Болаларда гепатобилиар тизими касалликларининг киёсий ташхиси - Tibbiyot - Slaydlar

Болаларда гепатобилиар тизими касалликларининг киёсий ташхиси

Yuklangan vaqt:

07.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

588.75390625 KB

Ko'chirib olish

БОЛАЛАРДА ГЕПАТОБИЛИАР ТИЗИМИ КАСАЛЛИКЛАРИНИНГ КИЁСИЙ ТАШХИСИ ГОСПИТАЛ ПЕДИАТРИЯ ФАНИ ТАЪЛИМ ЙЎНАЛИШИ: ПЕДИАТРИЯ

МАЪРУЗА РЕЖАСИ - Болаларда гепатобилиар тизими касалликларининг киёсий ташхиси. -Холециститлар , холангит, холецистохолангит, болаларда кечиш хусусиятлари, касалликни эрта даврида қиёсий ташхис мезонлари, даволаш усуллари, асоратлари. -Дискинезиялар

ГЕПАТОБИЛИАР ТИЗИМИ КАСАЛЛИКЛАРИНИНГ ТАРҚАЛГАНЛИГИ  Клиника маълумотларига кўра, ҳозирги вақтда ошқозон-ичак йўлининг сурункали касалликларига чалинган болаларнинг ⅓–½ қисмида ўт чиқариш йўлларининг функционал ёки органик патологиялари аниқланади.  Болаларда ўт-тош касаллиги етарлича кам кузатилади. Ўт чиқариш йўлларининг ўсмалари ва қўпол ривожланиш нуқсонлари ундан ҳам камроқ кузатилса-да, болаларда ультратовушли текширув қўлланилганда уларнинг 5-10 фоизида ўт қопининг тортишишлари, қайрилишлари ва бошқа деформациялари аниқланади.

ГЕПАТОБИЛИАР ТИЗИМИ КАСАЛЛИКЛАРИНИНГ ЭТИОЛОГИЯСИ Бунинг асосий сабаблари: 1. Экологияни бузилиши. 2. Алиментар омиллар. 3. Аллергик ҳолатларни ошиши. 4. Асаб – руҳий омилларни аҳамиятини ошиши (40 – 50 % болаларда асосий сабаб хисобланади). 5. Невроз ва нейроциркулятор дисфункциялар. 6. Наслий мойиллик (90%).

 функционал – билиар тизимдаги дискинезиялар (гипермотор ва гипомотор);  яллиғланишли – холецистохолангитлар (холециститлар, холангитлар);  ўт-тош касаллиги;  ўт пуфаги ва ўт йўлларининг ривожланиш нуқсонлари;  ўсмалар;  паразитар (эхинококкоз, альвеококкоз). ГЕПАТОБИЛИАР ТИЗИМИ КАСАЛЛИКЛАРИДА ҚУЙИДАГИЛАР ТАФОВУТ ҚИЛИНАДИ

ГЕПАТОБИЛИАР ТИЗИМИНИНГ КАСАЛЛИКЛАРИ  Функционал бузилишлар: ўртача - 53%, мактабгача болаларда - 80%, 12 ёшдан катта болаларда - 30%.  Органик бузилишлар: ўртача – 47%, мактабгача болаларда - 20%, 12 ёшдан катта болаларда - 70%.  Ёшга нисбатан касалликни « чўққиси»(пик)»: 5 – 6 ёш, 9 – 11 ёшга тўгри келади

БОЛАЛАРДА ОВҚАТ ҲАЗМ ҚИЛИШ ТИЗИМИНИНГ КАСАЛЛИКЛАРИНИ СТРУКТУРАСИ. Органик касалликлар Учраш сони (%) Сурункали гастрит ва гастродуоденит 40 - 60 Холепатия ва ўт тош касаллиги 25 Ичак касалликлари 25 – 30 Қизилўнгач касалликлари 10 – 12 Сурункали панкреатит ва панкреатопатиялар 1,5 - 2

Дискинезиялар Ўт чиқариш йўллари дискинезияси – бу ўт чиқариш йўллари мушак аппаратининг бузилиши натижасида ўнг қовурғалар ости соҳада оғриқнинг пайдо бўлиши ва ўтнинг 12 бармоқ ичагига тушишини бузилишидир. Ушбу патологиянинг 2 та тури фарқланади: гипертоник тури – бунда ўт чиқариш йўллари сфинктерларининг тонуси ошади; гипотоник (гипотоник - гипокинетик) тури – бунда ўт чиқариш йўллари тонуси ва ҳаракат фаоллиги пасайган бўлади.

Ўт чиқариш йўллари (ЎЧЙ) дискинезиясига олиб келувчи қуйидаги омиллар фарқланади: • турли келиб чиқишга эга нейроциркулятор дисфункция; • ўтказилган ўткир вирусли гепатит; • вегетатив дистонияси бор боланинг конституциявий хусусиятлари ва кам ҳаракатли турмуш тарзи; • неврозлар; • овқат аллергияси; • ошқозон-ичак йўлининг паразитлари, айниқса лямблиоз; • ҳозирда кўпроқ оилавий турмуш тарзининг хусусиятлари, шу жумладан, овқатланиш хусусиятлари билан асосланилаётган наслий мойиллик; • заҳарланишлар, экопатология, овқатланишда саноатда ишлаб чиқарилган қонсерва маҳсулотларини узоқ муддат истеъмол қилиш; • эндокрин касалликлар (семириш, тиреотоксикоз, қандли диабет) Этиологияси

Гепатоцит даражасидаги органик ўзгаришлар дискенизиянинг нафақат гипомотор, балки гипермотор шаклларида ҳам кузатилади. Бу эса нафақат жигар ичи, балки жигардан ташқари ўт йўллари, шу жумладан ўт пуфаги фаолияти бузилишига олиб келувчи ўзига хос бирламчи омиллардан бири бўлиб хисобланади. Патогенези

ЎЧЙ моторикасининг бузилишига олиб келадиган омиллар 1. Гепатоцит функционал ҳолатининг бузилиши ва шу сабабли – дисхолия (ўт таркибининг ўзгариши); 2. ЎЧЙ мушак деворининг невроген бошқаруви бузилишларининг ҳам марказий (нейроцирқўлятор дисфункция, неврозлар), ҳам периферик (интерорецепторлардан висцеро-висцерал рефлекслар тури бўйича ошқозон-ичак йўли патологиясида) генези. 3.ЎЧЙ дискинезияларига 12 бармоқ ва ингичка ичакнинг сурункали патологиясида энтерал гормонлар (холецистокинин, мотилин ) секрециясининг бузилишлари. Патогенези

ЎЧЙ Клиник кўриниши. нейроциркулятор дисфункция белгилари  тез толиқиш;  ғазабланиш;  йиғлоқлик;  жиззакилик;  бош оғриши;  юракнинг тез уриши;  кўп терлаш. шикоят: ўнг қовурғалар ости соҳаси ва эпигастрал соҳада оғриқлар

Ўнг қовурға остидаги оғриқ. Оғриқ характери. Хуружсимон Доимий симмилловчи Ўт тош касаллиги Ўт йўллари дискинезияси Холецистит Сурункали гепатит Холестаз Оғриқни кучи Жигарни фаолиятини бузилиши Ўрта кучли Кучли Бор Йўқ Холестаз Сурункали гепатитЎт тош касаллиги ХолециститДискинезия Холецистит Бор ЙўқСурункали интокцикация белгилари, қонда яллиғланиш белгилари Ўт йўллари дискнезияси

Мезонлар Дискинезия шакллари(ўт йўллари сфинктерини бузилишига кўра) Сурункали холецистит Ўт тош касаллиги Гипертоник Гипотоник 1 2 3 4 5 Анамнез Невротик реакция, эмоционал реакция, вегетатив нерв тизимини нотурғунлиги Салбий эмоция, жисмоний зуриқиш Ҳолсизлик, интоксикаци я белгилари, полигиповит аминоз Билиар тизим касалликлари ни мавжудлиги Оилавий мойиллик Хос Хос Хос Хос Касаллик қузғашини мавсумийлиги Куз – Баҳор вақтида Хос эмас Куз – Баҳор вақтида Хос эмасКИЁСИЙ ТАШХИС

Оғриқ синдроми Доимий оғриқ Хос эмас хос хос хос Пархез бузилиши билан боғлиқлиги Совуқ таом истеъмол қилгандан 30- 40 мин ўтиб Асосан ёғли овқат қабул қилгандан 1 – 1,5 соат ўтиб Асосан ёғли ва қовурилган овқат истеъмол қилгандан сўнг 1,5 – 2 соат утиб Овқат истеъмол қилган заҳоти Хуружсимон оғриқ хос Хос эмас хос Касаллик қўзғаш даврида хос Оғриқни ўнг қовурға остида локализацияси хос хос хос Хос Симилловчи тўмтоқ оғриқ Хос эмас хос хос Хос эмас Иррадиация Хос эмас Хос эмас Ўнг елка ва куракка Хос Оғриқ синдромини давомийлиги Қисқа вақтли Узоқ муддатли 1 – 5 кунли хуружсимон, 2 – 3 хафта тумтоқ 1 неча минутдан 2 – 3 соатгача

Тери ўзгаришсиз ўзгаришсиз Рангпар, қуруқ Баъзан қисқа муд- датли сариқлик Тил қопланмаган қопланмаган Оқ караш билан қопланган Касаллик қузғаш даврида қопланган Мускул таранглиги Хос эмас Хос эмас хос хос Ўнг қовурға равоғи ости паль- пациясида оғриқ хос хос хос хос Қорин шиши Хос эмас хос хос Хос эмас Ўт пуфаги симптомлари Яққол эмас Яққол эмас мусбат Ўткир даврида мусбат Жигар катталашуви Хос эмас баъзан 1,5 – 2 см, баъзан қовурға равоғи- дан 3–4см пастда Интоксикация Мавжуд эмас Мавжуд эмас Яққол Яққол

Тери ўзгаришсиз ўзгаришсиз Рангпар, қуруқ Баъзан қисқа муд- датли сариқлик Тил қопланмаган қопланмаган Оқ караш билан қопланган Касаллик қузғаш даврида қопланган Мускул таранглиги Хос эмас Хос эмас хос хос Ўнг қовурға равоғи ости паль- пациясида оғриқ хос хос хос хос Қорин шиши Хос эмас хос хос Хос эмас Ўт пуфаги симптомлари Яққол эмас Яққол эмас мусбат Ўткир даврида мусбат Жигар катталашуви Хос эмас баъзан 1,5 – 2 см, баъзан қовурға равоғи- дан 3–4см пастда Интоксикация Мавжуд эмас Мавжуд эмас Яққол Яққол

Периферик қон ўзгаришсиз ўзгаришсиз Лейкоцитоз, ЭЧТ ни ошиши, чапга силжиш, анемия Лейкоцитоз, нейтрофилёз, чапга силжиш, ЭЧТ ошиши Қон биохимияси ўзгаришсиз Ишқорий фосфотазани бироз ошиши Трансаминазалар, ишқорий фосфата- за, билирубин, β- липопротеидларнин г ошиши Билирубин, холестерин ва ўт кислотала- рини ошиши Сафро биохимияси Гистидаза, уролипаза фаоллигини пасайи- ши, лизоцим ва ишқо- рий фосфатаза курсат- кичлари меъёрида Гистидаза, уроли- паза фаоллигини пасайиши, ишқо- рий фосфатазани ортиши, лизоцим пасайиши ишқорий фосфата- зани яққол ортиши ва лизоцимни пасайиши Дуоденал зондлаш натижалари. Одди сфинктери ёпилиши 6 мин дан купроқ муддатга оши- ши, В порция ҳажми- ни ва ўт пуфаги саф- росини ажралишини камайиши. Одди сфинктери ёпилиш фазасини қисқариши, реф- лектор даврини узайиши сафро ажралиш тезли- гини пасайиши Дискинезия турига боғлиқ ҳолда мото- рика бузилиши. Чўкмада шиллиқ, қум, кристалл В – порцияда – майда тошлар, қум, кристалл

Холецис- тография Ут пуффаги овал шаклида, сафро хайдовчи нонуш- тадан сунг ½ дан купга қискариши. Ут пуффаги нокси- мон, катталашган, кискариши 1/2дан кам. Кискариш дискине- зияни турига боглик, концентрацион функциясини бузилиши. Конкремент- лар кўриниши. Жигар ва ўт пуфаги- ни УТТ Ўт пуффагини са- фро хайдовчи но- нуштадан сунг ½ дан кўпга киска- риши. Кискаришни кес- кин равишда паса- йиши ёки кискар- маслиги, деворла- рини зичлашиши, ораликда шиллик аникланиши. Ўт пуффакни кине- тикасини бузилиши, деворларини зичла- шиши ва калинла- шиши,ораликда шиллик, кум, чўкма. Конкрементл ар куриниши, эхоструктура- си узига хос акустик йу- лак сифатида

ОҒРИҚ СИНДРОМИ  Қоринда оғриқ билан кечувчи касалликлар: гастродуоденит, гастрит, ўт йўллари дискинезиялари, гепатит, холецистит, яра касаллиги, гастроэнтерит, панкреатит, аппендицит, перитонит, инвагинация, гижжа касалликлари, колит, дизентерия;  Абдоминал синдроми қуйидаги касалликларга хос: грипп, зотилжам, ангина, ревматизм, капиллляро токсикоз, паротит, қизамиқ, скарлатина, сийдик йўллари тош касалликлари, диафрагма ости абсцесси, эпилепсия.

ЎНГ ҚОВУРҒА ОСТИДАГИ УТКИР ОҒРИҚЛАРНИ ҚИЁСИЙ ТАШХИСИ .  Ўткир холецистит: ўнг қовурға остида оғриқ ва мушак химояси, ўт пуфак нуқталарида оғриқ. Қонда ва пешобда амилазанинг қисқа вақт ошиши, коллапс йўқ.  Ярани тешилиши: Олд қорин деворида мушак таранглиги, дефанс биринчи соатларда, брадикардия, жигар тўмтоқлигини йўқолиши, гиперферментемия ва гиперферментурияни йўқлиги.  Панкреатит: Тўхтовсиз қусиш, токсикоз, эксикоз, коллапс ҳолати, қонда ва пешобда амилазани ошиши.  Буйрак коликаси: Бел соҳасида ва биқинда хуружсимон оғриқ, пастга иррадиация билан, наслий анамнезида – моддалар алмашинувини бузилиши.  Ичак буралиши: Хуружсимон оғриқ, перистальтикани кучайиши, ичакни локал шиши, плеск шовқини, рентгеноскопияда ичак петляларида суюқликни горизонтал жойлашиши, гиперферментемия ва гиперферментурия йўқлиги.  Озиқ овқат токсико инфекцияси: анамнезда шубҳали овқат истеъмол қилиши, уткир гастроэнтерит белгилари, бошқа оила аъзоларида ҳам шу белгиларини бўлиши. Оғриқ бутун қоринга тарқалиши, ферментлар меъёрида.  Яра колити: Рецидивланувчи хуружсимон оғриқ, ахлатида қон, тенезмалар, артрит, артралгия.

БОШҚА КАСАЛЛИКЛАРДА УЧРАЙДИГАН АБДОМИНАЛ СИНДРОМИ  Ўткир зотилжам: қоринда оғриқ, қоринни олди деворини мушакларини таранглашиши, йутал, хансираш, ўпкада хириллашлар.  Шенлейн – Генох касаллиги: қоринда кучли хуружсимон оғриқ, геморрагик тош МА лар, қоринни олди деворини мушакларини таранглашиши, ахлатида қон, қон билан қусиш.  Эпилепсия: ичак коликалари, анамнезда вақти – вақти билан хушидан кетиш, эпилептик талвасалар.  Эмоционал стресс: анамнезда – конфликт вазиятлар. Оғриқ бутун қоринда, тахлилларда ва ички аъзоларда ўзгариш йўқ.  Муковисцидоз: қоринда қайталанувчи оғриқлар, аниқ жойлашмаган, пальпацияда ичакда қаттиқ ахлат массалари, мальабсорбция белгилари.

ДАВОЛАШ УСУЛЛАРИ  Ўткир даврда шифохонага ётқизиш;  Кучли оғриқда ётоқ режим ва кескин равишда жисмоний зуриқишни камайтириш;  Рухий хотиржамликни таъминлаш;  Пархез – Певзнер буйича 5-стол (ёғли, ковурилган овқатларни, зираворларни, газланган сувларни ман этиш);  Оғриққа қарши - но-шпа, папаверин, баралгин, анальгин, новокаин билан электрофорез;  Дискинезияни гипотоник турида нейротроп стимуляторлар: элеутерококк, пантокрин дамламаси; церукал, допракин, риабал, минерал сувлар, 10% сорбит, сабзи шарбати билан тюбаж, физиотерапия (фарадизация, гальванизация, диадинамотерапия)  Дискинезияни гипертоник турида седатив даво: пустырник, валериана дамламаси; магний сульфат, папаверин билан электрофорез, маккажухори попугининг дамламаси ва минерал суви билан тюбаж;  Яллиғланиш жараёнига қарши антибиотиклар, метронидозол, нитрофуран дори воситалари.

СУРУНКАЛИ ХОЛЕЦИСТИТЛАР ВА ХОЛАНГИТЛАР Ўт қопи деворларини сурункали яллиғланиши бўлиб, ўт йўлларини моторик фаолиятини бузилиши ва сафрони хусусиятларини физик- кимёвий ўзгаришидир

ЭТИОЛОГИЯ: 1. Бактериал инфекция:  Ичак таёқчаси  энтерококк  протей  Замбуруғлар  гепатит В,С ни вируслари  Лямблиялар 2. Дуоденал рефлюкс. 3. Аллергия. 4. Сурункали яллиғланиш касалликлари  гепатит  цирроз  панкреатит  энтероколит

КЛАССИФИКАЦИЯ: 1. Этиологияси бўйича:  бактериал  паразитар 2. Кечиши бўйича:  узликсиз  рецидивланувчи 3. Касалликни даври бўйича:  зўрайиш  ремиссия 4. Оғирлик даражаси бўйича: - енгил – йилига 1-2 марта - Ўрта оғир - йилига 5-6 марта - оғир – ойига 1-2 марта 5. Ўт қопи фаолиятининг холати бўйича:  гипомотор дискенезия  гипермотор дискенезия

ХОЛЕЦИСТИТ НИ ЗЎРАЙИШИ (ЎТКИР ХОЛЕЦИСТИТ) Катарал холецистит – шиллиқ ости ва шиллиқ қаватни яллиғланиши. Флегмонозли – деворини барча қаватларини инфильтрацияли йирингли яллиғланиши. Гангренозли – ўт қопи деворини қисман, тотал некрози. Ўт қопини эмпиемаси – ўт қопида йирингни тўплпниши. Ўт қопини эмфизематоз холецистити – ўт қопида газларни тўпланиши).

КЛИНИКА:  Оёқларини қорнига йиғиб , мажбурий холат ёнбошда.  Ўнг қовурға тагида оғриқ:  Аччиқ, ёғли, қовурилган овқатдан кейин  белга, ўнг елкага, куракка иррадиацияланувчи  Давомийлиги бир неча соат  Диспептик синдром:  Овқат ва хаво билан кекириш  Оғиз қуриши ва тахир бўлиши  Оғиздан эрталаб темир таъмини келиши  Кўнгил айнаш, жиғилдон ачиш, сафроли қайт қилиш.

Ўт қопининг мусбат симптомлари:  Кера – пальпация пайтида ўт қопида оғриқ кузатилиши.  Мерфи - ўт қопи нуқтасига бармоқларни чуқур ботирганда оғриқни кузатилиши  Ортнера - Ўнг қовурға ёйи бўйича тегилганда оғриқни кузатилиши  Мюсси – Ўнг томонда френикус- симптом).  Боткина- юрак сохасида симилловчи (иррадиацияси) оғриқ кузатилади.

QO'SHIMCHA TADQIQOTLAR : 1. O't pufagining ultratovush tekshiruvi:  devorning qalinlashishi  o'lchamning o'zgarishi  Deformatsiya  diskinezi belgilari

2. Дуоденальное зонд қуйиш:  А – дуоденал  Б – пуфакчалар (шилимшиқ, лойқа, кўп миқдорда лейкоцитлар)  С – жигар элементлари 3.Рентгенография :  Деформация аниқланади  Бўшатилиши бузилади  Формаси ўзгаради

Порция А . Выделяется из зонда после попадания оливы в кишку. Для анализа — берут пробирку с самым прозрачным содержимым. Для сбора порции B вводят один из раздражителей, после чего закрывают зонд на 5—10 минут, после чего выделяется тёмно- оливковая жёлчь — концентрированное содержимое жёлчного пузыря. Если этого не происходит, то через 15—20 минут повторяют введение раздражителя. Порция C — выделяется после полного опорожнения желчного пузыря. Жидкость прозрачная, без примесей — это смесь желчи из внутрипечёночных желчных путей и кишечного сока . После получения порции C зонд извлекают. В случае, если пробу С взять не удалось, пациенту делают разовое промывание фурацилином или ромашкой, после чего зонд извлекают и обычно предлагают назначить повторный сеанс.

4. ОАК: умеренный лейкоцитоз  увел. СОЭ 5. Биохимия:  повышение холестерина  диспротеинемия  повышение кол-ва сиаловых к-т 6. Капрограмма.

АСОРАТЛАРИ:  Перихолецистит  Холангит  Ўт қопи истисқоси  Ўт қопи эмпиемаси  Тош ҳосил бўлиши

ДАВОЛАШ 1.Диетотерапия:  Суткасига 5 – 6 марта, оз-оздан, тез-тез овқат тановул этиш керак ; МУМКИН ЭМАС !!!:  Ловия ва бошқа дуккаклилар , шовул, исмалоқ, шунингдек қўзиқорин. Ҳамроҳ гастрит ёки дуоденит бўлса, пиёз, саримсоқ пиёз, редиска (буларнинг таркибидаги эфир мойлари ошқозон ва 12 бармоқли ичак шиллиқ қаватларини таъсирлайди) • ёғли мол, чўчқа , қўй , ғоз ва ўрдак гўштлари; • дудланган маҳсулотлар , тузламалар, балиқнинг ёғли турлари, мия, буйрак, жигар, ҳайвон ёғлари (сариёғдан ташқари); • шоколад, какао, оширма ҳамир ; • консерваланган маҳсулотлар; • узоқ вақт қайнаган гўшт, балиқ, қўзиқорин бульонлари, зираворлар.

Овқат рационида МУМКИН !!!:  Ўсимлик ёғлари ( зайтун , писта, жўҳори). У шбу ёғларни кўп бўлмаган миқдорда сабзавотли салатларга қўшиб истеъмол қилган афзалроқ. Ўсимлик ёғлари холестерин миқдорини камайтиради ва ўт қопида тош ҳосил бўлишини олдини олади.  Мевалар ва сабзавотлар ( олма , қовун, тарвуз, помидор, сабзи, лавлагилар) – ўзида кўп миқдорда, ҳазм қилишни яҳшиловчи ва организмдан ортиқча холестерин чиқарувчи, клетчатка сақлайди . Суткасига 400г гача!!!  II нав ундан қилинган нон ва бўтқалар – ўт қопи мушаклари таранглигини камайтиради ва ўт суюқлиги ажралишини нормаллаштиради.

2. Оғриқ синдромини бартараф этиш: беморларга Но-Шпа, айрим ҳолларда, оғриқ қолдиришга Баралгин қўлланилади. 3. Сурункали холециститда инфекцияга қарши + дезинтоксикацион терапия: Сафродаги концентрацияси қондагига нисбатан юқори антибактериал препаратлар (аминопенициллинлар, макролидлар, цефалоспоринлар III авлоди, фторхинолонлар, имидазол унумлари), 10-12 кундан узоқ бўлмаган вақт мобайнида биопрепаратлар билан бирга қўлланилади. Антибиотиклар кўтара олмаслик ҳолати кузатилганда сульфаниламид препаратларнинг (ко- тримоксазол) 5 кундан узоқ булмаган қисқа курс давоси, шунингдек нитрофуран препаратлар (фуразолидон) буюрилиши керак . Дезинтоксикацион терапия мақсадида натрий хлорид изотоник эритмаси, ишқорий минерал сувлар, наъматак дамламаси сурункали холециститнинг хуруж даврида қўлланилади. 4. С урункали холециститда қайт қилиш ва кўнгил айнишини бартараф этиш: қайт қилишга қарши дори воситалари тавсия этилади: Церукал, Мотилиум ,Риабал

5. Сафро ҳайдовчи воситалар : Холеретиклар – жигар ҳужайраларида сафро ишлаб чиқарилишини фаоллайди , сафро ишлаб чиқариш функцияси пасайганда самарали (сурункали гепатит, жигар циррози) АЛЛОХОЛ, ХОЛЭНЗИМ, НИКОДИН. Холекинетиклар – ўт қопи ва ўт йўллари моторикасини кучайтириш орқали сафро ажралишини стимуллайди, ўт қопи тонуси пасайганда қўлланилади: МАГНИЙ СУЛЬФАТ, СОРБИТ, МАННИТ, ўсимлик ёғлари Ўсимликлардан тайёрланган сафро ҳайдовчи воситалар - ХОЛОСАС, ХОФИТОЛ, ХОЛАГОЛ, ЭКСТРАКТ АРТИШОКА, РАСТОРОПША ПЯТНИСТАЯ. Булар холеретик ва холекинетик ҳусусиятга эга.

ХОЛАНГИТ  Холангит – ўт йўлларининг яллиғланишли касаллиги.  ХКТ-10 даги коди: К83.0 Холангит  Холангитлар, инфекцион омиллар чақирган ва асептик холангит турларига бўлинади.

 Инфекцион омиллар билан чақирилган холангитлар - ўт йўллари ўтувчанлиги бузилиши ва сафрога инфекция тушиши натижасида келиб чиқувчи ўт йўлларининг носпецифик яллиғланишли шикастланиши.  Эпидемиология. Болалар холангит билан кам ҳолларда касалланади.  14 ёшгача болалар ўртасида 100 мингтага 150 та, 15-17 ёшли ўсмирлар орасида эса – 100 мингтага 220 та тўғри келади.

КЛАССИФИКАЦИЯСИ  Инфекцион омиллар билан чақирилган холангитлар қуйидаги гуруҳларга бўлинади:  • ўткир обструктив холангит;  • рецидивланувчи холангит;  • сурункали бактериал/паразитар, иккиламчи склерозланувчи холангит.  Этиологияси. Е. coli (50-60%), Klebsiella spp. (8- 20%), Proteus, Enterobacter spp. (2-5%); Streptococcus, Enterococcus spp. - 2-30%; Clostridium spp. (до 20%), цитомегаловирус, Cryptosporidium, Klebsiella pneumoniae

ПАТОГЕНЕЗ.  Асосини 2 та омил ташкил этади: сафро димланиши ва унинг бактериал инфекцияланишга мойиллиги.  Сафро димланиши ўт йўллари обструкциясида юзага келади. Ўт йўллари обструкцияси сабаблари: • ўт йўллари ва холедохдан ўтувчанликнинг туғма бузилишлари; • жигар ичи тошлари ҳосил бўлиши; • паразитозлар (аскаридоз, фасциолез, описторхоз, эхинококкоз); • холедохолитиаздаги конкремент; • ўсмалар (меъда ости бези, 12 бармоқли ичак ампуласи, умумий ўт йўли, метастатик); • операциядан кейин ўт йўллари стриктураси; • жароҳатдан кейин қон қуюлишида. • 12 бармоқли ичак касалликлари; • меъда ости бези касалликлари; • холедох кистаси; • Одди сфинктери дискинезияси.

 Сафронинг ингичка ичакка ўтиши ўткинчи ёки доимий бузилиш сабаблари:  • 12б/и касалликлари;  • Ошқозон ости бези касалликлари;  • холедох кисталари;  • Одди сфинктери дискинезияси .  • Димланган сафро қуюқлашади, сладж хосил қилади, бактериоцид хусусиятлари пасайиб инфекцияланишга мойил.  Сафрони инфицирланишига туртки:  • 12б/и рефлюкси;  • ўткир ва сурункали холецистит;  • септицемия;  • Контраст моддалар билан рентгенологик текширувлар;

КЛИНИК КЎРИНИШИ  Ўткир обструктив холангит ( Рейнольдса пентадаси деб аталади) қуйидагиларни қамраб олади : холсизлик , сариқлик, оғриқ, хуши хралашган, артериал гипотензия. Жигар ва буйрак етишмовчилиги, тромбоцитопения.  Ўткир ривожланган обструкцияда қон зардобида трансаминазалар фаоллиги ошиши Фатеров сўрғичи ампуласи сохасида обструкция бўлганда, ўткир билиар панкреатит клиникаси кузатилиши мумкин  Рецидивланувчи холангит . (бошқа номи - ≪перемежающаяся билиар Шарко лихорадкаси ≫) оғриқни, сариқликни, иситмани ўз ичига олади, қориннинг юқори ўнг квадратида ва эпигастрийдаги оғриқлар баъзида ўт коликаси типида кечади. Сафро аралаш қайд қилиш, турли даражада намоён бўлган тез ривожланувчи механик сариқлик, баъзида терида қичиш пайдо бўлади. Интокцикация белгилари кучайиб борганлиги сабабли бошқа органлар функциясини бузилишига хаттоки септик шок холатига хам олиб келиши мумкин.

СУРУНКАЛИ ХОЛАНГИТНИ КЛИНИКАСИ  қовуқ ўнг қовурға ости сохаси пальпациясида оғриқ кучсиз ёки йўқ, холсизлик, иситма, совуқ қотиш, баъзида тери қичиши кузатилади. Жигар катталашган, қаттиқлашган ва оғриқли. Бармоқларнинг дистал фалангаларининг йўғонлашиши, тирноқларнинг соат ойнаси кўринишида ўзгариши, кафтларнинг қизариши кузатилади. Баъзида талоқнинг катталашиши ва панкреатит кузатилади. Якуний натижада иккиламчи билиар циррози ривожланади.

СЕПТИК КОМПОНЕНТЛИ УЗОҚ КЕЧУВЧИ ХОЛАНГИТ  Қўзғатувчиси яшил стрептококк. Касаллик бактеремия, буйракларни зарарланиши билан оғир кечади ва ўткир ости бактериал эндокардитни эслатади.  Асоратлар: • йирингли холецистит, ўт қопи эмпиемаси, йирингли пилефлебит; жигар абсцесси ва диафрагма ости абсцесси; ўнг томонлама плеврит ва ўпка абсцесси; перикардит, перитонит, панкреатит; сепсис; жигарнинг токсик дистрофияси ва гепаторенал синдром.  Холангит узоқ давом этганда ўт йўли склерозланиб, иккиламчи билиар жигар циррози ривожланади.

ЛАБОРАТОР ТАШХИС  Асосий текшириш усуллари: умумий ( лейкоцитоз лейкоцитар формуласини чапга силжиши, ЭЧТ ошиши)  Биохимик тахлили (Ишқорийфосфатаза фаоллигини ошиши жуда хос кўрсаткич, АсАТ, АлАТ, нинг фаоллиги ўртача ошиши, гипербилирубинемия, - диспротеинемия, фибриногенни, сиал кислоталарни ошиши); Конни микрофлорага экмаси ва антибиотикларга сезгирлигини аниқлаш  Қўшимча текширишлар – қон зардобида гепатит вируси маркерлари, панкреатик ферментлар, (амилазы, липазы, трипсина), азотемии, онкомаркерлар, иммунн комплекслар ва иммуноглобулинларни текшириш.

ИНСТРУМЕНТАЛ ТЕКШИРУВ УСУЛЛАРИ.  Асоси: УТТ билиар гипертензия белгилари.  - жигар ичи ва ташқи ўт йўлларини кенгайиши, касаллик белгилари (ўт тош касаллиги ).  Холангитга шубха бўлганда ЭРХПГ ўтқазиш. Рентгенологик текшириш.  Холангиография қилинаётганда бактериал экма учун сафро олиниб, антибиотикка сезгирлиги аниқланади  Билиар гипертензиясини аниқлашда энг самарали усул бу жигарни КТ қилиш

 Номедикаментоз даво: ўткир даврида ётоқ режим , очлик, сюқлик ( ширин чой , минерал сув), пархез стол № 5а кейин №5.  Медикаментоз даво: инфекцион этиологияли холангит антибиотикотерапии.  Холангитни оғир шаклида антибиотиклар комбинация қилинади  Антибиотикларга резистентлик бўлса карбапенем грухи ишлатилади.

ЎТ ҚОПИ ТОШ КАСАЛЛИГИ - Гепатобилиар тизимни модда алмашинув касаллиги бўлиб, ўт пуфагида, умумий ўт йўлларида, жигар ўт йўлларида тошнинг пайдо бўлиши билан характерланади

КАСАЛЛИКНИНГ РИВОЖЛАНИШИГА САБАБЧИ ФАКТОРЛАР:  Сурункалихолецистит  Холангит  Умумий ўт йўлларини яллиғланиши  метаболизминг бузилиши: билирубинни, холестеринни  Генетик фактор  Озиқланишни бузилиши (холестеринга бой ёғли овқат, рафинирланган углеводларни истеъмол қилиш)  Гиповитаминоз А  Хомиладордик  Семизлик  Вирусли гепатит  Қандли диабет

ЎТ ҚОПИ ТОШ КАСАЛЛИГИНИ ПАТОГЕНЕЗИ Метаболик ёки Эндокринологик ўзгаришлар асосида Жигар дан холестеринларни кўпайиши Гепатоцитлар томонидан кам ишлаб чиқи ши хисобига , ўт кислоталар миқдорини камайиши. Энтерогепатик циркуляцияни бузилиши холат-холестерин Коэффициентини камайиши Ўтнинг литогенлик хусусиятини ошиши холестеринли тошларни хосил бўлиши

ЎТ-ТОШ КАСАЛЛИГИ ПАТОГЕНЕЗИ Жигар ва ўт йўлларида холестатик жараёнлар Ўт суюқлигида тўғри билирубин тўпланиши Эритроцитлар гемолизи Накопление Меди и Fe Образование прочных соединений с солями Mg, Zn, Fe чўкмага тушади Эримайдиган тузлар – билирубинатлар ҳосил бўлиши Пигмент тошлар шаклланиши

ПИГМЕНТЛИ ТОШЛАРНИ КЎРИНИШИ Пигментли тошлар қора тошлар Жигар ранг тошлар Ўт қопидаги тошлар билирубинат ва кальцийдан иборат Ўт йўлларидаги тошлар билирубинат ва холестериндан иборат Ичак анаэроб микроблари билан иккиламчи инфекцияланиш фонида. Ичак микроэкологиясининг, айниқса клостридийларнинг хаддан ташқари Кўп ўсиши туфайли, бузилишлари Томир ичи гемолизи: жигар циррози гемолитик сариқлик ТЮП туфайли ўт кислоталари тузларининг гепатоцитлар томонидан сўрилиш босқичида ўт кислоталарининг энтерогепатик циркуляциясининг бузилиши.

КЛАССИФИКАЦИЯ (1) 1- босқич – бошланғич , ёки тош хосил бўлиш олди холати:  Қуюқ ногомоген сафро;  Билиар сладжини микролитлар билан шакилланиши  Қуюқ замазкасимон сафрони микролитлар билан бирга келиши 2- босқич – Ўт тошларини шакилланиши 3- босқич –сурункали рецидивланувчи калькулез холецистит 4 - босқич асоратлар.

КЛАССИФИКАЦИЯ (2)  Локализациясига кўра : ўт қопи, умумий ўт йўли, жигар йўли;  Конкрементлар сонига кўра : битта, кўп;  Таркибига кўра: холестеринли, пигментли, аралаш;  Клиник кечишига кўра : латент (симптомсиз), клиник симптомлар билан –оғриқли шакли, типик ўтли колика билан; диспептикя шакли, бошқа касалликлар ниқоби остида.

КЛАССИФИКАЦИЯ: (3) 1. Ўт-тош касаллиги (холестаз) 2. Ўт қопи тоши ўткир холецистит билан бирга 3. Ўт қопи тоши холециститсиз 4. Ўт йўллари тоши холангит билан бирга 5. Ўт йўллари тоши холецистит билан бирга

ЎТ-ТОШ ШАКЛЛАРИ: 1. Гомоген:  холестеринли  Билирубинли  Охакли 2.Аралаш: холестерин +ўт пигменти + кальций тузлари 3.Мураккаб: холестеринли ядро + кальцийлик қобиқ + холестерин ва билирубин

Шакллари:  Диспептик:  Ҳаво билан кекириш  Ўнг қовурға ости ва эпигастрал соҳада оғирлик ҳисси.  Норегуляр нажас  Жиғилдон қайнаши ва қорин дам бўлиши  Оғизга аччиқ таъм келиши

Торпидсимон оғриқ:  Эпигастрий ва ўнг қовурға ости соҳасида тўмтоқ симилловчи оғриқлар пархез бузилганда, жисмоний зўриқиш, стрессларда кучаяди.  Оғриқ ўнг куракка, елкага, ўмровга, бўйиннинг ўнг ярмига иррадиацияланади .

 Хуружсимон оғриқ (ўт санчиғи):  Тўсатдан оғриқ хуружи  Санчувчи, кесувчи характерли  Ўт қопи ва эпигастрий соҳасида оғриқлар  Оғриқ иррадиацияси  Кўнгил айниши, қайт қилиш, оғиз қуриши ва аччиқ таъм келиши

ЁШГА КЎРА КЛИНИК КЎРИНИШИ ЯТЧ ва и 3 ёшгача болалар 4 -7 ёш 8 – 11 ёш 12 – 18 ёш УТТ тасодифан аниқланади, Кўпинча холестеринли ва аралаш тошлар аниқланади. Киндик атрофида ёки бутун қорин бўйлаб оғриқ. Атопик дерматит шаклидаги тери ўзгаришлари. Пигмент ёки аралаш конкрементлар. УТТ да майда тошлар, билиар сладж. Симптомсиз тош ташувчилик устун туради. Эпигастрий ва пилородуоденал соҳада оғриқ. ОИТ бошқа касалликлари ниқоби остида кечади. Катталарга хос типик кўриниш. Холестеринли ва аралаш тошлар. Кўпинча қалқонсимон без патологияси, гепатомегалия, меъда ости бези патологияси, эпизодик артериал гипертензия бирга келади.

 Объектив:  Ксантелазмалар – липидли сарғимтир доғлар  Склералар ва терининг субиктериклиги  Қориннинг бироз дам бўлиши  Ўнг қовурға ости соҳасида оғриқ

 Ўнг қовурға ости соҳаси корин девори мускуллари таранглашиши  Мусбат Ортнер, Мюсси, Кера, Мерфи симптомлари  Қуруқ ва карашли тил  Ҳансираш, цианоз, тахикардия, артериал гипертензия  «мармарсимон» тери

ДИАГНОСТИКА  Анамнезида наслий мойиллик борлиги  Қариндошларида сурункали анемия, тери иктериклиги борлиги  Склералар иктериклиги  Ортиқча вазнлик  Қалқонсимон безнинг катталашуви  Пальпацияда эпигастрий, ўнг қовурға ости соҳасида оғриқ, мусбат ўт қопи симптомларини болаларда ўсмир ва ўрта мактаб ёши даврида аниқлаш мумкин.

ЛАБОРАТОР ДИАГНОСТИКА  Ўт-тош касаллигига хос типик лаборатор маркерлар йўқ.  Холестаз маркерларини аниқлаш шарт (билирубин ва унинг фракциялари, ГГТ,, липидограмма, қон ва сийдикда меъда ости бези ферментлари).  Тиреоид гормонлар ва ТТГ миқдорини аниқлаш  Мальабсорбция, рецидивланувчи диарея, стеаторея, респиратор белгилари кузатилганда, целиакия, муковисцидоз каби касалликларни инкор этиш керак.

ИНСТРУМЕНТАЛ ДИАГНОСТИКА (1)  Трансабдоминал УТТ орқали конкременлар сони, ҳаракатчанлиги, локализацияси, ўт йўллари диаметри, ошқозон ости бези ҳолатини аниқланади.  Акустик зичлик даражасига қараб конкрементнинг кимёвий таркибини таҳмин қилиш мумкин.  Юмшоқ холестеринли тошлар акустик соя деярли бермайди  Таркибида кальций сақловчи тошлар яққол акускустик сигнал йўлагига эга бўлади.  УТТ ёрдамида конкрементлардан ташқари, ўт қопи аномалиялари ва полипи, шунингдек, холецистит ва холестероз белгиларини ҳам аниқлаш мумкин.

ИНСТРУМЕНТАЛ ДИАГНОСТИКА (2)  Билиар сладж синдроми – Ўт-тош касаллигининг 1-босқичи - УТТ да аниқланган ўт суюқлигининг барча ногомоген кўринишлари (чўкма, қуйқа, лахта, қаватли сафро, гиперэхоген сафро)  Билиар сладж синдромини учраши УТТ дан ўтган беморларнинг 41 – 67% ни ташкил этади.  Ўт қопининг ҳаракат активлиги ўт ҳайдовчи нонушта билан эхохолецистография қилиш орқали аниқланади.  Қорин бўшлиғи обзор рентгенографияси – ўнг қовурға ости соҳасида рентгенконтрас конкрементларни аниқлаш учун қўлланилади.  ЭГДС – ёндош гастродуоденал соҳа патологисини аниқлаш, дуоденал сўрғич ҳолатини баҳолаш, сафро ажралишини аниқлаш учун қўлланилади.  ЭРХПГ – жигар ичи ва ўт йўлларини кўриш имконини беради, ўт қопи ва ўт йўллари аномалияларини аниқлаш учун қўлланилади.  МР-холангиография – ноинвазив усул бўлиб, жигар ичи ва ўт йўллари ҳолатини баҳолаш, чиқарув йўлларидаги конкрементларни ва ўт йўллари аномалиялари аниқлаш, шунингдек, чиқарув йўллари ҳосиларини фарқлаш имконини беради.

ДИФФЕРЕНЦИАЛ ДИАГНОСТИКА  Эзофагогастродуоденал соҳа сурункали патологияси билан  Сурункали панкреатит  Сурункали 12 бармоқли ичак тутилиши  Ўт-тош касаллигининг оғриқли шаклини ўткир хирургик патологиядан фарқлаш керак, яъни:  ўткир аппендицит, диафрагма қизилўнгач тирқишига сиқилган чурраси, бўшлиқли аъзолар перфорацияси, ичак тутилишининг ҳар хил турлари, гинекологик касалликлар

ДАВОЛАШ  Стол №5, овқат 5-6 маҳал оз-оздан истеъмол қилиш  спазмолитиклар билан электрофорез  Минерал сувлар «Есентуки» « Омонхона» 3мл/кг овқатдан 30 мин олдин ичиш.  Спазмолитиклар  Ич қотишини бартараф этувчи воситалар.  Кўрсатмага кўра панкреатик ферментлар  Ўт қопида яллиғланиш бўлганида антибактериал терапия зарур.  Билиар сладж босқичида енгил холеретик , спазмолитик ва гепатопротектор таъсирга эга воситалар қўллаш масадга мувофиқ.

ДАВОЛАШ  Билиар сладж босқичида УДХК қўллаш мақсадга мувофиқ  УДХК, спазмолитиклар ва ўт ҳайдовчи препаратларни ўз вақтида қўллаш 70% ортиқ ҳолларда сладжни бутунлай йўқолишига олиб келади.  Литолитик терапия, шаклланган конкрементлар босқичида, 22-25% дан ортиқ бўлмаган натижа беради.  УДХК билан даволаш давомийлиги 6-24 ойни ташкил этади; - Жигар ферментлари активлиги ҳар 4 ҳафтада, сўнг ҳар 3 ойда текшириб турилади. УТТ ҳар 6 ойда ўтказилади. • Дозалаш тартибига кўра суткасига 10-15мг/кг ухлашдан олдин ичишга буюрилади. • Агар 12 ойдан кейин конкрементлар ҳажми кичраймаса, препарат қабул қилиш тўхтатилади. • БЖССТ тавсиясига кўра, ўт-тош касаллиги бўлган беморларда канцерогенез профилактикаси сифатида, УДХК препаратларини умри мобайнида қабул қилиши керак.

ДАВОЛАШ  Даво услуби боланинг ёшига қараб танланади  3 ёшгача педиатр ва хирург назорати остида литолитик терапия, қоринда қайталанувчи оғриқлар бўлса, хирургик даво ўтказилади.  4 ёшдан 12 ёшгача бўлган давр режали оператив даво учун оптимал вақт ҳисобланади.  12 – 15 ёшда хирургик даво фақатгина шошилинч кўрсатмалар бўлганда ўтказилади.

O'xshashlar

Таянч-харакат тизими касалликларининг нур ташхиси

Упка касалликларининг нур ташхиси

Буйрак ва сийдик йуллари касалликларининг нур ташхиси

Болаларда юрак қон – томир аъзолари тизими

Нур ташхиси усуллари