Rim-Italiya san’ati - Tasviriy san'at - Slaydlar

Rim-Italiya san’ati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1445.5 KB

Ko'chirib olish

O’ZBEKIST О N RESPUBLIKASI О LIY VA O’RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI «Ijtimoiy-iqtisod» fakulteti «Tarix» kafedrasi tarix ta’lim yo’nalishi «Jahon san’ati tarixi » fanidan Rim-Italiya san’ati mavzusi bo’yicha taqdimot Tuzuvchi: Ravshanov O’ktamali BUXORO-2017 Y

Qadimgi Rim Rivoyatga ko’ra, Rim shahriga aka-uka Romul va Rem tomonidan mil. av. 754/753 yilda asos solingan. Rivoyatlarda VII-VI asrlarda hukmronlik kilgan 7 podshoh qayd etilgan. So’nggi podshoh Tarkviniy Takabbur quvilgach, respublika tuzumi o’rnatilgan (mil. av. 510/509 y.). Mil. av. III asr o’rtalariga kelib, butun Italiya hududini tobe etgan Rim yirik davlatga aylangan.

Trayan davrida imperiya sarhadlari o’zining yuqori cho’qqisiga yetgan. Bosib olingan yerlarda mahalliy aholining qo’zg’olonlari, ayni vaqtda varvarlarning mamlakat xududiga bostirib kirishlari bir qancha provinsiyalarni mustaqil bo’lib ajralib chiqishiga va imperiyani Sharqiy va G’arbiy qismlarga bo’linib ketishiga (395) olib kelgan. 476 yil german yollanma askarlari sardori Odoakr G’arbiy Rim imperiyasining so’nggi imperatori Romul Avgustulni taxtdan ag’dargan. Sharqiy Rim imperiyasi Vizantiya nomi bilan yana 1000 yilga yaqin mavjud bo’lgan.

Qadim davrlarda bolalar oilada tarbiyalangan. Mil. av. V asrda ibtidoiy maktablar vujudga kelgan. Bolalar maktabga 7 yoshdan qabul qilinib,4-5 yil o’qitilgan.Uyda va maktabda lotin, yunon tillari, yozish, o’qish, hisob o’rganilgan.Bolalar dastlab xonadonlarda o’qituvchi yollab o’qitilgan, keyinchalik maktablarda ta’lim berishning yangi tizimi shakllandi. Mil. av. II asrning 60-yillarida grammatika, ritorika maktablari vujudga keldi. Mil. I asrda qizlar uchun grammatika maktablari tashkil topdi. Ritorika maktablarida 13—19 yoshdagi bolalar o’qitildi. Bu maktablar, asosan, notiqlik san’atini o’rgatar edi. Maktablarda huquq,falsafa,tarix, she’riyatdan ta’lim berilar edi. II asrdan huquqshunoslik guruhlari tashkil topdi. Imperator Mark Avreliy davrida (II a.) Afinada oliy maktablar tashkil etildi O’qituvchilar davlat xizmatchilari bo’lib, maosh oladigan bo’ldilar . 362-yildan boshlab o’qituvchilarni imperator tasdikladi. Tarbiya va maorif

Qo’lyozma bilan shug’ullanish

Din va mifologiya Rimliklar juda ko’p xudolarga e’tiqod qilganlar, turli narsalarning , Masalan buloq, o’rmon, daraxt, joylarning va ekinlarning ilohiy homiysi — ma’budasi mavjud deb ishonganlar. Bu ma’buda va homiylar dastlab qiyofasiz, keyinchalik etrusk va yunon dinlari ta’sirida inson qiyofasida tasvir etilgan. Ularga qurbonlik qilib turilgan (Mas, hosilni oshirishni so’rab sigir qurbonlik qilingan). Ibtidoiy dinlarga e’tiqod qilgan kishilar chakalakzor, tog’, maydonlarda ibodat qilganlar (shu yerlarda mehroblar ishlangan). Ibodatxonalar qurish odati rimliklarga etrusklardan o’tgan

Do’zax sudi .

Ularda 43 ta xudo bo’lgan. Mars (dastlab dala va hosil xudosi, keyinchalik — urush xudosi), Diana (yunonLarda — Artemida; ov ma’budasi), Venera (bog, hosildorlik ma’budasi, keyinchalik Afrodita — muhabbat va go’zallik ma’budasi) Fortuna (kismet mabudasi), Feroniya (yer ma’budasi) kabi xudo (ma’buda)larga umumitalyan xalqlarining xudolari deb karalgan. Yunon madaniyati ta’sirida ko’pgina diniy urfodatlar tarqalgan. Mil. av. III asrda yer osti xudolari sharafiga har 100 yilda bir marta o’yinlar, har yili esa ekin xudosi Saturn sharafiga dala ishlari tugagandan so’ng dekabrda bayram otkazilgan.

Dengiz mahluqi

Ayrim xudolarga ma’lum tabaqalar, ma’lum kasb egalari ko’proq e’tiqod bilan qaraganlar CHavandozlar Savdogarlar Qullar

Etrusk xudolari:(politeizm) Tiniya -oliy iloh Xaron -oxirat ilohi.Har bir odam oq va qizil rangli ilohlar muhokamasida bo’lgan. Fufluns -sharob xudosi Seflaus -temirchilik xudosi Vertun -tabiat xudosi Minerya -chaqmoq xudosi

Etrusk yozuvi

Adabiyot Adabiyotning eng qadimgi namunalari (mil. av. 5-4asrlar) saqlanmagan. Keyingi ma’lumotlarga qaraganda u davrlarda she’riyat (ibodat, nikoh qo’shiqlari, marsiyalar) asosiy o’rin egallagan. Mil. av. II asr oxirlaridan Rim lirikasining ilk asarlari maydonga keldi. Shu davrlarda yaratilgan asarlardan Plavt va Terentiy komediyalari to’la saqlangan . Sitseron faoliyati Rim adabiyoti uslubining shakllanishida muhim rol o’ynadi. Lukretsiy, Katull muhabbat va do’stlik mavzularidagi she’rlari bilan tanildilar. Imperiyaning ravnaqi va inqirozi davri (I-III asrlar)da Rim madaniyati Yunon madaniyati bilan parallel, lekin mustaqil rivojlandi. Bu davrda Ovidiy "Muhabbat ilmi", "Metamorfozalar" kabi o’lmas asarlari bilan Rim adabiyoti rivojiga salmoqli hissa qo’shdi. Adabiyot yangi uslublar bilan boyidi. IV-V asrlarda xristian adabiyoti rivojlandi.

Teatr san’ati Teatr san’atining vujudga kelishi hosil bayramlari tantanalari bilan bog’liq. Mil. av. taxm. 33-yillarda xalq hajviy tomoshalari vujudga kelgan. Bunday tomoshalar — atellana lar ko’pincha 4 doimiy personajdan iborat bo’lib, dastlabki paytlarda niqob kiygan yoshlar, keyinchalik professional artistlar ijrosida namoyish qilingan. Mil. av. 240 yillarda yunon originallari asosida ilk dramalar, keyinroq yunon mualliflarining tragediya, komediyalari sahnalashtirilgan. Mil. av. II- I asr boshlarida kuyi tabaqalarga mansub Rim fuqarolarining hayoti aks ettirilgan tomoshalar ko’rsatila boshladi. Ilk tosh teatr binosi mil. av. 55-52-yillarda qurildi. Artistlar ozod qilinganlar va qullardan iborat bo’lib, truppalarga uyushgan. Erkaklar ayol rollarini ham bajarishgan. Respublikaning so’nggi asrida tragik aktyor Ezop va komik aktyor Rossiy shuhrat qozongan. I-II asr larda raqslar sahnalashtirildi.

. Ellinizm madaniyati ta’sirida rivojlangan Rim musiqasida tantanavor (galaba bilan bogliq), to’y, ziyofat, diniy marosim qo’shiqlari bo’lgan. Imperiya davrida poytaxtga ko’p mamlakatlardan ijrochilar (yunon, suriya va bobillik sozandalar, aleksandriyalik ashulachi, andalusiyalik raqqosalar va h.k.) to’plangan. Rimda puflama sozlar dan tibiya (lot. avlos), buksina, tuba va b., torli sozlar dan kifara, arfa tipi dagi psalterium trigonon (uchburchak arfa), sambika, lira turlari dan barbitos, pektis, magadis ,urma sozlar dan kimvol va b., shuningdek, gidravlos bo’lgan. Qadimgi Rim cholg’u musiqasi rivojida teatr janri — pantomima muhim rol o’ynagan. Sirk va teatr aktyorlari katta xor ansambllari, orkestrlar jo’rligida chiqishgan. Harbiy legionlarning puflama sozlar orkestrlari bo’lgan. Shoir, ashulachi va sozandalar musobaqalari o’tkazilgan. Musiqa

Arxitektura Tasviriy va amaliybezak san’ati antik badiiy madaniyatning so’nggi, yakunlovchi davri hisoblanadi. Rimda arxitektura, haykaltaroshlik va rassomlik san’atida realizm kuchaydi, ularda Yunoniston san’atidagidek afsona (mif)lar emas, tarixiy shaxslar, voqealar ko’proq aks ettirildi. Rim san’atining qadimgi davrida Etruriya san’atining ta’siri kuchli bo’ldi. Puni urushlari va oxirgi respublika davri (mil. av. 31 asrlar) san’atida Buyuk Yunoniston (Jan. Italiya) va rimliklar istilo qilgan sharqiy yunon shaharlari san’ati bilan uyg’unlikda rivoj topdi. Binolar ulug’vor qurildi, turar joylar tabiatga yaqinlashtirilib barpo qilina boshladi (ayniqsa, shahardan tashqaridagi villalar), mil. av.II asrdan boshlab betondan mil. av.II asrdan boshlab betondan foydalanildi, bu binolarni arzon va tez qurishga, shakllari turli tuman bo’lishiga imkon berdi. Mil. av. 2-1 asrlarda tomoshaxonalar, teatrlar takomillashtirildi, tomoshabinlar o’tiradigan joylar galereya, zinapoyalar bilan sahnadan, tomosha ko’rsatiladigan maydondan ajratildi.

Tasviriy san’at Tasviriy san’atda mil. av. III-I asrlarda portret haykal rivoj topdi, shaharlar rasmiy kishilar va qahramonlarning haykallari bilan bezatildi. Respublika davrida tarixiy mavzularda relyeflar ko’p ishlandi, monumental bezak rassomligi, mozaika, qimmatbaho toshlarni badiiy ishlash san’ati yuksaldi. Qadimgi Rim me’morligining yuksak ravnaqi imperiya gullab yashnagan davrga to’g’ri keladi. Binolarning monumentalligiga (arkalar, toqli, gumbazli binolar) ahamiyat berildi, imoratlar haykaltaroshlik, rassomlik san’ati asarlari bilan jozibadorlashtirildi. Arxitektura imperator shaxsiyatini ulug’lashga va imperiya qudratini ko’z-ko’z qilishga xizmat qildi

Imperatorlardan Trayan davrida haykallarda qahramonlik ko’proq ifodalangan bo’lsa, Adrian va Antoniy hukmronligi yillarida obrazlarda psixologik teranlik ko’zga tashlandi. Bezak rassomligida yengil naqshlar, kichik syujetli rasmlar ishlashga ko’proq ahamiyat berildi. (63y.gacha), keyin murakkab arxitektura kompozitsiyalari ko’proq aks ettirildi. II asrdan oq- qora tosh mozaikasi keng tarqaddi. Imperiya davrida amaliy bezak san’atida metallni badiiy ishlash, qizil sirli sopol idish va buyumlar, shisha buyumlar tayyorlash avj oldi.

The end

O'xshashlar

Qadimgi Rim san’ati

XIX – XX asrda jahon san’ati. Amerika san’ati

Zamonaviy me’morchilik san’ati

Mustaqillik yillarida O’zbekiston san’ati

Germaniya (uyg`onish davri) san’ati