logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Tibbiyot
  4. Mehnat gigyenasi

Mehnat gigyenasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

549 KB
Ko'chirib olish
• Yoshlar fiziologiyasi fanidan tayyorlagan www.arxiv.uz Kirish • Mehnat gigiyenasi , kasb gigiyenasi — gigiyenaning bir bo’limi. Mehnat jarayonlari va ishlab chiqarish muhitining odam organizmiga ta’sirini o’rganadi hamda qulay mehnat sharoitini yaratish va kasb kasalliklarining oldini olish uchun gigiyena me’yorlari va tadbirlarini ishlab chiqadi. Har. qanday joydagi mehnat sharoitlari ishlab chiqarish jarayoni texnologiyasiga va ish o’rinlarida yaratiladigan sanitariyagigiyena sharo-itlariga bog’liq. www.arxiv.uz www.arxiv.uz • Jismoniy mehnat jarayonida, asosan, odam muskullariga, akdiy mehnatda esa asabiyruhiy tomondan zo’r keladi.Texnika rivojlanib, ishlab chiqarish jarayonlari mukammalashgan sari jismoniy mehnat o’rnini aqyaiy mehnat egalladi va aqliy mehnat jarayonlarini ko’proq o’rganishga ehtiyoj tug’ildi. Ishlab chiqarishning sanitariyagigiyena sharoitlari deganda ishlovchi kishining atrofidagi butun vaziyat, jumladan, unga ta’sir qilishi mumkin bo’lgan kimyoviy moddalar, chang , shovkin, vibratsiya, ionlashtiruvchi nurlar, shuningdek, havo harorati, namligi, harakatning tezligi, xonalar yoki boshqa ish joyining yoritilishi, mikroorganizmlar ko’pkamligi va boshqalar tushuniladi. www.arxiv.uz • Kishini muhofaza qilinadigan tegishli choralar ko’rilmasa, mana shu omillarning har biri yoki bir nechtasi birga salomatlikka ziyon yetkazadi. Mehnat gigiyenasi fanining asosiy vazifasi ham ana shu no-jo’ya ta’sirlar oldini olishdan iborat. Mehnat sharoitlarini yaxshilash O’zbekiston Respublikasida umumdavlat vazifasi hisoblanadi. "O’zbekiston Respublikasi davlat sanitariya nazorati to’g’risidagi nizom"ga muvofiq, Mehnat gigiyenasi sohasida davlat sanitariya nazoratining bajaradigan asosiy vazifasi sanitariya qonunlariga rioya qilinishini kuzatib borishdir www.arxiv.uz • Mehnat gigiyenasida nazorat olib borish uchun turli usullardan foydalaniladi. Shulardan asosiysi sanitariyagigiyena tekshiruvlaridir. Ob-havoga tegishli omillar; havoning ifloslanish darajasi, vibratsiya, shovqin, radioaktiv nurlarni o’lchash va boshqalar ishlarda shu metod qo’llanadi. Bundan tashqari, fiziologik, statistik hamda eksperimental tekshiruv usullari ham bor. www.arxiv.uz • Mehnat gigiyenasi ishlab chiqarish da odam organizmining fiziologik va biologik talablariga hammadan ko’ra ko’proq muvofiq keladigan gigiyena normativlarini belgilab olish maqsadida organizm bilan ishlab chiqarish muhiti o’rtasida bo’lib turadigan o’zaro ta’sir qonuniyatlarini ham o’rganadi. Mamlakatda joriy etilgan tartibqoidaga muvofiq, ishlab chiqarish omillarining birontasi ham yo’l qo’yiladigan normadan yoki eng katta konsentratsiyadan ortiq bo’lmasligi, ishlovchilar ularga cheksiz uzoq vaqt davomida yaqin yurganida omillar o’sha odamlarga muayyan kasallik yoki sezilarli biror o’zgarish paydo qilmasligi kerak. Mehnat gigiyenasi O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan va tavsiya etilgan maxsus davlat normativlari, yo’riqnoma va ko’rsatmalariga amal qilgan holda olib boriladi. www.arxiv.uz www.arxiv.uz O ’ quv - ishlab chiqarish ustaxonalarida gigienik talablar . • O’quvchilar ishlaydigan ustaxona quyidagi gigienik talablarga javob berishi kerak. • Ustaxona yorug’, normal temperaturaga ega va toza havo bilan taminlangan bo’lishi kerak. Agar maktab binosi ko’p qavatli bo’lsa ustaxona birinchi qavatga iloji bo’lsa maktabning o’quv binosidan ko’ra alohida binoga joylashtirilishi kerak. lekin ustaxonani yerto’laga o’xshash, qorong’i, nam, sovuq binoga joylashtirish man qilinadi. www.arxiv.uz • Ustaxonaning poli taxta bo’lishi kerak. agar tsement yoki yer bo’lsa bolalar oyog’i ostiga yog’och panjara yasab beriladi.Devari, potologi, eshik va derazalari och bo’yoq bilan bo’yalsa, yorug’likni yaxshi tushishini taminlaydi. Har bir darsdan keyin derazalarni ochib xona havosi shamollatiladi. Ustaxonaning poli va buyumlari changitmasdan, namlangan material bilan artiladi. www.arxiv.uz • Maktab ustaxonasining har bir xonasi 18- 20 o’quvchiga mo’ljallangan bo’ladi, uning pol sathi 66-70 metr kv. bo’lib har bir o’quvchiga3,0-3,3 metr kv. to’g’ri kelishi kerak (sinf xonasida esa 1,25-1,40 metr kv). www.arxiv.uz www.arxiv.uz • Ishlab chiqarish korxonalaridagi o’quvchilar mehnat darsi bo’yicha amaliy mashg’ulot o’tkazadigan va ishlaydigan ustaxonalarda harakatlanish ko’proq bo’ladi. Asbob-uskunalar ko’p bo’ladi, shuning uchun har o’quvchiga 4-8 metr kv. pol sathi to’g’ri kelishi kerak. www.arxiv.uz • Duradgorlik va temirchilik ustaxonalari verstaklar bilan jihozlanadi. Verstaklar ustaxonada 2-3 qator qilib joylashtiriladi, qatorlar o’rtasidagi oraliq 120 sm dan, verstaklarning bir-biri o’rtasidagi oraliq 80 sm dan kam bo’lmasligi kerak. Verstaklarning kengligi 75 sm dan kam bo’lmasligi balandligi esa o’quvchilarning bo’yiga mos kelishi kerak. Duradgorlik verstaklarining bo’yi quyidagicha bo’ladi. O’quvchining bo’y uzunligi 120-127 sm bo’lsa, verstak balandligi 65,5 sm, bo’yi 128-133 sm bo’lsa verstak 70,5 sm, bo’yi 134-141 sm bo’lsa, verstak 77,5 sm bo’lishi kerak. Temirchilik verstaklarining balandligi esa o’quvchining bo’yi 120-127 sm bo’lsa verstak 75,7 sm. bo’yi 120-127 sm bo’lsa verstak 80,5 sm, bo’yi 134-141 sm bo’lsa verstak 88 sm. O’quvchining bo’yi juda past bo’lsa uning oyog’i ostiga taxtadan zinacha yasab beriladi. www.arxiv.uz • Ustaxonada texnika xavfsizligi choralari ko’rilgan bo’lishi kerak. Ishlagan paytda yog’och, temir, tunuka parchalari o’quvchining shikastlanmasligi uchun uning ishlayotgan joyi sim panjara bilan to’sib qo’yiladi. Uning balandlgi 1 m dan kam bo’lmasligi kerak. www.arxiv.uz • Ustaxonada elektr asboblari xavfsizlik qoidasiga binoan juda ehtiyotlik bilan izolyatsiya qilingan elektr tokini qo’shuvchi knopka tekislik sathidan 3-5 mm chuqurlikda, ajratuvchi knopka esa 3-5 mm ko’tarib joylashtiriladi. Elektr asboblarining hayotga xavfli qismlari to’sib qo’yilib qizil, qolgan qismlari yashil bo’yoqlar bilan bo’yaladi. www.arxiv.uz • Ustaxonani tozalash vaqtida elektr asboblari tokdan ajratiladi, ish to’xtatiladi. Chiqindi, axlat, changni tozalash uchun uzun dastali ilgak, shchyotka va boshqa qulay asboblar ishlatiladi. • Ustaxonada ish vaqtida o’qituvchi va o’quvchilar maxsus ish kiyimlari bilan ta‘minlanadilar. • O’quvchi dam olishi uchun ishlab turgan joyida qulaylashtirilgan, ya‘ni ochilib yopiladigan kursi, buyumlarini qo’yish uchun tumbochka yoki kichkina shkafcha bo’lishi kerak. • Hamma o’quvchilar ustaxonada ishlashning texnika xavfsizligi qoidalari bilan mukammal tanishtirilishi kerak. www.arxiv.uz • Yong’inning oldini olish choralariga katta e‘tibor beriladi. Ustaxona yong’inni o’chiruvchi (karbonat kislotali) moddalar bilan taminlanadi. Duradgorlik ustaxonasida faqat bir kunga yetadigan yog’och materiallardan oshiqchasi bo’lmasligi kerak, kerosin, benzin, lak bo’yoqlar saqlanmasligi kerak. • Ustaxonada ichiladigan suv maxsus qulflanadigan idishlarda saqlanishi, uning temperaturasi +8+20S gacha bo’lishi kerak. Ustaxona temperaturasi -15-16 S bo’lishi kerak. • Ustaxona derazalari sathi uning pol sathining to’rtdan yoki beshdan bir qismiga teng bo’lishi kerak. sun‘iy yorug’lik spirallik lampalari qo’llanganda 150 lyuks, lyuminestsent lampalarida esa 300 lyuks bo’lishi kerak. Temirchilik ustaxonasida ish joyi qo’shimcha «Alver» lampasi bilan ham yoritilsa yaxshi bo’ladi. • Ustaxonada birinchi meditsina yordami ko’rsatish uchun «aptechka» bo’lishi shart. O’quvchilar o’z-o’ziga va bir-biriga meditsina yordami ko’rsatish qoidasi bilan tanish bo’lishlari kerak. www.arxiv.uz www.arxiv.uz • O’quvchilar maktabning o’quv tajriba uchastkasida va qishloq xo’jaligida ham o’quv tajriba o’tkazadilar. Bu ishlarga asosan o’quvchilar 11 yoshdan boshlab jalb qilinadi. Ish qurollarining hajmi o’quvchining yoshi va bo’yiga mos bo’lishi talab etiladi. Masalan: ko’taradigan buyum yoki yukning og’irligi o’g’il bolalar uchun 15 yoshda 8,2 kg dan, 16-18 yoshda 16,4 kg dan, qizlar uchun 15 yoshda 5 kg dan, 16-18 yoshda 10,2 kgdan oshmasligi kerak. 5-7 sinflarda qishloq xo’jalik ishlari maktab hududida bajariladi. Xo’jaliklarda ishlab chiqarish mehnat tajribasini oshirish uchun esa 8 sinfdan boshlab chiqadilar. Qishloq xo’jalik ishlari bilan shug’ullanishda kundalik ish vaqti 5-6 sinf o’quvchilari uchun 3 soat, 7-8 sinf o’quvchilari uchun 4 soat, 9-11 sinflarda 6 soat bo’ladi, har 45-50 minutdan keyin 10 minutlik tanaffus beriladi. www.arxiv.uz • Issiq yoz oylarida bolalarni issiq va oftob ta‘siridan saqlash uchun xo’jalik dalalarida qishloq xo’jalik ishlari ertalab soat 630 dan 1130 gacha va soat 1630 dan 1900 gacha bo’lishi talabga muvofiqdir. www.arxiv.uz www.arxiv.uz Nazorat uchun savollar. 1. O’quvchilar kun tartibi qanday tuzilgan bo’lishi kerak? 2. Dars jadvali tuzishda qanday gigienik talablarga rioya qilinadi? 3. Sog’ligi zaiflashgan o’quvchilarga qay tartibda kun tartibi tuziladi? 4. Aqliy charchash nima? 5. O’quv- ishlab chiqarish ustaxonalarida qanday gigienik talablar qo’yiladi? 6. Ustaxonalarda ichiladigan suv qanday saqlanadi? 7. Maktab ustaxonasida har bir o’quvchiga necha metr kv. joy to’g’ri kelishi kerak? 8. O’quvchining bo’yi 134-141 sm bo’lganda duradgorlik verstagining bo’yi qancha bo’ladi? 9. O’quvchilar ishlaydigan joyga o’rnatiladigan sim to’siqlarning balandligi necha sm dan kam bo’lmasligi kerak? 10. Ustaxonaning poli tsement yoki yer bo’lsa qanday chora ko’riladi? www.arxiv.uz Asosiy adabiyotlar. 1. Yunusov A. Yu. Odam fiziologiyasi. Toshkent. «O’qituvchi». 1964 y. 511 bet. 2. Maxmudov E., Aminov B., Qurbonov Sh. O’smirlar fiziologiyasi va maktab gigienasi. Toshkent. «O’qituvchi». 1984 y. 181 bet. 3. Azimov I, Sobitov Sh. Umumiy va sport fiziologiyasidan amaliy mashg’ulotlar. Toshkent. «O’qituvchi». 1985 y. 168 bet. 4. Klemeshev L. S., Ergashev M. S. Yoshga oid fiziologiya va gigiena. T. O’qituvchi. 1991 y. 5. Sodiqov Q. S. o’quvchilar fiziologiyasi va gigienasi. T. O’qituvchi. 1992 y. 6. B.A.Sodiqov, LS Qochqorova, Sh.Q.Qurbonov “Bolalar va osmirlar fiziologiyasi va gigiyenasi” Toshkent “Ozb.Mill.Ensiklop” 2006 yil www.arxiv.uz Qo’shimcha adabiyotlar 1. 7. Voronin L. G, Mash R. D. Metodika prepodovaniya, fiziologiya i gigiena cheloveka. Moskva, Prosveshenie, 1983 2. 8. Korotkin G. F. Vvedenie v fiziologiyu jeludochno- kishechnogo trakta. Toshkent. Meditsina. 3. Uz R. 1987 4. 9. Zverev I. D. Kniga dlya chteniya po anotomii, fiziologii i gigiena cheloveka. Moskva, Prosveshenie. 1976 5. 10 . Sobitov Sh. Burixanova S. Yuldasheva T. Odam va hayvonlar fiziologiyasi praktikumi. Toshkent. 1962 6. 11. Qodirova N. K. Fayziev S. X. Odam va hayvonlar fiziologiyasidan amaliy mashg’ulotlar. Toshkent, O’qituvchi. 1977 www.arxiv.uz

O'xshashlar

Rentgen jarroxlik amaliyotida xodimga ta'sir qiladigan radiatsion yuklanishni kamaytirish usullari va vositalarini ishlab chiqarish va o’rganish
Jamoada aholi o‘rtasida dispanser ko'rigini tashkil etish
Профилактика турлари
Maktab kun tartibi va uning ahamiyati
Aholiga sanitariya va epidemiyaga qarshi xizmat ko’rsatishni tashkil etish asoslari. Oila shifokorining aholini gigienik o’qitish