So'zlarning morfologik va morfemik tuzilishi - Tilshunoslik - Slaydlar

So'zlarning morfologik va morfemik tuzilishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

306.302734375 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: So'zlarning morfologik va morfemik tuzilishi

REJA: 1.Morfologiyaga kirish 2.So`z yasovchi qo`shimchalar ustida ishlash 3. Shakl yasovchi qo`shimchalar ustida ishlash

Morfologiyaga kirish • Morfologiya- yunoncha «shakl», «so‘z» va «ta’limot» degan ma’noni anglatuvchi termin bo‘lib, u grammatikaning (grammatika- yunoncha «yozuv san’ti» demakdir) muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi. Morfologiya so‘z turkumlari, ularning grammatik ma’no-lari, kategoriyalari hamda so‘z shakllari tizimsi haqidagi ta’limotdir. Demak , morfologiyada so‘z grammatik birlik sifatida o‘rganiladi. Tildagi har qanday grammatik birlik esa grammatik ma’no va shakl kasb etadi.

So‘zning morfologik tuzilishi • So‘z gapda biron grammatik formada ham, o‘zgarmagan holda ham qo‘llanadi. So‘z o‘zining bironta sintetik formasi holatida qo‘llanganida yoki o‘zgarmagan holda qo‘llansa, morfologik jihatdan yasama bo‘lsa, kamida ikkita morfologik elementga – ma’noli qismga bo‘linadi va shunday qismlardan tuzilgan bo‘ladi.

• So‘z tuzilishida ishtirok etgan morfologik elementlarning ba’zilari so‘zning eng kichik ma’noli qismi bo‘lishi bilan birga, uning shakllanishida biron morfologik vazifa ham bajaradi, ba’zilari esa so‘zning eng kichik ma’noli qismi bo‘lgani holda, o‘zicha hech qanday morfologik vazifa bajarmaydi. Biron morfologik vazifani bajarish uchun, u boshqa eng kichik element bilan qo‘shilishi lozim. Shuning uchun, so‘z (yoki so‘z shakli) ikki xil morfologik elementga bo‘linadi: • 1) Morfema; • 2) Funksional qism.

So'zlarning morfem tarkibi • Ular bir xil shaklda qotib qolgan emas. Nutq talabi bilan ular turli xil qo'shimchalarni qabul qiladi, o'zgaradi, turfa ma'nolarni ifodalash uchun xoslanadi. • Misol uchun birgina «o'z» so'ziga e'tibor bering: • Ko'rinib turibdiki, shakl o'zgarishi bilan so'zning ma'nosi da ham jiddiy o'zgarishlar sodir bo'lmoqda. Shu vajdan har bir so'zni tarkibiy qismga ajratish hamda mazkur qism-larning qanday ma'no anglatayotganligini anglab yetish mumkin. Bu esa tilni bilishdagi eng muhim bosqich sanala di. Masalan, «Har kimniki o'ziga, oy ko'rinar ko'ziga» maqolidagi «o'ziga» so'zini «o'zga», «o'zini», «o'zimdan» so'zlariga almashtirib ko'ring-chi — sira mumkin emas: man-tiq buziladi.

O'xshashlar

So'zlarning shakl va ma'no-munosabatiga ko'ra turlari

Kasbiy soha bo'yicha atama va so'zlarning lug'atini tuzish

LIngvistik tahlil va uning turlari

Ona tili o’qitish uslubiyoti

Aniqlovchi