Tarix darslarida tarixiy manbalardan, badiiy va boshqa adabiyotlardan foydalanish - Tarix - Slaydlar

Tarix darslarida tarixiy manbalardan, badiiy va boshqa adabiyotlardan foydalanish

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

154.2724609375 KB

Ko'chirib olish

Tarix darslarida tarixiy manbalardan, badiiy va boshqa adabiyotlardan foydalanish

Tarix darslarida tarixiy manbalardan, badiiy va boshqa adabiyotlardan foydalanish.  Reja:  1. Dars jarayonida tarixiy manbalardan foydalanish.  2. Tarix darslarida badiiy adabiyotlardan foydalanish.  3. Adabiyotlar tasnifi.

Tarixiy-badiiy adabiyotlar tarixiy jarayonlarni o’zlashtirishda muhim omil. Tarixiy–badiiy adabiyotlardan tarix darslarida foydalanishda o’quvchilarning psixologik, yosh xususiyatlarini hisobga olish. Badiiy adabiyotlar va ularning turlari. Adabiy manbalar ulardan tarix darslarida foydalanish metodlari: mavzuga oid adabiy manbalarni tavsiya etish, manbalardagi mavzuga oid shaxs va tarixiy voqealar xususida suxbatlashish, manbalardan foydalanish metodlari.

Badiiy adabiyot obrazlaridan foydalanish o’qituvchi bayoniiing ko’rsatmaliligini ta’minlaydi, uni aniqlashtiradi, o’quvchilar o’tmish haqida jonli tasavvur hosil qiladi. Badiiy adabiyotning roli bu bilan tugamaydi. Ma’lum davrning ijtimoiy hodisalarini real aks ettiruvchi haqiqiy badiiy obraz, tipik obrazlar o’sha ijtimoiy hodisaning mohiyatini ifodalaydi. O’qituvchi bayonida badiiy adabiyotdan olingan namunalar bayonning ta’sirchan bo’lishini ham ta’minlaydi, o’rganilayotgan tarixiy voqealarga nisbatan o’quvchilarda xayrixoxlik, zavqlanish, afsuslanish kayfiyatlarini, nafrat yoki hayrat tuyg’ularini tug’diradi.

Tarix o’qitishda foydalaniladigan badiiy adabiyotlarni: 1-o’rganilayotgan davrning adabiy yodgorliklari va 2- tarixiy belletristik asarlaridan iborat ikki guruhga bo’lish mumkin. Adabiy yodgorliklarga tarixiy hodisa va voqealarni o’z zamondoshlari yozib qoldirgan asarlar kiradi. Bu guruhga kirgan asarlar tarix fani uchun o’tmishning o’ziga xos manbai bo’lib xiz mat qiladi.

Badiiy adabiyot yodgorliklari yozib olingan og’zaki ijodiyot asarlarini: afsonalar, dostonlar, qo’shiqlar, masallar va boshqalarni o’z ichiga oladi. Bunday asarlarning juda ko’pida voqelik qayta-qayta ishlangan, xalq fantaziyasi bilan boyitilgan va bezatilgan bo’ladi. Voqelikni ob’ektiv suratda tasvir qilgan asarlar, yodgorliklar bizgacha yetib kelmagan taqdirda uzoq o’tmishni, masalan qadimgi Gretsiya tarixini yoritib berishda ana shunday asarlardan ham tanqid g’alviridan o’tkazib foydalaniladi.

Gomer davridagi jamiyat tarixi Gomer dostonlaridan va qisman grek afsonalaridan olingan epizodlarni tahlil qilish asosida ta’riflab beriladi, Badiiy yodgorliklarning asosiy ahamiyati shundan iboratki, ular o’z zamonidagi jamiyatning g’oyasini aks ettiradi va buni o’quvchilarning tushunib olishlariga, tarixiy hodisalar va arboblarning yorqin badiiy obrazlarini ravshan tasavvur qilishlariga yordam beradi.

Shu bilan birga o’quvchilar badiiy adabiyotning jamiyat hayotidagi roli bilan ham aniq misollarda tanishadilar. Masalan, «Roland haqida qo’shiq» nomli asarda Karlning o’zi va uning jangchilari ideallashtirilib u olib borgan urushlar tarixi buzib ko’rsatiladi. SHu bilan birga, bu asar ritsarlarning mardligi, o’z sen’origa sodiqligi, fidokorligi bilan, shuningdek o’rta asrlar adabiyotining ana shu turi bilan tanishti radi. «Roland haqida qo’shiq» shu adabiyot turining eng yaqqol namunasidir. Roland uydirma obraz bo’lsada undagi ajoyib fazi latlar o’quvchilarga ijobiy tarbiyaviy ta’sir ko’rsatadi. O’rta asrlarda yaratilgan «Tulki haqida roman» dan shaharliklarning feodallarga munosabatini, ular o’rtasida keskinlashib borayotgan kurashini hamda uni yoritishda hajviyadan qanday foydalanilganligini o’quvchilar tushunib oladi.

Qadimgi dunyo va o’rta asrlarda yaratilgan afsonalardan, qahramonlik dostonlari va boshqa adabiy asarlardan tarix darslarida foydalanganda, o’quvchilarni bu asarlarga tanqidiy ko’z bi lan qarashga o’rgatib borish kerak. Shuningdek, ularga bu asarlar o’tmishdan qolgan badiiy yodgorliklar ekanligiii, ulardan o’sha davrlarda bo’lib o’tgan voqealarga oid ba’zi ma’lumotlardan foydalanish va qay tariqa foydalanish mumkinligini, bu asar larning qaysi joyi uydirma va qaysi joylarida real voqelik aks etganini tushuntirish lozim.

Belletristik asarlarga — tarixiy romanlar, tarixiy temalarda yozilgan povestlar, o’rganiladigan davr haqidagi badiiy asarlar, hikoyalar kiradi. Bu asarlar tarixiy manbalar, memuarlar va hujjatlar, ilmiy tekshirish ishlari va monografiyalarni o’rganish asosida yozilgan bo’lib, ularda o’tmish voqealari ba diiy tasvirlar va badiiy obrazlar orqali ifodalanadi. Belletristika tarix fani uchun hujjatli manba bo’la olmasada, o’quvchilarga o’tmishni aniq tushuntirishda muhim vosita bo’lib xizmat qiladi. Tarixiy roman va povestlarni o’qish natijasida o’quvchilarda tarixga qiziqish uyg’onadi. O’rganilayotgan davrga doir adabiy yodgorliklar tarix darslarida ko’pincha dars materialini xulosalash va umumlashtirish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Belletristika bayon qilinayotgan o’quv materialini aniqlashtirishga va bayonni maroqli qilishga yordam beradi.

O’qituvchi badiiy adabiyotni tanlashda materialning ta’lim-tarbiya jihatidan qimmati tarixiy hodisalarning naqadar haqqoniy real va ilmiy qilib yoritilganligini e’tiborga oladi. v) muhim tarixiy voqealar bo’lib o’tgan joylarni va u yerlarning aniq sharoitini tasvirlashga va sh. k. larga bag’ishlangan asarlarni tanlaydi.b) tarixiy arboblar va xalq ommasi vakillarining obrazlarini, xalq ommasining rolini ko’rsatishga;a) o’rta ta’lim va o’rta maxsus ta’lim tizimi dasturida ko’zda tutilgan tarixiy voqealarning tasviriga;O’qituvchi tarix darslarida foydalanish uchun badiiy adabiyotdan:

O’qituvchi o’z bayonida badiiy adabiyotlardan foydalanish bilan birga o’quvchilarning sinfda va sinfdan tashqari badiiy asar larni o’qishlari ustidan doimiy nazorat olib boradi. Badiiy adabiyotning yoshlarni komil inson qilib tarbiyalashdagi ahamiyati. Badiiy adabiyotning qimmati o’quvchi voqelikni adibning iste’dodi darajasida idrok etishga, uni ko’zi bilan ko’rishga, uning shaxsi orqali, ma’naviy dunyosi orqali tasavvur etishga, u olg’a surgan o’z amaliy faoliyatida ongli ravishda amal qilishga erishishi bilan belgilanadi. O’quvchi asarda tasvirlangan timsollar galereyasi va badiiy vositalarni faqat kuzatuvchisiga aylanmasligi, balki adib olg’a surgan ta’lim-tarbiyaviy g’oyani qanday natijaga erishganligi nuqtai nazaridan baholashga o’rgangan taqdirdagina uning mohiyatini to’liq, chuqur anglab yetishi muqarrar.

 Badiiy asarni to’g’ri tanlay bilish ham asar g’oyasini ta’lim-tarbiyaviy tomondan chuqur o’zlashtirishning muhim omillaridan biri bo’lib, uni tanlashda ma’lum mezonlarga asoslaniladi, ya’ni badiiy asarning yuksak g’oyaviy-badiiy qimmati, adib ijodida asarning xarakterli o’rni (asosan yuqori sinflarda): asarning yaratilgan va o’rganilayotgan davr uchun ahamiyati (bu ham asosan yuqori sinflarda hisobga olinadi); badiiy asarning ta’limiy, tarbiyaviy, rivojlantiruvchi xususiyati; badiiy asarning o’quvchi yoshiga mosligi, munosibligi; badiiy asarning o’quvchi yoshiga mosligi, munosibligi; o’quvchida qiziqish uyg’otishi; o’quvchining ma’naviy qiziqishi; talabi, ehtiyojlariga javob bera olish darajasidan iboratdir.01 26 221B 0A 0E05 1105 05 091D1F0A06 0A 05 05 0F1D071D070C 100A 090A 1D09221B 27

Yuqori sinf o’quvchilarining badiiy adabiyot vositasida ma’naviy madaniyatini shakllantirishning pedagogika talablaridan biri, uning tarbiyaviy ta’sir kuchidan foydalanishda unga davr nuqtai nazaridan yondashishdir. Mumtoz adabiyot namunalari mazmunidagi chuqur falsafiylik, farosatlilik o’quvchini uzoq o’tmishga sayohat qildiradi. Mualliflar o’z davrlarining turmush tarzlarini, hayotiy muammolarini, falsafiy ildizlarini badiiy ifodalashga, shu usuldan foydalangan holda xalqning moddiy va ma’naviy hayotini bir oz bo’lsa-da, tashvishli masalalardan, bezovta kechinmalardan yiroqlashtirishga muvaffaq bo’lganlar.

Mumtoz adabiyot namunalarining katta qismi poetik tarzda yaratilgan bo’lib, ular asosan g’azal, ruboiy, fard, tuyuq, to’rtlik, qissa, hikoyat, doston, qasida, muxammaslardan iborat. Shuning uchun o’quvchidan nozik did, qunt, teran fikr asosida ularni o’rganish talab etiladi. Ahli zamon o’rtasidagi insonpavrvarlik, shirinsuxanlik, qadr-qimmat, do’stlik va birodarlik, Vatan ishqi, xalq farovonligi va komil inson masalasi mumtoz adiblar ijodidagi bosh mavzu hisoblanadi.

Takrorlash uchun savollar  1.Tarix darslarida badiy adabiyotdan foydalanishning maqsad.  2.Badiy adabiyotlar klassifitsiyasi.  3 Tarix darlarida badiy adabietlar

O'xshashlar

Tarix o’qitishda axborot texnologiyalardan foydalanish

Tarixiy geografiyaning tarix ta’limida tutgan o’rni va roli

Tarix va zamonamiz

Tarix o’qitishning ko’rsatmali metodlari

Tarix saboqlari va mustaqillik istiqbollari