Xonliklar iqtisodi va iqtisodiy markazlar - Tarix - Slaydlar

Xonliklar iqtisodi va iqtisodiy markazlar

Yuklangan vaqt:

13.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

745.47265625 KB

Ko'chirib olish

Xonliklar iqtisodi va iqtisodiy markazlar Reja: 1. Xiva xonligi iqtisodi. 3. Xiva xonligining tashqi savdo aloqalari.2. Xiva xonligi iqtisodiy markazlari.

Xiva xonligi iqtisodiy hayotida qishloq xо‘jaligi alohida muhim о‘ringa ega edi. Xonlikda yer egaligi 3 xil shaklda bòlib: • Davlat yerlari. • Vaqf yer egaligi. • Xususiy yer egaligi shakllaridan iborat bòlgan.

• Davlat yerlari xon va uning yaqinlariga tegishli bòlib, odatda ular suv manbalariga yaqin hosildor yerlardan iborat bòlgan. Davlat xazinasiga xonning shaxsiy mulki sifatida qarash hukmron edi. • Xususiy yer mulklar ichida yirik mansabdor, harbiy-ma’muriy va diniy amaldorlarga tegishli yer-mulklar katta foizni tashkil etardi. Qishloq jamolari egalik qiladigan yerlar dehqonlarga odatda 8-12 tanobdan bòlib berilgan.

• Vaqf yerlariga odatdagidek, masjid va madrasalarga, qabristonlarga tegishli yerlar kirgan va ulardan olinadigan daromad shu joylarning sarf xarajati uchun ishlatilgan. Voha iqtisodining asosini dehqonchilik va chorvachilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq tashkil etib, dehqonchilikda Amudaryoning quyi oqimidan olingan kòplab kanallar va ariqlar muhim òrin tutgan.

Bu ariq va kanallar orasida eng yiriklari quyidagi 10 ta suģorish shaxobchasi edi: 1.Pitnak kanali 2.Polvon kanali 3.Kazovot kanali 4.Shohabbaz kanali 5.Yarmish kanali 6.Qilich Niyoz biy kanali 7.Qorako‘z kanali 8.Arna kanali 9. Bòzsuv kanali 10.Suvvoli Xon kanali.

Qishloq xо‘jaligida paxta, sholi va ekinlar yetishtirish, bogdorchilik va poliz ekinlari ekish keng tarqalgan va rivojlangan edi. Biroq xonlik hududlarida i pakchilik yaxshi rivojlanmagan edi. Òtroq aholi ham òz xо‘jaliklarida chorva mollari boqsalarda, biroq chorvachilik mahsulotlariga bòlgan asosiy talablarini chorvadorlar tomonidan yetishtirilgan mahsulotlar yordamida qondirganlar. Chorvachilikda asosan bir о‘rkachli tuyalar, ot va qо‘y boqilgan.

Xivalik savdogarlar tranzit savdo aloqalarida ham faol ishtirok etganlar va bu yerlardan о‘tadigan savdo karvonlaridan olinadigan boj yig‘imlari ham xonlik xazinasiga kattagina daromad keltirib turgan. Xiroj va zakot kabi asosiy soliqlardan tashqari turli yigimlar va majburiyatlar mavjud bòlgan

XIX asrgacha mavjud bòlgan pul zarb qilish ishlari Muhammad Rahimxon davriga kelib isloh qilindi. XIX asr boshida Xivada yangidan zarbxona tashkil etilib, oltin tangalar (tilla), kumush (tanga), mis (pul yoki qora pul) hamda Abbosiy, Shoxi pullar zarb qilingan

Asosiy pul birligi tilla va tanga bòlgan. Katta tilla 18, kichigi esa 11 tangaga teng bòlgan. Tanga 32 pulga teng bòlib, lekin tilla doim ham tangaga teng bо‘lavermagan. Nebolsin sо‘zlariga qaraganda, Xiva tillasining bir misqoli tibbiy о‘lchamga xos (69-70,5 g) og‘irlikka teng bòlgan. Uning narxi kumushda 3 sо‘m 43 tiyindan 4 sо‘m 30 tiyingacha borgan

Tanga zarb qilish uchun foydalaniladigan oltin va kumushlar aralashmasiz bòlgan. Xiva tillasidagi metall og‘irligi òrtacha 60 dolni, tangada esa 54,8 dolni tashkil etgan. 1892- yilda Peterburgdagi zarbxonada Xiva va Buxoro kumush tangalarining tekshiruvida ularning tarkibidagi qimmatbaho metallarning ulushi aniq kòrsatib berilgan.

Xiva xonligi Rossiyaning Òrta Osiyodagi boshqa mustamlakalari qatori uning sanoat mahsulotlari sotiladigan bozorga aylana bordi. Katta imtiyozlarga ega bòlgan rus savdo-sotiq doiralari xonlikda òz faoliyatlarini kengaytirdilar. Xiva xonligi shaharlarida kòplab savdo firmalarining vakolatxonalari ochildi.

Masalan, 1876-yilda aka-uka Vanyushinlar baliqchilik firmasini tashkil qildilar, bu firma Xivaga baliqchilikka kerak bòlgan buyumlar, qayiq yetkazib bergan. Buning natijasida 80-yillarda Quyi Amudaryoda 105 ta mayda baliqchilik mahsulotlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar va 250 ta qayiq mavjud bòlgan.

Rus savdogarlari 1873-yil oxiri 1874-yil boshlarida xonlikda dastlabki "Savdo sa’noat sherikchiligi" ni tashkil qildilar. Shu yillarda xonlikda Moskva va Vladimir savdogarlari va fabrikantlari aktiv faoliyat yuritishdi

Rus-Xiva savdo eksportida asosiy о‘rinda paxta xomashyosi turgan. XIX asrning 70-90-yillarga kelib ikki davlat о‘rtasidagi savdo-sotiq ishlarida Orenburg va Nijniy Novgorod yarmarkalari òrni katta ahamiyat kasb eta boshladi. Bu yarmarkalar ikki davlat о‘rtasidagi savdo munosabatlarida asosiy vazifa bòlib xizmat qilardi.

Xiva xonligi òzining qо‘shni davlatlari bilan ham muhim savdo aloqalarini olib borgan. Bu davlatlar Buxoro, Turkiston о‘lkasi, qozoqlar, qoraqalpoqlar, turkmanlar va Amudaryo bòlimi, Afg‘oniston, Fors, Hindiston, Xitoy davlatlari bòlib, xonlikning iqtisodiy hayotida ushbu davlatlar muhim ahamiyat kasb etgan.

XIX asr. Xiva

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Абдурахимова Н.А., Эргашев Ф.Р. Туркистонда чор мустамлака тизими. Т.: 2002. 2. Йулдошев М.Й. Хива хонлигида феодал ер эгалиги ва давлат тузилиши. - Т.: 1959. 3. Ахмедов Б. Узбекистон халклари тарихи манбалари (кадимги замон ва урта асрлар). T.: 2001.

E'tiboringiz uchun rahmat.

O'xshashlar

Xonliklar davrida ta’lim tarbiya va madaniyat

XVII-XX asr Oʻrta Osiyo tarixiy geografiyasi

BMTning vujudga kelishi va xalqaro iqtisodiy institutlar tizimi

Yaponiyaning ijtimoiy iqtisodiy va madaniy taraqqiyoti 1990-2018 yilgacha

XVI asr birinchi yarmida XIX asrlarda Markaziy Osiyoda fan