Antitelolar haqida ta’limot - Tibbiyot - Slaydlar

Antitelolar haqida ta’limot

Yuklangan vaqt:

18.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

17.705078125 KB

Ko'chirib olish

Antitelolar haqida ta’limot Reja: 1. Antitelolar tabiati va fizik kimyoviy xususiyatlari. 2. Immunoglobulinlarning organizmning himoya reaksiyalaridagi funksiyasi. 3. Antitelolarining maxsusligi va geterogenligi.

1. Antitelolar maxsus oqsillar immunoglobulinlar bo‘lib hayvon organizmida antigenlar ta’sirida hosil bo‘ladi va ular bilan bog‘lanish xususiyatiga ega. Antitelolar asosan zardob oqsillarini ɤ-globulin fraksiyasi bilan bog‘langan bo‘lib, kamroq β-globulinlarda bo‘ladi. Albuminda ular uchramaydi. Immunoglobulinlar qon plazmasi oqsillarning 15-20% ini tashkil etadi. Gammaglobulinlar tarkibiga 18 xil aminokislotalar kiradi, asosiylari oksiaminakislotalar, dikarbonaminokislotalar, glutamin va aspargin aminokislotalar, tusonin, serin va valin. Aminokislotalar kuchsiz kislota va ishqorlarning qisqa muddatli ta’sirida parchalanmaydi. 60°С gacha harorat tasiriga chidamli, tripsin ta’sirida 37°С haroratda 1 xafta inaktivatsiyalanmaydi. Antitelolarning molekular og‘irligi 150-900 kDa. Antitelolarning immun himoyadagi ishtiroki organizm yoki molekulaga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir etishda, (antigen tashuvchilar) yoki qo‘shimcha effektor mexanizmlarni (komplement, fagotsitlar) jalb qilish orqali amalga oshishi mumkin. Maxsus immunoglobulinlar ishlab chiqarish xususiyati nafaqat sut emizuvchilar uchun xos emas. Barcha o‘rganilgan umurtqalilarda hech bo‘lmasa immunoglobulinlarning ikkita IgM va IgG sinflari topilgan. Parrandalar antitelo xosil qilishda o‘ta faoldirlar. Reptiliyalar va baliqlarda yuborilgan antigenga qarshi antitelo hosil qilish kuchsiz rivojlangan. Emlangan hayvonlarning antitelo saqlovchi zardoblari immun zardob yoki antizardob nomini olgan. Gumoral immunitet orttirilgan immunitetning shakllaridan biridir. U organizmning infeksiyaga qarshi himoyasida muxim o‘rin tutadi xamda yot modda (antigen)ga qarshi ishlab chiqarilgan antitelolar tomonidan

amalga oshadi. Patogen organizmlar organizmdan hujayradan tashqarida ko‘payishi natijasida qo‘shimcha gumoral immunitetni belgilab beradi deb hisoblanadi. 2. Immunoglobulinlarning organizmining himoya reaksiyasidagi funksiyalari quyidagilar: 1). Antigenlarning ichki muhitdagi va shilliq pardalar yuzasida harakatchanligini cheklash (diffuz yoki faol); 2). Antigenlarning toksik va patogenlik xususiyatlarini neytrallash; 3). Begona modda bo‘lakchalarni opsonlash va buning natijasida fagotsitlarning samaradorligini oshirish. 4). Komplement tizimini faollashuvi: 5). Hujayralarning antitelo bilan bog‘liq sitotoksikligini ta’minlash. Antitelolarning toksinlarni neytrallash va patogenlarni yuzaki bloklash xususiyatlari yaxshi o‘rganilgan. Antitelolarning neytrallash xususiyati difteriya, quturish, anaerob infeksiyalar chaqiradigan kasalliklarga qarshi serodavolash va seroprofilaktikasida qo‘llaniladi (IgM2 va IgG4). Antitelolarning bloklash faolligi patogenlarning membrana strukturalarini buzilishi bilan bog‘liq. Bloklash effekti I gA-sinfi (ayniqsa sekretor) antitelolar tomonidan amalga oshiriladi. Ularning faolligi ichak va boshqa to‘qimalarda namoyon bo‘ladi. Komplementni bog‘lash xususiyati ayniqsa I g M, I g G, I gG3 lar uchun xosdir. Komplementning to‘g‘ridan-to‘g‘ri litik ta’siri va summar ximoya effekti juda katta emas va cheklangan doiradagi mikroorganizmlarga ta’sir etadi. Antitelolar eruvchi immun komplekslar tarkibida fagotsit hujayralarning Fe-retseptorlari bilan topib olinadi va natijada ularning yutulishi (endotsitoz) va hujayra ichida parchalanadi. Eruvchi immun komplekslarining elliminatsiyasi ko‘proq makrofaglar tomnidan amalga

oshiriladi. Bu juda muhim funksiya bo‘lib turli to‘qimalar bilan ta’sirlashishi mumkin bo‘lgan bunday komplekslarning to‘planishi va to‘qimalarda yig‘ilib qolishi patogiyalar rivojlanishiga olib keladi. Hujayra mo‘ljallangan “mo‘ljal”ga yopishgan antitelolarni tanib olish killer hujayralarning “mo‘ljal” hujayrasi aniqlashiga yordam beradi. sitotoksik reaksiyaning bu varianti antiteloga bog‘liq hujayra vositali sitoliz deyiladi. Shunday qilib adaptiv immunitetning hujayra omillari kabi antitelolar ham o‘zining himoya ta’sirini tug‘ma immunitet omillari fagotsitlar, tabiiy killerlar, komplement komponentli oqsilli antigenlarning immunologik maxsusligi quyidagilar bilan belgilanadi: A) aminokislotalar tarkibi va ularning birligi polipeptid zanjirdagi ketma-ketligi bilan B) zanjirning chetida joylashgan aminokislotalar bilan; D) oqsil molekulasining ikkilamchi extimolki uchlamchi strukturasi bilan; G) yuza joylashgan kimyoviy guruhlar antigen determinantlari bilan. Bular antigenlarning immunologik mahsusligi aniqlashda eng muhim rol o‘ynaydi. 3. Immunitet maxsusligi antitelolar tomonidan belgilanadi. Difteriya bilan kasallanib sog‘aygan odam bu kasallik bilan chalinmaydi. Shu insonning zardobi bolalarga yuborilsa ularda maxsus qo‘zg‘atuvchi va uning toksinlarga qarshi maxsus yuqturmaslik - kasallikka chalinmaslik holati yuzaga keladi. Bunga passiv immunitet deyiladi. Bunday immunitetning davomiyligi uzoq emas (2-4 xafta) bo‘lib qonda yuborilgan antitelolarning sirkulyatsiya davriga teng bo‘ladi.

Antitelolarning maxsusligi laboratoriyada ham namoyon bo‘ladi. Biror mikrobga qarshi olingan zardobdan antitelolar ko‘p hollarda aynan shu mikroblar bilan ta’sirlanadi. Antigen molekulalari biror bir antigenga qarshi yuqori maxsuslikka ega bo‘lishga shubxa yo‘q, biroq bu molekulalar absolyut bir xil populyatsiyalardan tashkil topgan emas. Nomaxsus aglyutinatsiyani oldini olish maqsadida adsorbsiya usuli ya’ni antizardobni suyultirish (tozalash) usuli qo‘llaniladi va maxsus zardoblar olinadi. Immunoglobulinlarning beshta sinfi aniqlandi. Bular IgM, IgG, SIgA, IgD va IgE. IgM sinfi - eng yirik molekulali immunoglobulinlar hisoblanadi. Bular 10 ta antigen bog‘lovchi markazga ega pentamerlardir. Molekular massasi 900 kDa. Katta yoshdagi insonning qonida IgM miqdori 1g/l. Bu 2-4 yoshligida paydo bo‘ladi. Filogenetik eng avval xosil bo‘lgan immunoglobulindir. Yuqori avidlik xususiyatiga ega klassik usulda komplement xosil bo‘lishining eng samarali aktivatoridir. Ko‘pchilik normal antitelolar va izoagglyutininlar IgM lardir. Allergik reaksiyalarda ishtirok etmaydi va yo‘ldosh orqali o‘tmaydi. IgG, asosiy-qondagi immunoglobulinlarning 70-80% ini tashkil qiluvchi immunoglobulinlardir. Shu bilan birgalikda to‘qima suyuqliklarida 50% gacha bo‘ladi. O‘rtacha odam qonida 12 g/l bo‘lib 7-10 yoshligida to‘liq bo‘ladi. IgG, monomer, ikkita antigen bog‘lovchi markazga ega, molekular og‘irligi 160 kDa yetuk β-limfotsitlar va plazmatik hujayralar tomonidan sintezlanadi. IgG, yuqori affanlikka ega. IgG ko‘pchilik virus va bakterial infeksiyalar (chechak, quturish, qotma va boshqa) da asosiy himoyachi rolini o‘ynaydi. Yaqqol namoyon bo‘ladigan toksinlarni neytrallash xususiyatiga ega.

To‘rtta IgG1,- IgG4, turi farqlanadi. IgG allergik reaksiyalar qatnashadi, yo‘ldosh to‘sig‘i oson o‘tadi va yosh hayvonlarda tug‘ilgach 3-4 oygacha gumoral immunitetni ta’minlaydi. Neytrallash, antigenni markirovkalash, komplementga bog‘liq sitolizni ishga tushiradi. IgA zardobda va sekretlarda bo‘ladi. 60% i shilliq pardalar suyuqliklarida uchraydi. Zardobda umumiy immunoglobulinlarning 10- 15% ini IgA tashkil qiladi. Qonda 2.5 g/l bo‘lib 10 yoshlarda odamda maksimal darajaga yetadi. Monomer ikkita antigen bog‘lovchi markazga ega, molekular og‘irligi 170 k D a komplement bog‘lamaydi. IgD -qondagi konsentratsiyasi umumiy immunoglobulinni 1% dan oshmaydi. Molekular massasi 160 kDa komplementni bog‘lamaydi. Biologik funksiyasi o‘rganilgan ayrim virus kasalliklari va surunkali yallig‘lanish jarayonlarida ularning miqdori oshadi. IgE -molekular og‘irligi 190 kDa ,qonda 0.25 mg/l atrofida bo‘ladi. Termolabil, komplementni bog‘lamaydi, to‘qima bazofillari bilan tez va mustahkam bog‘lanadi, gipersizgirlikning o‘ta tezkor tipidagi reaksiyalarda qatnashadi. Gel’mintoz va protozoy kasalliklarda himoya rolini o‘ynaydi. Asosan teri, nafas va hazm tizimining limfoid to‘qimalarida sintezlanadi. Antitelolarning turlari. Tabiiy va immun antitelolar farq qilinadi. Tabiiy antitelolar organizmga antigen kiritilmasdan mavjud bo‘lgan. Odamlarda 1-qon guruhidagi izogemagglyutininlar bo‘nga misol bo‘ladi. Ular II-IV qon guruhidagi eritrotsitlarning A va V antigenlarga qarshi bo‘ladi. Tabiiy va turga xos immunitetlarda hayvonlarda ayrim mikroblarga qarshi antitelolar mavjud bo‘ladi. Immun antitelolar oldindan antigen kiritilgach qon zardobida aniqlanadi va yig‘ilib boradi. Bu antitelolarning:

- Infeksiyaga qarshi antitelolar - organizmga mikrob, virus, zamburug‘, soddalilar, toksinlar kiritilganda paydo bo‘ladi; - Noinfeksion antitelolar - noinfeksion agentlar bilan kontakt paytida paydo bo‘ladi. Bularni ichida Ksenogen (turga qarshi boshqa turlarni antitelolariga qarshi), allogen (tur ichida-bitta turning izoantigeniga qarshi) va autoantitelolar (organizmning o‘zining antigenlarga qarshi) turlari farqlanadi. Fenomenologik namoyon bo‘lishiga qarab presipitatsiyalovchi, litik, agglyutinatsiyalovchi, komplement bog‘lovchi, neytrallovchi antitelolar farqlanadi. Ikkita bog‘lanish markaziga ega bo‘lgan antitelolar (IgG) to‘liq antitelolar deyiladi. Monovalentli noto‘liq antitelolar ham mavjud bo‘lib, ular odatda bitta bog‘lanish qismiga ega bo‘ladi. Bu antitelolar antigen bilan ta’sirlashganda serologik reaksiyalarda namoyon bo‘lmaydi.

Asosiy adabiyotlar 1. Вербицкий А.А., Алешкевич В.Н и др. Микробиология и иммунология. Учебное пособие Минск-2019. 2. Salimov X. va boshqalar. Epizootologiya. Darslik. Toshkent, 2016 yil . Xorijiy adabiyotlar 1. Fenner’s. Veterinary Virology (United States of America 2016 year). 2. M.Jackson Veterinary clinical pathology. America 2010 year. Qo‘shimcha adabiyotlar 1. Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “O‘zbekiston” NMIU, 2017. – 29 b. 2. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.“O‘zbekiston” NMIU, 2017.– 47 b. 3 . Bazarov X.K., Abdulakimova A.B. Veterinariya virusologiyasidan o ‘ quv qo ‘ llanma. Samarqand 2016 y. 4. Самуйленко А.Я., “Инфекционная патология животных” Т ом 1 Москва 2009. 5. Петров Р.В. Иммунология. Учебник. Москва 1983 й

O'xshashlar

Sud tizimi va da’volar haqida ta’limot

Infeksiya haqida ta’limot. Yuqumli kasallikni kelib chiqish sharoitlari. Yuqumli kasallik jarayonini o‘ziga xos xususiyatlari

Apoptoz haqida

Tamaki zararlari haqida

Analizatorlar haqida tushuncha