Вабо. Врачлар учун - Tibbiyot - Slaydlar

Вабо. Врачлар учун

Yuklangan vaqt:

03.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

14321.5 KB

Ko'chirib olish

ВабоВабо таърифи, тарихи, ге ографик тарқалиши, этиологияси, эпидемиологияси, патогенези, клиникаси, ташхиси, қ иёсий ташхиси, даволаш усуллари, профилактикаси ва эпидемияга қарши чора- тадбирлар

Вабо – диарея, деминерализация, дегидратация , метаболик ацидоз , гиповолемик карахтлик, интоксикация белгилари билан кечадиган, антропоноз , ў ткир , ўта хавфли ю қ умли касалли к

Тарихи ва географик Тарихи ва географик тартар ққ алишиалиши Гиппократ (460-377 йй. Гиппократ (460-377 йй. м.о.) ва Гален (129-216 м.о.) ва Гален (129-216 йй. м.о.)йй. м.о.) вабо касаллигига вабо касаллигига ўхшаш касаллик ўхшаш касаллик тўғрисида ёзиб тўғрисида ёзиб қолдиришган.қолдиришган.

Вабо пандемиясининг Вабо пандемиясининг хронологик жадвалихронологик жадвали ПандемияПандемия йилларйиллар Қисқача тавсифиҚисқача тавсифи II 1817-1817- 1829 1829 Вабо илк бор ўзининг тарихий ўчоғи бошқа Вабо илк бор ўзининг тарихий ўчоғи бошқа худудларга тарқалди. Вабонинг тарқалишига худудларга тарқалди. Вабонинг тарқалишига Англиянинг Ўрта Шарқдаги урушлари сабаб Англиянинг Ўрта Шарқдаги урушлари сабаб бўлди. Касаллик Арабистон, Цейлон, Япония ва бўлди. Касаллик Арабистон, Цейлон, Япония ва Хитойга тарқалди. Сўнгра Эрон, Туркия ва Хитойга тарқалди. Сўнгра Эрон, Туркия ва Кавказга етиб борди. 1829 йилда вабо Россияда Кавказга етиб борди. 1829 йилда вабо Россияда (Оренбург) қайд этилди. (Оренбург) қайд этилди. IIII 1830-1830- 1837 1837 ВабоВабо Россия орқали Польшага етиб борди ва Россия орқали Польшага етиб борди ва Европада тарқалди. Сув йўллар орқали Канада, Европада тарқалди. Сув йўллар орқали Канада, Шимолий Америка ва Австралияга етиб борди. Шимолий Америка ва Австралияга етиб борди.

IIIIII 1847-1861 1847-1861 Европага янги куч билан қайтибЕвропага янги куч билан қайтиб ,, 1849 1849 йилда Австрия, Венгрия, Словакияни йилда Австрия, Венгрия, Словакияни қамраб олди. Фақатгина Галицияни ўзида қамраб олди. Фақатгина Галицияни ўзида 107990 107990 та одам касалланибта одам касалланиб , , шулардан шулардан 42746 42746 ушбу касалликдан халок бўлди.ушбу касалликдан халок бўлди. IVIV 1863-18721863-1872 Денгиз йўлларининг ривожланиши ва Денгиз йўлларининг ривожланиши ва темир йўлларнинг кенгайиши натижасида темир йўлларнинг кенгайиши натижасида вабо тез ва қисқа муддатда бутун дунёни вабо тез ва қисқа муддатда бутун дунёни қамраб олди. қамраб олди. VV 1883-18951883-1895 Р.Кох томонидан касаллик қўзғатувчисини Р.Кох томонидан касаллик қўзғатувчисини аниқланилиши профилактиканинг янги аниқланилиши профилактиканинг янги услубларини ишлаб чиқарилишига сабаб услубларини ишлаб чиқарилишига сабаб бўлди. Пандемия фаол ҳолатда санитар бўлди. Пандемия фаол ҳолатда санитар холати қониқарсиз бўлган - Россия, холати қониқарсиз бўлган - Россия, Шимолий ва Марказий Америка Шимолий ва Марказий Америка давлатларида қайд этилди.давлатларида қайд этилди. VIVI 1900- 19271900- 1927 Арабистонда бошланди (Макка). Биринчи Арабистонда бошланди (Макка). Биринчи жахон урушига қадар касаллик сустлик жахон урушига қадар касаллик сустлик билан тарқала борди. Ғарбий яримшар билан тарқала борди. Ғарбий яримшар давлатларида касаллик қайд этилмади.давлатларида касаллик қайд этилмади. VIIVII 1961 1961 йилданйилдан – – ҳозирги ҳозирги вақтгачавақтгача Касаллик тарқалишини бошланиш жойи Касаллик тарқалишини бошланиш жойи Индонезия ороллари ҳисобланадиИндонезия ороллари ҳисобланади . . 1961-1961- 1972 йиллар мобайнида вабонинг 1972 йиллар мобайнида вабонинг эпидемик ўчоқлари дунёнинг 100 дан эпидемик ўчоқлари дунёнинг 100 дан ортиқ давлатларини қамраб олди.ортиқ давлатларини қамраб олди.

Касаллик Касаллик асосанасосан эпидемия эпидемия кўринишида учрайди. Эндемик кўринишида учрайди. Эндемик ўчоқлар Африка, Лотин Америкаси, ўчоқлар Африка, Лотин Америкаси, Ҳиндистон ва Жанубий –Шарқий Ҳиндистон ва Жанубий –Шарқий Осиёда жойлашган. Осиёда жойлашган.  2012 йилда дунё бўйича 722487 2012 йилда дунё бўйича 722487 нафар одамлар касалланган, шундан нафар одамлар касалланган, шундан 9303 нафари вафот этишган. Гаитида 9303 нафари вафот этишган. Гаитида вабо каллигининг эпидемияси вабо каллигининг эпидемияси кузатилиб, унда 57914 мингга яқин кузатилиб, унда 57914 мингга яқин одамлар касалланиб, 7418 нафари одамлар касалланиб, 7418 нафари вафот этган.вафот этган.

ЭтиологиясиЭтиологияси Вабо Вабо қўқў зз ғғ атувчилариатувчилари Vibrio cholerae 01 classicaVibrio cholerae 01 classica Vibrio cholerae 01 ElVibrio cholerae 01 El -- TorTor Vibrio cholerae Bengal Vibrio cholerae Bengal 01390139 Vibrio cholerae non 01Vibrio cholerae non 01

Вабо вибрионининг Вабо вибрионининг кк ўў ринишириниши

Антигенлари:Антигенлари: О-антигени- соматик, О-антигени- соматик, термостабилтермостабил Н-антигени-Н-антигени- хивчинида хивчинида бб ўў ладиган термолабил антигенладиган термолабил антиген Серологик вариантлари:Серологик вариантлари:  Огава – АВОгава – АВ  Инаба – АСИнаба – АС  Гикошима- АВСГикошима- АВС

Вабо вибрионининг Вабо вибрионининг токсинларитоксинлари  Ҳужайра ва бактерия қобиғининг Ҳужайра ва бактерия қобиғининг токсинлари (токсинлари ( эндотоксинэндотоксин ларлар – – термостабилтермостабил липополисахарид липополисахарид комплексдан ибораткомплексдан иборат ))  Холероген-эХолероген-э кзотоксин, термолабилкзотоксин, термолабил (( диарея ва дегидратация ча диарея ва дегидратация ча ққ ирадииради ))  Ўтказувчанлик омилиЎтказувчанлик омили  Гемолизинлар (экзотоксинлар)Гемолизинлар (экзотоксинлар)

•• шаклан вергулга шаклан вергулга ўў хшайдихшайди •• спора ва капсула спора ва капсула ҳҳ осил килмайдиосил килмайди •• 1та бакувват хивчини бор, 1та бакувват хивчини бор, ўў та харакатчанта харакатчан •• грамманфий грамманфий •• иш иш ққ орий муорий му ҳҳ итда тез китда тез к ўў паядипаяди •• факультатив аэроб факультатив аэроб •• ташки му ташки му ҳҳ ит таъсирига бирмунча чидамлиит таъсирига бирмунча чидамли •• очи очи ққ сув сув ҳҳ авзаларида бир неча авзаларида бир неча ҳҳ афтагача афтагача яшайдияшайди •• ққ айнатилган водопровод сувида 1 соатгача, айнатилган водопровод сувида 1 соатгача, ққ айнамаганида 40 соатгача яшайдиайнамаганида 40 соатгача яшайди •• г г ўў шт ва сут машт ва сут ма ҳҳ сулотларида, сулотларида, ҳўҳў л меваларда 9 л меваларда 9 кунгача яшайдикунгача яшайди •• ққ айнатилганда, айнатилганда, ққ уёш нури таъсирида, уёш нури таъсирида, дезинфекцияловчи моддалар таъсирида дезинфекцияловчи моддалар таъсирида тезда тезда ҳалок бўладиҳалок бўлади •• Эль-Тор вибриони таш Эль-Тор вибриони таш ққ и муи му ҳҳ итга чидамлиитга чидамли •• Бенгал 0139 вибриони токсини кучли, Бенгал 0139 вибриони токсини кучли, антибиотикка чидамли, касаллик чаантибиотикка чидамли, касаллик ча ққ ирса оирса о ғғ ир ир кечадикечади

ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИЭПИДЕМИОЛОГИЯСИ вабо касаллиги типик вабо касаллиги типик антропонозантропоноз Инфекция манбаиИнфекция манбаи  Вабо билан касалланган беморВабо билан касалланган бемор ларлар  Реконвалесцент бактерия ташувчиРеконвалесцент бактерия ташувчи ларлар  СоСо ғғ лом бактерия ташувчилом бактерия ташувчи ларлар  Ташқи муҳит (сув) Ташқи муҳит (сув)

Касалликнинг юКасалликнинг ю ққ иш меиш ме хх анизми – анизми – фекал-орал фекал-орал Инфекциянинг юИнфекциянинг ю ққ ишиш йй ўў ллари:ллари:  СС увув (қайнатилмаган сув) (қайнатилмаган сув)  Вибрион билан ифлосланган озиВибрион билан ифлосланган ози ққ -- овов ққ атларатлар  Маиший-Маиший- мулоқотмулоқот  Аралаш Аралаш

ПАТОГЕНЕЗИПАТОГЕНЕЗИ Вабо токсини таъсирида ичак Вабо токсини таъсирида ичак шираси (соки) секрециясининг шираси (соки) секрециясининг ошишиошиши Вабо токсини Вабо вибрионининг токсинлари Аденилат циклаза A ТФ Ингичка ичак эпителий хужайраларида 3 1 – 5 1 АМФнинг микдори Ичак шираси (соки) секрецияси Фосфодиэстраза АМФКутарил иш Кутарилиш

ИММУНИТЕТИИММУНИТЕТИ  Типоспецифик Типоспецифик  Етарли даражада Етарли даражада мустамуста ҳҳ камкам  Камдан-кам Камдан-кам ҳҳ олларда олларда ққ айтадан касалланиш айтадан касалланиш мумкинмумкин

Вабо таснифи (И.К. Мусабоев 1990 йил) Клиник шакллари О қ ибат ва асоратлари ГастритиГастрити кк А) Яққол гастритик белгилар ва умумий оғир интоксикация билан Соғайиш Ўлим билан тугайди Асоратлари ўрганилмаган Б) Яққол гастритик белгилар ва ўртача интоксикация билан Соғайиш Асоратлари ўрганилмаган В) Кам ифодаланган гастритик белгилар билан ЭнтеритикЭнтеритик А) Яққол энтерит белгилари ва умумий оғир интоксикация билан Соғайиш Ўлим билан тугайди Вибрионташувчанлик Б) В) Яққол энтерит белгилари ва кучсиз интоксикация билан Кам ифодаланган энтеритик белгилар билан Ички аъзоларда қолдиқ ўзгаришлар (холецистит, холангит, гепатит, юракда дистрофик ўзгаришлар )

Вабо таснифи (И.К. Мусабоев 1990 йил) давоми ГастроэнтеритикГастроэнтеритик Рационал даволанганда бу ўзгаришлар юзага келмайди Соғайиш , вибрион ташувчанлик А) Яққол гастро энтерит белгилари ва оғир интоксикация билан Соғайиш Ўлим билан тугайди Асорати : гепатит, холецистит, холангит, юракдаги дистрофик ўзгаришларБ) Яққол гастроэнтерит белгилари ва кучсиз интоксикация Алгид А) Яққол асфиксия белгилари билан Соғайиш Ўлим билан тугайди Асорати: гепатит, холецистит, холангит, юракда дистрофик ўзгаришлар, нефрозлар, неврологик ўзгаришларБ) Кам ифодаланган асфиксия белгилари билан Қуруқ вабо Вабонинг яшин тезлигида кечувчи шакли Кўпинча ўлим билан тугайди Вабонинг бошқа инфекциялар билан бирга кечиши (микст) Асоратли-ич терлама тури

К линик аси • Яширин даври бир неча соатдан 5 кунгача, ў ртача 2-3 сутка, айрим ҳ олларда 10 кунгача • Ў ткир бошланади • 1- клиник симптом – ич кетиш • Типик вабода нажас к ў риниши сувсимон, хира, о қ имтир сую қ лик, гуруч суви ( қ айнатмаси)ни эслатади, ҳ идсиз • Ич келиши касалликнинг кечиш огирлигига боглик (суткасига 3-5 мартадан санаб булмайдиган даражагача) • К ў п ми қ дорда такрорий кунгил айнимасдан о ғ зи тули қ очилган ҳ олда қ усиш • Тили қ уру қ , о қ карашли • Мушакларда спазм ҳ олати ва тиришиш кузатилади • Қ орни ичига тортилган, о ғ риклар б ў лмайди

 КлиникасиКлиникаси (давоми)(давоми)  Метеоризм ва ичак парези кузатилиши Метеоризм ва ичак парези кузатилиши мумкинмумкин  Тана Тана ҳҳ ароратининг 36ароратининг 36 °° С дан тушиб кетиши С дан тушиб кетиши оо ғғ ир шаклларига хосир шаклларига хос  Тери эластиклиги, тургори пасайган, Тери эластиклиги, тургори пасайган, бармобармо ққ терилари буришади терилари буришади  Цианоз Цианоз  Афония (овоз)Афония (овоз)  Тахикардия, юрак тонлари буТахикардия, юрак тонлари бу ғғ ии ққ лашган, лашган, артериал артериал ққ он босими пасайганон босими пасайган  ҲҲ ансирашансираш  ОО ғғ ир ир ҳҳ олларда олигурия, анурияолларда олигурия, анурия

Беморнинг ахлати Қ усу қ массаси Қ усу қ массасини йи ғ иш

Беморнинг таш қ и к ў риниши

“ Кир ювувчи қўллари ”

Тери бурмасининг т ўғ риланмаслиги симптоми

Беморнинг к ў риниши: вабо алгиди

Беморда коллапс холатиБеморда коллапс холати

Вабодан ўлган бемор ингичка ичагининг кўриниши

Сувсизланиш даражалари (Сувсизланиш даражалари ( В.И. В.И. ПокровскПокровск ий бўйичаий бўйича ))  II – – тана вазнинитана вазнини 1-3% 1-3% йўқолишийўқолиши  IIII – – тана вазнинитана вазнини 4-6% 4-6% йўқолишийўқолиши  III III – – тана вазнинитана вазнини 7-9% 7-9% йўқолишийўқолиши  IVIV – – тана вазнинитана вазнини 9% 9% дан ортиқ дан ортиқ йўқолишийўқолиши Вабонинг оғир кечишида Вабонинг оғир кечишида IIIIII ёки ёки IV IV даражада сувсизланиш даражада сувсизланиш ривожланиши мумкин. ривожланиши мумкин.

Ташхисоти Вабо ташхиси эпидемиологик, анамнестик клиник маълумотларга ва ўтказилган лаборатория натижаларига асосланган ҳолда қўйилади.

Ташхисот усуллариТашхисот усуллари  Бактериологик усул Бактериологик усул  Бактериоскопик усулБактериоскопик усул  Серологик усул (Серологик усул ( ққ он зардобидаги он зардобидаги агглютининлар ва вибриоцид агглютининлар ва вибриоцид антителолар миантителолар ми ққ дори анидори ани ққ ланади)ланади)  Жадаллаштирилган усул – Жадаллаштирилган усул – микроагглаютинация, микроагглаютинация, макроагглютинация, макроагглютинация, иммунофлюоресценцияиммунофлюоресценция  Молекуляр - генетикМолекуляр - генетик (ПЗР) (ПЗР)

Қиёсий таҚиёсий та шш ҳҳ исотиисоти  ОвОв ққ ат токсикоинфекциялари.ат токсикоинфекциялари.  Сальмонеллезларни Сальмонеллезларни ўў чочо ққ ли шакли.ли шакли.  ЎЎ ткир гастроэнтеритлар.ткир гастроэнтеритлар.  Банал энтеритлар.Банал энтеритлар.  Бактериал дизентерия.Бактериал дизентерия.  Вирусли диарея.Вирусли диарея.  Кимёвий заКимёвий за ҳҳ арлардан заарлардан за ҳҳ арланиш.арланиш.

ДаволашДаволаш Вабони даволашда Вабони даволашда ққ ўлланиладиган тузли эритмаларўлланиладиган тузли эритмалар  ТрисольТрисоль  ДисольДисоль  Квартасоль Квартасоль  АА цц есоль есоль  ХлосольХлосоль  ЛактасольЛактасоль

Даволаш (давоми) Вабода қўлланиладиган антибиотиклар: доксициклин, тетрациклин фуразолидон, триметоприм ва ципрофлоксацин

ПРОФИЛАКТИКАСИ ва ПРОФИЛАКТИКАСИ ва ЭПИДЕМИЯГА ЭПИДЕМИЯГА ҚАРШИ ЧОРА ҚАРШИ ЧОРА ТАДБИРЛАРТАДБИРЛАР  Республикамизда вабо касаллигининг олдини Республикамизда вабо касаллигининг олдини олиш икки йўналишда олиб борилади. олиш икки йўналишда олиб борилади.  Биринчиси-касалликни ҳудудимизга четдан кириб Биринчиси-касалликни ҳудудимизга четдан кириб келиши ва тарқалишини олдини олиш, келиши ва тарқалишини олдини олиш,  иккичиси-касалликни маҳаллий ҳолат сифатида иккичиси-касалликни маҳаллий ҳолат сифатида қайд этилишига йўл қўймаслик. қайд этилишига йўл қўймаслик.  Вабо касаллигини ҳудудимига четдан, айниқса Вабо касаллигини ҳудудимига четдан, айниқса вабо бўйича эндемик давлатлар ҳудудларидан вабо бўйича эндемик давлатлар ҳудудларидан кириб келишининг олдини олиш учун кириб келишининг олдини олиш учун республикамизнинг бошқа қўшни давлатлар республикамизнинг бошқа қўшни давлатлар чегараларини кесиш жойларида, шунингдек ҳаво, чегараларини кесиш жойларида, шунингдек ҳаво, автомобил, темир йўллари вокзалларида автомобил, темир йўллари вокзалларида санитария назорат пунктлари ташкил этилган. санитария назорат пунктлари ташкил этилган.

давомидавоми  Бу санитария назорат пунктларида вабога чалинган ёки Бу санитария назорат пунктларида вабога чалинган ёки гумон қилинган беморларни аниқлаш, уларни вақтинчалик гумон қилинган беморларни аниқлаш, уларни вақтинчалик алоҳидалаш ҳамда бирламчи чора-тадбирларни ўтказиш учун алоҳидалаш ҳамда бирламчи чора-тадбирларни ўтказиш учун барча шарт –шароитлар яратилган. барча шарт –шароитлар яратилган.  Вабо ва бошқа ўта хавфли юқумли касалликларнинг Вабо ва бошқа ўта хавфли юқумли касалликларнинг муҳофазасини таъминлашда ташкилий тадбирлар ва муҳофазасини таъминлашда ташкилий тадбирлар ва кадрларни тайёрлаш энг муҳим масалалардан бири кадрларни тайёрлаш энг муҳим масалалардан бири ҳисобланади.ҳисобланади.  Бу борада ҳаво, автомобиль ва темир йўллари, Бу борада ҳаво, автомобиль ва темир йўллари, чегаралардаги санитария назорат пунктлари, чет элликларни чегаралардаги санитария назорат пунктлари, чет элликларни қабул қиладиган меҳмонхоналар ходимларини ўта хавфли қабул қиладиган меҳмонхоналар ходимларини ўта хавфли юқумли касалликлар бўйича махсус тайёргарликдан ўтказиш, юқумли касалликлар бўйича махсус тайёргарликдан ўтказиш, бу касалликларни республикамиз ҳудудига четдан кириб бу касалликларни республикамиз ҳудудига четдан кириб келиши ва тарқалишининг олдини олишда алоҳида муҳим келиши ва тарқалишининг олдини олишда алоҳида муҳим аҳамият касб этади.аҳамият касб этади.  Бундан ташқари, барча даволаш-профилактика муассасалари тиббиёт ходимларини ҳар йили ўта хавфли юқумли касалликлар бўйича ҳам назарий, ҳам амалий жиҳатдан тайёрлаб боришнинг аҳамияти жуда катта.

давомидавоми  Вабо касаллиги профилактикасида аҳолини тоза ичимлик суви билан таъминлаш, оқава сувларни зарасизлантириш, озиқ овқат маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи корхоналарда санитария-гигиена қоида ва талабларига қатъий равишда амал қилиш тадбирларининг аҳамияти катта.  Эпидемиологик мавсумда вабо вимбрионларига текшириш мақсадида ҳдуддаги очиқ сув манбалари қайта ҳисобга олиниб, уларнинг санитария паспортлари тузилиши, сув намуналарини текшириладиан “нуқта”лар белгиланиши, шу белгиланган “нуқта”лардан жадвал асосида сув намуналари олиниб вабо вибринларига текшириб бориш керак.  Эпидемиологик жиҳатдан хавфли ҳисобланган давлатлардан келаётган сайёҳлар ва бошқалар, озиқ- овқат маҳсулотлари устидан тиббий-санитария назоратини кучайтириш.

ДД авомиавоми  Ўткир юқумли ичак касалликлари кўрсаткичлари юқори бўлганида, тезда сабабини аниқлаш, вабо касаллигига гумон қилинганда ва ундан вафот этганлар аниқланганда 100 фоиз бактериологик вабо вибрионларига текшириш.  Эпидемиологик ўчоқни қамраб олиш ва соғломлаштириш тадбирларини ўтказиш.  Вабо касаллигига гумон қилинган касаллик ўчоғида эпидемияга қарши чора-тадбирларни тезкор режа асосида ўтказишни таъминлаш.  Беморни алоҳидалаш (изоляция) ва шифохонага ётқизиш.  Бемор билан мулоқотда бўлганларни аниқлаш (топиш), уларни алоҳидалаш (изоляторда) ва шошилинч профилактик тадбирларни ўтказиш.

Давоми  Вабога гумон қилинган беморларни провизор госпиталга ётқизиш .Дезинфекция тадбирларини ўтказиш.  Аҳоли ўртасида шошилинч профилактика ўтказиш.  Аҳолини тиббий кузатув остига олиш.  Санитария-тарғибот ишларини ташкиллаштириш ва ўтказиш.  Вабо касаллигига чалинган беморлар билан мулоқотда бўлганларга антибиотиклар ёрдамида шошилинч профилактика ўтказиш лозим.  Шошилинч профилактика қуйидаги контингентлар қамраб олинади: беморлар ва вибрион ташувчилар билан мулоқотда бўлганлар; обсервация учун ётқизилганлар (эпид кўрсатма асосида);Касаллик юқиш хавфи юқори бўлган аҳоли пункти.  Вабо касаллигида барча тадбирлар ҳукумат даражасида ташкиллаштирилади ва амалга оширилади.

O'xshashlar

Вабо касаллигининг эпидемиологияси ва профилактикаси

ҚКГИ, куйдирги, вабо касалликлари ва уларнинг профилактикаси

Ўта хавфли инфекциялар - геморрагик иситма. куйдирги. ўлат. вабо эпидемиология, этиология, патогенез ва патологик

Нима учун қондаги холестерин микдори кам бўлиши керак

Пломба ашёлари таснифи. Таркиби, хусусиятлари, куллаш учун курсатмалар