Fe’l so’z turkumi 2 - Tilshunoslik - Slaydlar

Fe’l so’z turkumi 2

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1261.5 KB

Ko'chirib olish

FE’L SO’Z TURKUMIFE’L SO’Z TURKUMI

Fe’lning ta’rifi va kesik-grammatik Fe’lning ta’rifi va kesik-grammatik xususiyatlarixususiyatlari Shaxs yoki narsalarning harakat- holatini bildirib, nima qildi? nima qilyapti? Nima qilmoqchi? so’roqlariga javob bo’ladigan so’zlar fe’l deyiladi.

FF ее ’l zamonlari’l zamonlari  O’tgan zamon  Hozirgi zamon  Kelasi zamon  Nima qildi ?  Nima qilyapti ?  Nima qilmoqchi ?

FE’LNING ZAMON SHAKLLARIFE’LNING ZAMON SHAKLLARI  Fe’l orqali ifodalangan ish- harakatning qay paytda bajarilishini ifodalaydigan shakllar fe’l zamonlari deb ataladi.  O’tgan zamon fe’llari nutq paytidan oldin bajarilgan yoki bajarilmagan ish-harakatni bildiradi: yozdi, keldi, bordi. Bu zamon shakllari quyidagicha yasaladi:

FE’LNING MA’NO GURUHLARIFE’LNING MA’NO GURUHLARI Fe’llar qanday harakat-holat ifodalashni jihatidan quyidagi ma’noviy guruhlarga bo’linadi:  Nutqiy faoliyat fe’llari. Gapirmoq, pichirlamoq, demoq, so’zlamoq, so’ramoq…  Aqliy faoliyat fe’llari. O’ylamoq, fikrlamoq, xayol qilmoq…  Jismoniy faoliyat fe’llari: chizmoq, yozmoq, yasamoq, qurmoq…  Holat fe’llari: titramoq, javdiramoq, sevinmoq…

O’tilgan mavzuni takrorlash uchun faollashtiruvchi savollar:  1. Fe’l deganda qanday so‘z turkumini tushunasiz?  2. Fe’l qanday so‘roqlarga javob bo‘ladi?  3. Harakat va holat bildiruvchi fe’llarga misollar keltiring.

““ Klaster” metodiKlaster” metodinisbat zamon Mayl xususiyatlari Shaxs-son O’timli o’timsizlikBo’lishli bo’lishsizlik Fe’lga xos xususiyatlar

Fe’lning shaxs-son shakllariFe’lning shaxs-son shakllari Shaxs Birlik Ko’plik 1-shaxs Yozdim, yozaman, yozay(in) Yozdik, yozamiz, yozaylik 2-shaxs Yozding, yozasan, yoz(gin) Yozdingiz, yozasiz, yozing(iz) 3-shaxs Yozdi, yozadi, yozsin Yozdilar, yozadilar, yozsinlar

FE’L YASOVCHI FE’L YASOVCHI QO’SHIMCHALARQO’SHIMCHALARQo’shimcha Misollar Qo’shimcha Misollar -la Ishla, oqla, sekinlamoq, shivirlamoq senlamoq -lan -lash Faxrlanmoq, ikkilanmoq ko’maklashmoq suhbatlashmoq -illa chirqilla -ira yarqiramoq -a Tuna, bo’sha, o’yin+a-o’yna -sira -sa Sensira suvsa -(a)r Qisqar, ko’kar -(a)y Qoray, kuchay -(i)k -(i)q Birikmoq Yo’liqmoq -(I,o)t Yo’qot, to’lat, berkit -I Boyi, tinchi -ir Gapir, tupir

FE’LNING MA’NO TURLARIFE’LNING MA’NO TURLARI Nomi ekmoq Ijod qilmoq gapirmoq fikrlamoq yurmoq Qizar- moq Aqliy faoliyat Nutqiy faoliyat Jismoniy faoliyat Holat

VENN DIAGRAMMASIVENN DIAGRAMMASI  O’timli O’timsiz Tushum kelishigidagi so’zlarga bog’lana oladigan fe’llar. O’qidi,yozdi. Boshqacha aytganda, bironta narsaga, tushunchaga o’tiladigan harakatni ifodalovchi fe’l Tushum kelishigidagi so’zlarga bog’lana olmaydigan fe’llardir: yugurdi, bordi, turdi... Boshqacha aytganda, bironta narsaga, tushunchaga o’tmaydigan harakatni ifodalovchi fe’l O’xshash Mustaqil ma’noga ega. Ish harakatni bildiradi

 l-topshiriq. Ishladim, o‘qidim, uxladim, o‘yladim so‘zlarini harakat va holat ma’nolarini bildirishiga ko‘ra ikki guruhga ajrating.  2-topshiriq. Quyida berilgan so‘zlar nimasi bilan farq qilishini ayting. о ‘qidim о ‘qiyapman о ‘qiyman.YANGI MAVZUNI MUSTAHKAMLASH:YANGI MAVZUNI MUSTAHKAMLASH:

MATN USTIDA ISHLASHMATN USTIDA ISHLASH  264-mashq. Gaplarni daftaringizga ko‘chirib yozing va fe’llarga izoh bering.  Suvni iflos qilmang. Uning har bir tomchisi aziz. Suv shahar va qishloqlarga, bog‘- rog‘larga, dalalarga obihayot eltadi, jon bag‘ishlaydi. Usiz hayotning bo‘lishi mumkin emas. Afsuski, ayrim odamlar chiqindilami suvga tashlashadi. Bu eng og‘ir gunoh sanaladi.  Aziz bolalar! Siz aslo bunday qilmang. Suvni hamisha aziz tuting.

 265-mashq. Hikoyatni o‘qing. Fe’llarni topib, ularni izohlang. Donishmandning gaplari bo‘yicha bahslashing.  Bir odam maslahat so‘rab donishmandning huzuriga boribdi. -Ey ulug‘ zot,-debdi u.-Mening farzandlarim ko‘p. Nima qilsam, ulardan mehr-oqibat, e’tibor ko‘raman. Donishmand o‘ylab turib javob beribdi: -Mehr ko‘ray desang, farzandlaring qalbiga mehrigiyo urug‘ini soch. (Rivoyat)

 O’QUVCHILARNI BAHOLASH.  Uyga topshiriq. Hikoya tuzing. Unda ishlatilgan fe’llarga diqqat qiling.

O'xshashlar

Fe’l - so’z turkumi

Fe’l so’z turkumi 3

Fe’l so’z turkumi 5

Son so’z turkumi

Ot so’z turkumi