Jahon svilizatsiyasi - Tarix - Slaydlar

Jahon svilizatsiyasi

Yuklangan vaqt:

01.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3864.244140625 KB

Ko'chirib olish

JA H O N S V I L IZ AT S IYA S I

M AV Z U : M E S O P O TA M I A S V I L I Z AT S I YA S I • Mesopotamiya — Yaqin Sharqning Furot va Dajla daryolari oraligʻida joylashgan hududi. Aslida bu soʻzning oʻzi „ikki daryo oʻrtasida“ degan maʼnoni anglatadi. Ushbu mintaqa katta tarixiy ahamiyatga ega, chunki u yerda qishloq xoʻjaligi boshlangan, birinchi shaharlar tashkil etilgan va birinchi tsivilizatsiyalar paydo boʻlgan. Tarixchilar taʼkidlashlaricha Mesopotamiyada tsivilizatsiya miloddan avvalgi 5000-yilda paydo boʻlgan, ammo baʼzi mualliflar miloddan avvalgi 3500-yilda boʻlgan deb taʼkidlashadi.

J OY L A S H G A N H U D U D I

M E S O P O TA M I YA • Mesopotamiya tarixi yaratilgan imperiyalarning koʻtarilishi va qulashiga sabab boʻlgan turli xil sivilizatsiyalar oʻrtasidagi urushlarga toʻla edi. Forslar tomonidan amalga oshirilgan soʻnggi bosqinchilik tarixchilar tomonidan ushbu hududdagi xalqlarning tanazzulga uchrashi uchun ishlatilgan. Mesopotamiyada sivilizatsiyaning kelib chiqish joyi boʻlishdan tashqari, koʻplab texnik va siyosiy yangiliklar paydo boʻldi. Eng koʻzga koʻringanlari orasida gʻildirak, sugʻorish tizimi, qonunlar yoki yozuvlarning birinchi toʻplamlari mavjud. • Dajla va Furot daryolari yaqinidagi yerlar yetishtirish uchun juda mos edi. Har yili daryolar toshib, yerunumdorligini oshirgan. Biroq, mintaqada juda katta muammo yuzaga keldi: yomgʻirning yetishmasligi. Bu shuni anglatadiki, mintaqa aholisi suv oqimini boshqarishni oʻrganmaguncha qishloq xoʻjaligi bilan shugʻullanish mumkin emas edi

S AV D O - M E TA L LU R G I YA • Shumerlar bir muncha vaqtgacha uzoq joylarga etib boradigan savdo yoʻllarini tashkil qildilar. Shunday qilib, ular Anadolu, Suriya va Hindistonga etib borishlari maʼlum boʻldi. Odatda ular Mesopotamiyada ishlab chiqarilgan mahsulotlarni yogʻoch, tosh yoki metall kabi xom ashyoga almashtirdilar • Mesopotamiyada mis yoki bronza kabi metallar juda tez orada ishlatila boshlandi. Koʻpincha, bu metallardan kuchli qurollar tayyorlash uchun foydalanilgan. Xuddi shunday, ular mehnat qurollarini tayyorlash uchun ham ishlatilgan. Miloddan avvalgi 3500-yillarda bronza keng tarqalgan.

S HA H A R- DAVLATLA R

S H U M E R L A R S V I L I Z AT S I YA S I • Birinchi buyuk Mesopotamiya tsivilizatsiyasi Shumer edi. Miloddan avvalgi 3000-yildan tashkil topgan bu shaharcha. Uruk, Uma yoki Ur alohida ajralib turadigan bir qator shahar-davlatlar.Ularning har birini qonuniyligi mahalliy qoʻriqchi xudosi oʻrinbosari boʻlgan mutlaq qirol boshqargan. Ushbu tsivilizatsiyaning muhimligiga va uning shohlari roʻyxatlari topilganiga qaramay, haqiqat shundaki, ular haqida juda koʻp maʼlumot yoʻq. Masalan, ularning iqtisodiyoti qishloq xoʻjaligiga asoslanganligi va mixxat yozuvidan birinchi boʻlib foydalanganliklari maʼlum. Bundan tashqari, ular buyuk diniy ibodatxonalarni koʻtarganliklari maʼlum. Shunga oʻxshab, dalillar shuni koʻrsatadiki, Uruk shahri Mesopotamiyaning butun janubida oʻz madaniyatini kengaytirgan. Uning taʼsiri tufayli boshqa hududlarda koʻproq shaharlar qurildi. Tez-tez boʻlib turadigan urushlar bu shaharlarning mudofaa devorlari bilan jihozlanishiga olib keldi

DEH QON CH ILIK • Dajla va Furot oraligʻidagi Mesopotamiyaning geografik joylashuvi qishloq xoʻjaligini asosiy iqtisodiy faoliyatiga aylantirdi. Biroq, yomgʻirning etishmasligi daryo havzalaridan uzoqda joylashgan erlarda ekinlarni etishtirishni juda qiyinlashtirdi. Shu sababli mintaqa aholisi oʻz erlariga suv olib keladigan samarali sugʻorish tizimini qurishlari kerak edi. Sugʻorishni yaxshilash boʻyicha texnik yangiliklardan tashqari Mesopotamiyaliklar gʻildirak va shudgorni ixtiro qilganlar. Ikkala elementdan foydalangan holda, ular erni osonroq ishlov berishga muvaffaq boʻlishdi. Eng keng tarqalgan mahsulotlar orasida yormalar (arpa, bugʻdoy, javdar yoki sesame), zaytun daraxtlari, xurmo yoki uzum bor edi.

D I N G A S I G ’ I N I S H • Umuman olganda Mesopotamiya aholisi oʻz xudolaridan qoʻrqishgan. Ular juda qasoskor edilar va odamlar ularga boʻysunmasdan turib shafqatsiz boʻlishdan tortinmasdilar. Hatto shohlar ham jazolashlari mumkin emas edi, shuning uchun xudolar ularning qarorlarini maʼqullayaptimi yoki yoʻqligini bilish uchun har doim ruhoniylarga murojaat qilishgan

X UDOLA RI • Shumerlarning eng muhim xudolari Enlil (suv xudosi), Enki (yer xudosi) va Aun (osmon xudosi) edi. Semit xalqlari istilosidan keyin bu uchlikni Ishtar (urush, unumdorlik va muhabbat maʼbudasi), Sin (oy xudosi) va Shamash (yulduzlar va Quyosh xudosi) oʻzgartirdi. Miloddan avvalgi II ming yillikda Bobilning hukmronligi keyingi diniy oʻzgarishlarni keltirib chiqardi. Shahar xudosi Mardukning ahamiyati tobora ortib bormoqda va asosiy xudoga aylandi

H AY K A LTA R O S H L I K • Mesopotamiya haykaltaroshligining asosiy mavzusi xudolar va hukmdorlar boʻlgan. Har bir ish mukammal individualizatsiya qilingan va aksariyat hollarda aks ettirilgan personaj nomini oʻz ichiga olgan. Kontseptual realizm deb nomlangan uslubda bosh va yuz mutanosib edi. Jismlar, aksincha, umuman nosimmetrik edi. Yana bir takrorlanadigan mavzu yirik buqalarning vakili edi. Bunday holda, haykaltaroshlar realizmni tanladilar. Ushbu hayvonlar mintaqada himoya daholari deb hisoblangan.

O'xshashlar

Qadimgi So’g’d svilizatsiyasi

Moxenjadaro va Xarappa svilizatsiyasi

Jahon muzeylari

Jahon muzeylarining shakllanishi

Ikkinchi Jahon urushi