O\\'zbek davlatchiligining shakllanishi va dastlabki taraqqiyot bosqichlari - Tarix - Slaydlar

O\\'zbek davlatchiligining shakllanishi va dastlabki taraqqiyot bosqichlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

403.2705078125 KB

Ko'chirib olish

O'zbek davlatchiligining shakllanishi va dastlabki taraqqiyot bosqichlari

Reja:  1.Davlat tuzilmalarining shakllanish shart- sharoitlari  2. Xorazm va Baqtriya - ilk davlatchilik asoslari  3. «Avesto» - qadimgi tariximizni o’rganishda noyob manba  4. Vatanimiz xalqlarining ajnabiy bosqinchilarga qarshi ozodlik kurashi  5. Baqtriyada davlat mustaqilligining tiklanishi

 Jahonning turli mintaqalarida ibtidoiy jamoa tuzumining yemirilishi jarayonida ilk davlat uyushmalarining yuzaga kela boshlanganligini kuzatish mu`mkin.  Dehqonchilikning va chorvachilikning paydo bo`lishi, xunarmandchilikning vujudga kelib taraqqiy etishi, mehnat qurollarining takomillashishi mehnat unmdorligining oshishiga olib keldi.

 Ayni paytda urug` jamoasi xududiy qo`shni jamoasiga aylana bordi.  Aholi joylashgan yerlarni, dehqonchilik bilan mashg`ul vaholarni dushmandan himoya qilish, jamoaning ichki va tashqi munosabatlarini huquqiy rivojlantirish va nazorat qilish zarurati ilk davlat birlashmalari rivojlanishining boshlanishiga sabab bo`ldi.

 Masalan miloddan avvalgi 4- ming yillikda Mesopotamiyada, mil. avvalga 3-ming yillik boshlarida Misrda ilk davlatlar paydo bo`ldi.  O`zbekiston tarixiga doir voqea va hodisalarning tahliliga yangicha yondashish tufayli Markaziy Osiyoda, jumladan, O`zbekiston xududida dastlabki davlatlarining tashkil topishi tarixiga 3- ming yil bo`ldi, degan ilmiy xulosaga kelish mumkin.

 Mil. avv. 1-ming yillikning boshlarida Markaziy Osiyoning nisbatan rivojlangan viloyatlarida ilk davlat birlashmalari paydo bo`la boshlaydi. Qishloqlar kengayib shaharlarga aylanib borar ekan, bu shaharlar eng qadimgi viloyatlar va davlat uyushmalarining ma`muriy markazi bo`la boradi.  Avestodagi ma`lumotlar, Gerodot va Gekatey asrlari (Qatta Xorazm), shuningdek, Ktesiyning, Qadimgi Baktriya podsholigi haqidagi ma`lumotlari Markaziy Osiyoda ilk davlat uyushmalarining uchun asos bo`lib xizmat qiladi. Tadqiqotchilar bu davlatlarining shakllanish jarayonini axmoniylargacha bo`lgan davrda deb xisoblaydilar va mil. av. IX-VII asrlar deb belgilaydilar.

 Katta Xorazm davlati tarkibiga Amudarening quyi oqimidagi shimoliy arlar, Murg`ab vahosi va Parfiya xududlari, Baktriya davlati tarqibiga esa xozirgi Surxandaryo, Tojikistonning Amudaryoga yoki yerlar va Shimoliy Afganiston xududlari, Sug`diena — Zarafshon daryosidan suv ichgan yerlar va Qashqa vahosi xududlari kirgan.  Markaziy Osiyo xalqlari mil. avv. VI-IV asrlarda, ya`ni qarayib 200 yil mobaynida Eron ahamoniylari xukumronligi ostida yashodilar.

 Faqat mil.avv. IV asrlarga kelib ahamoniylarning mrakaziy hokimiyati kuchsizlana boshlagan, zulm asoratida bo`lgan xalqlar o`z mustaqilliklariga erishish imkoniyatiga ega bo`ldilar. Markaziy Osiyoda o`z mustaqilligiga birinchilar qatorida Xorazm vohasi erishdi.  Iskandor Zulqarnayn Eronning asosiy viloyatlarini bosib olgach, il.avv.329 yilning bahorida Xindikush tog`idan oshib Markaziy Osiyo hududlariga kirib keladi.

 Bosqinchilarga qarshi umum xalq uruushi e`lon qilgan Baktriyaliklar, so`g`ienaliklar va skiflar uch yil davomida dushman bilan mardonavor jang qiladilar.  Xalqning yunon-markazi bosqinchilariga qarshi kurashiga mahalliy sarkordalardan bo`lgan Spitamen boshchilik qiladi.  Mil.avv.327 yilning oxirlarida Sug`diena Iskandor tomonidan batamom bosib olinib, qo`zg`olon bostirildi.

 Mil.avv.IV asr oxirida Iskandar saltanati uch mustaqil davlatga: Makedoniya, Misr, suriya va sharqqa bo`linib ketadi. Suriyadan to M.Osiyo Hindistonchaga Makedoniyalik Iskandarning eng ishonchli sarkadarlaridan biri Salovkaga tegadi. O’rta Osiyo xalqlarining mil. Avv. 312 yldan 250 yilgacha bo’lgan tarixi salavkiylar tarixi b-n chambarchas bog`liqdir.

 Mil. Av. 250 yillagacha kelib, Markaziy Osiyoda salavkiylar davlatidan ikkita-dastlab Parfiya, keyin esa yunon-Baktriya davlatlari ajraib chiqadi. Yunon-Baktriya davlatlarining asosi Baktriya bo`lib, ba`zi hokimlar davrida Xindistonning shimoliy-g`arbiy qismi, Amudaryo va Sirdaryo o’rtasidagi katta yerlar qo’shib olinadi. Davlatning poytaxti Shimoliy Afganistondagi Baktro shahri edi.

 Yunon-Baktriya m.a. II asrning uchinchi choragiga kelib Sharkiy Turkiston orkali kirib kelgan yuechji va sak kabilalari xujumi natijasida butunlay inkirozga uchradi.  Xozirgi Turkmaniston va Eronning bir kismini o`z ichiga olgan qadimgi parfiya davlati mustaqil davlat va imperiya sifatida 500 yildan ziyodroq yashagan.  Mil. avv. II-I asrlarda M.Osiyoda mavjud bo`lgan davlatlarining yana biri bu Parkana davlati bo’lib u Xitoy manbalarida Davon deb yuritiladi. Xitoy ma`lumotlariga ko’ra mil. avv. II asrda Farg`onada 300 ming aholi yashagan. Vahoda shaxarlar ko`p bo`lib, poytaxti Erish shahri (xozirgi Marhamat) edi.

O'xshashlar

O’zbek davlatchiligining tarixiy bosqichlari

O'zbekistonda dastlabki davlatlar paydo bo'lishi va rivojlanish bosqichlari

O`zbek allomalari haykallari xorijda

O’zbekistonning antik davr davlatchiligi. Salavkiylar va Yunon-Baqtriya davlatlari

O`zbekistonda mustabid ma'muriy buyruqbozlik tizimining shakllanishi