Bo’lajak kasbim. Matn va uning ko’rinishlari. Dialogik matn va uning turlari - Tilshunoslik - Slaydlar

Bo’lajak kasbim. Matn va uning ko’rinishlari. Dialogik matn va uning turlari

Yuklangan vaqt:

14.05.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

465.9326171875 KB

Ko'chirib olish

O‘ZBEK TILI BO‘LAJAK KASBIM. MATN VA UNING KO‘RINISHLARI. DIALOGIK MATN VA UNING TURLARI

BO‘LAJAK KASBIM. MATN VA UNING KO‘RINISHLARI. DIALOGIK MATN VA UNING TURLARI Mavzu rejasi: 1.Bo‘lajak kasbim. 2. Matn va uning ko‘rinishlari. 3. Dialogik matn

1. BO‘LAJAK KASBIM Kasb tanlash Buyuk yozuvchilardan biri shunday degan edi: «Hayotda siz uchun eng sevimli boʻlgan kasbni tanlang, shunda bir umr ishga bormaysiz, unda yashaysiz». Agar kishi oʻz sevgan kasbida ishlayotgan boʻlsa, u hech qachon har kun ertalab oʻzini ishga ketayapman, deb hisoblamaydi. Oʻz sevgan kasbi bilan shugʻullanish kishiga zavq, xursandchilik, shijoat, ragʻbat hamda ma’naviy ozuqa beradi. Oʻzi yoqtirgan ishni qilayotgan kishi vaqt qanchalar tez oʻtib ketganligini sezmay qoladi, u hech qachon bajarayotgan ishidan charchamaydi. Bugun dunyo boʻylab qanchadan-qancha kishilar zavod-fabrikalarda, idoralarda, avtomobillarda, ish maydonlarida ish vaqtining tezroq tugashini intizorlik bilan kutishadi. Bu toifadagi kishilarning hatti-harakatlaridan ma’lumki, oʻzlari yoqtirgan mashgʻulotni oʻz kasblari sifatida tanlashmagan. Ya’ni, ular oʻzlariga yoqmaydigan kasb bilan shugʻullanuvchi kishilardir. Ammo hech bir kishi kasbidan zavqlana olmas ekan, o‘zidan, oʻzi bajarayotgan faoliyatidan qanoat olmaydi.

O‘zbek filolog olimlari Ayub G‘ulomov Naim Karimov Mazluma Asqarova Umarali Normatov ?

SHAVKAT UBAYDULLAYEVICH RAHMATULLAYEV (1926 - 2016) Filologiya fanlari doktori, professor Shavkat Rahmatullayev o‘zbek tili leksikologiyasi, leksikografiyasi, morfologiyasining rivoji uchun katta hissa qo‘shgan olimdir. Ayniqsa, o‘zbek frazeologiyasining shakllanishi va rivojlanishida uning xizmati katta. Shuningdek, olim o‘zbek tilining izohli, etimologik, imlo lug‘atlarini tuzishda barakali mehnat qilib kelgan. Ular orasida «O‘zbek tilining qisqacha frazeologik lug‘ati» (1964), «O‘zbek tilining izohli frazeologik lug‘ati» (1978), «O‘zbek tili antonimlarining izohli lug‘ati» (1980), «O‘zbek tili omonimlarining izohli lug‘ati» (1984), «O‘zbek tilining qisqacha etimologik lug‘ati» (2000) kabi asarlari alohida ajralib turadi.

2.MATN VA UNING KO‘RINISHLARI R.Rasulov matnni quyidagicha ta'riflaydi: “Gapdan katta birlik murakkab sintaktik butunlik bo‘lib, u fikran va sintaktik jihatdan o‘zaro bog‘liq bo‘lgan gaplar birlashmasidan iborat. Unda fikr gapga nisbatan ancha to`liq bo‘ladi”.120C12 1C2320 1C1D

Matn hajmiga ko‘ra: Akmal a’lo o‘qishi va odobi bilan universitetda katta hurmatga ega. U jamoat ishlarida ham faol ishtirok etadi. I . Makromatn Katta hajmli hikoya, qissa, roman II . Mikromatn Kichik hajmli gap

Matn hajm va mazmun belgisiga ko`ra ikkiga bo`linadi: Hajm belgisiga ko`ra matn turlari Ifoda maqsadi va mazmun belgisiga ko‘ra matn turlari.

1) ikki yoki undan ortiq kishining nutqiy muloqoti, suhbat; 2) adabiy – badiiy matn komponenti, asardagi personajlarning nutqiy muloqoti berilgan o‘rinlar. Hozirgi zamon prozasi rivoya, tavsif va dialogdan tarkib topadi; zamonaviy epik asarlarda dialog salmog‘ining ortishi kuzatiladiki, bunga turlararo sintezlashuv, badiiy adabiyotning boshqa san’atlar bilan o‘zaro aloqasi natijasi sifatida qarash mumkin; 3) falsafiy – publisistik mazmun yo‘nalishidagi janr, unda qo‘yilgan masala bir necha kishining suhbati shaklida muhokama etiladi . 3. Dialog ( yun. dialogos – gaplashish, suhbat)

Dialogik matn Savol – javob ko‘rinishi Buyruq ko‘rinishi Xabar-e’tiroz ko‘rinishiSo‘zlashuv, badiiy uslublarga xos bo‘ladi

Dialogik matnda : Yuklama So’roq olmoshlari Undov so‘zlar Kirish so‘zlar Sodda gaplar To‘liqsiz gaplar So’z-gaplarDialogik matnda qo‘llanila- digan so‘zlar

DIALOGIK MATN • Sobir uni ko‘tarib otga mindiradi. • – Chu! • – Men hayday? – so‘raydi Zulfiya. • – Qo‘rqmaysanmi? Ot yomon , olib qochib ketadi. • – Meni ushla sen. Sobir uning yelkasidan ushlab oladi. • – Ketdik. Voy, chopib ketayapti-ku! • – Ot bo‘lgandan keyin chopadi-da. Qo‘rqma, tezroq haydayver. Zulfiya haqiqiy aravakashlarga o‘xshatib: • – No-o-o! Jonivor, no-o-o! – dedi. Ot qattiqroq chopa boshlaydi. • – Qani, men olay, – Sobir cholning qo‘lidan chelakni oldi. • – O‘h-ho‘! Muncha muzdek? • – Quduqning suvi-da, – dedi Nazir ota g‘urur bilan. • – Tag‘in meshda olib keldim. Ko‘p ichmang, o‘g‘lim, tomoq og‘rig‘i bo‘lib qolasiz. “ Fakultet kutubxonasida” mavzusida dialog tuzing. Tayanch so‘zlar : kutubxonachi, o‘quv zali (qiroatxona), kitoblar javoni, ilmiy va badiiy kitoblar, darslik va qo‘llanmalar, osoyishtalik.

Suhbat matni Men tanlagan kasb Men maktabda o‘qib yurganimdayoq adabiyot faniga juda qiziqardim. Badiiy asarlarni, shoir va yozuvchilarning hayoti va ijodi haqidagi kitoblarni ishtiyoq bilan o‘qir edim. Mana hozir O‘zbekiston Milliy universitetining filologiya fakultetida o‘qiyapman. Biz o‘rganayotgan fanlar juda qiziqarli: adabiyot tarixi, folklor, tilshunoslik, tarjima nazariyasi va boshqalar. Kelajakda men yaxshi mutaxassis bo‘lishni istayman. adabiyotshunoslikning ochilmagan sahifalarini o‘rganishni orzu qilaman. O‘zbek adabiyotining nodir durdonalarini jahon tillariga tarjima qilishni, ularni dunyoga tanitishni istayman. Men filolog bo‘lmoqchi ekanligimdan xursandman, mana shunday boy adabiy merosga ega o‘zbek xalqining tarixi, madaniyati, qadriyatlari yashiringan asarlarni tahlil qilishni orzu qilaman.

Lug‘at • ваша будущая профессия – sizning bo‘lajak kasbingiz • профессия– kasb (mashg‘ulotlarning, mehnat faoliyatining asosiy turi) • выбирать профессию – kasbni tanlamoq • выбор профессии – kasb tanlash • профессиональные качества – kasbiy fazilatlar, xislatlar • вы начинаете трудовую деятельность – Siz mehnat faoliyatini boshlayapsiz • деятельность – faoliyat • кто вы по специальности? – Mutaxassisligingiz nima? • специальность – mutaxassislik • специалист узкого (широкого) профиля – tor (keng) doira (ixtisosi)dagi mutaxassis • работать по специальности – mutaxassisligi bo‘yicha ishlamoq Berilgan so‘z va iboralar yordamida gap tuzing

Tarjima mashqi • Жизнь прожить – не поле перейти • Жизнь очень сложная штука, много в ней испытаний, и тот, кто способен преодолеть их может считаться сильным человеком. Любые препятствия нужно принимать как испытания судьбы, видимо, так формируется характер человека, полноценная личность.Человек должен быть по жизни оптимистом. • Оптимист – это человек, который, сломав ногу, радуется как ребенок, что не свернул шею. Вообще, много ли нужно человеку для счастья. • Все по-разному отвечают на этот вопрос. Одни под словом счастье понимают богатство, материальные блага, другие - человеческие положительные качества, третьи – любовь. Перечислять можно бесконечно. Сколько людей, столько и мнений насчет человеческого счастья.

Test topshiriqlari 1. Dialog so‘zining ma’nosi – a) yun. dialogos – munosabat, muloqot s) lot. dialogos – fikr almashish, xabar b) yun. dialogos – gaplashish, suhbat d) lot. dialogos – eshitish, gaplashish 2. Dialog bu – a) ikki yoki undan ortiq kishining nutqiy muloqoti, suhbat; b) adabiy – badiiy matn komponenti, asardagi personajlarning nutqiy muloqoti berilgan o‘rinlar; s) falsafiy – publisistik mazmun yo‘nalishidagi janr, unda qo‘yilgan masala bir necha kishining suhbatida; d) barcha javoblar to‘g‘ri 3. Quyida berilgan hayot haqidagi falsafiy fikr kimning qalamiga mansub? Bir odam uchun emas, balki hamma odamlarning farog‘atini ko‘zlash hamisha muhim masala bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qoladi. a) L.Tolstoy b) A. Jomiy s) A. Blok d) M. Behbudiy 4. Qaysi jihatlari bilan dialog monologdan farqlanadi? a) har bir fikr to‘g‘ridan-to‘g‘ri suhbatdoshga qaratilgan bo‘ladi b) sintaktik qurilishi monologik nutqqa qaraganda sodda tuziladi s) voqealar keng izohlanmaydi d) barcha javoblar to‘g‘ri 5. Dialogik matn qaysi uslublarga xos? a) so‘zlashuv uslubi va ilmiy uslubga b) so‘zlashuv uslubi va badiiy uslubga s) so‘zlashuv uslubi va rasmiy uslubga d) so‘zlashuv uslubi va publitsistik uslubga

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR Asosiy adabiyotlar: 1. Abduraxmonova M., Fattoxova D., Xalmuxamedova U., Inogamova N., Egamberdiyeva N. O‘zbek tili (o‘quv qo‘llanma). – Toshkent: “Mumtoz so‘z”, 2019. 2. Muhiddinova X., Salisheva Z., Po‘latova X. O‘zbek tili (oliy ta’lim muassasalari rus guruhlari uchun darslik). – Toshkent: O‘qituvchi, 2012. – 288 b. Qo‘shimcha adabiyotlar: 3. Rahmatullayev Sh., Hojiyev A. O‘zbek tilining imlo lug‘ati. – Toshkent: “O‘qituvchi”, 2019. 2. Nazarova K., Xo‘janova G. O‘zbek tili (darslik). – Toshkent: TDYU, 2003.

O'xshashlar

Ijodiy matn. Insho va uning turlari

So’z birikmasi va uning turlari

LIngvistik tahlil va uning turlari

Nutq faoliyati turlari. Monologik va dialogik nutq

So’z birikmasi va uning turlari 2