Камолиддин Беҳзод ижоди - Tasviriy san'at - Slaydlar

Камолиддин Беҳзод ижоди

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1632 KB

Ko'chirib olish

Камолиддин Беҳзод ижоди Ўзининг такрорланмас ижоди, гўзал санъати ваажойиб маҳорати билан нафақат Шарқ халқлари, балки бутун дунё халқлари маданияти тарихида сезиларли из қолдирган, унинг тараққиёти учун баракали ҳисса қўшган забардас мусаввир Камолиддин Беҳзод Ҳиротда 1455 йилда ҳунарманд-косиб оиласида дунёга келди. Беҳзод чизган расмлар тарқаб кетган жаҳонга, Асл нусхаси етган Париж ва Лондонга.Унинг кўпгина қисми насиб этган Эронга, Баъзиларин топарсан борсанг агар Афгона, Бу нақшлар сайд экан, ғайрилар сайёд экан. Маҳмуд Ҳасаний Камолиддин Беҳзод саксон йиллик узоқ ва мазмундор ҳаёти давомида Султон Ҳусайн Миро (1469 – 1505), Муҳаммад Шайбонийхон (1451 – 1510), Шоҳ Исмоил Сафавий (1501 – 1524), Шоҳ Таҳмосиб Сафавий (1524 –1576)лар ҳукмронлик қилган тўрт салтанатни кўрди. Темурийлар сулоласи пойтахти Ҳиротда ва Сафавийлар пойтахти Табризда яшаб, фалак гардишининг ёрқин кунларию, азоб-уқубатларини ўз кўзи билан кўриб мушоҳада қилди, ижтимоий борлиқдан олган бой ва ранг-баранг таассуротларини, ички кечинмаларини, кайфиятларини ўз ижодида зўр маҳорат билан тасвирлади.

Беҳзоддан бизга қадар ранг-баранг жанрларда кўплаб асарлар қолган. У Шарқ Беҳзоддан бизга қадар ранг-баранг жанрларда кўплаб асарлар қолган. У Шарқ тасвирий санъатини жанр, мавзу, ғоявий йўналиши, тузилиши, ранглар тасвирий санъатини жанр, мавзу, ғоявий йўналиши, тузилиши, ранглар таносиби, шакл ва воқеалар мутаносиблиги жиҳатдан янги тараққиёт таносиби, шакл ва воқеалар мутаносиблиги жиҳатдан янги тараққиёт чўққисига кўтаради; оддий ҳаётий воқеа-ҳодисалардан тортиб, чўққисига кўтаради; оддий ҳаётий воқеа-ҳодисалардан тортиб, машриқзаминда кенг ёйилган анъанавий лавҳалар асосида гўзал машриқзаминда кенг ёйилган анъанавий лавҳалар асосида гўзал миниатюралар чизди, даҳо алломаларнинг шоҳ асарларини, тарих миниатюралар чизди, даҳо алломаларнинг шоҳ асарларини, тарих китобларини безади; замонасидаги буюк шахсларнинг аксини – портретини китобларини безади; замонасидаги буюк шахсларнинг аксини – портретини яратди.яратди. Дарвоқе, Беҳзод ижодининг дастлабки йилларида кўпроқ тарихий, Дарвоқе, Беҳзод ижодининг дастлабки йилларида кўпроқ тарихий, замонасининг долзарб мавзуларида (масжид қурилиши, туялар жанги, Доро замонасининг долзарб мавзуларида (масжид қурилиши, туялар жанги, Доро саргузашти, Амир Темур саройида қабул маросими), қаҳрамонлик мавзуларида саргузашти, Амир Темур саройида қабул маросими), қаҳрамонлик мавзуларида асарлар яратган бўлса, кейинчалик асарлар яратган бўлса, кейинчалик кўпроқ анъанавий, халқ оғзаки ижоди кўпроқ анъанавий, халқ оғзаки ижоди ва лирик қаҳрамонлар тимсолларинива лирик қаҳрамонлар тимсолларини яратишга киришади.яратишга киришади.

 Жумладан, у Низомий Ганжавий «Хамса»си, Амир Ҳисрав Деҳлавийнинг «Лайли ва Мажнун» Жумладан, у Низомий Ганжавий «Хамса»си, Амир Ҳисрав Деҳлавийнинг «Лайли ва Мажнун» (1492), Фаридиддин Атторнинг «Мантиқут тайр» (1494) асарларига ғоятда гўзал миниатюралар (1492), Фаридиддин Атторнинг «Мантиқут тайр» (1494) асарларига ғоятда гўзал миниатюралар чизган.чизган.  Бу асарлар достон ёки хикоятда тасвирланган воқеанинг мўъжаз бир тарзда Бу асарлар достон ёки хикоятда тасвирланган воқеанинг мўъжаз бир тарзда ўзидамужассалаштиргани, қаҳрамонларнинг ҳар бири ўзига хос бир тарзда ифодаланганлиги билан ўзидамужассалаштиргани, қаҳрамонларнинг ҳар бири ўзига хос бир тарзда ифодаланганлиги билан киши диққатини ўзига тортади. Масалан, Низомийнинг «Хамса»сига чизилган «Лайли ва Мажнун киши диққатини ўзига тортади. Масалан, Низомийнинг «Хамса»сига чизилган «Лайли ва Мажнун мактабда» номли сурат ўзининг ҳар жиҳатдан мукаммаллиги билан диққатга молик. мактабда» номли сурат ўзининг ҳар жиҳатдан мукаммаллиги билан диққатга молик. Тўрт томони нақшинкор бинолар, майсазору гуллар, сермева дарахт оғушидаги синфхонада бир Тўрт томони нақшинкор бинолар, майсазору гуллар, сермева дарахт оғушидаги синфхонада бир гуруҳ болалар дарс ўқимоқда, бошқа бир тўдаси эса болаларга хос шўху танглик билан ўйнашмоқда, гуруҳ болалар дарс ўқимоқда, бошқа бир тўдаси эса болаларга хос шўху танглик билан ўйнашмоқда, овқатланишмоқда, баъзилари либосларини киймоқда. Аммо Лайли билан Мажнун маҳзун, чор овқатланишмоқда, баъзилари либосларини киймоқда. Аммо Лайли билан Мажнун маҳзун, чор атрофдаги воқеага бепарво, аллақандай ҳаёлот оламига ғарқ, бир-бирларини зимдан кузатиб атрофдаги воқеага бепарво, аллақандай ҳаёлот оламига ғарқ, бир-бирларини зимдан кузатиб ўтирибди.ўтирибди.  Беҳзод Шарқ миниатюра санъатига ҳаётийлик, ҳаққонийликни – реализмни олиб кирган ижодкордир.Беҳзод Шарқ миниатюра санъатига ҳаётийлик, ҳаққонийликни – реализмни олиб кирган ижодкордир. Беҳзод томонидан юзлаб миниатюралар ишланган. У Шарафиддин Али Яздийнинг Беҳзод томонидан юзлаб миниатюралар ишланган. У Шарафиддин Али Яздийнинг «Зафарнома»сига, шоир Саъдийнинг «Бўстон», «Гулистон», шоир Абдулло Ҳотифийнинг «Зафарнома»сига, шоир Саъдийнинг «Бўстон», «Гулистон», шоир Абдулло Ҳотифийнинг «Темурнома» каби асарларини нафис ва гўзал минитаюралари билан безаган.«Темурнома» каби асарларини нафис ва гўзал минитаюралари билан безаган.  Шунингдек, мусаввир мураққаъ (альбом)ларга ҳам гўзал ва нафис миниатюралар чизган. Жумладан, Шунингдек, мусаввир мураққаъ (альбом)ларга ҳам гўзал ва нафис миниатюралар чизган. Жумладан, Хуросон ҳокими Султон Ҳусайн Мирзонинг мажлислари тасвир этилган мураққаъ (альбом). Ушбу Хуросон ҳокими Султон Ҳусайн Мирзонинг мажлислари тасвир этилган мураққаъ (альбом). Ушбу мураққаъ Султон Ҳусайн Мирзонинг Ҳиротдаги китобхонаси учун тайёрланган.мураққаъ Султон Ҳусайн Мирзонинг Ҳиротдаги китобхонаси учун тайёрланган.

• Бундаги 40 дан ортиқ гўзал миниатюра Бундаги 40 дан ортиқ гўзал миниатюра Камолиддин Беҳзод томонидан Камолиддин Беҳзод томонидан ишланган. «Темур тарихи мураққаъси». ишланган. «Темур тарихи мураққаъси». Ушбу альбом 1467 йилда номаълум Ушбу альбом 1467 йилда номаълум санъаткор томонидан тузилган бўлиб, санъаткор томонидан тузилган бўлиб, нуқра ва тиллакорлик ҳунарлари ила ўта нуқра ва тиллакорлик ҳунарлари ила ўта зўр маҳорат билан жуда пухта ва гўзал зўр маҳорат билан жуда пухта ва гўзал ишлангандир. Унда бошқа нафис ишлангандир. Унда бошқа нафис тасвирий санъат намуналари билан бир тасвирий санъат намуналари билан бир қаторда Камолиддин Беҳзоднинг бир қаторда Камолиддин Беҳзоднинг бир неча миниатюралари мавжуд.неча миниатюралари мавжуд. У тарихий, замонавий мавзуларда ўнлаб У тарихий, замонавий мавзуларда ўнлаб асарлар яратиш билан бирга ўзи асарлар яратиш билан бирга ўзи бевосита мулоқотда бўлган, мурувват бевосита мулоқотда бўлган, мурувват кўрган маслакдошлари, кўрган маслакдошлари, замондошларининг суратларини чизиб, замондошларининг суратларини чизиб, тасвирий санъатимиз тарихига портрет тасвирий санъатимиз тарихига портрет жанрини олиб кирди.жанрини олиб кирди. Беҳзод портрет жанрининг бошловчиси Беҳзод портрет жанрининг бошловчиси ва моҳир устаси бўлган. Абдураҳмон ва моҳир устаси бўлган. Абдураҳмон Жомий, Алишер Навоий, Абдуллоҳ Жомий, Алишер Навоий, Абдуллоҳ Ҳотифий, Султон Ҳусайн Бойқаро, Ҳотифий, Султон Ҳусайн Бойқаро, Шайбонийхон каби тарихий шахсларнинг Шайбонийхон каби тарихий шахсларнинг портрети Беҳзод мўйқалами туфайлигина портрети Беҳзод мўйқалами туфайлигина бизгача етиб келган. бизгача етиб келган.

 Бизгача Ҳусайн Бойқаронинг Беҳзод қаламига мансуб Бизгача Ҳусайн Бойқаронинг Беҳзод қаламига мансуб иккита тасвири сақланиб қолган. Жажжи тасвирда иккита тасвири сақланиб қолган. Жажжи тасвирда Султон Ҳусайн Бойқаро шаклу шамойили, келбати Султон Ҳусайн Бойқаро шаклу шамойили, келбати шундай аниқ ҳаётий ифода топганки, портретни шундай аниқ ҳаётий ифода топганки, портретни синчиклаб кузатган кишига, Бобурнинг Султон Ҳусайн синчиклаб кузатган кишига, Бобурнинг Султон Ҳусайн Мирзо ҳақидаги таърифи беихтиёр эсга тушади.Мирзо ҳақидаги таърифи беихтиёр эсга тушади. «Шакл ва шамойили қийиқ кўзлук, шерандом бўйлуқ «Шакл ва шамойили қийиқ кўзлук, шерандом бўйлуқ киши эди. Белидан қуйи ингичка эди, хуш ранг қизил, киши эди. Белидан қуйи ингичка эди, хуш ранг қизил, яшил абришимни кияр эди. Қора қўзи бўрк кияр эди, ё яшил абришимни кияр эди. Қора қўзи бўрк кияр эди, ё қалпоқ Аҳёнан ийдларда кичик сепеч дасторни яп-ясси қалпоқ Аҳёнан ийдларда кичик сепеч дасторни яп-ясси ямон чирмон чирмаб, қарқара ўтакаси санчиб, намозга ямон чирмон чирмаб, қарқара ўтакаси санчиб, намозга борар эди»борар эди» («Бобурнома» Б.47).(«Бобурнома» Б.47). Беҳзод Шайбонийхон хизматига ўтиб, 1507 йилнинг Беҳзод Шайбонийхон хизматига ўтиб, 1507 йилнинг иккинчи ярмида унинг портретини яратган. Бу портрет-иккинчи ярмида унинг портретини яратган. Бу портрет- тийнат ҳар жиҳатдан эътиборга лойиқ. У Беҳзод тийнат ҳар жиҳатдан эътиборга лойиқ. У Беҳзод ижодининг портрет яратишдаги ёрқин саҳифаси, десак ижодининг портрет яратишдаги ёрқин саҳифаси, десак бўлади. Тасвир композицияси, ранглар уйғунлиги, улар бўлади. Тасвир композицияси, ранглар уйғунлиги, улар талқини жиҳатдан чуқур рамзий умумлашмани жамлаб талқини жиҳатдан чуқур рамзий умумлашмани жамлаб олган. Расмда подшоҳнинг сийрати, руҳий ҳолати жуда олган. Расмда подшоҳнинг сийрати, руҳий ҳолати жуда ишонарли ифода қилинган. ишонарли ифода қилинган.

► Тасвирнинг тепа қисмида Беҳзоднинг иккита дастхати, ўнгда – Тасвирнинг тепа қисмида Беҳзоднинг иккита дастхати, ўнгда – «Сурати Шайбонийхон», сўлда – «Ал-обд Беҳзод», яъни «Қул Беҳзод» «Сурати Шайбонийхон», сўлда – «Ал-обд Беҳзод», яъни «Қул Беҳзод» деган битик мавжуд. Камолиддин Беҳзод яратган уч машҳур ўзбек деган битик мавжуд. Камолиддин Беҳзод яратган уч машҳур ўзбек подшоҳининг тасвирий тийнати Ўзбекистон маданияти ва санъати подшоҳининг тасвирий тийнати Ўзбекистон маданияти ва санъати тарихида алоҳида ўрин тутади.тарихида алоҳида ўрин тутади. Камолиддин Беҳзод ижоди ҳақида гапирганда, қоҳиралик Камолиддин Беҳзод ижоди ҳақида гапирганда, қоҳиралик санъатшунос олим доктор Муҳаммад Мустафо томонидан нашр санъатшунос олим доктор Муҳаммад Мустафо томонидан нашр этилган «Беҳзод миниатюра мактабига оид мўъжаз тасвирлардан этилган «Беҳзод миниатюра мактабига оид мўъжаз тасвирлардан намуналар» деган мажмуа Беҳзоднинг машҳур «Султон Ҳусайн Мирзо намуналар» деган мажмуа Беҳзоднинг машҳур «Султон Ҳусайн Мирзо саройида зиёфат» деган миниатюраси билан очилади.саройида зиёфат» деган миниатюраси билан очилади. Мажмуадаги иккинчи тасвир ҳам мазмун жиҳатидан биринчисига Мажмуадаги иккинчи тасвир ҳам мазмун жиҳатидан биринчисига ўхшаб кетадики, унда ҳам Султон Ҳусайн Мирзо ҳузуридаги ўхшаб кетадики, унда ҳам Султон Ҳусайн Мирзо ҳузуридаги зиёфатлардан бири тасвирланади. Ушбу мажмуадаги Беҳзод зиёфатлардан бири тасвирланади. Ушбу мажмуадаги Беҳзод мўйқаламига мансуб тасвирларнинг учинчиси «Малик Доро ва мўйқаламига мансуб тасвирларнинг учинчиси «Малик Доро ва отбоқарлар» деб аталади.отбоқарлар» деб аталади. ► Камолиддин Беҳзод ижоди кейинги асрлар Хуросону Мовароуннаҳр, Камолиддин Беҳзод ижоди кейинги асрлар Хуросону Мовароуннаҳр, Ҳиндистон миниатюра санъати ривожига сезиларли таъсир этган. Ҳиндистон миниатюра санъати ривожига сезиларли таъсир этган. Қосим Чеҳракушо, Маҳмуд Музаҳҳиб, Мулло Дарвеш, Дўсти Девона, Қосим Чеҳракушо, Маҳмуд Музаҳҳиб, Мулло Дарвеш, Дўсти Девона, Муҳаммадмурод Самарқандий сингари мусаввирлар Беҳзод миниатюра Муҳаммадмурод Самарқандий сингари мусаввирлар Беҳзод миниатюра мактабидан бевосита сабоқ олиб, унинг илғор анъаналарини мактабидан бевосита сабоқ олиб, унинг илғор анъаналарини муваффақият билан давом эттирган санъаткорлардир.муваффақият билан давом эттирган санъаткорлардир. Беҳзод ва унинг шогирдлари санъати Европа рассомлари ижодига ҳам Беҳзод ва унинг шогирдлари санъати Европа рассомлари ижодига ҳам самарали таъсир кўрсатгани рост. самарали таъсир кўрсатгани рост.

► 1903 йили Германияда санъат кўргазмаси очилган. Унда Беҳзод ва унинг замондошлари 1903 йили Германияда санъат кўргазмаси очилган. Унда Беҳзод ва унинг замондошлари асарлари намойиш этилади. Кўргазмани Анри Матисс, Сезанн каби француз рассомлари асарлари намойиш этилади. Кўргазмани Анри Матисс, Сезанн каби француз рассомлари кўриб, ҳайратга тушишади.кўриб, ҳайратга тушишади. ► Шарқ рассомлари асарларидаги бир-бирига зид, кескин ранглар, уларни нозик Шарқ рассомлари асарларидаги бир-бирига зид, кескин ранглар, уларни нозик мувозанатда ва уйғунликда ишлаш санъати уларга катта таъсир кўрсатади.мувозанатда ва уйғунликда ишлаш санъати уларга катта таъсир кўрсатади. ► Камолиддин Беҳзод тасвирий санъатни шунчалик моҳирона эгаллайдики, у "Монийи Камолиддин Беҳзод тасвирий санъатни шунчалик моҳирона эгаллайдики, у "Монийи Соний (2 моний)" ва "Шарқ Рафаэли" деган юксак номга ҳам сазовор бўлади. Соний (2 моний)" ва "Шарқ Рафаэли" деган юксак номга ҳам сазовор бўлади. Шуни алоҳида қайт қилиб айтиш мумкинки, Камолиддин Беҳзод ижоди кўп асрлардан Шуни алоҳида қайт қилиб айтиш мумкинки, Камолиддин Беҳзод ижоди кўп асрлардан бери жаҳон санъати аҳлига таъсир кўрсатиб келади. Республикамизда унинг бадиий бери жаҳон санъати аҳлига таъсир кўрсатиб келади. Республикамизда унинг бадиий меросини ўрганишга катта аҳамият берилмоқда.меросини ўрганишга катта аҳамият берилмоқда. Беҳзод ижодини тадқиқ ва тарғиб этишда санъатшунос, файласуф, тарихчи ва Беҳзод ижодини тадқиқ ва тарғиб этишда санъатшунос, файласуф, тарихчи ва адабиётшунос олимлар томонидан қатор монография, рисола ва илмий мақолалар адабиётшунос олимлар томонидан қатор монография, рисола ва илмий мақолалар яратилган ва яратилмоқда.яратилган ва яратилмоқда. Жумладан, Н.Норқуловнинг «Камолиддин Беҳзод» (1968), Н.Норқулов Жумладан, Н.Норқуловнинг «Камолиддин Беҳзод» (1968), Н.Норқулов ва .Низомитдиновларнинг «Миниатюра тарихидан лавҳалар» (1970), О.Усмоновнингва .Низомитдиновларнинг «Миниатюра тарихидан лавҳалар» (1970), О.Усмоновнинг «Камолиддин Беҳзод ва унинг наққошлик мактаби» (1977),К.Оқилованинг «Мусаввир «Камолиддин Беҳзод ва унинг наққошлик мактаби» (1977),К.Оқилованинг «Мусаввир Камолиддин Беҳзод» (1993), Н.Ойдиновнинг «Беҳзоднинг нурли мўъжизаси» (1996), Камолиддин Беҳзод» (1993), Н.Ойдиновнинг «Беҳзоднинг нурли мўъжизаси» (1996), Б.Мансуровнинг «Шарқ санъатининг буюк намояндаси»(буюк мусаввир Камолиддин Б.Мансуровнинг «Шарқ санъатининг буюк намояндаси»(буюк мусаввир Камолиддин Беҳзод) (1977), Т.Қўзиевнинг «Жаҳонни забт этган мусаввир» (Камолиддин Беҳзод 545 Беҳзод) (1977), Т.Қўзиевнинг «Жаҳонни забт этган мусаввир» (Камолиддин Беҳзод 545 ёшда) (1997), «Беҳзод ва тамаддун» (2000), О.Усмонов ва А.Мадраҳимовнинг ёшда) (1997), «Беҳзод ва тамаддун» (2000), О.Усмонов ва А.Мадраҳимовнинг «Камолиддин Беҳзод» (2000) каби рисолалари яратилди.«Камолиддин Беҳзод» (2000) каби рисолалари яратилди.

O'xshashlar

Рўзи Чориев

Kuz manzarasini tasvirlash

Tasviriy faoliyatga o'rgatish

Rim-Italiya san’ati

Natyurmort