Қутуриш касаллигининг махсус профилактикаси - Tibbiyot - Slaydlar

Қутуриш касаллигининг махсус профилактикаси

Yuklangan vaqt:

13.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9724.923828125 KB

Ko'chirib olish

Қутуриш касаллигининг махсус профилактикаси 1

Ҳ айвонлардан жарохатланиб, мурожаат қилганларга антирабик ёрдам кўрсатилиши • 06.07.1885 й. Л.Пастер биринчи марта қутуришга гумон қилинган ит тишлашидан жабрланган 9 ёшлик Ж.Мейстерда ўзи ишлаб чиққан қутуришга қарши вакцинани қўллаган ва жабрланганни хаётини сақлаб қолган • 1985 й. биринчи “Пастер станцияси” Л.Пастернинг ташаббуси билан Францияда (Париж) ташкил этилган • 21.05.1886 й. Россияда (Одесса шаҳрида) «Пастер станцияси» очилган ва бу станциялар сони Россияда 1918-19 йилларга келиб, уларнинг сони 50 тага етган • 1948 йилда мустақил Пастер станциялари ёпилиб (децентрализация), Собиқ иттифоқ ССВ махсус буйруғи билан СЭСлар қошида антирабик бўлимлар очилган (1948 – 1950й.й) • 1956 йилда ССВ буйруғи билан аҳолига антирабик ёрдам кўрсатиш амбулатория – поликлиника хизматига юклатилган • 1957 йилда аҳолига антирабик ёрдам кўрсатиш хизмати яна марказлашган холда алохида штат бирликлари ажратилган холда ташкил этилган • 1976 йилда қутуришга қарши культурал инактивация қилинган антирабик вакцина (КАВ) бўйича йўриқнома ишлаб чиқарилган ва шу вакцинани амалиётда қўлланила бошланган 2

давоми • Ўрта Осиёда биринчи бўлиб, 1906 йили Тошкент шаҳрида ҳарбий госпитал қошида биринчи «Пастер станцияси» иш бошлаган • 1918 йилда Ўлка бактериология институти қошида (ТашНИИВС) антирабик бўлим очилган ва шу жойда антирабик вакцина ишлаб чиқариш йўлга қўйилган • 1927 йилда Самарқанд шаҳрида «Пастер станцияси» ташкил этилди, 1929 йилга келиб, Республикамизда бу станциялар сони 9 тага етказилган • 1967 йилдан бошлаб қутуриш профилактикаси бўйича ташкилий чора-тадбирлар Республика ва вилоят ДСЭНМ ларида ташкил этилган ЎХЮК бўлимлари зиммасига юклатилган • 1969 йилда ТашНИИВСда қутуришга қарши «Ферми» вакцинаси ишлаб чиқарилиши йўлга қўйилган . 3

Профилактикаси • Ўзбекистон Республикасида аҳолига антирабик ёрдам кўрсатиш тизимли равишда олиб борилади. • Даволаш – профилактика муассасалари –ҳайвонлардан жароҳат олган шахсларни аниқлайди, уларга биринчи тиббий ёрдам кўрсатиб, жабрланганларга антирабик ёрдам олиш учун ҳудудий ТТБ (ШТБ) травматология (хирургия) бўлими ёки пунктига юборади. • Антирабик пунктда жабрланганларга антирабик ёрдам кўрсатилади. Шартсиз эмлаш курсини олган шахслар диспансер назоратига олинади. • Тиббиёт ходимлари томонидан аҳоли ўртасида қутуриш касаллигини олдини олиш бўйича санитария – тарғибот ишлари ўтказилади.

Қўлланиладиган терминлар: • Мулоқот – одамларни ҳайвонлар томонидан тишланиши, тирналиши, тишларини баданга қадалиши ва сўлакланиши; • Тишланиш – ҳайвонларнинг тишлаши, тирнаши, тишларининг баданга қадалиши натижасида одам териси ва шиллиқ қаватлари бутунлигини бузилиши билан кечадиган турли хилдаги жароҳатлар; • Сўлакланиш – ҳайвонлар сўлагини одам териси ва шиллиқ қаватларига тўғридан – тўғри тушиши, шунингдек сўлакни айрим жисмлар орқали баданга тегиши; • Якка тишланиш – ҳайвонлар томонидан одам баданини бир жойидан бир марта тишланиши ва ажралган сўлакни жароҳатга тушиши; • Кўп жойидан тишланиш – ҳайвонлар томонидан одам баданини икки ва ундан ортиқ жойларидан тишланилиши; 5

давоми • «А» тоифадаги тишланиш - қутуриш касаллиги лаборатория усулида тасдиқланган ҳайвон томонидан тишлаш натижасида одамларга етказилган жароҳат; • «В» тоифадаги тишланиш – қутуриш касаллигининг клиник белгилари намоён бўлган ҳайвон томонидан тишлаш натижасида одамларга етказилган жароҳат; • «С» тоифадаги тишланиш – қаровсиз қолган ҳайвонлар томонидан тишлаши натижасида одамларга етказилган жароҳат; • «Д» тоифадаги тишланиш – маълум бўлган ҳайвонлар томонидан тишланиши натижасида одамларга етказилган жароҳат; 6

• Гуруҳли тишланиш – ҳайвонлар томонидан маълум бир вақт давомида 3 нафар ва ундан ортиқ шахсларни тишланиши; • Антирабик ёрдам - ҳар қандай ҳайвон тишлаши, тирнаши ва тишининг баданга қадалиши ҳамда сўлакланиши натижасида олинган жароҳатлар бўйича тиббий ёрдамга мурожаат қилган фуқароларга кўрсатиладиган биринчи тиббий ёрдам (жароҳатни 20% совунли эритма билан ишлов бериш) ва уларни қутуришга қарши антирабик вакцина, жароҳатнинг жойлашган жойига қараб, кўрсатма бўйича иммуноглобулин билан эмлаш, рифампицин антибиотиги тайинланади; давоми 7

• Даволаш – профилактик иммунизацияси ( экспозициядан кейин) – бу эмлаш одамларни ҳайвонлар томонидан тишланиши, тирналиши, тишининг баданга қадалишидан олган жароҳатлар ва сўлакланиши натижасида тиббий ёрдамга мурожаат қилган шахсларни қутуришга қарши эмлаш; - Биринчи дозани қуйидаги ҳолларда 2 марта (1,0) ошириш тавсия қилинади: a) Агар жабрланган қутуришдан вакцинани олишдан 1 ой олдин иммуноглобулин ёки иммун зардобини олган бўлса; б) Туғма ёки ортирилган иммун танқислиги бўлган пациентларда в) Кекса сурункали касалликлари бўлган пациентларда • Профилактик иммунизация (экспозициядан олдин) – қаровсиз қолган ҳайвонларни тутиш бўлимлари ҳамда ўрмон хўжалиги ишчи-хизматчилари ва овчилар каби, касаллик юқиш хавфи юқори бўлган соҳа мутахассисларини, қутуришга қарши профилактик эмлаш; давоми 8

• Эмлашнинг шартли курси – кўринишидан соғлом (« Д » тоифага кирадиган) ҳайвонлар тишлашидан ва бошқа мулоқотлар натижасида жароҳат олган шахсларга қутуришга қарши тайинланадиган эмлаш курси ( мурожаат кунига қараб, 1 - 3 та эмлаш тайинланиши); • Эмлашнинг шартсиз (тўлиқ) курси - қутуриш касаллиги лаборатория усулида тасдиқланган (« А » тоифадаги), қутуриш касаллигининг клиник белгилари намоён бўлган (« В » тоифадаги), қаровсиз бўлган ҳайвонлар, шунингдек, ёввойи (« С » тоифадаги) ҳайвонлар томонидан тишланганда ва бошқа мулоқотлар натижасида жабрланган шахсларга тайинланадиган эмлаш курси. давоми 9

Жароҳат олганларга антирабик ёрдам кўрсатиш • Жароҳатга бирламчи 20% совунли эритма билан ишлов берилади (20грамм майдаланган хўжалик совуни + 80мл дистилланган ёки қайнатилиб совутилган сув) • Қутуришга қарши постэкспозицион эмлашни тавсия этиш ва ўтказиш (Даволаш – профилактик эмлаш) • Хавфли жойлардан тишланганларга АИГ + антирабик вакцина + рифампицин тавсия этиш • Хавфсиз жойлардан тишланганларга фақат антирабик вакцина тавсия этиш 10

Қуйидаги ҳолатларда жароҳатларга хирургик чоклар қўйилади • Жароҳатлар катта бўлганда, унга ишлов берилгандан сўнг, яқинлаштирувчи чок қўйилади; • Косметик кўрсатма бўйича (тананинг юз қисмига жароҳат етказилганда); • Агар жароҳат жойидан қон кетаётган бўлса, қонни тўхтатиш мақсадида томирлартикилади; • Қолган ҳолатларда тишланган жарохатларга 3кундан сўнг кечиктирилган хирургик чоклар қўйилади. 11

Қутуришга қарши эмлаш қуйидаги ҳолларда тайинланади: • тишланишни барча турлари, тирналиш, терининг ва шиллиқ қаватининг қутурган ёки қутуришга гумон қилинган ҳайвондан сўлакланиши, шу жумладан йиртқич қушлардан • қутурган ва қутуришга гумон қилинган ҳайвонларнинг мияси ва зарарланган сўлаги теккан жисмлардан жароҳат олганда (ҳайвонни гўштини нимталаш, ўлган ҳайвонни ёриш) • юпқа ёки тўқилган кийим устидан тишланганда, агар мато ҳайвоннинг тишлари билан тешилган ёки йиртилган бўлса 12

• соғлом ҳайвон томонидан юз, бош, бўйин, панжалардан, кўп жойларидан ва баданнинг бошқа қисмларидан тишлаганда • тишлаганидан ва бошқа мулоқотлардан сўнг 10 кун мобайнида, тишлаган ҳайвон касал бўлса, ўлса ёки йўқолса • қутуриш касаллиги билан касалланган одам одамни тишласа, сўлаги соғлом одамнинг жароҳатланган териси ва шиллиқ қаватларига тушганда давоми 13

Профилактик иммунизация Қутуришга қарши профилактик мақсадда эмлаш • Қаровсиз қолган хайвонларни тутиш бўлимлари ходимларига; • Ўрмон ҳўжалиги ишчи-хизматчилари ва овчиларга; • Касаллик юқиш хавфи юқори бўлган соха мутахассисларига; тайинланади. 14

КОКАВ Бирламчи иммунизация Д0, Д7, Д30 1,0 мл Биринчи ревакцинация, 1 йилдан сўнг 1 та инъекция 1,0мл Кейинги ревакцинация, хар 3 йилда 1 та инъекция 1,0мл 15 Агар даволаш – профилактик ёки профилактик эмлаш тўлиқ курсини олган шахсни 1 йил ўтмасдан қутуришга гумон ёки қутурган хайвонлвр тишлаганда 1,0мл Д0,Д3,Д7 буюрилади. Агар 1 йил ва ундан кўп вақт ўтган бўлса ва тўлиқ бўлмаган иммунизация курси ўтказилган бўлса – 1,0 мл Д0,Д3,Д7,Д14,Д30,Д90 буюрилади

ВАКРЕЙБИЗ Профилактик иммунизация схемаси (экспозициядан олдин) : - эмлаш – 0,5мл Д0, Д7, Д28 кунлари; - қайта эмлаш – 1 йилдан кейин 0,5 мл; - кейинги эмлаш – ҳар 5 йилда 0,5 мл 16

Олдин мурожат қилиб, вакцинация қилинганлар учун тавсиялар • Агар иммунизация тўлиқ курси шу йили ўтказилган бўлса, қутуришга шубҳа бўлган ҳайвонлар тишлаганда жабрланганга 0.5 Д0, Д3 буюрилади. • Агар иммунизация тўлиқ курси олдинги йили ўтказилган бўлса қутуришга шубҳа бўлган ҳайвонлар тишлаганида, жабрланганга яна иммунизация тўлиқ курси 0.5 Д0, Д3, Д7,Д14, Д28 буюрилади. • Агар иммунизация тўлиқ курси охирги 3 йилда ўтказилган ва жабрланган қайта эмланган бўлса, қутуришга шубҳа бўлган ҳайвон тишлаганда 0.5 Д0, Д3 буюрилади. • Агар иммунизация тўлиқ курси ва қайта эмлаш 3 йилдан кўп вақт олдин ўтказилган бўлса, қутуришга шубҳа бўлган ҳайвон тишлаганда иммунизация тўлиқ курси 0.5 Д0, Д3, Д7,Д14, Д28 буюрилади. 17

• кўп қаватли мустаҳкам матодан тайёрланган кийим устидан тишланганда • паррандалардан (йиртқич қушлардан ташқари) жароҳат олганда • тишлаганидан ва бошқа мулоқотлардан сўнг 10 кун ўтганидан кейин тишлаган ҳайвон тирик бўлса • қутуриш касаллигига чалинган бемор билан мулоқотда бўлиб, тери ва шиллиқ қаватларга сўлак тегмаган ҳолатларда (бемор билан қўл бериб кўришганда, яқин туриб гаплашганда, бирга овқатланганда, беморни кўрганда, иситмасини ўлчаганда, инъекция қилганда) Қутуришга қарши эмлаш қуйидаги ҳолларда тайинланмайди: 18

• тасодифан ҳайвон сути ёки гўштини исътемол қилганда • судралувчилар (эчки эмар, тимсох ва бошқалар) тишлаганда • қутурмаган, соғлом одам тишлаганда давоми 19

Антирабик иммуноглобулин қўлланилиши • «А» – қутуриш лаборатория усулида тасдиқланган, «В» – қутуриш клиник намоён бўлган, «С» – қаровсиз ва ёввойи хайвонлар томонидан бош, юз, қулоқ, бўйин, оёқ ва қўллар кафт соҳалари, бармоқлар, оралиқ соҳаси жарохатларида, танада кўплаб тишланган жароҳатларда. • «Д» – эгаси маълум хайвонлар томонидан гуруҳли тишланишда (катта хажмли жарохатларда). 20

21№ Тишланиш локализацияси ва характери Тишланишлар (жарохатлар) тоифаси «Д» – эгаси маълум хайвонлар томонидан тишланганларга “ А”,”В”,”С” хайвонлар ҳамда ёввойи хайвонлар томонидан тишланганларга 1 Жарохатланмаган тери қоплпмлари сулакланганда тайинланмайди тайинланмайди 2 Жарохатланмаган тери қоплпмлари сулакланганда (жумладан хайвон панжаси билан тирналганда ва кўп сўлакланганда) тайинланмайди тайинланмайди 3 Бош, юз, бўйин, кафт ва қўл бармоқларидан ташқари, баданнинг бошқа жойларидаги ягона, чуқур бўлмаган юзаки тишланишлар қайд этилганда тайинланмайди тайинланмайди 4 Шиллиқ қаватлар сўлакланганда, бош, юз, бўйин, кафт ва қўл бармоқларидан ва оралиқ сохасидан тишланганда, баданнинг кўп жойидан тишланганда, кемирувчилар томонидан тишланганда тайинланмайди АИГ тайинланади ва 5 та эмлаш (0,3,7,14,28) 5 Ёввойи хайвонлар, жумладан кўршапалак тананинг қайси жойидан тишлашидан қатий назар АИГ тайинланади ва 5 та эмлаш (0,3,7,14,28)

От қони зардобидан олинган антирабик иммуноглобулин қўллаш усули • (0,1+0,7) (2,0+4,0+6,0) Биринчи инъекция олдиданантигистаминпрепаратларини (супрастин, димедрол вабошқалар) парентралйўлбиланюбориштафсияқилинади. 0,1 мл билак олд сохаси пастги қисмига юборилади, 0,7 мл елка тепа қисмига юборилади. (2,0+4,0+6,0) жарохататрофига, сон ёкидумбасохасига юборилади • Хозирги вақтда республикамизда Хиндистонда ишлаб чиқарилган антирабик иммуноглобулин титр 300 ишлатилмоқда ,0мл 0,1 терисинамаси (1,4+2,6+4,0) 0,1 тери синамаси – 0,1мл АИГ+0,9мл физ. эритма, шу эритмадан 0,1 мл билак олд сохаси пастги қисмига юборилади (1,4+2,6+4,0) жарохататрофига, сон ёкидумбасохасига юборилади• 22

Қутуриш касаллигини яширин даврини узайтириш мақсадида даволашда рифампицинни қўлланилиши • Рифампицинни антирабик иммуноглобулин ва антирабик вакцина билан бирга ишлатилиши касалликнинг яширин даврини ўртача 2 маротабага узайтиради ва антирабик вакцинани самарали қўллаш имконини беради. • 0,4-0,6 грамм дозада ичилади. • Оғир тишланиш холатларида 0,9 граммгача етказиш мумкин. • 12 ёшгача бўлган балаларга рифампицин 8-10 мг/кг ҳисобида тайинланади. • Даволаш давомийлиги 5-7 кун. 23

Қутуриш касаллиги бўйича амалдаги ҳужжатлар • ЎзРесВазирлар Махкамасининг 8.07.11й. «Қаровсиз қолган ҳайвонларни тутиш ва сақлаш билан боғлиқ хизматлар фаолиятини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» 202- сонли қарори • УзРесССВ 2011йил 14 июлдаги «Одамларда қутуриш касаллигининг олдини олиш чора – тадбирларини янада такомиллаштириш тўғрисида» 210 – сонли буйруғи • УзРесССВ 26.06.2006 й. № 287 буйруқ билан тасдиқланган 058 тиббий хужжат (шошилинч хабарнома) • УзРесССВ 26.06.2006 й. № 287 буйруқ билан тасдиқланган 045 тиббий хужжат (рабиологик карта) • УзРесССВ 25.10.2006 й. № 454 буйруқ “Қоқшол касаллиги профилактикасини такомиллаштириш тўғрисида” • Антирабик вакцина ва антирабик имммуноглобулин тасдиқланган йўриқномалар асосида қўлланилади. 24

Антирабик иммуноглобулин тайинлашдаги холатлари • Антирабик иммуноглобулин тайинланганларга жарохат олиб мурожаат қилган кундан бошлаб қилинади, кеч мурожаат қилганларга жарохат олгандан кейин 7 кун ичида қилинади • Антирабик иммуноглобулин оғир даражали тишланишларда жарохатга бирламчи жаррохлик ишловидан сўнг, жарохат атрофига ( бармоқ, юз сохасидан ташланишда сон ёки думба сохасига) юборилади 25

давоми 30

Эмлаш хонаси • Вакциналар фақат эмлаш хонасида қилиниши зарур • Хонада совутгич, тароз, дорилар сақланадиган шкаф бўлади 31

ШОККА ҚАРШИ ДОРИ-ДАРМОНЛАР РЎЙХАТИ • Жгут – 2 дона • Шприц 10гр – 10 дона • 0,1% адреналин гидрохлорид 1 мл 10 амп • Преднизолон, гидрокартизон - 5 амп • Система, 5% глюкоза – 400,0мл эритмаси • Антигистамин препаратлари (димедрол, супрастин, тавегил) • Кальций препаратлари • 2,4% эуфиллин эритмаси ампулада • Кордиамин, корглюкон, строфантин 32

ҚОҚШОЛГА ҚАРШИ РЕЖАЛИ ЭМЛАШ • 2-ой – АКДС(1) • 3-ой – АКДС(2) • 4-ой – АКДС(3) • 16-ой – АКДС(4) • 6-ёш – АДСМ(5) • 16-ёш – АДСМ(6) • 26-ёш – АДСМ(7) 33

ҚОҚШОЛГА ҚАРШИ ШОШИЛИНЧ ЭМЛАШ • Тери ва шиллиқ қаватларнинг шикастланишида • Куйиш (термик, химик, радиацион) • Тишланган жарохатларда • Гангрена ва тўқима некрозларида, узоқ вақт давом этган абсцесс ва карбункулларда • Туғруқхонадан ташқари туғруқларда 34

ҚОҚШОЛ АНОТАКЦИНИ (0,5) • Болалар ва ўсмирларга, охирги ревакцинация олмаган холатда • Катта ёшлилар охирги вакцинацияси 5 йилдан ошган • Болалар ва катта ёшлилар 5 йил давомида 2 та прививка ёки 2 йил давомида 1 та олган холатда 35

Ҳайвонлардан жарохат олганларни қайд қилиш дафтари №Бирламчи тезкор хабарнома телефонда хабар бериш (кун, ой ,йил) ким ю борган ким олган Х абар берувчи д.п. муассаса номи Беморнинг Ф .И .О . Ёш и (туғилган йил ой кун) Уй манзили (ш ахар, қиш лоқ, кўча, уй) И ш жойи (ўқиш , мактаб, гурухи,синфи) Ж арохатланган ёки сўлакланган куни вақти Ш ифохонага ётқизилган куни номи М урожаат қилган куни ва вақти Таш хиси (диагноз) қўйилган куни Х айвон эгасини уй манзили, исми ш арифи Ҳайвон категорияси “А”, “В”, “С”, “Д” Касаллик ҳақида хабар қилган (доимий яш аш бўйича ДСЭН М га, вет. хихматига) Ҳ айвонни саломатлиги тўгрисидаги вет. хизматдан олинган маълумотнома А нтирабик ёрдам кўрсатилганлиги тўғрисидаги маълумот И т М уш ук Ва бош қа хайвонлар 36

Жарохатланганда қоқшолга қарши профилактик эмлашни қайд қилиш дафтари №Ф .И .О Ёш и (туғилган йил ой кун) Уй манзили (ш ахар, қиш лоқ, кўча, уй) И ш жойи (ўқиш , мактаб, гурухи,синфи) Ж арохатланиш тури ва санаси Қоқш олга қарш и эмлаш маълумотномаси Қоқш олга қарш и зардоб синамаси натижаси Қоқшолга қарши зардоб (ПСС) Қоқшолга қарши анатоксин (СА) Қаерга ва кимга профилактик эмлаш хақида хабар берилди Сана Доза Серия Сана Доза Серия 37

ҚИЛИНГАН АНТИРАБИК ВАКЦИНАЦИЯЛАРНИ РЎЙХАТГА ОЛИШ ДАФТАРИ 38№С ана Ф .И .Ш № К ирим Ч иқим Қ олдиқ Д оза С ерия В акцина олган тартиб рақам и Э м лаган хам ш ирагинг Ф .И .Ш ., им зоси Б ем онинг им зоси А м б. К асаллик тарихи

ВАКЦИНАЛАРНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ ЖУРНАЛИ Сана Ишлаб чиқарувчи давлат, серия ва сақланиш муддати Олинди Юборилди Олинди (доза) Юборилди (доза) Қолдиқ вакцина складда Имзо 39

Қутуришга қарши эмлаш курсини олганлар устидан диспансер кузатуви • Хайвонлар тишлашидан жароҳатланганлар 1 йил давомида травматолог (хирург) томонидан диспансер назоратида бўлади • Иммунитет ҳосил бўлишида жароҳатланган шахсларнинг овқатланиши муҳим аҳамиятга эга – сифатли, оқсил ва витаминларга бой озиқ-овқат маҳсулотларини истеъмол қилишлари керак • Касалхона шароитида антирабик ёрдам олаётганларга умумий қувватлантирувчи дори- дармонлар тавсия қилинади • Мехнат ва дам олиш тартибига риоя қилиш 40

Давоми • Оғир ишдан зўриқиш, иссиқлаб кетиш, совуқ қотишдан сақланиш керак • Қутуришга қарши эмлаш даврида ва эмлашдан сўнг 6 ой давомида спиртли ичимликлар истеъмол қилиш қатъиян ман этилади • Антирабик курсни тўлиқ олган шахслар 2 ойгача бошка эмлашлардан озод этилади • Антирабик ёрдам кўрсатиш вақтида жароҳатланганларга тўлиқ эмлаш курси ўтказилгандан сўнг 3; 6 ва 12 ойда тиббий назоратдан ўтказилади, ҚВП участка врачи томонидан олиб борилади 41

O'xshashlar

Вабо касаллигининг эпидемиологияси ва профилактикаси

Қутуриш касаллигининг эпидемиологияси, клиникаси ҳамда олдини олишнинг йўналиш ва услублари

Ўлат эпидемиологияси, профилактикаси

Ку иситмасининг эпидемиологияси ва профилактикаси

Quturish va kuydirgi kasalligi