logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tibbiyot
  4. Uyqu gigiyenasi

Uyqu gigiyenasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1211 KB
Ko'chirib olish
REJA: I. Kirish Uyqu haqida tushuncha II. Asosiy qism U yqu va uyqu gigiyenasi. III. Yakuniy qism. Xulosa. Uyqu turlari. Tush ko’rish www.arxiv.uz Kirish Uyqu haqida tushuncha Uyqu hayvon va hasharotlarda kuzatiluvchi, tabiiy fiziologik minimal faollik holatidir. Uyquni bajarish uxlash deyiladi. Uyqu va u bilan bog‘liq hodisalarni somnologiya fani o‘rganadi. www.arxiv.uz • Uyqu — odam va hayvonlarda davriy yuz beradigan fiziologik holat. Bunda fiziologik jarayonlar bir qadar sekinlashadi va organizmning , chunonchi, markaziy nerv sistemasining ish qobiliyati tiklanishi uchun eng yaxshi sharoitlar yaratiladi. uyqu har bir insonning zarur hayotiy ehtiyojidir. Inson butun hayotining uchdan biri har kechakunduzda davriy kuzatiladigan uyqu holatida o’tadi. www.arxiv.uz www.arxiv.uz • U yqu vaktida muskullar tonusi susayadi (uyqudagi odamning ko’p muskullari bo’shashgan bo’ladi), sezuvchanlikning barcha turlari — ko’rish, eshitish, ta’m bilish, hid sezish, teri sezuvchanligi keskin susayadi. Shartsiz va shartli reflekslar tormozlanadi. Qattiq uyquda nafas uyg’oqlikdagiga nisbatan ancha chuqur, yurak urishi sekin, arterial qon bosimi, to’qimalarga qon kelishi, moddalar almashinuvi, gavda t-rasi past bo’ladi. Bularning barchasi uyqu holatida miya bilan bir qatorda hujayralar va to’qimalar hayot faoliyatini ta’minlovchi hamma ichki a’zolarning ham "dam" olishidan dalolat beradi. www.arxiv.uz • Ammo uyqu hakidagi zamonaviy tasavvurlarga ko’ra, uyqu faqat dam olish emas, balki kun bo’yi olingan turli axborotni qayta ishlash va ertasi kun yana qabul qilish qobiliyatiga erishish uchun qaratilgan jarayondir. www.arxiv.uz • Odam astasekin uxlaganda nafas olish va yurak ritmi pasayadi, ko’z sekin yumula boshlaydi. Tez uxlab qolganda esa bu harakatlar, odatda, tezlashadi. www.arxiv.uz • Astasekin uxlab qolish tungi uyquning 75— 80%ini, tez uyquga ketish esa 20— 25%ini tashkil etadi. Tez va sekin uxlab qolishning navbatlanishi, odatda, sog’lom odamlar uchun xosdir va bunda odam o’zini uyquga qongan hamda bardam his etadi. Tez va sekin uxlash muddatining o’zgarishi, sekin uxlashning yetarli darajada chuqur bo’lmasligi, tez uxlash davrida teztez uygonib turish odam nerv sistemasining turli buzilishlariga olib keladi, uning ruxiy va emotsional holatiga ta’sir ko’rsatadi. www.arxiv.uz • Astasekin uxlab qolish tungi uyquning 75— 80%ini, tez uyquga ketish esa 20— 25%ini tashkil etadi. Tez va sekin uxlab qolishning navbatlanishi, odatda, sog’lom odamlar uchun xosdir va bunda odam o’zini uyquga qongan hamda bardam his etadi. Tez va sekin uxlash muddatining o’zgarishi, sekin uxlashning yetarli darajada chuqur bo’lmasligi, tez uxlash davrida teztez uygonib turish odam nerv sistemasining turli buzilishlariga olib keladi, uning ruxiy va emotsional holatiga ta’sir ko’rsatadi. www.arxiv.uz • U yquning ko’pincha kuzatiladigan buzilishlariga uyquchanlik (gipersomniya) va uyqusizlik kiradi. www.arxiv.uz Uyqu va uyqu gigiyenasi. • Uyqu organizm uchun zarur fiziologik jarayonlardan hisoblanadi. U nerv sistemasi va butun organizmning normal faoliyatini ta’minlaydi. I.P.Pavlov ko’rsatishicha uyqu bosh miya yarim sharlar po’stlog’ining hamma yuzasida ichki tormozlanishning irradisiyalanishi natijasida hosil bo’lib, bu tormozlanish irratsiyasi bosh miyaning quyi bo’limlariga, oraliq va o’rta miyaga ham tarqaladi. Uyqu vaqtida uzunchoq miya faoliyati to’xtab qolmaydi. Odam o’rta hisobda bir sutkada 8 soat uxlaydi. Uyqusiz 4-5 sutka yurishi mumkin. Uzoq uyqusizlik nerv, ruhiy kasalliklarini keltirib chiqaradi. Odam umrining 3:1 qismi uyquga ketadi. www.arxiv.uz Uyqu turlari. Tush ko’rish • Uyquning quyidagi turlari mavjud: tabiiy fiziologik uyqu, gipotik uyqu, narkotik uyqu. Tabiiy fiziologik uyqu har kun tundagi normal uyqudir. Odam organizmining tabiiy fiziologik uyquga ehtiyoji yoshga qarab turlicha bo’ladi. Chaqaloqlarda 21-22 soat, 13- 14 yoshda 9.5-10 soat, katta bolalarda 8 soat. Tungi uyqu 3-5 stikldan iborat bo’lib, har qaysi shaklda sekin va tez uyqu davrlarga takrorlanib turadi. Sekin uyqu davrida 1. 1.5 soat, tez uyqu davri 10-30 minut davom etadi tush ko’rish sodir bo’ladi. www.arxiv.uz www.arxiv.uz • Gipotik uyqu boshqa odam yoki gipnozchining har xil so’zlari va harakatlari ta’sirida yuzaga keladi. Bunda gipnozlangan odamning bosh miya sharlarining po’stloq qismdagi nerv markazlarining hammasi, balki ma’lum qismi tarmozlanadi. Shuning uchun gipnoz holatidagi odamda fikrlash, ong kabi oliy nerv faoliyatiga xos xususiyatlar vaqtinchayo’qoladi, lekin harakatlanish, gapirish qobilyati saqlanadi. Shuning uchun u gipnozchining buyruqlaini bajaraveradi. www.arxiv.uz • Narkotik uyqu har xil kimyoviy dori moddalari ta’sirida bosh miya nerv hujayralarida tormozlanish holati yuzaga kelishi bilan harakterlanadi. www.arxiv.uz • Uyqu gigiyenasi - bolalar va o’smirlar uyqusini gigiyenik jihatdan to’g’ri uyushtirish ularning ish qobilyatini bo’lishini ta’minlovchi omillardan hisoblanadi. Bola o’rnini qulay bo’lishi, belgilangan vaqtda doimo uxlash uyqu gigiyenasidan muhim ahamiyatga ega. Uyqudan avval xonani shamollashtiris, toza havoda sayr qilish, tishlarini tozalash oyoq-qo’llarini iliq suvda yuvish tavsiya etiladi. Bola uxlashdan 1,5-2 soat oldin ovqatlangan bo’lishi kerak. Xona harorati 20 C atrofida saqlanishi tavsiya etiladi. Bolaning o’rni juda yumshoq yoki juda qattiq bo’masligi kerak. Uyqu gigiyenasiga rioya qilinsa bola tiniq uxlaydi, ish qobilyati va kayfiyati yuqori bo’ladi. www.arxiv.uz Adabiyotlar. 1. Sodiqov K.S. “O`quvchilar fiziologiyasi va gigiyenasi” T. O`qituvchi 1992 yil. 2. Galperin S.N. “Bolalarning fiziologik hususiyatlari” M. Prosveshenie. 3. Temkin B.N. “Maktab gigiyenasi” T. O`qituvchi 1972 yil. 4. Sharipova D.J., Vohidova R.G. “O`quvchular toliqishini oldini olish” T. Medisina 1986 yil. 5. Matyushonok I.T. “Boshlang`ich maktab o`quvchilarining anatomiya – fiziologiya va gigienasi” T.O`qituvchi 1972 yil. 6. Qodirov U.Z. “Odam fiziologiyasi” Abu Ali Ibn Sino nomidagi Tibbiyot nashriyoti T. 1996 yil. 7. Aminov B., Tilavov T. “Odam va uning salomatligi” T. O`qituvchi 1993 yil. 8. Turaqulov Yo. X. “Hozigi zamon biologiyasi va irsiyat masalalari” T. Fan 1969 yil. 9. Sharipova D.J., Semyonova L. “O`quvchilarga gigiyenik ta`lim va tarbiya berish” T. O`qituvchi 1983 yil. 10. Majidov V.M. “Yuqumli kasalliklar” T. Ibn Sino nashriyoti 1993 yil. 11. Mahmudov I., Alimov B., Qurbonov Sh. “O`smirlar fiziologiyasi va gigiyenasi” T. O`qituvchi 1984 yil. 12. www.arxiv.uz E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR! ZIYO KELAJAK © 201 4Tayanch tushunchalar . Aqliy mehnat, charchash va o’ta charchash, nevroz, ratsionalizasiyalash. www.arxiv.uz www.arxiv.uz

O'xshashlar

Uyqu va uning ahamiyati
Qon aylanishini yosh xususiyatlari va gigiyenasi
Nerv sistemasining ahamiyati va uning gigiyenasi
Nerv sistemasining gigienasi
Оvqat hazm qilish tizimining yosh xususiyatlari va ovqatlanish gigiyenasi