O’rta asrlarda Yevropa fan va texnika - Tarix - Slaydlar

O’rta asrlarda Yevropa fan va texnika

Yuklangan vaqt:

08.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

383.1298828125 KB

Ko'chirib olish

O’rta asrlarda Yevropa fan va texnika 1. O’rta asrlar haqida umumiy tushuncha. Buyuk Karl va Karolinglar saroyidagi olimlar faoliyati. 2. Ilk o’rta asrlarda Evropada fan va universitetlar 3. O’rta asrlarda Evropada texnika yutuqlari01 0102 03 14 18 1B02 1C 0F 2002 08 03 110F060F0C0A07050D

O’rata asrlar tushunchasi • 375-568 yillar davomida ro’y bergan german qabilalarining ko’chishi oqibatida 476 yilda G’arbiy Rim imperiyasining qulashiga olib keldi va shu sana tarixda antik davr tugab, o’rta asrlar davri boshlanishi sifatida qabul qilingan .0102 01 01 06 0311 16 11 07 0E 18 0D 11 05 11 13 16 1E

O’rta asr tarixning vaqt chegaralari fanda tarixchilar tomonidan turlicha talqin qilinib kelingan • Ayrim tarixchilar o’rta asrlar tarixini Buyuk Konstantin podshohlik qilgan (306-337 yy.) IV asr boshlaridan boshlanib, 1453 yilning 29-mayda Konstantinopolning qulashi sanasi bilan tugatadilar. Usmonli - Vizantiya urushi01 0405 13 01 1F 040703 21110B 160D0815040B 040703 1311 090703 08 0F10 08 21110B 1609 050915 2B 26 2A 2D 0903

XIX asr tarixchilari o’rta asrlar tarixini chegaralashda • 476 yildan, ya’ni G’arbiy Rim imperiyasining qulashidan boshlab, 1492 yilda Amerika qi’tasi kashf qilingan yilni oxirgi chegara deb hisoblaydilar.14 18

O’rta asrlar tarixining davlat, jamiyat va madaniy taraqqiyotida ikki asosiy bosqichni qayd etishi mumkin V asr oxiridan-XI asr o’ratalari (qorong’ulik davr) O’rta asrlarning ravnaq topgan davri (XI asr o’rtalaridan XV asr oxiriga qadar)1F 1C1D 26 13 1C190B

• Ilk o’rta asrlar Evropa tarxiga oid yozma manbalar bizgacha kam etib kelgan. Chunki, feodal tarqoqlik va o’zaro urushlar va cherkovning hukumronligi (Zo’rovonlik natijasida dunyoviy fanlarni, asarlarni yo’q qilib yuborilgan). • V- XI asrlarga oid manblarning nihoyatda kamligi bilan xarakterlidir. • Qolgan manbalar ham cherkov hukumronligiga qarshi fikr yuritilmagan manbalar saqlanib qolgan.01 290817 0E11 14 05040316 0C 2235 1D040B08 0E09 01 1F 0D0B1B1C 1912 01 2A1C0C 1B22 0A22170B 1612

Buyuk Karl (768-814 yillar) • Buyuk Karl hukumronlik davrida fanlarning ko’pgina sohalarida yutuqlar qo’lga kiritildi. Buyuk Karl ikki bosqichli ta’lim tizimini joriy qildi. U o’ziga xos akademiya b-b, tabiiy, gumanitar va aniq fanlardan taniqli olimlar saboq bergan. Hukumdor ruhoniylar tayyorlash uchun tashkil etgan monastr qoshidagi maktablarda aslzodalarning bolalari, ruhoniy bolalar 8 yoshdan boshlab o‘qigan. • U yerda kitob va notalardan iborat kutubxona tashkil etib, “o’qish va yozishda bolalaringiz ularga shikast etkazmasin!” deb yozib qo‘ydirgan .2C 0A0B0C0C12 01 2C220A 0A 1D04 0E 2C 2D 0D 32 13 1D04 13 05 12 04 13 06 13 11 01 2B06 17 2E 0A 16 06 0F 16 1E

• Buyuk Karl davrididagi maktablarda dastlab, yosh bolalar bilan o’smirlar ham birga o’qigan. O’quvchilar diniy bilimlar bilan birga ilohiy ilm astronomiya, geometriya fanlari bilan shug’ullanganlar. • Keng miqyosida qurulish ishlariga e’tibor qaratilishi geomertiya fani o’rganishga sabab bo’lgan. • Buyuk Karl teatr tashkil etgan, san’atni rivojlantirish u-n Italiyadan qo’shiqchi va muzikachilarni saroyga taklif etgan.01 20 0F 12 13 11 13 04 13 01 2114 0D07 15 07 01 20 18 06 0504 07 29 12 14

Cherkov va maorif G’arbiy Evropada o’rta asrlar madaniyati xristian cherkovi b-n chambarchas bog’likq bo’lgan. Cherkov ilm, maorif, dabiyot va san’atga bevosita ta’sir o’tkazgan. Shuning u-n kishilarning dunyo haqidagi tasavvurlari cherkov va din b-n bo’liq bo’lganligi sababli boshqa mamlakatlar haqidagi ma’lumotlar etarli bo’lmaganidan, aholi orasida turli uydurmalar ko’p bo’lgan. Fan-texnikaning taqaqiyotining pastligi insonlarning qurg’oqchilik, suv toshqinlari va yuqumli kasalliklardan jabrlanishiga olib kelgan. Ritsarlar imzo qo’yishni bilmay ko’pincha ikki chiziq tortib qo’yishgan.32 01 18 12 0C 0B 1314 170D 0C 07 12 1103 06 39 0D 21 18 32 34 06 1611 05

Ibodatxona va manastlar qoshidagi boshlang’ich maktablarda… Quyi martabadagi ruhoniylarni tayorlangan Lotin tilidan tashqari ibodat qilish va duolar o’qish ham o’rgatilgan Katta ibodatxonalar qoshida tashkil etilgan o’rta makrablarda esa • Diniy ilim bilan birga dunyoviy bilimlar( geometriya, astronamiya, matematika) qisman o’rgatilgan2A 17 18120A1C 36 0B 1C1D21

• Ibodatxona maktablarida turli yoshdagi bolalar yoshiga qarab sniflarga bo’linmasdan aralash holda o’qitilgan; • Aksariyat maktablarda bittagina kitob bo’lgan va o’qituvchi uni navbat bilan bolalarga berib, parchalar o’qitgan; • Intizomsiz o’quvchilar qattiq jazolangan; • O’quvchilar dastlab, gramatika (tilshinoslik ilimi b-b, bollalar o’qishga o’rgatilgan), doalektika (o’quvchilar o’zaro munozaralar, bahs yuritgan), ritorika (she’r, badiy asar yozish nutq sanatini) o’rganishgan.

Universitet lotincha- “o’qituvchilar va olimlar jamoati” iborasidan kelib chiqgan. Unda fundamental va amaliy fanlar o’qitilib, mutaxasislar tayyorlangan . • Unversitetlarning yuzaga kelishi muayyan iqtisodiy taraqiyotga erishilganlik, shaharlarning ko’payishi, hunarmanchilik va savdo-sotiqting rivojlanishi, ilm-fanning taraqiyoti b-n bo’liq holda vujudga kelgan. • O’rta asr universitetlari cherkov nazorati ostida faoliyat yuritgan. Bunda atrof- tevarakda real fakt va hodisalarni o’rganish b-n emas, balki cherkov ruhoniylari tomonidan maqullangan va tavsiya qilingan kitoblarni yodlash bilan shug’ullanganlar.2B 2E1C 0D 1102

Византия пойтахти Константинополдаги университет ХI асрдаги биринчи университет бўлиб, унда учта факультет фаолият юритган. ҳуқуқшунослик тарих (фалсафа), тиббиёт3B 3E 53 393A 43 43

Unversitetlar • Ko‘pchilik birinchi Yevropa universiteti sifatida Italiyadagi Boloniya universiteti tilga oladilar. Bu ta'lim muassasasi X asrning oxirida ochilgan. • Ispaniyaning Salamanka universiteti (1218) yil Selerno (XII asr oxiri) Fransiy aning Parij (121) Britaniy aning Kenbrij (1209) Oksfort (1096) Manpe lye (1289) Partugali yaning (Lissabo n) 129001 21 57 070D 20 05 12 111B 01 29 380408 22 3814 22 111B 20 040B0D 21 22 01 22 5D 080E 222F 5B04 0E040B0D 22 0B28

Unversitetlarda o’qish davomiyligi • O’rta asr universitetlarida to’rtta fakultet bo’lib, birinchi tayorlov fakultetida “etti erkin san’at” ya’ni aniq fanlar o’qitilgan. Bu fakultet o’rta maktab vazifasini bajargan. Ushbu fakultetda 6-7 yil o’qib “san’at magistri” darajasini olgan talabalar. Shundan so’ng ular asosiy uch fakultetdan birini: ilohiyot, meditsina, yoki yuridik fakultetida o’qishni davom ettirish imkoniyatiga ega bo’lganlar. Bu fakultetlarda o’qish muddati 5-6 yil b-b, uni tamomlaganlar doktor yoki olim unvonini olgan.01 01 13 0E 12 0E 05 1D04 0E 0D 11 0F

O’rata asrlarda texnika sohasidagi yutuqlar • XI-XV asrlarda suv va shamol tegrmonlari mexanizimlari yanada takomillashtirildi; • Artezian quduqlari ixtiro qilinidi; • Mexanik soatlar ixtiro qilindi; • XII asrda dengizchilar yo’nalishni aniqlash u-n kompusdan foydalana boshlandi; • VI asrlarda Xitoyda ixtiro qilingan arablar tomonidan olib kelingan qurol, to’plar keyinchalik harbiy kompaniyalarida muhim ro’l o’ynay boshladi;

O’rata asrlarda texnika sohasidagi yutuqlar • XII asrlarda Evropaliklar qog’oz b-n tanishdilar. (Aslaida qog’oz 105 yil Xitoyda kashf qilingan); • Metalurgiyada XIV asrlarda balandligi 2-3 metr keladigan eritish pechlari qurila boshlandi; • XIV asr 30 yillarida kitob chob qilish u-n dastgoh ixtiro qilindi. Olmoniyalik ixtirochi Gutenburg mavjud texnologiyani takamillashtirgan. Ungacha Xitoyda XI asrda yoq kitob bosish dasgohi yasalgan. Lekin yozuvining murakkabligi bu texnalogiyani tarqalish imkonini bermagan.

• Marko Polo o’z sayohatlari davomida bu g’oyani 1295 yilda Evropaga olib kelgan; • 1500 yilda Evropadagi 250 ta shaharda kitob bosish ustaqonalari bo’lgan; • Bu ixtiro orqali Evropada 1500 yilga kelib 20 milyon kitob chop qilingan; • 1600 yilda birinchi gazeta chop qilindi; • Og’ir sovut ixtiro qilingan (aybalet quro • XIV asrda porixni ixtirochi Bertxol Shvartsning nomi b-n bog’laydilar01 5D040317 0F 33100311 01 2F 07 13 01 2009 0E 16 01 2F 16 01 0115020D 16 01 5929 380A

Galileo Galilei 1564-1642 1 1 5 6 4 . • Galiley 1564-yili Italiyaning Piza shahrida tavallud topdi. 18 yoshida u otasining xohishi bilan medisinani oʻrganish uchun Piza universitetiga oʻqishga kiradi. Universitetda oʻqiyotgan paytda Galiley matematika va fizika bilan qiziqa boshlaydi. Oz vaqt oʻtmay u moliyaviy sabablarga koʻra universitetni tark etishga majbur boʻladi va mehanikani mustaqil oʻrgana boshlaydi. 1589 -yili Galiley Piza universitetiga taklifga binoan qaytib keladi va matematikadan dars bera boshlaydi. Keyinchalik u Paduan universitetiga oʻtadi, u yerda geometriya, mexanika va astronomiyadan dars beradi. Oʻsha paytda u ilmiy ixtirolar qila boshlaydi.01 18 5B 2D07 1105 12 2D116203 09 2D1162160D 1A04 12 2D1004 160D 12 05 12 2F5C5A30 260E0D 05 12 21 116205 04 1A04

E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT3363 2B34 19

O'xshashlar

O’rta asrlarda yevropa fani

O’rta asrlarda Xitoy

Amerika o’rta asrlarda

O’rta asrlarda Koreya

So’ngi o’rta asrlarda Koreya