Endokrin sistemasi kasallik sabablari, turlari va sotsial gigiyenik muammolari - Tibbiyot - Slaydlar

Endokrin sistemasi kasallik sabablari, turlari va sotsial gigiyenik muammolari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

765.8466796875 KB

Ko'chirib olish

Endokrin sistemasi kasallik sabablari, turlari va sotsial gigiyenik muammolari. . www.arxiv.uz15

Reja: Endokrin sistemasi kasallik sabablari, turlari va mehanizmi. Gipofiz kasalligi – belgilari. Qalqonsimon bez kasalligi www.arxiv.uz0102 01 0A11 18 1C

Endokrin sistemasi kasallik sabablari, turlari va mehanizmi. • Endokrin sistema faoliyati buzilishining asosiy sabablari. Endokrin sistemasi funksiyasi buzilishini chaqiruvchi etiologik omillar xilma-xildir. Ko’pincha endokrin sistemasi asab faoliyatining birlamchi buzilishi natijasida paydo bo’ladi. Ruhiy-asab shikastlanishlari natijasida oliy asab sistemasining buzilishi, qalqonsimon bez kasalligiga, Bazedov kasalligiga yoki me'da osti bezi shikastlanishiga va qandli diabetga olib kelishi mumkin. Endrokrin bez faoliyatining buzilishi bosh miya po’stloq qismi va unga yaqin po’stloq osti markazlarining yallig’lanish jarayonlari, travmalari, qon quyilishlari, yoki miya tomirlari trombozi rivojlanishi natijasida kelib chiqadi. Ana shu jarayonlar ko’pincha gipotalamusni qamrashi mumkin. www.arxiv.uz01 0607 0607 02 04 14 0E0C0E 2304 1B 1104 13 0F0B 0B 0A

Endokrin sistema faoliyatining og’ir buzilishlari gipofiz o’smalari yoki undagi sil yallig’lanishi qon quyilish va hokazolarda paydo bo’ladi. Davolash maqsadida organizmga periferik endokrin bezlari gormoni uzoq vaqt berilishida (quyiga qaralsin), och qolishda ayniqsa oqsil ochligida gipofiz atrofiyasi yuzaga kelishi mumkin. Periferik bezlari faoliyati ularda o’smalar, yallig’lanishlar, shikastlanishlar paydo bo’lishda autoallergik shikastlanishlarda, gormonlar paydo bo’lishi uchun kerakli moddalarning (oqsil, yod, rux va hokazo) yetishmasligida buziladi. Ayniqsa bu birikmalarni homiladorlik davridagi yetishmovchiligi xavflidir. www.arxiv.uz 06 0920 17 26 18090B10 0413070C 10 29 0E 0E 10 141516 25 13

Endrokrin sistema funksiyaning buzilish mexanizmlari. Endokrin bezlar faoliyatining turli shakllarda buzilishi asosida bir necha umumiy mexanizmlar mavjud. Muhim mexanizmlardan biri endokrin asab sistemasining o’zaro munosabati buzilishi hisoblanadi. Masalan asab-ruhiy shikastlanishlar natijasida markaziy asab sistemasi faoliya- tining buzilishi qalqonsimon bezning ortiq darajada ish- lashga va tiretoksikoz rivojlanishiga olib keladi. Shuning bilan birga qalqonsimon bez faoliyatining susayishi (masalan nasliy gipotireoz) markaziy asab faoliyatining buzilishiga va aqliy pasayishga (tireopriv kretinizm) olib keladi. www.arxiv.uz01 0F11 01 0A11 0D09 0C 21 0B 04 16 21 09 0C0D06 0A0702 0F0B 0E0D09 06 24 1D0D 09 130719 1A 0D1D 0506

• Endokrin buzilishlarining ikkinchi muhim mexanizmiga endokrin sistema ichida o’zaro munosabatining buzilishi, ya'ni endokrin bezlar va ularning gormonlari bog’lanishlarining buzilishi kiradi. Endokrin sistemasining normal faoliyati asosida bezlar o’rtasida musbat va manfiy bog’lanishlar yotadi. Musbat bog’lanish misoliga qaysidir trop (oziqlantiruvchi) gormoni periferik endokrin beziga nisbatan rag’batlantiruvchi ta'siri, masalan adeno-gipofizning TTG gormoni qalqonsimon bezga ta'sirini (bevosita musbat bog’lanish) ko’rsatish mumkin. Manfiy bog’lanish misoliga qalqonsimon bez gormonining, jumladan troksinni adenogipofizga susaytiruvchi ta'siri va TTG ishlab chiqarilishi kamayishini ko’rsatish mumkin (manfiy teskari bog’lanishi). Bu bog’lanishlar muhim moslashuv ahamiyatiga ega bo’ladi. Masalan, organizmga stress omillar ta'sir etilishida adenogipofiz tomonidan AKTG ishlab chiqarilish kuchayadi. www.arxiv.uz

Endokrin sistemasi faoliyati buzilishilarining uchinchi mexanizmi ichki sekresiya bezlari bilan organlar («nishon organlar») o’rtasidagi bog’lanishining buzilishi hisoblanadi. Bu mexanizm gormonlar transporti buzilishi parchala-nishini o’z ichiga oladi. Endokrin bezlar faoliyatining buzilishi ikki asosiy shaklda: giperfunksiya (ortiqcha funksiya) va gipofunksiya (etarli bo’lmagan funksiya) bilan namoyon bo’ladi. www.arxiv.uz

ENDOKRIN BEZLAR KASALLIKLARI Gipoflz kasalligi Gipofiz — asab va endokrin sistemalarini bog’lovchi inkretor organdir. U gormonlar ishlaydi, o’zida ularni zaxira holda saqlaydi va ajratadi. Adenogipofizda jinsiy balog’atga yetishni, homilador-likni normal kechishi belgilovchi bir guruh trop gormonlar, organlarning proporsional o’sishini ta'minlovchi follikulani rag’batlantiruvchi gormon (FSG) lyutinlovchi (sui ajralishini rag’batlantiruvchi), (LG), (AKTG), (adrenokor- tikotrop) tireotrop gormon-TTG va bir qator boshqa gormonlar ishlab chiqariladi. Neyrogipofizdan qonga ikki gormon-ADG yoki vazopressin va oksitosin ajraladi. ADG buyrak kanalchalarida suv reabsorbisiyasini kuchaytiradi, uning ortiqcha miqdori esa buyrak kalavachalari qon tomirlarini toraytiradi va ularda arterial bosimni orttiradi. Oksitosin ayollar jinsiy sistemasi faoliyatida fiziologik jarayonlarni boshqaradi, homiladorlikdagi bachadonni qisqarish funksiyasini kuchaytiradi. www.arxiv.uz

ADENOGIPOFIZ GIPERFUNKSIYASI BILAN KECHUVCHI KASALLIKLAR • Bu kasalliklar biror gormon ishlanishining yoki bir guruh, hatto barcha trop gormonlar hosil bo’lishining ortib ketishi bilan ta'riflanadi. Odatda bunday giperfunksiya ocsmalar o’sishi bilan, ko’pincha adenogipofiz adenomasi bilan bog’liq bo’ladi. Agar bu vaqtda jinsiy gormonlar ko’p hosil bo’lsa, muddatidan oldin, ko’pincha 8—10 yoshlarda balog’atga yetish kuzatilib, u odatda jismoniy va ruhiy yetilmaslik bilan birgalikda ketadi. Isenko- Kushing kasalligida ko’plab miqdorda AKTG ishlab chiqarilib, u buyrak usti bezlari po’stloq qismi gipefunksiyasiga olib keladi. TTG ni ortiq darajada ishlab chiqarilishi qalqonsimon bezning gipofizar xilidagi giperfunksiyasiga (gipertireozga) olib keladi. Gipofizning asidofil adenomasida o’sish gormonining paydo bo’lishi kuchayadi. Uni ko’plab miqdorda qonga o’tishining ta'siri yoshga bog’liq bo’ladi. www.arxiv.uz

• «Bolalik» yoshida to’qimalarning o’sishga nisbatan qobiliyati saqlangan vaqtda, gipofizar gigiantizm rivojla-nadi. Jismoniy rivojlanishning og’ir buzilishlari kuzatiladi. Bcmor bo’yi yoshiga mos kelmaydi: 8—9 yoshda u 200 santimetrni, 20 yoshdan sung 250—270 santimetrni tashkil etadi. Shuning bilan bir qatorda mushaklar zaifligi, elka kichikligi, ko’krak ichkariga tortganligi xarakterli bo’ladi. Jinsiy belgilar yetarli rivojlanmagan, farzand ko’rish funk-siyasi pasaygan bo’ladi. Odatda qandli diabet belgilari rivojlanadi. Yuqumli kasalliklarga nisbatan bardoshlilik kamayadi. www.arxiv.uz

QALQONSIMON BEZ KASALLIKLARI Qalqonsimon bez funksiyasini uning follikulasi belgilaydi. Follikula hujayrasi ikki xil tireoid gormon-tiroksin va triyodtironin hosil qiladi. Qalqonsimon bez gormonlari follikula bo’shlig’iga chiqib u erda oqsil bilan birikkan holda tireoglobulin shaklda saqlanadi. Adenogipo-fizning TTG gormoni qalqonsimon bez gormonini follikula kolloiddidan qonga ajratadi. Yodsiz tireoid gormoni sintez bo’lmaydi va qalqonsi-mon bez qonda yodni so’rib oladi. Qalqonsimon bezda yana bir gormon, paratgarmon antagonisti bo’lgan kalsitonin ishlab chiqarib, u qondagi kalsiy miqdorini kamaytiradi. Qalqonsimon bez gormoni amalda organizmdagi hamma jarayonlarda qatnashadi. U jismoniy, ruhiy va jinsiy rivojlanishni belgilaydi, to’qimalar o’sishini takomillashishini suyaklanishni rag’batlantiradi. Tireoid gormonining barcha xususiyatlari ichida uning to’qima-larda oksidlanishni, issiqlik ajratishni ko’paytirishni, oqsil, yog’, uglevod parchalanishini kuchaytirishni rag’batlanti- ruvchi ta'sirini ko’rsatib o’tish kerak. www.arxiv.uz1C 1E070E08 130406 0A07060B04130E 130406 3B 040E0D030715 050D0E09 1C 32 0A0D05040C07 1E11 05042219 06

• Bu kasalliklar qalqonsimon bezning faoliyati buzilishida yoki gipofiz, gipotalamus funksiyalarining buzilishlarida paydo bo’ladi. Qalqonsimon bez giperfunksiyasi Bazedov kasalligida, tireoid to’qimaning gormon hosil qiluvchi o’smasi-adenomasida kuzatiladi. Bunday holat TTG hosil bo’lishining kuchayishi bilan kechuvchi adenomasida, ensefalitlarda va bir qator boshqa kasalliklarda paydo bo’ladi. Qalqonsimon bez patologiyasida bo’qoq (struma) va o’smalar eng katta ahamiyatga egadir.QALQONSIMON BEZ GIPERFUNKSIYASI BILAN KECHUVCHI KASALLIKLAR www.arxiv.uz

• Bazedov kasalligi. Bazedov kasalligi yoki bazedov bo’qog’i turli etioligiyali bo’qoqlar ichida eng katta ahamiyatga egadir. U ko’pincha ayollarda o’tkir yoki surunkali ruhiy asab shikastlanishlaridan so’ng rivojlanib, bunda gipotalamusning va simpatik adrenal sistemasining ma'lum tuzilmalari faollashadi. Bu holat qalqonsimon bezda ko’payib gormon ishlanishiga va uni qonga chiqarilishiga olib keladi. Bemorlarda xarakterli uchlik (uchta belgi) — bo’qoq, ko’zning chaqchayib qolishi (ekzoftalm) va taxikardiya paydo bo’ladi. Bo’qoq odatda diffuz, ba'zan tugunli bo’ladi, u gistologik follikula epiteliyalarining surg’ichsimon o’sishi va stromasida limfoplazmositar elementlarning yoyilishi bilan ta'riflanadi. Follikulalarda oz miqdorda kolloid bo’ladi. www.arxiv.uz01 270D 0A11 0B 0D 13 0A11 05 04 0F 0A0D 0A11 0911 0B 04

Bazedov kasalligi gipertireoz yoki hatto tireotoksikoz bilan birgalikda kechadi. Bemorlar ozib ketadilar. Ular osonlikcha qo’zg’aluvchan, bezovta bo’lib qoladilar, kayfiyati tez o’zgaruvchanligi, tez charchashlik, qo'l panjalarining titroqligi, reflekslarining kuchayishi xarakterli bo’ladi. Asab sistemasi va mushaklar faoliyatining buzilishi ularda ATF yetishmasligi, mushaklarda glikogen zaxirasi-ning kamayishi va moddalar almashinuvining boshqa buzilishlari bilan bog’liqdir. Taxikardiya simpatik-adrenal sistema bilan bog’liq. Bemorlarda nafas tiqilishi, sistolik arterial bosim ortishi, poliuriya (siydikni ko’p ajralishi) kuzatiladi. www.arxiv.uz230416 17 14 2302 3612040B 140216 0F0216 1A17040B 0F0C0F0B 0A 25 110409120C 13020F0C 1812 1C040D 14090E 1409182012 2B 0E0C0E0F0210040D 2302 040B0F020B 270E

• Ko’rsatib o’tilgan o’zgarishlarning ko’pchiligi tireotoksikoz vaqtida moddalar almashinuvining o’zgarishi, oksidlanish jarayonining kuchayishi, asosiy modda almashinuvi va haroratning ortishi bilan bog’liq bo’lib, u oranizmni gipoksiyasiga bo’lgan sezgirligini keskin orttiradi. Glikogen, oqsil va yog’lar parchalanishi kuchaya-di, giperglikemiya paydo bo’ladi. Suv almashinuvi buzilishi natijasida yurak mushaklarida vakuol distrofiyasi rivojlanadi, yurak hajm jihatidan kattalashadi, jigarning serozli shishi va uning oqibatida sklerozi kuzatiladi. Ko’pincha asab to’qimasida, jumladan bosh miyada distrofik o’zgarishlar (tireotoksik ensefalit) kuzatiladi. www.arxiv.uz01 30 0A 04 0D 0F 0F 120D 19 1411 1411 0916 30 03

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT ! www.arxiv.uz

O'xshashlar

Sinf xonalariga qo’yiladigan gigiyenik talablar

Limfa sistemasi

Jinsiy tarbiya

O’sma kasalliklari – ijtimoiy gigiyenik muammo sifatida

Homilada qon aylanishi