Bog’lovchilar - Tilshunoslik - Slaydlar

Bog’lovchilar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

868.5 KB

Ko'chirib olish

Bog’lovchilarBog’lovchilar

Reja:  1 Bog’lovchilar, sof va vazifadosh bog’lovchilar.  2 Bog’lovchilarning vazifasiga ko’ra turlari.  3 Teng bog’lovchilar va ularning turlari.

 Gapning uyushiq bo’laklarini va qo’shma gap Gapning uyushiq bo’laklarini va qo’shma gap tarkibidagi sodda gaplarni o’zaro bog’lash tarkibidagi sodda gaplarni o’zaro bog’lash uchun xizmat qiluvchi yordamchi so’zlarga uchun xizmat qiluvchi yordamchi so’zlarga bog’lovchi deyiladi.bog’lovchi deyiladi.  Masalan: va, ammo, lekin, biroq, yo…yo, Masalan: va, ammo, lekin, biroq, yo…yo, ham…ham, dam…dam, goh…goh. ham…ham, dam…dam, goh…goh.

 Bilan ko’makchisi ba’zan uyushiq bo’laklarni bog’lab kelganda bog’lovchi vazifasini bajaradi.  Qalam bilan daftar oldim.  O’zaro tobe bog’lanuvchi so’zlarni bog’lab kelganda ko’makchi vazifasini bajaradi.  Qalam bilan yozdim.

 Bog’lovchilar vazifasiga ko’ra teng va Bog’lovchilar vazifasiga ko’ra teng va ergashtiruvchi bog’lovchilarga bo’linadi.ergashtiruvchi bog’lovchilarga bo’linadi.  Uyushiq bo’laklar va o’zaro teng Uyushiq bo’laklar va o’zaro teng munosabatdagi gaplarni bog’lab keluvchi munosabatdagi gaplarni bog’lab keluvchi bog’lovchilar teng bog’lovchilar hisoblanadi.bog’lovchilar teng bog’lovchilar hisoblanadi.  Teng bog’lovchilar uyushiq bo’lak va gaplarni Teng bog’lovchilar uyushiq bo’lak va gaplarni bog’lash bilan birga ular o’rtasidagi mazmuniy bog’lash bilan birga ular o’rtasidagi mazmuniy munosabatni ham ro’yobga chiqaradi.munosabatni ham ro’yobga chiqaradi.

 SHunga ko’ra teng bog’lovchilar quyidagi guruhlarga bo’linadi:  Biriktiruv bog’lovchilari: va, hamda, bilan, ham.  Zidlov bog’lovchilari: ammo, lekin, biroq, balki.  Ayiruv bog’lovchilari: yoki, yo…yo, ham…ham, goh…goh, dam…dam,bir…bir.  Inkor bog’lovchisi: na…na.

 Bog’lovchilar ham xuddi ko’makchilar singari sof va vazifadosh turlarga bo’linadi.

 Faqat bog’lovchi vazifasini bajaruvchi yordamchi so’zlar sof bog’lovchilar sanaladi: va, lekin, ammo, biroq kabi.  Bir o’rinda bog’lovchi, boshqa o’rinda ko’makchi, yuklama yoki modal so’z vazifasida keluvchi yordamchilar vazifadosh bog’lovchilar sanaladi.  Masalan: bilan ham ko’makchi, ham bog’lovchi; ham na…na ham bog’lovchi, ham yuklama; -u, - yu, -da yordamchilari ham yuklama, ham bog’lovchi; balki ham bog;lovchi, ham modal so’z vazifasini bajaradi.

Biriktiruv bog’lovchilar.  Uyushiq bo’laklarni va uyushiq gaplarni o’zaro biriktirib keluvchi bog’lovchilar biriktiruv bog’lovchilari hisoblanadi.  Biriktiruv bog’lovchilariga va, hamda sof bog;lovchilari, bilan ko’makchi-bog’lovchisi, - u, -yu, -da, ham yuklama-bog’lovchilari mansubdir.  Bulardan ham bog’lovchi vazifasida takror holda qo’llaniladi.

 _U (-yu) –da o’zi qo’shilayotgan so’zdan chiziqcha bilan ajratiladi,lekin uyushiq bo’laklar o’rtasida vergul qo’yilmaydi.  Bu she’r menga bag’ishlangani uchungina emas, balki unda ulug’ shoirning buloq suvlaridek musaffo qalbi mavj urib turgani uchun ham sevaman.

Ayiruv bog’lovchilari.  O’zaro bog’lanayotgan bo’lak yoki gaplardan birini boshqasidan ayirib ko’rsatuvchi bog’lovchilar ayiruv bog’lovchilari sanaladi.  Masalan: yo…yo, goh…goh, dam…dam, bir…bir.  Takror qo’llanuvchi ayiruv bog’lovchisi oldidan yozuvda vergul qo’yiladi.

Zidlov bog’lovchilari.  O’zaro zidlik munosabatida bo’lgan uyushiq bo’laklar va gaplarni bir-biriga bog’lab keluvchi ammo,lekin,biroq bog’lovchilari zidlov bog’lovchilari sanaladi.

 Balki so’zi ko’pincha zidlov bog’lovchisi vazifasida qo’llanadi.  Masalan: Bu jarang-juring ovozlar uni g’ashini keltirmas, balki xayolini chalg’itib, unga orom bag’ishlardi.  Yozuvda zidlov bog’lovchilaridan oldin vergul qo’yiladi.

Inkor bog’lovchisi.  Uyushiq bo’lak va gaplarni inkor ma’nosini yuklagan holda bog’lovchi na…na yordamchisi inkor bog’lovchisi sanaladi.  Bunda gapning kesimi tasdiq shakilda bo’ladi.

Na qo’shiq, na kulgu, na churq etgan ovoz eshitiladi. Na kampirning, na Qoratoyning yupatishlari kor qildi.

 Bog’lovchilar qo’llanishiga ko’ra yakka va takror bog’lovchilarga bo’linadi.  Va, ammo, lekin, biroq, chunki, yo kabi bog’lovchilar yakka, yo…yo, goh…goh, dam…dam bog’lovchilari esa takror bog’lovchilar sanaladi. Yakka va takror bog’lovchilar.

Ergashtiruvchi bog’lovchilar.Ergashtiruvchi bog’lovchilar.  O’zaro tobe munosabatda bo’lgan O’zaro tobe munosabatda bo’lgan gap bo’lagi va gaplarni bog’lash gap bo’lagi va gaplarni bog’lash uchun ishlatiladigan bog’lovchilar uchun ishlatiladigan bog’lovchilar ergashtiruvchi bog’lovchilar sanaladi.ergashtiruvchi bog’lovchilar sanaladi.  CHunki, ya’ni, agar, garchi singari CHunki, ya’ni, agar, garchi singari so’zlar ergashtiruvchi so’zlar ergashtiruvchi bog’lovchilardir. bog’lovchilardir.

Ergashtiru v-chi bog’lovchi- lar quydagi turlarga bo’linadi:

 Aniqlov bog’lovchisi: ya’ni.  Sabab bog’lovchilari: chunki, negaki.  SHart bog’lovchilari: Agar, basharti, garchi.

Misollar:  Qo’rqoq do’st dushmandan xavflidir, chunki dushmandan ehtiyot bo’lasan, do’stga ishonasan.  Vatanimiz poytaxtida, ya’ni Toshkentda diqqatga sazovor joylar ko’p.  SHundaylar bo’lmasa agar dunyoda, bu qadar muhtaram bo’lmasdi ayol.

O'xshashlar

Ergashgan qo’shma gaplar

3 sinflarda Ona tili darsliklarida punktiatsion bilimlar berish

O‘zbek tilida vazifadosh so‘zlar

Aniqlovchi olamiga sayohat

Нутқнинг коммуникатив сифатлари