Lokomotivlar. ularning konstruktiv tuzilishi va asosiy ko’rsatkichlari - Transport - Slaydlar

Lokomotivlar. ularning konstruktiv tuzilishi va asosiy ko’rsatkichlari

Yuklangan vaqt:

16.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3268.0947265625 KB

Ko'chirib olish

Lokomotivlar. ularning konstruktiv tuzilishi va asosiy ko’rsatkichlari Reja: Teplovozlar turlari va ishlatilish ko‘lami Parovozlar turlari va ishlatilish ko‘lami Eletrovoz turlari va asosiy ko‘rsatkichlari. Elektrovozlarni tuzilishi. Elektrovozlarni tok bilan ta’minlanish usullari. Elektrovozlarning tortuvchi dvigatellari Tayanch so’z va iboralar: Teplovoz, gidromexanik, lokomotiv, parovozl, elektrovoz, Kontakt-kabelli, kontakt-akkumlyatorli, kontakt-dizelli, telejka, elektrovoz, pnevmatik, dizel, quvvat.

• Teplovoz - ichki yonuv dvigateli bilan jixozlangan lokomotivdir. Ichki yonuv dvigatelining quvvati uning tirsakli vali aylanish tezligiga to‘g‘ri proporsionaldir. Lokomotiv joyidan qo‘zg‘alish vaqtida dvigatel katta aylanish momentiga, demakki katta aylanish tezligiga ega bo‘lishi kerak. Shuning uchun ichki yonuv dvigatellari to‘g‘ridan-to‘g‘ri lokomotiv g‘ildirak juftlari bilan bog‘lana olmaydi. Dvigatelni ishga tushirish vaqtida g‘ildirak juftlaridan birikish uzib qo‘yiladi, salt xolatda ishga tushirilib, tezligi oshiriladi, so‘ngra aylanish bir tekisda o‘qqa uzatiladi. • Aylanish momentini harakatlanuvchi o‘qlarga uzatish usuliga ko‘ra teplovozlar mexanik (motovozlar), Elektrik va gidromexanik uzatishli teplovozlarga ajratiladi. • Mexanik uzatishli taplovozlar umumfoydalanish Temir yo‘llarida eng ko‘p qo‘llaniladi. Elektrik uzatishli teplovozlarda ichki yonuv dvigateli (dizel) o‘zgarmas tok generatorini ishga tushirib, tortuvchi elektryuritmani elektr energiyasi bilan ta’minlaydi.

TE-1 TEPLOVOZ• Gidromexanik uzatish hozircha nisbatan kichik (800-900 ot kuchi) quvvatlarda qo‘llanilib, elektrik uzatishga qaraganda qator afzalliklarga egadir: teplovozning og‘irligi 25% ga , qurilish tannarxi 30% ga, ta’mirlashga sarflanadigan harajatlar 45-50 % ga kamayadi, gidromexanik uzatishning F.I.K. 0,8-0,82 ga tengdir. Gidromexanik uzatishda mexanik (tishli) harakat oddiy gidro uzatish orqali amalga oshirilib , nisbatan katta quvvat uzatiladi. • Teplovozli tortishni texnikaviy-ekspluatatsion nuqtai nazaridan baholansa quyidagi asosiy tavsiflarni keltirish mumkin: • a) teplovozlar F.I.K. 24-26% ga yetadi (parovozlarda 6-7%, elektrovozlarda 16-18%) • b) teplovozlar boshqa lokomotiv turlariga qaraganda deyarli mustaqqil, ya’ni qo‘shimcha moslama va uskunalar (kontakt simlari, tortish nimstansiyalari, akkumlyator batareyalari va boshqalar) talab etmaydi. Davriy ravishda yoqilg‘i va suv bilan to‘ldiriladi.

1.22-rasm. Elektrovoz tortish dvigateli• v) teplovozlar o‘zgaruvchan ish sharoitlariga yuqori darajada moslanuvchandir, ya’ni kar’yer sharoitlarida teplovoz tortish kuchini boshqarish va moslashtirish mumkin, bu jixatdan elektrovozlardan ustundir. • g) teplovozlar ustida tadqiqotlar o‘tkazishga nisbatan kam kapital mablag‘lar talab etiladi. • Teplovoz transportining yuqorida sanab o‘tilgan afzalliklari ochiq kon ishlarida samarali ishlatish imkoniyatlarini yaratadi. • Shu bilan birgalikda, teplovozlarning elektrovozlarga tenglashtirib bo‘lmaydigan kamchiliklari xam bordir. Katta qiyaliklarda teplovozlarning tezligi keskin kamayib ketadi, bu esa o‘z navbatida mashinaning o‘tkazish qobiliyatini tushirib yuboradi. • Bu xolat teplovozning organik kamchiligi emas, balki, aloxida lokomotivning aniq tavsifidir. • Ishlatilayotgan teplovozlar quvvatlari nisbiy ko‘rsatgichlarining bunday ko‘rinishlari kar’yer og‘ir sharoitlarida • Belgilangan kon-texnik sharoitlarda teplovozlar elektrovozlardek samarali ishlatilishi mumkin. Teplovozlarni rivojlantirish, ularning quvvatlarini oshirish ustida ishlar olib boimoqda. Bugungi kunda teplovozlar quvvatlari 1750 ot kuchiga yetkazilgan.

Lokomotiv Birikish og‘irligi, t. Dizelning o‘rnatilgan quvvati, ot kuchi. Harakatlanuv chi g‘ildiraklari gardishidagi quvvat, ot kuchi Harakatlanuv chi g‘ildiraklari gardishidagi nisbiy quvvat, ot kuchi Teplovoz TE-1 123 1000 765 4.6 Teplovoz TE-2 170 2000 1510 6.65 Teplovoz TE-3 2*126= 252 4000 3200 9.35 Elektrovoz 21E 150 - 1800 10.4 Elektrovoz YEL-1 150 - 2800 15.4

TE-3 TEPLOVOZ• Parovozlar. Afzalligi mashinani o‘zida par hosil qilish qurilmasi bo‘lib, energiya manbaining mustaqilligi, natijada mashinaning yetarli darajada manevrliligidir. Kamchiligi: • 1) foydali ish koeffitsiyenti 6-7% ni tashkil qiladi, yuqori issiqlik energiyasini sarf etadi. Bug‘ qozoni fik 55- 60% ni, bug‘ mashinasi fik 12-14% ni tashkil etadi; • 2) Yo‘l qiyaligi ko‘tarilishi bilan parovozlarning tezligi keskin kamayadi. Ayniqsa kar’yer yo‘llaridagi bunday tezlik kamayishi yo‘llarning o‘tkazuvchanligini tushirib yuboradi. Shuning uchun kar’yerlarda parovoz qo‘llanilganda yo‘l qiyaligi 25 0 / 00 dan oshmasligi kerak. • 3) parovozlarni Qish vaqtlarida ishlatish qiyinlashishi va samaradorligi tushib ketishi; • 4) parovozni doimiy ish xolatida saqlash uchun uni doimiy issiq xolatda saqlash kerak. Bu esa o‘z navbatida ortiqcha issiqlik energiyasini sarflashga olib keladi; • 5) parovozlar yong‘in chiqishiga xavfli xisoblanadi. • Kar’yer qurilishi vaqtlarida ba’zi hollarda parovozlar qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘ladi.

2TE10M TEPLOVOZ• Elektrovozlar turlari va asosiy ko‘rsatkichlari. • Elektrovozlarni asosiy farq qiluvchi jixatlari quyidagilardir: elektr energiyasini qabul qilish usuli, g‘ildiraklari formulasi va kuzovi o‘lchamlari. • • Elektr energiyasini qabul qilish bo‘yicha elektrovozlar kontaktli, akkumlyatorli, kontakt-kabelli, kontakt-akkumlyatorli va kontakt dizelli turlariga bo‘linadi. • 1. Kontaktli elektrovozlar 40-45 0 / 00 qiyalikda o‘z tezligini kamaytirmasdan torta oladi. Dvigatellari quvvati 2000-2500 kVt ga yetadi. Kamchiligi – kontakt tarmog‘ini mavjudligi bo‘lib, kon ishlarini olib borishni qiyinlashtiradi, ayniqsa doimiy suriluvchi ish maydonlarida. • 2. Akkumlyatorli elektrovozlarning asosiy afzalligi kontakt tarmog‘ini talab etmasligidir. Akkumlyator batareyalarining quvvat xajmi chegaralanganligi uchun ishlatilish ko‘lami xam chegaralangan bo‘ladi, asosan manevr ishlarida qo‘llaniladi. Birikish og‘irligi 60-70 t ni, dvigateli quvvati 150-200 kVt ni tashkil etadi.

1.17-rasm. YEL-1 elektrovozi• 3. Kontakt-kabelli elektrovozlar elektrlashtirilmagan ustuplarda va ag‘darmalarda ishlatilib, kabel barabaniga ega bo‘ladi. Talab etiladigan kabelning uzunligi, elektrovozning kichik tezligi, kichik quvvati va kabellarning tez ishdan chiqishi bu turdagi elektrovozlarni amalda qo‘llashni qiyinlashtiradi va deyarli ishlatilmaydi. • 4. Kontakt-akkumlyatorli elektrovozlar suriluvchan va ag‘darma yo‘llarida kontakt tarmog‘ini o‘tkazishni bekor qiladi. Ular asosiy yo‘llarda kontakt orqali, tarmoq o‘tkazilmagan yo‘llarda akkumlyator batareyalari orqali elektr quvvati bilan ta’minlanadi. Bu elektrovozlar kontaktli elektrovozlarga qaraganda bir muncha murakkab konstruksiyaga ega, ishlatish va ta’mirlash bir muncha murakkabliklar keltirib chiqaradi. • 5. Kontakt-dizelli elektrovozlar qo‘shimcha dizel qurilmasiga egadir. Dizel generatori elektrovoz nominal quvvatidan 40-50 % ni aylantira oladi. Bu elektrovozlar kontaktli elektrovozlarga

E21 ELEKTROVOZ• qaraganda 20-25 % qimmatdir. Bu elektrovozlar AQSH konlarida ishlatilgan, birikish og‘irligi 125 t, elektrovoz dvigateli quvvati 1000 kVt, dizel generatori quvvati esa 650 ot kuchini tashkil etadi. • Kar’yer elektrovozlari birikish og‘irligiga bog‘liq ravishda ikki o‘qli, to‘rt o‘qli va olti o‘qli ko‘rinishida ishlab chiqariladi. Kichik radiusli egri yo‘llarda elektrovozlarning ravon harakatini ta’minlash uchun odatda elektrovozlar buriluvchi telejkalarga o‘rnatiladi. Odatda har ikala o‘q bitta telejkaga o‘rnatiladi. Kar’yer elektrovozlari har bir o‘qi yurituvchi xisoblanib, alohida elektr yuritgich bilan ta’minlangan bo‘ladi.

1.18-rasm. OPE1 o‘zgaruvchan tok tortuvchi agregati• Elektrovozlar o‘qlar va g‘ildiraklar soniga qarab quyidagicha o‘q formulasiga ega bo‘ladi. Masalan: 2 0 +2 0 +2 0 (13E1, 21E1 elektrovozlari). Formulaga ko‘ra uchta telejka(uchta yig‘indi), har bir telejkada ikkita (2) o‘q, har bir o‘q yurituvchi ( 0 ) , (+) belgisi esa telejkalar o‘zaro bog‘langan degan ma’noni bildiradi. • Elektrovozlar asosiy ko‘rsatgichlari birikish og‘irligi va quvvatidir. Kar’yer ishlab chiqarish quvvatlari, chuqurligi va o‘lchamlari turli xildagi birikish og‘irlik va quvvatdagi elektrovozlarni qo‘llashni talab etadi. • Xaqiqatan, yuk o‘tkazish qobiliyati yuqori yo‘llarga ega bo‘lgan katta yuk oqimiga ega bo‘lgan kar’yerlarda og‘ir poyezdlarni tortish uchun katta birikish

• og‘irligiga ega bo‘lgan elektrovozlar ishlatiladi. Boshqa tarafdan kar’yer chuqurligi oshishi bilan chiqish yo‘llari profili qiyinlashadi va o‘z navbatida elektrovozdan yuqori quvvat talab etadi. • Shuning uchun barcha sharoitlar doirasida iqtisodiy samarador ishlay oladigan elektrovozlar yaratish zaruriyati tug‘iladi. • Elektrovoz mexanik, pnevmatik va elektr qismlardan tashkil topgan. Mexanik qismlariga kuzovi, yurish uskunalari, zarb-tortuvchi asboblari, pnevmatik qismlariga – tormozlash tizimi va boshqarish asboblari, elekt qismlariga esa – tortuvchi elektryuritmalari, yordamchi mashinalari, tok qabul qilgich va elektrovozni boshqarish apparatlari kiradi. • Misol tariqasida ko‘mir va ruda kar’yerlarida ko‘p qo‘llaniladigan olti o‘qli 21E1 va YEL-1 kontaktli elektrovozlarining tuzilishini ko‘rib chiqamiz.

2EL5 ELEKTROVOZ Ko‘rsatgichlarIV K P-1 Y EL-2 Y EL-1 13E1 (21E1) PE-150 O ‘zgaruvchan tok elektrovozi D -100 * Birikish og‘irligi, t 80 100 150 150 150 100 Izini kengligi, mm 1524 1524 1524 1524 1524 1524 G‘ildirak formulasi 2 0 +2 0 2 0 +2 0 2 0 +2 0 +2 0 2 0 +2 0 +2 0 2 0 +2 0 +2 0 2 0 +2 0 Tok qabul qilgichdagi kuchlanish, v 1500 1500 1500 1500 1100 1000 Soatli rejimdagi quvvati, kVt 832 1400 2100 1560 1440 1360 Soatli rejimdagi tortish kuchi, kG 13400 15300 23000 12800 22500 - Soatli tezligi, km/soat 21.2 30.5 30.5 28.0 23.4 25 Dvigatel toki, A: - soatli - uzoq muddat ishlashda 275 230 234 200 234 200 190 148 236 130 - - O‘qlarga tushadigan yuk, t 20 25 25 25 25 25 G‘ildiraklari diametri, t 1050 1120 1120 1100 1050 1250 Eng kichik burilish radiusi, m 40 60 60 60 60 75 Tishli uzatmalari Bir tomonl ama Ikki tomonlama Bir tomonla ma Ikki tomonl ama Elektrovoz uzunligi, mm 12200 13400 20100 20960 18940 17200 Telejka bazasi, mm 2300 2500 2800 3000 2700 3000

119-rasm. PE2M tortish agregati• Elektrovoz mexanik, pnevmatik va elektr qismlardan tashkil topgan. Mexanik qismlariga kuzovi, yurish uskunalari, zarb- tortuvchi asboblari, • Kar’yerlarda ishlatilayotgan kontaktli elektrovozlar texnik tavsiflari • Elektrovozlar tuzilishi. • Elektrovoz mexanik, pnevmatik va elektr qismlardan tashkil topgan. ik qismlarigaMexan kuzovi, yurish uskunalari, zarb- tortuvchi asboblari, pnevmatik qismlariga – tormozlash tizimi va boshqarish asboblari, elekt qismlariga esa – tortuvchi elektryuritmalari, yordamchi mashinalari, tokqabulqilgich va elektrovozni boshqarish apparatlari kiradi. • Misol tariqasida ko‘mir va ruda kar’yerlarida ko‘p qo‘llaniladigan olti o‘qli 21 E1 va EL-1 kontaktli elektrovozlarining tuzilishini ko‘rib chiqamiz. • Mexanik qismlari. 21E1 elektrovozi 3 ta sharnirli-birlashgan qismlardan: ikkita oxirgi va mashinisit kabinasi joylashtirilgan o‘rta qismdan iborat. Har bir qismning aloxida mustaxkam ramasi bor. Har bir qism kuzovida elektrouskunalar o‘rnatilgan. • Elektrovozning uch telejkali qilib yasalganligi burilishga va vertikal tekislikdagi notekisliklarda harakatlanishga moslashtiradi.

• EL-1 elektrovozi 3 ta telejka va 2 seksiyali kuzovdan iboratdir. Xaar bir kuzov boshqarish kabinasiga egadir. Kuzovning vagon shaklida yasalganligi elektr uskunalarni joylashtirishni va Ularga xizmat ko‘rsatishni osonlashtiradi. Kuzovda kompressor qurilmasi xam o‘rnatilgan bo‘lib, tormozlash tizimi uchun xizmat qiladi.

1.20-rasm. Tortish agregatining telejkasi.• Elektrovozning g‘ildirak juftlari vagonlar va parovozlar g‘ildirak juftlaridan keskin farq qilib, o‘qlarga katta tishli yulduzchalar maxkamlangan. Bu yulduzchaga tortish elektryuritmani valiga maxkamlangan kichik tishli yulduzcha birikib turadi. Shu tariqa har bir o‘q shaxsiy yuritmaga egadir. Elektr yuritmalar bir tomondan podshipnik orqali o‘qqa ikkinchi tomondan esa spiral prujina orqali ramaga osiladi. • Bundan maqsad doimiy zarb bilan harakatlanuvchi elektrovoz dvigatelining erkin (yumshoq) vertikal tebranishiga sharoit yaratishdir. • Elektrovoz buksalari o‘zimoylanadigan ishqalanish podshipniklari bilan ta’minlangan. O‘qlar esa lopastlar bilan jixozlangan bo‘lib, buksaning ichki tag qismidagi moyni o‘zi sidirib oladi. Moy podshipnik kanalchalari orqali singib o‘qni moylaydi. • Elektrovozning osmalari po‘lat listli va spiral prujinali osmalardan tashkil topgan. • Elektrovozning pnevmatik qismlari quyidagi tizimlardan tashkil topgan: a) elektrovoz va sostavni Xavo bilan tormozlash tizimiga xizmat qilish uchun; • b) siqilgan xavoda ishlovchi pnevmatik yuritmaga ega bo‘lgan boshqarish asboblari uchun; • v) dumpkarlari yukini bo‘shatish, qum to‘kish tizimini ishlatish va yordamchi signalizatsiya asboblarini ishlatish uchun;

• Xavo tizimidagi siqilgan xavo elektrovozda o‘rnatilgan kompressor qurilmasidan olinib, siqilgan xavo to‘planadigan rezervuar va magistral ta’minlash quvurlari orqali uzatiladi. • Pnevmatik boshqaruv tizimidagi tok qabul qilgich va boshqarish apparatlari (kontaktorlar, regulyatorlar, boshqaruv kontroleri va boshqalar) siqilgan havo bilan ta’minlangan bo‘ladi. • Yordamchi pnevmatik tizimi esa qumdonlar, tovush signallari va dumpkarlardan yuk bo‘shatishning markaziy boshqaruvini xavo bilan ta’minlaydi. • Elektr qismi. Elektrovozni kontakt tarmog‘idan tok bilan ta’minlash markaziy va yon tok qabul qilgichlar orqali amalga oshiriladi. • Markaziy tokqabul qilgich (pontograf) lar sharnirli konstruksiyaga egadir. Elektrovoz harakati vaqtida pontografning ulanish qismi kontakt tarmog‘iga 8-12 kG kuch Bilan tegib turadi. Pontograf pnevmatik boshqariladi. Yon tokqabul qilgichlar suriluvchan zaboy va ag‘darma yo‘llarida yon tarafdan kontakt tarmog‘i o‘tkazilgan vaqtlarda ishlatiladi. • Ko‘pchilik elektrovozlar ketma-ket quzg‘arishli elektr yuritmalari bilan jixozlangan.Bunday yuritmalar yakori chulg‘amlari bosh polyus chulg‘ami Bilan ketma-ket ulangan bo‘lib, katta kuch momentga ega bo‘ladi.

1.21 rasm. Elektrovozning gildiraklari• Yuritmaning soatli quvvati – bir soat davomida belgilangan yuklanishda qizimasdan ishlash kuvvatidir. Soatli quvvatdagi yuritma toki mos ravishda soatli toki deyiladi. • Uzoq muddatli quvvati – yuritmaning uzoq muddat ishlaganda belgilangan yuklanishda biror bir qismi qizimasdan ishlashidagi quvvatidir. Uzoq muddatli quvvatidagi yuritma toki mos ravishda uzoq muddat ishlashdagi toki deyiladi. • Yuritmaning uzoq muddatli quvvatini oshirish uchun shamollatish zarur bo‘ladi. Bunday shamollatish uchun elektrovozda shamollatish dvigatili o‘rnatilgan. • Elektrovozni boshqarish - joyidan quzg‘atish, tezligini boshqarish, harakat yo‘nalishini o‘zgartirish, elektr tormozlash tizimlaridan iboratdir. Bu jarayonlarni bajarish uchun elektrovozda ishga tushirish-moslash elektrapparatlari (kontrollerlar, elektropnevmatik kontaktorlar , reversorlar, rele va elektr o‘lchov asboblari) o‘rnatilgan.

ELEKTROVOZ TELEJKASI• Yuritmaning aylanish sonini oshirish ya’ni elektrovozning tezligini oshirish uchun yuritma cho‘lg‘amlaridagi kuchlanishni oshirish kerak. Buning uchun kabinada joylashgan kontroller orqali aloxida qarshiliklar seksiyasini navbat Bilan tarmoqdan uziladi. Elektrovoz Harakat tezligini yanada oshirish uchun esa yuritmalarni boshqa tizim bo‘yicha parallel ulashni bajarish lozim. • Harakat yo‘nalishini o‘zgartirish uchun esa revorsor orqali yakorga tokni ulanishini o‘zgartirish lozim. • Elektr tormozlashda yuritmalar generator rejimida ishlaydi. Bunda elektrovoz pastga qiyalikka harakatlanayotgan vaqtda tishli yulduzchalarning birikishi orqali yuritma yakori aylanib, qarshiliklar ta’sirida tormozlash effekti sodir bo‘ladi. • Elektrovozni kuchlanish tarmog‘i bilan barcha ulanishlar va yuqoridagi barcha jarayonlar kabinadagi kontroler orqali amalga oshiriladi.

E’TIBORIMGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Draglaynlar. Ularning turlari, konstruktiv tuzilishi, texnik ko’rsatgichlari va ishlatilishi

Yuk tashish vagonlar turlari va konstruktiv tuzilishi

Karyer avtomobil transporti tuzilishi va asosiy qismlari. Avtosamosvallar

Mashinasozlik texnologiyasi va loyihalash asoslari kursining predmeti asosiy tushunchalar va tariflar

Suyuqlik to’g’risida umumiy tushunchalar va suyuqlik energiyasi. Suyuqlikni harakatlantiruvchi gidravlik mashinalar