Nutqning asosiy xususiyatlari - Tilshunoslik - Slaydlar

Nutqning asosiy xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

02.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

130.9677734375 KB

Ko'chirib olish

Nutqning asosiy xususiyatlari R e j a 1. Nutqning to`g`riligi 2. Nutqning aniqligi. 3. Nutqning mantiqiyligi. 4. Nutqning sofligi. 5. Nutqning ta’sirchanligi .

NUTQ SO`ZLOVCHI YOKI YOZUVCHI TOMONIDAN SHAKLLANTIRILGAN MATNNING TASHQI KO`RINISHI BO`LIB, U FAQATGINA LISONIY HODISA SANALMASDAN, BALKI HAM RUHIYAT, HAM NAFOSAT HODISASI HISOBLANADI. SHUNING UCHUN HAM YAXSHI NUTQ DEYILGANDA AYTILMOQCHI BO`LGAN MAQSADNING TINGLOVCHI VA KITOBXONGA TO`LIQ YETIB BORISHI, ULARGA MA’LUM TA’SIR O`TKAZISHI NAZARDA TUTILADI. SHUNGA KO`RA NUTQ OLDIGA MA’LUM TALABLAR QO`YILADI. BU TALABLAR NUTQNING MANTIQ JIHATDAN TO`G`RI, ANIQ, CHIROYLI, ERKIN, MAQSADGA MUVOFIQ BO`LISHIDIR. BU BELGILAR NUTQNING ASOSIY SIFATLARI, XUSUSIYATLARI DEB QARALADI.

ADABIY TIL ME’YORLARI talaffuz me’yorlar i morfologi k me’yorlar sintaktik me’yorlarimloviy me’yorlarlug`aviy me’yorlar

Talaffuz me’yorlari Unli va undosh talaffuzi, so`z tarkibidagi qo`sh va yondosh unlilar talaffuzi, tutuq belgili so`zlar talaffuzi, kishilarning ism-familiyalari, qisqartma otlar, qo`shma fe’llar, so`z birikmalari, morfologik ko`rsatkichlar, so`z yasovchi forma yasovchi qo`shimchalar talaffuzlari

Morfologik me’yorlar Adabiy til dialekt va shevalardan o`z morfologik me’yorlariga ko`ra ham farqlanadi. Buni biz adabiy tilda sozlarning kelishiklarda turlanishi, fe’llarning tuslanishi, son-miqdor tushunchalarning ifodalanish usullarida, shuningdek, so`z va so`z shakllarining yasalish xususiyatlarida ko`ramiz.

Sintaktik me’yorlar Ega-kesimning mosligi, ikkinchi darajali bo`laklarning ularga bog`lanish qonuniyatlari Imloviy me’yorlar Adabiy til yagona va umumxalq yozuv me’yorlariga tayanadi. Bu me’yorlar maxsus ishlangan va kelishilgan imlo qoidalarida o`z ifodasini topadi. Adabiy til imlo qoidalari bu til yozuvi, yozma shaklida foydalanuvchi barcha uchun umummajburiydir. Orfografik me’yorlar va bunga doir imlo qoidalari adabiy til yozma shaklining takomilida belgilangan omildir.

Lug`aviy me’yorlar  Har bir xalq tili o`sha millat a’zolarining erkin va bemalol fikrlasha olishi uchun yetarli bo`lgan so`z boyligiga ega. Bir tilga mansub bo`lgan bir sheva bu tilning boshqa guruh shevalaridan, jonli so`zlashuv tili esa adabiy tilda qo`llanuvchi so`zlar miqdori, xarakteri, shakli, hatto ma’nosiga ko`ra farqlanib turadi. Mana shunday xususiyat adabiy til bilan shevalar, jonli so`zlashuv tili bilan adabiy til doirasida ham mavjuddir. Demak, tildagi barcha so’zlar adabiy tilda qo`llanilavermaydi.

Nutqning aniqligi. sinonimlardan o`rinli foydalanish antonimlardan to`g`ri foydalanish ko`chma ma’noli so`zlarni o`rinli qo`llash so`z birikmalarini to`g`ri qo`llash iboralarni to`g`ri qo`llash;

Nutqning mantiqiyligi  Mantiqiy nutq deb yaxlit bir tizim asosida tuzilgan, fikrlar rivoji izchil bo`lgan, har bir so`z, ibora maqsadga muvofiq ravishda ishlatiladigan nutqqa aytiladi. Nutqning mantiqiyligi uning asosiy sifatlari – to`g`rilik va aniqlik bilan chambarchas bog`liqdir. Grammatik jihatdan to`g`ri tuzilmagan nutq ham, fikrni ifodalash uchun noto`g`ri tanlangan lug`aviy birlik ham mantiqiylikni buzadi. Mantiqiy izchillkining buzilishi tinglovchi va o`quvchiga ifodalanayotgan fikrning to`liq borib yetmasligiga, ba’zan, umuman, anglashmasligiga olib kelishi mumkin. Nutqning mantiqiy buzilishi, eng avvalo, so`zlovchi va yozuvchining tafakkur uquvi, qobiliyati bilan bog`liq. Shuning uchun mantiqiylik faqatgina lisoniy hodisa sanalmasdan, balki tafakkur hodisasi ham sanaladi.

Mantiqiylik shartlari tushunchalar mantiqiyligiga rioya qilish uslubiy me’yorga amal qilish leksik-semantik va sintaktik me’yorga rioya qilish

Nutqning sofligi  dialektalizmlar;  g`ayri tildan olingan so`zlar;  jargon va argolar;  vulgarizmlar;  parazit so`zlar

Nutqning ta’sirchanligi  tinglovchi e’tiborini tortish;  tinglovchi qiziqishini oshirish;  nutq dalil, isbot misollarning yetarli bo`lishini ta’minlash;  fikrni bayon etishda qiziqarli shakllardan foydalanish;  so`zlashda tabiiylikka erishish

O'xshashlar

Nutqning aniqligi

Nutqning uslubiy turlari

Nutqning ontogenezda rivojlanishi

Nutq madaniyati. Nutqning kommunikativ sifatlari

Lug'at boyligi va nutqning grammatik qurilishini tekshirish texnologiyasi