Нафас тизими аъзоларининг зарарланиш семиотикаси - Tibbiyot - Slaydlar

Нафас тизими аъзоларининг зарарланиш семиотикаси

Yuklangan vaqt:

08.05.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1475.1982421875 KB

Ko'chirib olish

НАФАС ТИЗИМИ АЪЗОЛАРИНИНГ ЗАРАРЛАНИШ СЕМИОТИКАСИ

Havo o`tkazuvchi yo`llar va o`pka parenxemasi murtaklari homila rivojlanishining 22-26 sutkalarida oldingi ichakning ventral qismidan respirator divertikul shaklida hosil bo`ladi. Keyinchalik ichakning bu qismi ezofagotraxeal to`siq orqali ven tral (traxeya va 2 ta o`pkali buyrak) va dorsal (qizilo`ngach) qismlarga bo`linadi. O`ng o`pka 3 qismga bo`linadi, chap o`pka 2 ta nayga ajraladi. Bu naylardan o`ng o`pkaning 3 bo`lagi, chap o`pkaning 2 bo`lagi rivojlanadi. Keyinchalik shoxlanish davom etaveradi va bronxial daraxt hosil bo`ladi. Nafas olish yo`li epiteliysi-prexordal plastinkadan, qolgan barcha tarkibiy qismlar mezenximadan rivojlanadi. O`PKANING RIVOJLANISHI

• Burun yon bo`shliqlari • Tug`ilgan vaqtda etarlicha rivojlanmagan. Yuqori jag` (gaymor bo`shlig`i), etmoidal (g`alvirsimon) va ponasimon (klinovidnaya) bo`shliqlar shakllangan , lekin juda kichik hajmda bo`ladi. Peshona bo`shlig`i mavjud emas. Bo`shliqlarning to`liq shakllanishi 15 yoshga to`g`ri keladi. • Sinusitlar erta yoshdagi bolalarda kam uchraydiBurun yo`li tor, burun chanog`i qalin, pastki burun yo`li 4 yoshda shakllanadi. SHilliq qavati yupqa qon tomirlarga boy. Kavernoz (peщeristaya) to`qima rivojlanmagan, uning shakllanishi 8-9 yoshga to`g`ri keladi. Oz miqdordagi shish burun orqali nafas olishni qiyinlashtiradi, so`rish xam qiyinlashadi

• Hiqildoq • Voronkasimon shaklda, tor, tog`ayi mayin va yumshoq. Bo`shlig`i tor, qon tomirga boy va shilliq qavati shishishga moyil. Kattalarga qaraganda ovoz boylamlari kalta, u ovoz xarakterini belgilaydi. 3 yoshgacha o`g`il va qiz bolalarda halqum shakli bir xil. Keyinchalik o`g`il bolalarda qizlarga qaraganda qalqonsimon tog`ay plastinkasiga birikkan burchak o`tkirroq bo`ladi. Ulg`aygan sari ovoz boylamlari uzayadi (ayniqsa 10—12 yoshda) • Kichik bolalarda ovozi baland. • Kichik bolalarda stenozlanuvchi laringitga moyillik yuqoriHalqum Chaqaloqlarda halqum tor. Limfoid halqa kuchsiz rivojlangan. 1 yoshdan so`ng bodomsimon bez murtaklari yoy chegarasidan chiqadi, ammo kriptalari kuchsiz rivojlangan. Angina erta yoshdagi bolalarda kam uchraydi . Erta yoshdagi bolalarda ko`pincha burun halqum limfo id to`qimasi o`sishi (razrastanie) uchraydi (adenoidlar), bu burun orqali nafas olishni qiyinlashtiradi. «Adenoid yuz» shakllanishi mumkin: doimiy ochiq og`iz, burun orqali nafas olish yo`qligi, shishli-so`lqigan yuz, uyqusida xurrillash kuzatiladi.

• Bronxial • daraxt • Tug`ilgan vaqtda shakllanadi. Bronxlar asosi — tog`ayli yarimhalqalar fibroz parda bilan birikkan. Traxeya o`ng va chap asosiy bronxlarga ajraladi. O`ng asosiy bronx chapiga qaraganda traxeya bilan kichikroq burchakni tashkil etadi. Bronx va bronxiolalar shilliq qavati mayin, qon tomirga boy, yupqa shilliq bilan qoplangan, shilliq evakuatsiyasi taminlovchi silindrik kipriksimon ko`p qatorli epiteliy bilan o`ralgan.Chaqaloqlarda silliq mushaklari kam • Tashqi tomondan bosish qulayligi.Aspiratsiya vaqtida yot jism ko`pincha o`ng bronxga tushadi. • Bolalarda mushak va elastik to`qima kam rivojlanganligi tufayli bronxospazm fenomeni kamroq aniqlanadi; Bronxial obstruksiya asosan shilliq qavatining shishishi va yopishqoq balg`am hosil bo`lishi bilan bog`liqKo`krak qafasi Chaqaloqlarda ko`krak qafasi bochkasimon: sagittal o`lchami ko`ndalang o`lchami bilan deyarli teng (7-6 rasm). Qovurg`a umurtqa bilan ko`proq gorizontal birikadi (deyarli to`g`ri burchak ostida). Epigastral burchak o`tmas. Nafas mushaklari kuchsiz, yuzaki, chaqaloq va 1 oylik bolalarda ayniqsa diafragmal nafas olish xarakterli. Ulg`aygan sari old orqa ko`lami kamayadi, ko`krak qafasining ko`ndalang kesimi oval bo`ladi. Uning frontal razmeri oshadi, sagittal — nisbatan kamayadi (7-7 rasm), qovurg`alar egriligi oshadi, epigastral burchak o`tkirroq bo`ladi. O`pka to`qimasida elastik strukturasi rivojlanadi, ventilyasiya effektivligi oshadi. Erta yoshdagi bolalarda va chaqaloqlarda atelektaz va pnevmoniya bo`lish xavfi yuqori.

• Ko`ks oralig`i • Nisbatan katta, kattalarga qaraganda. Yuqori qismida traxeya joylashadi, yirik bronxlar, arteriyalar, venalar, nervlar (p. vagus, truncus sympathicus, p. laryngeus recurrens va bq.), ayrisimon bez va limfatik tugunlar. Pastki qismida — yurak. • O`pka ildizi — ko`ks oralig`ining asosiy qismi,bo`lib yirik bronxlardan iborat, qon va limfa tomirlari va limfatik tugunlar (traxeya atrofi, traxeobronxial, bronxoo`pka va o`pka va bq.) O`pka limfa to`qimasi keng sinusga ega (boshqa joydagi limfatik tugunlar singari), qon tomirga boy, kapsula kuchsiz rivojlangan, yirik hujayra elementlari miqdori ko`p. • Yallig`lanish jarayoni tezda rivojlanadi.O`pka Kattarnikiga o`xshash seg mentar tuzilgan, biroq atsinuslari etarlicha rivojlanmagan. Biriktiruvchi to`qimaga boy, ko`plab qon tomirlarga ega, elastik to`qima kuchsiz rivojlangan. Kichik bolaning o`pkasi kattalarnikiga qaraganda havoliligi past, ammo qon bilan ta`minlanganligi yuqori. Letsitin kamligi sababli surfak tant etishmovchiligi kuzatiladi (etilmagan o`pka) Obstruksiya va atelektaz tez rivojlanadi. Surfaktan t etishmovchiligi— muddatiga etmay tug`ilgan chaqaloqlarda o`pkani burmalarining yozilmasligining asosiy sababidir.

1. УМУМИЙ КЎРУВ 1.1. БУРУНДАН АЖРАЛМА АЖРАЛИШИ • Тиниқ шиллиқли: ўткир катарал ҳолатларда (грипп, ринит) • Шиллиқли-йирингли, қон аралаш: дифтерияда • Бурун тўсиғида ялтироқ парда: дифтерияда

1.2. ЎЗИГА ХОС ТАШҚИ КЎРИНИШ • Кўкйўтал ёки сурункали касаллик туфайли узоқ йўталган болаларда ўзига хос ташқи кўриниш шаклланади • Юзнинг рангпарлиги • Юз ва қовоқларда шиш • цианоз • Кўз склерасига қон қуйилишлар • веналарнинг бўртиши

1.3.БУРУН ҚАНОТЛАРИНИНГ НАФАС АКТИДА ИШТИРОКИ • Обструктив бронхит • Пневмония • Бронхиал астма • Нафас етишмовчилиги III-IV даражаси.

1.4.АДЕНОИДЛИ ЮЗ • Аденоид вегетациясида: юз рангпар, шишган, оғиз бир оз очиқ, юқори лаб юқорига кўтарилган, бурун катаклари қисилган • Нафас оғиз орқали (айниқса тунда) • Тунги хуррак

1.5. МАЖБУРИЙ ҲОЛАТ • Ортопноэ- бронхиал астма хуружи учун хос. • Бемор ўтирган ҳолда қўллари билан кроватга таянади ва елкасини бир оз кўтарган ҳолда тутади. • Қўзғалиш ва ҳаракатнинг кўплиги ларинготрахеит (синдром крупа) ва бронхиал астма хуружи учун хос

1.6.ОҒИЗДАН КЎПИКЛИ АЖРАЛМА АЖРАЛИШИ • Гўдакларда ( 2- 3 ойлик) оғиз бурчакларида, тил остида кўпикли ажралмани кўриш мумкин. Яллиғланиш экссудатини пастки нафас йўлларидан оғиз бўшлиғига келиши ҳисобидан юзага келади. Зотилжамнинг специфик симптоми

2. КЎРУВ 2.1. ТОМОҚ КЎРУВИ • Тил ости юганчасига қон қуйилиш узоқ йўтал (кўкйўтал) белгиси бўлиши мумкин• Шиллиқ қаватлар ранги • Бодомча безлар ҳолати (катарал, фолликуляр, лакунар ангина).

2.2. ТЕРИ РАНГИ • Цианоз • - Периферик (Акроцианоз) • -Таркалган, марказий (генерализованный)

2.3. «БАРАБАН ТАЁҚЧАЛАРИ» • Кичик қон айланиш тизимидаги димланиш ва сурункали гипоксия белгиси • Ўпканинг сурункали касалликларида учрайди

2.4. ОВОЗ • Овоздаги ўзгаришлар ҳиқилдоқ шиллиқ қавати ва овоз бойламларининг зарарланиш белгиси. • Ўткир респиратор инфекцияларда (кўпинча парагриппда) овоз бойламларидан пастдаги шиллиқ қават шиши туфайли овоз хирриллайди, кўпол, акилловчи йўтал бўлади • Дифтерияда овоз бойламларини яллиғланиши ва караш билан қопланиши сабабли овоз йўқолади (афония). • Овознинг манқаланиши сурункали бурун битиши, аденоидлар ва дифтерияда юмшоқ танглай фалажи туфайли бўлади • Овоз тембрининг пастлиги ва дағал товуш микседема учун хос.

2.5. ЙЎТАЛ • Қўпол акилловчи йўтал ҳиққилдоқ ва трахеянинг яллиғланишига хос • Бронхитларда йўтал характери ўзгариб туради: • Қуруқ, қийноқли бола гапирганда ёки йиғлаганда кучаювчи йўтал- бошланғич давр учун хос (яна трахеофарингит учун хам). • Вақт ўтиши билан йўтал нам йўталга айланади ва балғам пайдо бўлади. • Плеврит ва пневмоплевритда йўтал калта, оғриқли. Оғриқ чуқур нафас олганда кучаяди.

2.5. ЙЎТАЛ • Бронхиал лимфа тугунлари катталашганда спастик йўтал юзага келади. Бунинг сабаби трахеа бифуркациясида жойлашган йўтал зонасининг зарарланишидир. • Спастик йўтал- битонал йўтал: баланд ва қўпол биринчи тон ва мусиқали 2 тон (кўкс орлиғи ўсмалари, туберкулез бронхоаденити, лимфогранулематоз, (тимома, саркома). • Қийноқли қуруқ йўтал фарингит ва назофарингитда учрайди.

2.5. ЙЎТАЛ • Кўкйўталга хос йўтал: хуружсимон, тунда кучаяди ва тахминан бир хил вақт оралиғида қўзғайди • Хуружда кетма кет келувчи йўталлар ва улар орасида чуқур ва шовқинли нафас олиш паузалари (реприз) кузатилади. Хуружда бемор юз териси қизариб, кўкаради, кўз ёш оқиши кузатилади. Хуружлар кўпинча кусиш ёки ёпишқоқ балғам ажралиши билан тугайди.

2.6. КЎКРАК ҚАФАСИ ШАКЛИ • Бочкасимон- (астма, муковисцидоз) • Экссудатив плевритда зарарланиш томонда кўкрак кафаси шиши, сурункали пневмонияда чўкиш кузатилади. • плеврит, ўпка ателектази, сурункали бир томонлама пневмонияларда кўкрак қафасининг бир томони (зараланган) нафасда орқада қолаётганинин кузатиш мумкин.

2.7. ТАХИПНОЭ • 2 ойгача чақалоқларда 60 ва ундан кўп • 2-11 ой- 50 ва ундан кўп • 12 ой дан сўнг 40 ва ундан кўп

2.8.БРАДИПНОЭ • Болаларда камдан кам учрайди ва нафас маркази зарланиши ёки чарчаш белгиси • Коматоз ҳолатларда (уремия), заҳарланишларда (ноотроплар), мия ичи босими ошганда, янги туғилган чақалоқларда нафас етишмовчилигининг терминал босқичи белгиси

2.9.ЧЕЙН-СТОКС ВА БИОТ НАФАСИ • Менингит ва энцефалитнинг оғир шаклида • Мия ичи қон қуйилишларида • Уремик ҳолатларда • Айрим заҳарланишларда А – Чейн-Стокса Б - Биота

2.10. ИНСПИРАТОР ҲАНСИРАШ • Юқори ва ўрта нафас йўллари торайишида (бўғма,ёт жисм, ўсмалар, ҳиқилдоқ, ҳалқум ва бронхларнинг туғма торайишида кузатилади . • Ҳанжарсимон ўсиқ , қовурғалар оралиғи, ўмров усти ва ости соҳаларининг ичга тортилиши кузатилади.

2.11. ЭКСПИРАТОР ҲАНСИРАШ • Нафас чиқаришнинг қийинлашуви ва қорин прессининг актив иштироки кузатилади, кўкрак қафаси шишган ва нафасда иштирок этмайди. • бронхиал астма, обструктив бронхит, ёт жисмда кузатилади.

АРАЛАШ ҲАНСИРАШ • Экспиратор-инспиратор- кўкрак қафаси шиши ва ундаги юмшоқ тўқималарнинг ичга тортилиши хос. Пневмонияга хос.

3. ПАЛЬПАЦИЯ 3.1 ОВОЗ ТИТРАШИ 3.2. КЎКРАК ҚАФАСИ РЕЗИСТЕНТЛИГИ • Овоз титраши кучайиши ўпка тўқимаси зичлаши билан боғлиқ, сусайиши ҳаволи ҳосилага боғлиқ

4. ПЕРКУССИЯ 4.1. ПЕРКУТОР ТОВУШНИНГ ҚИСҚАРИШИ 1) Ўпка ҳаволилигининг пасайиши: • Ўпка тўқимаси яллиғланиши • Қон куйилишлар • Ўпка шиши ёки чандиқланиши • - ателектаз, плеврада суюқлик тўпланиши, ўсмалар, 2) Ўпкада суюқлик тутувчи ҳосила бўлиши (балғам, йиринг, эхинококк кистаси) 3) экссудативный плеврит

4.2.ТИМПАНИТ • Ўпка тўқимасининг емирилиши туфайли ўпкада ҳаво тутувчи ҳосила пайдо бўлади:  яллиғланиш (туберкулезда каверна бўлиши, абсцесс)  ўсмалар (парчаланиш)  кисталар  пневмоторакс 4.3.ҚУТИЧАСИМОН ТОВУШ • Ўпка тўқимаси эластиклиги пасайиб унинг ҳаволилиги ошганда кузатилади : ўпка эмфиземасида

5. АУСКУЛЬТАЦИЯ. 5.1. ХИРРИЛАШЛАР • Ўпкадаги хирилашлар патологик жараёнларда юзага келади; • Кўкрак қафасидаги кучли вибрация туфайли баъзан хириллашларни к/қ га қўлни қўйиш оркали ҳам сезилади. • Хириллашлар нафаснинг охирида яхши эшитилганлиги туфайли боланинг чуқур нафас олиши муҳим

ҚУРУҚ ХИРРИЛЛАШЛАР • Хуштаксимон хириллашлар кичик калибрли бронхларнинг қисқариши туфайли юзага келади • Катта калибрли бронхлардаги қуруқ балғамнинг титрашидан юзага келадиган пастроқ мусиқали хириллаш кузатилади (жужащие). Ларингит, фарингит, бронхит, астмада кузатилади.

ХЎЛ ХИРРИЛЛАШЛАР • Ҳавонинг суюқ балғам орасидан ўтиши туфайли юзага келади. • Қайси калибрли бронхнинг зарарланишига қараб кичик, ўрта ва йирик калибрли нам хириллашларга бўлинади. • Пневмония, бронхит, ўпка шиши, ателектазда, каверна, бронхоэктазларда хос.

КРЕПИТАЦИЯ • Бронхиолаларнинг терминал қисмининг очилишидан юзага келади ва нафас олиш чўққисида эшитилади. • Крепитациянинг локал эшитилиши пневмония ўчоғидан далолат беради.

ПЛЕВРА ИШҚАЛАНИШ ШОВҚИНИ • Плевранинг париетал ва висцерал варақларининг ишқаланишидан пайдо бўлади ва фақатгина патологик ҳолатларда эшитилади. • Плевранинг яллиғланишида фибрин ёки инфильтратив ўчоқ туфайли юзага келади.  Яллиғланиш оқибатида пайдо бўлган нозик чандиқлар туфайли юзага келади.  Плевра ўсмалари ва туберкулёзида юзага келади.

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ

O'xshashlar

Болаларда нафас аъзоларининг афх. Ўткир зотилжам

Одам нафас олиш тизими

Болаларда нафас тизими касалликларининг асосий синдромлари, нафас йўллари обструкцияси синдроми

Нафас тизими фаолиятига таъсир этувчи дори воситалари

Қуёш нурларидан зарарланиш