. ФВБЭ бўйича ишни ташкил этиш. ФВда ахолини муҳофа- зала қилиш тадбирлари- ни ташкиллаштириш. ФВ ҳудудида вазиятни кузатишни хар тамонлама кенгайтириш, кучайтириш. ФВ ҳудудидаги вазият хақида узликсиз маълу- мот еғиш, тахлил қилиш, ахборорт алмашинувини олиб бориш. ТГни ФВ омилини БЭ куч ва воситалари харакат қилаётган ҳудудига жўнатиш. ФВ ҳудуди, о бъект и - ФВ бартараф этиш куч ва воситалари харакатларни ўзаро мувофиқлаштириш ; - хамкорликни ташкиллаш- тириш ; - хар томонлама таъминотни ташкиллаштириш ; - психиологик ва тарбиявий ишларни ўтказиш ; - алоқа ушлаб туриш... - ФВ параметрлари ва муҳофа- заланиш йўсинлари хақида (зарурият бўлганда) хизматчи, ахолига хабар етказиш ; - ўтказилаётган тадбирлар ва тав- сия этилган харакатлар хақида хабар етказиш ; - хавфсиз ҳудудга олиб чиқиш (эвакуация)ни ташкиллаштириш ; - ФВда жарохатланганларга 1-чи тиббий ёрдам кўрсатиш . ..Вазирлик ТН Вазирлик ТН- ИО НС ; - Бошқа БО маълумотлар ; - муассаса , СНЛ К ; - ахоли. ФВДТ кундалик бошқарув органлари НДХ ФВДТ БО иш фаолиятидаги режимлари Р Е Ж И М Л А РР Е Ж И М Л А Р кундалик Юқори тайёргарлик фавқулодда Башоратланаётган ёки юзага келган фавқулодда вазиятларнинг аҳволи, кўламларидан келиб чиқиб Ўзбекистон Республикаси ФМ бошлиғи, ҚР Вазирлар Кенгаши Раиси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимларининг қарори билан муаян ҳудудлар доирасида ФВДТ фаолият кўрсатишнинг белгиланган режимлардан бири ўрнатилади. Башоратланаётган ёки юзага келган фавқулодда вазиятларнинг аҳволи, кўламларидан келиб чиқиб Ўзбекистон Республикаси ФМ бошлиғи, ҚР Вазирлар Кенгаши Раиси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимларининг қарори билан муаян ҳудудлар доирасида ФВДТ фаолият кўрсатишнинг белгиланган режимлардан бири ўрнатилади. ЎзР ВМ 23.12.1997й 558-сонли қарори (25б) - табиий офат, авария, ҳ алокат жойи, х арактери, ми қ ёси; -вилоят (ша ҳ ар, туман, иншоат) ҳ удудидаги куч ва воситаларни ол ғ а олиб чи қ иш вайронликлар (сув босишлар), ён ғ инлар ва шикастланишлар йўлларидаги х арактери , бажариладиган ишлар турлари ва х ажми; -радиацион, кимёвий, бактеорологик ва бош қ а шароит, унинг қ ут қ ариш ва бош қ а ишлар ўтказишга қ андай таъсир кўрсата олиши; 3.Ф М тадбирларини ўтказиш да шароитга ба ҳ о бериш, қ арор қабул қилиш ва вазифалар қ ўйиш .  Шароитга ба ҳ о бериш -ФМ кучлари ва воситаларининг, бош қ арув органларининг таркиби, а х воли таъминланганлиги ва имкониятлари; қўшимча (махсус) кучлар жалб этиш э х тиёжи; -шикаст ўчо ғ и чегарасига (табиий офат, авария, х алокат жойига) ёндош қ ўшни ша х арлардаги, ша х ар туманларидаги, қ ишло қ туманларидаги, объектлардаги ФМ кучлари ва воситаларининг а х воли, х арактери, фаолияти, улар билан х амкорлик қ илиш шартлари;  Шароитга ба ҳ о бериш - кучлар ва воситаларнинг шикаст ўчо ғ ига (табиий офат, авария, х алокат жойига) ва ишлаш объектларига бориш маршрутининг ва ер кўринишининг х арактери; -гидрометеорологик шароит, об- х аво а х воли, йил фасли ва кеча-кундуз ва қ ти; - қ ут қ ариш ишлари ўтказиш учун куч ва воситалар киритишнинг энг ма қ бул йўналишлари, ишлар бажарилаётгандаги х авфсизлик чоралари.  • -Сув босган зоналардаги шароитга баҳо беришда гидротехник иншоот тўғони бузилган вақти ва бузилишнинг даражаси; тўғон бузган тўлқиннинг ҳаракат тезлиги, баландлиги ва аҳоли яшаш пунктларига, иктисодиёт обектларига етиб бориш вақти; сув босган зона чегаралари; дарҳол хабар бериши керак бўлган аҳоли яшаш пунктлари, иктисодиёт обектлари кўчирилиши керак бўлган аҳоли яшаш пунктлари ва моддий бойликлар миқдори; қутқариш ишлари ўтказиш учун керакли куч ва воситалар. СУВ ТОШҚИНЛАРИ  • -Фуқаро муҳофазаси кучларига баҳо беришда ФВ содир бўлгандан сўнг ФМ тузилмалари турган жой; • шахсий таркибга ва техникага етган талофат; • ФМ тузилмалари шахсий таркибининг маънавий рухий аҳволи; • ФМ тузилмаларини қайта тиклаш учун керакли вақт; • ФМ тузилмаларининг моддий ва техникавий таъминланганлиги ва ишга шайлиги. • - Маршрутлар аҳволига баҳо беришда вайронликлар, сув босқинлари ва ёнғинлар, маршурутлар, сувдан ўтказиш жойлари, кўприклар, кўприк йўллар ва ҳ.к. даги заҳарланган участкалар сони ва заҳарланиш ҳарактери; вайрон бўлган участкаларни айланиб ўтиш ва қайта тиклаш имкониятлари, колонна йўлларини ётқизиш имкониятлари; қурилиш материаллари, йўл қуриш техникаси, сувдан ўтказиш воситалари мавжудлиги. • -Метеорологик шароитга баҳо бериш й ил фасли, ҳаво, тупроқ ва сув ҳарорати; ер юзасидаги шамолнинг йўналиши ва баландликлар бўйича тезлиги; булутлик аҳволи ва ёғинлар ҳарактери; об-ҳаво маълумоти; вазифалар бажарилишига метеорологик шароитнинг таъсири. КЎПРИК ЙЎЛЛАРИ  III. Қарор III. Қарор II . Вазиятга баҳо беришда асосий ахамиятга эга бўлган маълумотлар ўрганилади : 1. Ҳудудга баҳо бериш ( ФВ ҳудуди ). 2. Куч ва воситалар холатига баҳо бериш . 3. Бажариладиган иш хажмини баҳолаш . 4. Йил фасли ва куннинг қай вақти ва об-ҳаво ҳолати ...II . Вазиятга баҳо беришда асосий ахамиятга эга бўлган маълумотлар ўрганилади : 1. Ҳудудга баҳо бериш ( ФВ ҳудуди ). 2. Куч ва воситалар холатига баҳо бериш . 3. Бажариладиган иш хажмини баҳолаш . 4. Йил фасли ва куннинг қай вақти ва об-ҳаво ҳолати ...Қарор қабул қилишда рахбар томондан бажарилиши лозим бўлган иш тартиби ФВ бартараф этиш учун олинган вазифа (ахборот)ни тўлиқ моҳиятини англаш ва вазиятга тўғри баҳо бериш асосида Қарор қабул қилинади I . Берилган топшириқни англаб олиш : I . Берилган топшириқни англаб олиш : ФВ бартараф эитишда юқори рахбарият ғоясини тушиниб олиш (берилган маълумот мазмун мохияти англаш) (АҚваБКБ) ишларни бажаришда ўзининг ўрни ва ролини аниқлаб олиш Бошлиқ определяет мероприятия для быстрейшей подготовки к выполнению задачи; утверждает расчет времени; ориентирует своих подчиненных о полученной задаче (информации). Начальник ОУ ГС ЧС дает указания по организации разведки, подготовке данных, необходимых для принятия решения, времени, порядке работы в зоне ЧС и организации взаимодействия. Бўйсинувчи кучларга вазифаларБўйсинувчи кучларга вазифалар хамкорликда амалга ошириладиган асосий масалалар хамкорликда амалга ошириладиган асосий масалалар ФВ зонасида бошқарувни ташкиллаштириш ФВ зонасида бошқарувни ташкиллаштиришНАТИЖА Хар томонлама таминотни ташкиллаштириш Хар томонлама таминотни ташкиллаштиришғояғоя Вазиятга берилган баҳодан қисқача умумий холат ; Бажариладиган ишларнинг тартиби, муддати хажми ва характери ; Асосий жонбозлик қилишдаги йўналиш ; Топшириқни бажаришда куч воситаларнинг таркиби ва гурухларга бўлинии . Малумотларни тўлиқ бўлмаслиги ёки бошқа сабаблар рахбарни қарор қабул қилмасликка тўсқ бўлолмайди. ҒОЯ ( қарорнинг асоси ) 1. Жонбозлик қилишдаги йўналишлар 2. АҚваБКБИ бажариш тартиб ва усуллари ( қаерда, қандай кетмакетликда ва қандай тадбирлар амалга оширилади ) 3. Кучларнинг таркиби 4. Бўйсинувчи кучларга вазифалар 4. Бўйсинувчи кучларга вазифалар 5. Хамкорликнинг асосий масалалари5. Хамкорликнинг асосий масалалари 6. Бошқарувни ташкиллаштириш 6. Бошқарувни ташкиллаштириш Ундан ташқари Қарорда АҚваБКБИ амалга оширишдаги хар томонлама таминот масалалари белгиланиши мумкинУндан ташқари Қарорда АҚваБКБИ амалга оширишдаги хар томонлама таминот масалалари белгиланиши мумкин АҚваБКБИ ҚАРОИ ФВДТ қуйи тизим рахбарини АҚва КБИ бажариш бўйича қарор қабул қилишда амалга оширилиши лозм бўлган ишлари тартиби • Берилган топшириқларни туб мохиятини англаб олиш (вазифани сифатли бажариш учун тегишли хизматлардан зарурий ахборот олиш, бошланғич маълумотларни тўплаш, вазиятни ўрганиш ва англаш) • Олинган топшириқ ва умумий вазият хақида шахсий таркибга маълумот етказиш • Вақтни хисобга олиш • ФВ содир бўлган жойга (ҳудудга, объектга) бориш ва разветка ишларини ўтказиш бўйича тайёргарлик кўриш ва амалга ошириш юзасидан фармоиш (буйруқ) бериш • ФВ содир бўлган (харакат қилиш жойини) ҳудудни ўрганиш ва ФВ бартараф этиш штаби (ФВ бартараф этишни ўз зиммасига олган юқори бошқарув орган рахбари ва унга тезкор бўйсинувчи тузилмалар ва тезкор гурух) билан хамкорликда характ қилиш учун алоқани ўрнатиш • Вазиятга баҳо бериш (куч ва воситаларни шайлиги, ФВнинг олиб келиувчи оқибати омиллари, шахсий таркибнинг, ахоли (ишчи, хизматчи) ва объектнинг муҳофазаланганлик даражаси, географик, иқлим ва бошқа шароитларни ҳисобга олиш) • Қарор қабул қилиш • Тузилмага вазифалар қўйиш ва хамкорликда харакат қилишни таъминлаш. • ФВ ҳудудига куч ва воситаларни киритиш • Бошқарувни ва харакатларни амалга оширишда хар томонлама таъминот ташкиллаштириш • АҚ ва КБИ амалга оширишдаги бошқарув ва назорат. Шаҳар - туман бўғинларида қуйидаги масалаларда ҳамкорлик ташкил этилади: -шикастланиш ўчоқларига (табиий офат, авария, ҳалокат жойларига) ФМ қисмлари ва тузилмаларини олиб бориш ва киритиш тартиби; -турли ишларга мўлжалланган тузилмаларнинг, ҳарбий қисмларнинг вазифалар биргаликда бажарилаётгандаги ҳаракатларни уюштириш; -жабрланган аҳолини қутқариш ва ҳаёт фаолиятини таъминлаш давомида ФМ органлари, ФМ кучлари фаолиятини таъминлаш юзасидан ФМ хизматлари билан тузилмалари органларининг биргаликда ишлашини ташкил этиш; -қўшинлар (туманлар, қутқариш участкалари ва объектлари, тузилмалар ҳарбий қисмлар) ўртасида ўзаро ёрдамни амалга ошириш. • 4. Ўзаро х амкорлик .   Объект ФМ бошлиғи қутқариш ишларини ўтказишда ҳамкорликни ташкил этаётганда қуйидагиларни келишиб олиши керак : -тузилмаларни (разведка, умумий, махсус тузилмаларни) олға олиб чиқиш тартиби ва уларнинг қутқариш ишлари, объектидаги фаолияти (иши); -заҳарланган участкалардан, ёнғин зоналаридан, сув ва бошқа ғов тўсиқларидан ўтиш тартиби; -иш объектларига (жойларига) чиқиб боришни ўзаро таъминлаш юзасидан транспортда ўтиш йўлларини ва вайрона уюмларидан транспортда ўтиш йўлларни қуриш, иншоатлар устини очиш, уюмларини тозалаш, шикастлаганларни олиб чиқиш, уларга тибиий ёрдам бериш ва бошқа ишларни бажариш юзасидан биринчи смена тузилмалари кучларининг фаолияти; -алоқа ташкил этиш ва ахборат узатиш тартиби; -бошқарув ва ҳабар бериш сигналлари ҳамда улар берилгандаги харакат тартиби.  Объект ФМ бошлиғининг буйруғида қуйидагилар кўрсатилади : -объектдаги шароитга берилган баҳодан чиқарилган қисқача хулосалар; -қутқариш ишлари ўтказаётганда жалб қиланадиган куч ва воситалар таркиби ҳамда уларнинг вазифалари; -“буюраман” сўзидан кейин қуйидагилар кўрсатилади: -1-смена тузилмаларининг вазифалари; -2-чи ва ундан кейинги сменалар тузилмаларнинг, резервнинг вазифалари; -тиббий пункт ташкил этиладиган жой; -шикастланганларни кўчириш тартиби ва улар ўтадиган йўллар; -радиоактив нурланишнинг йўл қўйса бўладиган дозалари; -тузилмалар қутқариш ишларини бошланадиган вақти ва улар қанча давом этиши. Қўшни давлатлар ва Ўз Р ҳудудида ФВлар мониторингини Қўшни давлатлар ва Ўз Р ҳудудида ФВлар мониторингини юритишда хамкорлик чизмасиюритишда хамкорлик чизмаси Интернет Оммавий АВ Қозоғистон Республикаси навбитсчи сменаси Қирғизистон Республикаси навбитсчи сменаси Ўз Р ФВДТкундалик навбатчи сменалари Тожикистон Республикаси навбитсчи сменасиРФ навбитсчи сменаси ҚР, вилоятлар ва Тошкент шахри ФВБлари Туркманистон Республикаси навбитсчи сменаси ФВВ ТВБМ сайт: www.mchs.uz почта: cuks@mchs.uz Хавфсизликни таъминлаш муаммоси • “ Ҳар бир инсон яшаш ҳуқуқига эга...”, “Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси”нинг 9-моддаси. • “ Яшаш ҳуқуқи ҳар бир инсоннинг узвий ҳуқуқидир...”. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 24-моддаси. • Инсоният ҳар доим ва ҳар қандай шароитда ўзининг хавфсизлигини таъминлашга ҳаракат қилган. • Чунки хавфсизлик муаммолари инсоннинг соғлиғи ва ҳаёти билан боғлиқ масаладир. • Ҳозирги вақтга келиб хавфсизлик муаммолари янада кескинлашди, ҳаётда ва фаолиятда хавфсизликни таъминлаш масалалари энг долзарб муоммага айланиб қолди. • Ишлаб чиқариш жараёнларининг мисли кўрилмаган юксак тараққий этган технологиялар билан таъминланиши, табиий ривожланишдаги айрим нохуш вазиятларнинг мураккаблашуви аҳоли саломатлиги, атроф-муҳит тозалиги ва иқтисоднинг барқарор ривожланишига таҳдид солиб турибди. Инсоният томонидан кўриладиган зарарлар: • Жаҳондаги давлатлар ва минтақаларда бахтсиз ҳодисалар, ёнғинлар, авариялар ва фалокатлар содир бўлиш частотаси кескин ошиб кетди. • Бунинг натижасида инсоният томонидан мислсиз иқтисодий, ижтимоий ва бошқа турдаги зарарлар кўрилмоқда. • Инсоният томонидан кўриладиган зарарнинг ўртача 40 % сув тошқинларига, 20 % бўронларга, 15 % зилзилаларга, 15 % қурғоқчиликга ва қолган 10 % бошқа турли табиий офатларга тўғри келади. ФАВҚУЛОДДА ВАЗИЯТЛАР • Инсоннинг яшаш ва фаолият кўрсатиш муҳитида бўлаётган табиий ва бошқа турдаги ўзгаришлар, ишлаб чиқариш технологик қувватининг ортиб бориши хавф- хатарларнинг кучайиб кетишига сабаб бўлмоқда. • Табиатда содир бўлаётган офатлар, саноатда ва бошқа турли соҳаларда содир бўлаётган авариялар, фалокатлар ва бошқа кўнгилсиз ҳодисалар кўп сонли аҳолининг ҳаёти ва соғлигига хавф солувчи ҳолатларни юзага келтиради. • Юқоридаги ҳамма ҳолатлар “ФАВҚУЛОДДА ВАЗИЯТЛАР” (ФВ) тушунчаси билан умумлаштирилади. Ҳар қандай фавқулодда вазият ривожланишида 4 та босқичдан ўтади: • Бу босқичлар фавқулодда вазиятнинг келиб чиқишига ва турига боғлиқ эмас. • Туғилиш босқичи: бунда ФВнинг юзага келиш сабаблари пайдо бўлади; ноқулай табиий жараёнлар жадаллашади; техник хатоликлар, лойиҳавий-ишлаб чиқариш камчиликлари тўпланади; ускуналар ишида ва ходимлар ҳатти-ҳаракатида бузилишлар ва узилишлар юз беради ва тезлашади. Бу босқичнинг давом этишини тахминий равишда статик кузатишлар ўтказиб ва ўрганиб аниқлаш мумкин. • Инициирования (сабабчи бўлиш) босқичи: ФВнинг бу босқичида асосий таъсирни инсон омили ўйнайди. Статик маълумотларга қараганда аварияларнинг 60...90% ходимларнинг хатоси туфайли содир бўлади. • Кульминация (чўққига етиш) босқичи: атроф – муҳитга ва инсонларга зарарли таъсир қилувчи модда ва энергиянинг ажралиши юз беради, яъни, бошқача айтганда ФВнинг ўзи юзага келади. Бу вазият воқеаларнинг занжирсимон ўзаро таъсири натижасида пайдо бўлади. • Ўчиш (тугатилиш) босқичи: бу босқич ФВни чегаралаш (локализация) қилишдан бошлаб, унинг бевосита ва билвосита оқибатларини тугатишгача бўлган вақтни ўз ичига олади. Бу босқич ФВнинг баъзи турларида йиллаб, ҳатто ўн йиллаб давом этиши мумкин. Фавқулодда вазиятнинг тавсифи Ҳар қандай фавқулодда вазиятлар 8 та кўрсаткич бўйича тавсифланади (аниқланади): • Фавқулодда вазиятнинг номланиши (ФВ ни таърифи); • ФВ нинг моҳияти (мазмуни); • ФВ нинг сабаблари; • ФВ нинг шикастловчи омиллари; • ФВ да қалтисликни оширувчи омиллар; • ФВ ни олдиндан билиш мумкинлиги (мониторинг, башорат, огоҳлантириш, юмшатиш); • ФВ ни бартараф қилиш (фалокатдан қутқариш ва бошқа кечиктириб бўлмайдиган ишларни бажариш); • Моддий зарарни аниқлаш (бевосита ва билвосита). Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1996 йил 4 мартдаги “Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда Вазиятлар вазирлигини ташкил этиш тўғрисида” ги ПФ-1378-сонли Фармони ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1996 йил 11 апрелдаги “Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда Вазиятлар вазирлигининг фаолиятини ташкил этиш масалалари тўғрисида”ги №143 қарори билан Ўзбекистон Республикаси Фавкулодда Вазиятлар вазирлиги ташкил этилди ва вазирлик олдига қўйиладиган асосий масалалар белгилаб олинди. Бунда ФВВ кучлари, воситалари ва маблағлари белгиланди ва ФВВ тўғридан тўғри ва тезкор бўйсинадиган тузилмалар белгиланди. Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 9 августдаги 606-сон қарорига 1-ИЛОВА Hayot faoliyati xavfsizligi Ушбу Низом Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг (кейинги ўринларда Вазирлик деб аталади) мақомини, асосий вазифаларини, функцияларини, ҳуқуқ ва мажбуриятларини, шунингдек фаолиятини ташкил этиш тартибини белгилайди.   Вазирлик табиий ва техноген хусусиятли фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва оқибатларини бартараф этиш, фуқаро муҳофазаси, гидрометеорология, сейсмик кузатувлар, кемаларни, шу жумладан кичик ҳажмли кемаларни бехатар ишлатилишини, сув объектларида фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғини муҳофаза қилиш ишларини амалга оширувчи давлат бошқаруви органи ҳисобланади. Вазирлик Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасига бўйсунади ва унга ҳисобот беради. Вазирлик ўз фаолиятини давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ва бошқа ташкилотлар билан ўзаро ҳамкорликда амалга оширади. Вазирлик ҳарбий хизматчилари ва ходимлари (Гидрометеорология хизмати маркази ходимларидан ташқари) хизматни ўташ, меҳнатга ҳақ тўлаш шартлари, тиббий ва маиший хизмат кўрсатилиши, барча таъминот турлари билан таъминланиши, уларнинг ҳуқуқлари ва имтиёзлари масалаларида, шу жумладан уларнинг оила аъзолари ҳам, Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлигининг тегишли тоифадаги ҳарбий хизматчилари ва ходимларига тенглаштирилади. Вазирлик тизимининг ҳарбий хизматчилари ва ходимларининг моддий-техник таъминоти ва меҳнатига ҳақ тўлаш Ўзбекистон Республикасининг давлат бюджетидан ҳар йили ажратиладиган маблағлар , Вазирлик тизимидаги ташкилотларнинг ўз даромадлари, бюджетдан ташқари даромадлари, шунингдек қонунчиликда тақиқланмаган бошқа манбалар ҳисобидан амалга оширилади . Вазирликнинг асосий вазифалари ва функциялари Hayot faoliyati xavfsizligi тинчлик ва ҳарбий даврда табиий ва техноген хусусиятли фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва уларнинг оқибатларини бартараф этиш, гидрометеорологик ва сейсмологик кузатувлар, кемалардан, шу жумладан кичик ҳажмли кемалардан бехатар фойдаланиш, сув иншоотларида фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғини ҳимоя қилиш соҳасида ягона давлат сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш; фавқулодда вазиятлар юзага келиш хавфи ва омилларини олдиндан аниқлаш, улар вужудга келишини барвақт профилактика қилиш ва олдини олишни таъминлаш; аҳолига фуқароларнинг ҳаёти, соғлиғи ёки мулкига хавф- хатар туғилганда комплекс ёрдам кўрсатиш, халқ билан мулоқотни, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, фуқаролик жамиятининг бошқа институтлари билан бу борада ўзаро яқин ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва кенгайтириш, мавжуд хавф-хатарлар тўғрисида аҳолини ўз вақтида огоҳлантириш ва хабардор қилиш; фавқулодда вазиятларда уларнинг олдини олиш ва ҳаракат қилиш давлат тизимини (кейинги матнларда — ФВДТ) ҳамда Ўзбекистон Республикасининг фуқаро муҳофазасини ривожлантириш ва бошқарувини таъминлаш; фавқулодда вазиятларнинг юзага келиши ва ривожланиши хавфини комплекс мониторинг ва прогноз қилишни таъминлаш, мазкур соҳада гидрометеорологик ва сейсмик кузатувлар олиб бориш; аҳоли ва ҳудудларни табиий ҳамда техноген хусусиятли фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш соҳасида давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, маҳаллий ҳокимият органлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва бошқа ташкилотлар фаолиятини, ушбу мақсадлар учун молиявий, озиқ-овқат, тиббиёт ва моддий-техника ресурсларнинг давлат захира фондларини ташкил этишга доир ишларини мувофиқлаштириш ва уларнинг самарали ҳамкорлигини ташкил этиш; фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш, мамлакат аҳолиси ва ҳудудларини муҳофаза қилиш, кемалардан, шу жумладан кичик ҳажмли кемалардан фойдаланиш хавфсизлигини самарали назорат қилиш, сув ҳавзаларида аҳоли хавфсизлигини таъминлаш, шунингдек, фавқулодда вазиятлар юзага келганда иқтисодиёт объектлари фаолиятининг барқарорлигини оширишга қаратилган тадбирларни тайёрлаш, ўтказиш ва мувофиқлаштириш бўйича комплекс чора-тадбирлар ҳамда мақсадли илмий-техника дастурлар ишлаб чиқишни ташкил этиш ва амалга ошириш; фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш, мамлакат аҳолиси ва ҳудудларини муҳофаза қилиш, кемалардан, шу жумладан кичик ҳажмли кемалардан фойдаланиш хавфсизлигини самарали назорат қилиш, сув ҳавзаларида аҳоли хавфсизлигини таъминлаш, шунингдек, фавқулодда вазиятлар юзага келганда иқтисодиёт объектлари фаолиятининг барқарорлигини оширишга қаратилган тадбирларни тайёрлаш, ўтказиш ва мувофиқлаштириш бўйича комплекс чора-тадбирлар ҳамда мақсадли илмий-техника дастурлар ишлаб чиқишни ташкил этиш ва амалга ошириш; замонавий ахборот-коммуникация технологиялари ва оммавий ахборот воситаларидан кенг фойдаланган ҳолда, аҳолини, мансабдор шахсларни ҳамда ФВДТ тузилмаларини фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишга тизимли тайёрлаш ишларини ташкил этиш ва амалга ошириш; юқори малакали кадрлар тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш, гидрометеорологик ва бошқа фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этиш соҳасида илмий-тадқиқот ишларини ташкил этиш ва амалга ошириш. дарёлар ўзанларини тозалаш ва қирғоқларини мустаҳкамлаш ишларини ташкил этиш ва амалга ошириш. қуйидагилар бўйича таклифларни ишлаб чиқади ва белгиланган тартибда Вазирлар Маҳкамасига киритади : Hayot faoliyati xavfsizligi тинчлик ва ҳарбий даврда фуқаро муҳофазаси, аҳоли ва ҳудудларни фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишларини шакллантириш; фавқулодда вазиятлар юзага келиш хавфи, сейсмик хавф бўйича республика ҳудудларини районлаштириш, табиий офатлар, шунингдек техноген авария ва ҳалокатлар манбасининг ривожланиш хавфини аниқлаш ва чуқур таҳлил қилинишини кўзда тутган фавқулодда вазиятларни прогнозлаш ва мониторинг қилиш тизимини такомиллаштириш; давлат гидрометеорологик кузатувлар тизимини, иқтисодиёт тармоқлари, аҳоли ва Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларини гидрометеорологик таъминлашни ривожлантириш ва такомиллаштириш; сейсмологик мониторинг тармоғини ривожлантириш; сув объектларида одамлар хавфсизлигини таъминлаш; Вазирлик ваколатига тааллуқли масалалар бўйича давлат сирини, хизмат ахборотларини муҳофаза қилишга, махсус алоқани ривожлантиришга доир тадбирларни ўтказишни таъминлайди; Вазирлик ваколатига кирувчи масалалар бўйича норматив- ҳуқуқий ҳужжатларни қабул қилади; фавқулодда вазиятлар хавфи ва таҳдидлари омилларини олдиндан аниқлашнинг мақсадли ҳамда илмий-техник дастурлари бўйича тадбирларни режалаштирилиши ва бажарилишини таъминлайди; аҳолининг ҳаёти ва соғлиғи, уларнинг мулкига бўлган хавфларни барвақт профилактика қилиш ва олдини олиш, ҳаёт фаолиятини таъминловчи объектлар мустаҳкамлигини ошириш, содир бўлиши мумкин бўлган хавфларнинг юзага келиши сабабларини барвақт аниқлаш, уларни бартараф этишнинг аниқ чораларини кўриш, ушбу соҳада аҳолининг хабардор қилиниши даражаси оширилишини таъминлайди; авариялар, ҳалокатлар ва табиий офатлар ҳақида ўз вақтида хабардор қилади ва уларнинг оқибатларини енгиллаштиради; аҳолининг ҳаёти ва соғлиғи, уларнинг мулкига бўлган хавфларни барвақт профилактика қилиш ва олдини олиш, ҳаёт фаолиятини таъминловчи объектлар мустаҳкамлигини ошириш, содир бўлиши мумкин бўлган хавфларнинг юзага келиши сабабларини барвақт аниқлаш, уларни бартараф этишнинг аниқ чораларини кўриш, ушбу соҳада аҳолининг хабардор қилиниши даражаси оширилишини таъминлайди; авариялар, ҳалокатлар ва табиий офатлар ҳақида ўз вақтида хабардор қилади ва уларнинг оқибатларини енгиллаштиради; фавқулодда вазиятлар хавфи ва таҳдиди бартараф этилишини, аҳолининг ҳаёти ва соғлиғига хавф туғилганда уларга ўз вақтида ва комплекс ёрдам берилишини таъминлайди; халқ билан, биринчи навбатда, вояга етмаганлар ва ёшлар билан мулоқотни кенгайтиради ва кучайтиради, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтлари билан фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этиш соҳасида ўзаро ҳамкорликни таъминлайди; Вазирлик ваколати доирасидаги масалалар бўйича жисмоний ва юридик шахсларнинг қабул қилиниши ва мурожаатлари кўриб чиқилишини таъминлайди ҳамда улар бўйича қонунда белгиланган тартибда тегишли чораларни қабул қилади; Ўзбекистон Республиксида аҳоли ва ҳудудларни хавфсизлигини таъминлаш борасида асосий муаммоларни ҳал этиш, давлат бошқарув органларини фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишни мувофиқлаштириш мақсадида Вазирлар Махкамасининг 2011 йил 24 августдаги 242- сонли қарорига биноан Ўзбекистон Республикаси фавқулодда вазиятларда уларни олдини олиш ва ҳаракатлар қилиш давлат тизими (ФВДТ) тузилди.  Давлат тизимининг асосий мақсади бошқариш органларини, Республика ва маҳаллий бошқарув, корхона, ташқилот, идораларни куч ва воситаларни бирлаштиради ва аҳолини, ҳудудларни фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш, фавқулодда вазиятларни содир бўлишини олдини олиш ва оқибатларини тугатиш масалаларини ҳал этишга асосланган Давлат тизими 14 та ҳудудий, 22 та функционал ва 1 та ахборот-бошқарув қуйи тизимларидан иборат.  Давлат тизими 3 даражада фаолият кўрсатади, булар Республика, маҳаллий ва объект даражаларидир .  Қайд этилган ҳар бир даражаларда бўлиши шарт бўлган бешта бўғинлар мавжуд.  Жумладан, хар бир даража таркибида раҳбар органлар, кундалик бошқарув органлари, фавқулодда вазият оқибатларини тугатиш куч ва воситалари, фавқулодда вазиятни бартараф этишда зарур бўладиган молиявий ва моддий ресурслар заҳираси ҳамда ахборот, алоқа ва маълумотлар билан таъминлаш тизимидан иборатдир ФВДТ (фавқулодда вазиятлар давлат тизими) ўз иш фаолиятини 3 та режимда олиб боради. 1. Кундалик фаолияти режими ме ъЁ рдаги ишлаб чикариш саноат, радиацион, кимЁвий, биологик (бактериологик), сейсмик ва гидрометеорогик вазиятда, эпидемиялар, эпизоотиялар ва эпифитотиялар бўлмаганда. 2. Юқори тайёргарлик режими ишлаб чикариш саноат, радиацион, кимЁвий, биологик (бактериологик), сейсмик ва гидрометеорогик вазият Ёмонлашганда, фақулодда вазиятлар юзАга келиши мумкинлиги тўғрисида прогноз олинади 3. Фавқулодда режим фавқулодда вазиятлар юзАга келганда ва фақулодда вазиятлар даврида. Кундалик фаолияти режимида Hayot faoliyati xavfsizligi 1. Атроф табиий мухит аҳолини, кучли хавфли объектлар ва уларга ёндош худудлардаги вазиятларни кузатиш ва назорат килиш амалга ошириш; 2. Фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш, ахоли хавфсизлиги ва мухофазасини таъминлаш, етказиш мумкун бўлган зарар ва зиёнини қисқартириш бўйича, шунунгдек фақулодда вазиятларда саноат объектлари ва саноат тармоқларининг фаолият қўрсаткичнинг барқарорлигини ошириш бўйича мақсадли ва илмий техник дастурлар ҳамда чора тадбирларни режалаштириш ва бажариш; 3. фавқулодда вазиятлар бўйича бошқарув органлари, кучлар ва воситаларни фақулодда вазиятлар чоғидаги харакатларга тайЁрлаши такомиллаштириш, ахолини фақулодда вазиятлар чоғида муҳофаза килишга ўргатишни ташкил этиш; 4. фавқулодда вазиятлар оқибатларини бартараф этиш учун молиявий ва моддий ресурслар захирасини яратиш ва тўлдириш ; 5. суғуртанинг мақсадли бўлишини амалга ошириш Юқори тайёргарлик режимида Hayot faoliyati xavfsizligi фавқулодда вазиятлар юзага келиши хавфи тўғрисида бошқарув органларига хабар бериш ва ахолини хабардор килиш; фақулодда вазиятлар бўича тегишли бошкарув органларнинг ФВДТ куйи тизимлари ва буғунлари фаолиятига рахбарликни ўзларига олиши, зарур холларда вазиятнинг ёмонланиши сабабларини аниқлаш учун офат юз бериши мумкун бўлган районларда тезкор гурухларни ташкил этиш; ФВДТ раҳбарлар таркибининг доимий дислокация пунктларида кеча кундуз навбатчилигини жорий этиш; Вилоятлар, туманлар фақулодда вазиятлар бўйича бошкармалар (бўлинмалар)нинг тезкор навбатчи хизматларни ҳамда вазирликлар, идоралар ва объектларнинг навбатчи диспетчерлик хизматларини кучайтириш; Атроф табиий мухитнинг аҳволи, кучли хавфли объектлар ва уларга Ёндош бўлган худулардаги вазиятни кузатиш ва назорат килишни кучайтириш, фақулодда вазиятниларнинг юзАга келиш эхтимолларини, уларнинг кўламлари ва мухитни мухофаза килиш, шунингдек объектлар ва иктисодиЁт тармокларинингбаркарор фаолият кўрсатишини таъминлаш чора тадбирларни кўриш; Кучлар ва воситаларни таёр холатга келтирш, уларни харакат режаларини аниклаштириш ҳамда зарур бўлганда мўжалланиЁтган фавкулодда вазият худудига йўналтириш Фавқулодда режим: Hayot faoliyati xavfsizligi -фавқулодда вазиятлар юзага келганлиги тўғрисида бошкарув органларига хабар бериш ва ахолини хабардор қилиш; -тезкор гурухларни фавкулодда вазият худудида йўналтириш; - ахолини мухофаза килишни ташкил этиш; -фавқулодда вазиятлар бартараф этишниташкил килиш; -фавқулодда вазиятлар зоналарини белгилаш; -саноат тармоклари ва объектларнинг баркарор фаолият кўрсатишини таъминлаш, зарар кўрган ахолининг ҳаётий фаолиятни таъминлаш ишларини биринчи навбатда ташкил этиш; -фавқулодда вазият худуддаги атроф табиий мухитининг холати, авария объектлари ва уларга чегарадош худудлардаги вазиятни узлуксиз назорат килишни амалга ошириш. Давлат тизимининг бундай фаолият кўрсатиш режимларига кўрсатма бериш ҳуқуқи Республика президенти , Фуқаро муҳофазаси бошлиқлари (Ўзбекистон Республикаси бош вазири, Қорақалпоғистон Вазирлар махкамаси раиси, Тошкент шаҳри ва вилоятлар ҳокимлари) ваколатига киради. қўмондонлик-штаб ўқув машқлари  — Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятларда уларнинг олдини олиш ва ҳаракат қилиш давлат тизимининг (кейинги ўринларда ФВДТ деб аталади) барча даражалардаги раҳбарларини ва бошқарув органларини фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва улар содир бўлганда бартараф этиш ишларига раҳбарлик қилишга ҳамда фуқаро муҳофазаси соҳасида тайёрлашнинг олий шакли; махсус-тактик ўқув машқлари  — қутқарув тузилмалари ва фуқаро муҳофазаси тузилмаларини қутқарув ишлари ва кечиктириб бўлмайдиган бошқа ишларни бажаришга ҳамда фуқаро муҳофазаси соҳасида тайёрлашнинг асосий ва самарали шакли; объект ўқув машғулотлари  — объектлар раҳбарлари, қутқарув тузилмалари ва фуқаро муҳофазаси тузилмалари, шунингдек, тузилмалар таркибига кирмаган ишчи ва хизматчиларга фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш ҳамда фуқаро муҳофазаси бўйича назарий тайёрлашнинг асосий шакли. 3. Қуйидагилар аҳолини фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишга ва фуқаро муҳофазаси соҳасида тайёрлашнинг асосий вазифалари ҳисобланади: давлат бошқаруви органлари, маҳаллий ижроия ҳокимияти органлари ва бошқа ташкилотлар раҳбарлари, ишчи ва хизматчиларининг фавқулодда вазиятларнинг олдини олиш ва бартараф этиш ҳамда фуқаро муҳофазаси бўйича билимларини изчил ошириб бориш ва кўникмаларини ҳосил қилиш; қутқарув хизматлари ва қутқарув тузилмалари, шунингдек, фуқаро муҳофазаси тузилмаларини фавқулодда вазиятларни бартараф этишга тайёрлаш; аҳолини, шу жумладан, ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш соҳасида банд бўлмаганларни, мактабгача таълим муассасалари тарбияланувчилари, умумий ўрта таълим мактаблари ўқувчилари, ўрта махсус, касб-ҳунар ва олий таълим муассасалари талабаларини фавқулодда вазиятларда муҳофазаланиш, жабрланганларга биринчи ёрдам кўрсатиш, жамоавий ва шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланиш қоидалари ва усулларига ўргатиш. 4. Барча аҳоли қатламлари қуйидаги тоифаларга бўлинган ҳолда фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишга ва фуқаро муҳофазаси соҳасида тайёргарликдан ўтказилади: ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш соҳаларида банд бўлган аҳоли, шу жумладан, давлат бошқаруви органлари, маҳаллий ижроия ҳокимияти органлари, бошқа ташкилотлар раҳбарлари, ходимлари, ишчи ва хизматчилари ҳамда Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларининг ҳарбий хизматчилари (кейинги ўринларда ҳарбий хизматчилар деб аталади); мактабгача таълим муассасалари тарбияланувчилари, умумий ўрта таълим мактаблари ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълим муассасалари ўқувчилари ҳамда олий таълим муассасалари талабалари; ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш соҳаларида банд бўлмаган аҳоли, шу жумладан, жисмоний имконияти чекланган шахслар ҳамда Ўзбекистон Республикасига ташриф буюрган туристлар. 5. Аҳолининг барча тоифаларини фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишга ва фуқаро муҳофазаси соҳасида тайёрлаш (кейинги ўринларда аҳолини тайёрлаш деб аталади) ушбу Низомга иловада келтирилган схемага мувофиқ амалга оширилади. 6. Аҳолини тайёрлаш, тоифалар доирасида ташкил этиладиган гуруҳлар таркибида, қуйидаги тартибда амалга оширилади: а) ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш соҳаларида банд бўлган аҳоли, шунингдек, давлат бошқаруви органлари, маҳаллий ижроия ҳокимияти органлари, бошқа ташкилотлар раҳбарлари, ходимлари, ишчи ва хизматчилари ҳамда ҳарбий хизматчилар: давлат бошқаруви органлари раҳбарлари, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши Раиси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимлари — ФВДТнинг аҳоли ва ҳудудларни табиий ҳамда техноген хусусиятли фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш бўйича йиллик асосий тадбирлар режасига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Фуқаро муҳофазаси бошлиғи томонидан ўтказиладиган йиғинлар ва ўқув машқларида; республика ва вилоят миқёсидаги ташкилотлар раҳбарлари ва масъул мутахассислари, шунингдек, туманлар ва шаҳарлар ҳокимлари ҳамда уларнинг ўринбосарлари — 3 йилда бир марта жамлаш режасига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлиги академияси ҳузуридаги Фуқаро муҳофазаси институтининг (кейинги ўринларда Фуқаро муҳофазаси институти деб аталади) малака ошириш ва қайта тайёрлаш ўқув курсларида; туманлар ва шаҳарлар миқёсидаги ташкилотлар раҳбарлари ва масъул мутахассислари, қутқарув хизматлари, қутқарув тузилмалари ва фуқаро муҳофазаси тузилмалари бошлиқлари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг раҳбарлари — 3 йилда бир марта жамлаш режасига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлиги академияси ҳузуридаги Бошланғич тайёргарлик ва малака ошириш маркази (кейинги ўринларда Марказ деб аталади), шунингдек, ҳудудий фавқулодда вазиятлар бошқармалари ҳаёт фаолияти хавфсизлиги ўқув марказларининг (кейинги ўринларда ҳудудий марказлар деб аталади) малака ошириш ва қайта тайёрлаш курсларида; ташкилотларнинг ходимлари, ишчи ва хизматчилари ҳамда ҳарбий хизматчилар — доимий равишда тайёрлаш дастурларига мувофиқ, хизмат ва ишдан ажралмаган ҳолда, хизмат ва иш жойларида ташкил этиладиган объект ўқув машғулотларида тайёргарликдан ўтказилади; б) мактабгача таълим муассасалари тарбияланувчилари, умумий ўрта таълим мактаблари ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълим муассасалари ўқувчилари ҳамда олий таълим муассасалари талабалари: мактабгача таълим муассасалари тарбияланувчилари — доимий равишда мактабгача таълимнинг давлат талаблари ва ўқув дастурларига мувофиқ таълим-тарбия жараёнида муаммоли-вазиятли ўйинлар ва машғулотларда; умумий ўрта таълим мактаблари ўқувчилари — ўқув йили давомида, умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандартлари ва ўқув дастурларига мувофиқ ўқиш жараёнида дарсларда, спорт ўйинлари ва мусобақаларида, шунингдек, мактабдан ташқари таълим муассасалари ва ҳудудий марказларнинг фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишга тайёрлаш мажмуаларидаги машғулотларда; ўрта махсус, касб-ҳунар таълим муассасалари ўқувчилари ва олий таълим муассасалари талабалари — ўқув йили давомида, ўрта махсус, касб-ҳунар таълим ва олий таълимнинг давлат таълим стандартлари ва ўқув дастурларига мувофиқ ўқиш жараёнида дарсларда, спорт ўйинлари ва мусобақаларида, шунингдек, ҳудудий марказларнинг фавқулодда вазиятларда ҳаракат қилишга тайёрлаш мажмуаларидаги машғулотларда тайёргарликдан ўтказилади; 3-боб. Аҳолини тайёрлаш шакллари ва даврийлиги 8. Аҳолини тайёрлаш, уларнинг назарий билимларини ва амалий кўникмаларини мустаҳкамлаш, ФВДТ куч ва воситаларининг ҳамкорликда ҳаракат қилишини такомиллаштириш, шунингдек, тайёргарлик даражасини баҳолаш қуйидаги шакллардаги тадбирларни ўтказиш орқали амалга оширилади: Қўмондонлик-штаб ўқув машқлари: Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳрида — 5 йилда бир марта уч кеча- кундузгача; туманлар ва шаҳарларда — 3 йилда бир марта уч кеча- кундузгача; давлат бошқаруви органлари ҳамда бошқа ташкилотларда — 1 йилда бир марта бир кеча- кундузгача; қўмондонлик-штаб ўқув машқларини ўтказишда Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлигига (кейинги ўринларда Фавқулодда вазиятлар вазирлиги деб аталади) тўғридан-тўғри ҳамда тезкор бўйсунадиган куч ва воситалар жалб этилиши мумкин; Махсус-тактик ўқув машқлари: ташкилотларда — 3 йилда бир марта олти соатгача; ўта муҳим ва тоифаланган объектларда — 1 йилда бир марта олти соатгача. Комплекс ўқув машқлари: ходимлар сони 200 дан ортиқ бўлган ташкилотларда ҳамда 400 дан ортиқ ўринга эга бўлган даволаш-профилактика муассасаларида — 2 йилда бир марта бир кеча-кундузгача; қолган ташкилотларда — 2 йилда бир марта олти соатгача. Ўта муҳим ва тоифаланган объектларда ўтказиладиган ўқув машқларига ушбу объектларнинг хавфи доирасига тушувчи ҳудудда яшаётган аҳоли жалб этилади. «Ёш қутқарувчи» мусобақалари умумий ўрта, ўрта-махсус ва касб-ҳунар таълими муассасаларида 1 йилда бир марта ўтказилади. Ўқув машқлари, машғулотлар ва мусобақалар, шунингдек, бошқа амалий тадбирларга жалб қилинаётган ташкилотлар раҳбарлари, мутахассислари, қутқарув тузилмалари шахсий таркиби ва аҳоли хавфсизлик қоидалари билан таништирилиши зарур. Фуқароларнинг аҳолини тайёрлаш соҳасида ҳуқуқ ва мажбуриятлари 14. Фуқаролар аҳолини тайёрлаш соҳасида қуйидаги ҳуқуқларга эга: жамоавий ва шахсий ҳимоя воситаларидан, ташкилотларнинг фавқулодда вазиятларда аҳолини муҳофаза қилиш учун мўлжалланган бошқа мол-мулкидан фойдаланишни ўрганиш; фуқаро муҳофазаси тадбирларини бажаришда иштирок этиш ва тегишли тайёргарликдан ўтиш; аҳолини ва ҳудудларни фавқулодда вазиятлардан муҳофаза қилиш, шунингдек, фуқаро муҳофазаси соҳасида билим олиш ҳамда ўқув машқларида иштирок этиш; ўқув машқлари ва машғулотлар давомида ўзлари дуч келиши мумкин бўлган хавф тўғрисида хабардор қилиниш ҳамда техника, ёнғин ва йўл ҳаракати хавфсизлиги қоидалари бўйича йўриқномалар олиш; ўқув машқлари ва машғулотларда иштироки жараёнида соғлиғига етказилган зарарни қонунчиликда белгиланган тартибда қоплатиш. Х У Л О С А Шикастланиш (заҳарланиш) ўчоқларида Қ ва БШИ ташкил этиш ва мувоффақиятли ўтказиш ҳақида фуқаро муҳофазаси бошлиғининг қарори бошқаришнинг асоси бўлади. ФМ бошлиғи ўз тасарруфидаги ФМ кучлари бошқарилишига ва улар тинчлик даврида ва ҳарбий харакатлар вақтида вазифаларни муваффақиятли бажарилишига батамом маъсулдир . ФМ бошлиғининг қарорлари тўлиқ амалга оширилишига имкон берадиган яхлит, самарали ва мослашувчан бошқарув тизимини яратмай туриб, ФВ шароитида мураккаб вазифаларни ҳал этиб бўлмайди.