O’zbekistonning antik davr davlatchiligi. Salavkiylar va Yunon-Baqtriya davlatlari - Tarix - Slaydlar

O’zbekistonning antik davr davlatchiligi. Salavkiylar va Yunon-Baqtriya davlatlari

Yuklangan vaqt:

23.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

660.234375 KB

Ko'chirib olish

O’zbekistonning antik davr davlatchiligi. Salavkiylar va Yunon-Baqtriya davlatlari

Reja: Salavkiylar davlatining kelib chiqish tarixi. Yunon-Baqtriya podsholigi O’zbekiston antik davr davlatlatchiligi.

 Millodan avalgi 323-yilda Makedoniyalik Iskandarning vafoti dan so’ng, taxt vorisligiga davogar shaxs yo’q edi. Aleksandr vafotidan so’ng to’rt oy o’tgach uning xotini Roksana o’g’il farzand ko’radi. Unga Aleksandr deb ism qo’yadilar. Kichik Aleksandr sharqiy viloyatlar hukmdori etib tayinlanadi. Hukmdor hali yosh bo’lganligi sababli bu viloyatlarga rahbarlik qilish qo’mondonlardan Perdikka va Antipatr zimmasiga yuklanadi. Ammo toj-taxt uchun olib borilgan kurash yosh go’dakni ham omon qoldirmaydi. Taxt uchun kurashda Aleksandr lashkarboshlari o’rtasida kurash avj olib ketadi , Aleksandr lashkarboshilarining birontasi ham yorqin g’alabaga erisha olmaydi. Buning ustiga Aleksandr vafotidan habar topgan xalqlar ozodlik kurashiga otlanadilar. Natijada miloddan avvalgi 301-yilda Frigiyaning Ips deb atalgan joyida Aleksandr lashkarboshlari o’rtasida yuz bergan qonli janglar oqibatida Aleksandr saltanati uch mustaqil davlatlarga bo’linib ketdi: Misr, Makedoniya va Suriya ya’ni Salavkiylar davlatiga bo’linib ketdi. Makedoniya IV asrning oxiri, III asrning o’rtalarida Baqtriyada Makedoniyalik Iskandarning eng ishonchli sarkardalaridan biri Salavka asos solgan Salavkiylar davlati tarkibiga kirar edi. Millodan avvalgi 312-yilda Salavka atrofidagi sarkardalar bilan qattiq kurash olib borib , Vaviloniyaga ega bo’ldi, va shu yili Bobilni bosib olib, Bobilda o’z hukmronligini mustahkamlab, Bobil davlati hukmdori bo’ldi. Shundan so’ng Salavka sharqiy satrapliklarni ham egallaydi. U tez orada o’z yerlarini Sirdaryo va Hind daryolari qadar kengaytirdi. Bu masalada Salavka bilan Nikanor o’rtasida kurash kuchayadi. Nikanor, birinchi jangdayoq mag’lubiyatga uchraydi. Salavka miloddan avvalgi 311-302-yillarda boshqa satraplar bilan jang olib boradi va sharqda o’z hukmronligini mustahkamlaydi. U bir necha yil davomida urushlar olib borib, davlat chegaralarini G’arbga va Sharqga tomon kengaytirib E’ron va Markaziy Osiyo xududlarini ham bosib olishga erishdi.

Salavkiylar davlati tarkibiga kirgan davlatlar. Mesopotami ya Eron ParfiyaBaqtriyaSo’g’diyona200E13 07 37 2C 1A 01

Yunon-Baqtriya podsholigi  Yunon-Baqtriya podsholigi — Qadimiy quldorlik davlati (mil. av. 256— 248 ylar orasi — mil. av. 140—135 ylar).  Asoschisi salavkiylarning Baqtriyadagi satrapi Diodot hisoblanadi. Mil. av. 250 yilda u oʻzini Baqtriyaning mustaqil hukmdori deb eʼlon qiladi. Davlat hududiga hozirgi Janubiy Tojikiston, Janubiy Oʻzbekiston va Afgʻoniston kirgan. Yu.Yunon-Baqtriya podsholigi kuchaygan paytlarda unga Pokiston, Shimoliy Gʻarbiy Hindiston ham boʻysungan. Poytaxti Baqtra (oʻrta asrlardagi Balx) shahri boʻlib, uning xarobalari Shimoliy Afgʻonistonda, Mazori Sharif shahri yaqinida joylatlgan. Davlat bir qancha satrapliklar (viloyatlar)ga boʻlinib boshqarilgan. Yozma manbalar va arxeologiq tadqiqotlar natijalari iqtisodiy hayot, badiiy hunarmandchilik, haykaltaroshlik, madaniyat, shaharsozlik yunon anʼanalari asosida yuksak rivojlanganligidan dalolat beradi. Yunon-Baqtriya davriga mansub eng mashhur yodgorlik Shimoliy Afgʻonistondagi Oyxonum va Janubiy Tojikistondagi Taxti Sangin yodgorliklari hisoblanadi. Amudaryoning oʻng qirgʻogʻida, Vaxsh va Panj daryolari quyilishida joylashgan Taxti Sangindagi ibodatxona tuzilishi va topilmalari ellinizm dunyosiga xos diniy eʼtiqodlar keng tarqalganligini koʻrsatib turibdi.

Yunon-Baqtriya hukmdorlari Diodot (mil. av. 250—230) Yevtidem (mil. av. 230 —200) Demetriy (mil. av. 200-185) Yevkradit (mil. av. 185-171) Geliokl (mil. av. 171—155)

Yunon-Baqtriya davlati tarixiy xaritasi

O’zbek davlatchiligining shakllanishi va dastlabki taraqqiyot bosqichlari  Faqat mil.avv. IV asrlarga kelib ahamoniylarning markaziy hokimiyati kuchsizlana boshlagan, zulm asoratida bo’lgan xalqlar o’z mustaqilliklariga erishish imkoniyatiga ega bo’ldilar. Markaziy Osiyoda o’z mustaqilligiga birinchilar qatorida Xorazm vohasi erishdi.  Jahonning turli mintaqalarida ibtidoiy jamoa tuzumining emirilishi jarayonida ilk davlat uyushmalarining yuzaga kela boshlanganligini kuzatish mumkin.  Dehqonchilikning va chorvachilikning paydo bo’lishi, xunarmandchilikning vujudga kelib taraqqiy etishi, mehnat qurollarining takomillashishi mehnat unmdorligining oshishiga olib keldi.  Ayni paytda urug’ jamoasi xududiy qo’shni jamoasiga aylana bordi.  Aholi joylashgan erlarni, dehqonchilik bilan mashg’ul vaholarni dushmandan himoya qilish, jamoaning ichki va tashqi munosabatlarini huquqiy rivojlantirish va nazorat qilish zarurati ilk davlat birlashmalari rivojlanishining boshlanishiga sabab bo’ldi.  Masalan miloddan avvalgi 4- ming yillikda Mesopotamiyada, mil. avvalga 3-ming yillik boshlarida Misrda ilk davlatlar paydo bo’ldi.  O’zbekiston tarixiga doir voqea va hodisalarning tahliliga yangicha yondashish tufayli Markaziy Osiyoda, jumladan, O’zbekiston xududida dastlabki davlatlarining tashkil topishi tarixiga 3-ming yil bo’ldi, degan ilmiy xulosaga kelish mumkin.  Mil. avv. 1-ming yillikning boshlarida Markaziy Osiyoning nisbatan rivojlangan viloyatlarida ilk davlat birlashmalari paydo bo’la boshlaydi. Qishloqlar kengayib shaharlarga aylanib borar ekan, bu shaharlar eng qadimgi viloyatlar va davlat uyushmalarining ma’muriy markazi bo’la boradi.

O’zbek davlatchiligining shakllanishi va dastlabki taraqqiyot bosqichlari

O'xshashlar

Antik davr davlatlari va madaniyati

O'lkamizning antik davr memorchiligi va san'ati

O’zbek davlatchiligining tarixiy bosqichlari

Antik davr tamaddunining tarqalishi. G’arb va Sharq misolida

O‘rta Osiyoning antik davr me’morchiligi (mil. av. IV –mil. IV asrlar)