Jahon iqtisodiy taxini o'rganish yo'nalishlari - Tarix - Slaydlar

Jahon iqtisodiy taxini o'rganish yo'nalishlari

Yuklangan vaqt:

22.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2874.458984375 KB

Ko'chirib olish

Jahon iqtisodiy taxini o‘rganish yo‘nalishlari REJA: 1. Iqtisodiy tarixning qisqacha izohi 2. Iqtisodiyot kursining metod, predmeti va vazifalari 3. Iqtisodiy tarixning manbasi va tuzilmasi01 040E0F

Iqtisodiy tarixning qisqacha izohi “ Iqtisodiy tarix” fani G‘arbiy Yeropada XIX asrning ikkinchi yarmida yuz bergan shiddatli iqtisodiy jarayonlar ta’sirida yuzaga keldi va u “Siyosiy iqtisod” dan ajralib chiqdi. U XIX- XX asrlardan boshlab Yevropa universitetlarida mustaqil fan sifatida o‘qitila boshlandi, bundan tashqari, bularning hammasi rahbar xodimlarni tayyorlash hamda siyosiy sohada islohotlarni oqilona va samarali amalga oshirish uchun xizmat qildi. Shu tariqa, 1895-yilda London uviversiteti qoshida iqtisodiyot va siyosiy bilimlar maktabi tashkil etilib unga ixtisoslashtirilgan kollej va 1896-yilda esa unga universitet qoshidagi alohida bo‘lim maqomi berildi. Unga Buyuk Britaniyalik iqtisodiyot tarixining dastlabki namoyondalaridan biri bo‘lgan U.Xyuins boshchilik qildi.

“ Iqitisodiy tarix” siyosiy fanlar, sotsiologiya, huquq kabi fanlar bilan birga barcha o‘quv rejalarida asosiy o‘rinni egalladi. 1901-yilda Birmingem universitetining sanoat sohasi bo‘yicha kadrlar tayyorlashga yo‘naltirilgan savdo-sotiq maktabi tashkil etilib, unga keyinroq AQSHning Garvard universitetida birinchi iqtisodiyot tarixi kafedrasiga asos solgan U.Eshli boshchilik qildi.

BUYUK BRITANIYA XX asrning boshlarida iqtisodiyot tarixi bo‘yicha ma’ruzalar to‘liq holda Britaniyaning Oksford va Kembridj kabi qadimgi va nufuzli universitetlarida o‘qilardi, 1928-yilda esa Oksford universitetlarida iqtisodiyot tarixi kafedralari tashkil etildi. 1920-1930-yillarda iqtisodiyot tarixiga qiziqish ortdi va boshqa oliygohlarda, jumladan Edinburg va Glazgo universitetlarining tegishli kurslari o‘qitiladigan yo‘nalishlarida, keyinroq esa 50-60- yillarda bir necha kafedralar va ixtisoslashtirilgan bo‘limlar tashkil etildi. 60-70- yillarda iqtisodiyot tarixi fani London universiteti, Lester, Sheffild, Liverpul, Nottingem shaharlaridagi oliygohlarda o‘z mavqeyini egalladi.

FRANSIYA Fransiyaning Parij shahrida iqtisodiyot va sotsiologiya tarixi instituti hamda ishlab chiqaruvchi kuchlar bozorining rivojlanishi tarixi bo‘yicha markaz mavjud. Lion universiteti qoshida iqtisodiy va sotsial tarix markazi faoliyat ko‘rsatmoqda.

ITALIYA Italiya oliygohlarida iqtisodiy tarix kafedralari faoliyat ko‘rsatmoqda. Agar 50-yillarning boshlarida Italiya universitetlarining 46 tasida iqtisodiy tarix bo‘yicha faqat 15 ta kurs o‘qitilgan bo‘lsa, 70-yillarning boshlarida 51 ta kurs, 80-yillarning boshida esa bunday kurslar soni 87 taga yetdi.

SHVETSIYA Shvetsiyada iqtisodiy tarixni o‘qitish va tadqiq qilish universitetlarning ijtimoiy fakultetlari doirasida joriy etildi. Stokgolm va Uppsal universitetlari bu borada o‘z an’analari bilan mashhur bo‘ldi. Uppsal uviversitetida iqtisodiy tarix 1948-yilda “Siyosiy iqtisod” dan mustaqil fan sifatida ajralib chiqdi va 1955-yilda esa iqtisodiy tarix kafedrasiga asos solindi.

AQSH Iqtisodiy tarix AQSH universitetlarida ham o‘qitiladi. Hozirgi vaqtda iqtisodiy tarix iqtisodiyot nazariyasi bilan yagona tartib asosida birlashdi va bu “iqtisodiyot epidemiyasi” ning kuchli ta’sirida sinovdan o‘tkazilgan. Shunday qilib iqtisodiyot xorijda allqachon nafaqat iqtisodchilar, balki yuristlar, siyosatshunoslar va sotsiologlarni tayyorlashning ham ajralmas qismiga aylangan. Sobiq Ittifoqda iqtisodiy tarix Ikkinchi jahon urushidan keying davrlardan o‘qitila boshlandi.

Iqtisodiyot kursining metod, predmeti va vazifalari Bu fandan rivojlangan mamlakatlar, mintaqalar va butun dunyo iqtisodiy tarixi, xalq xo‘jaligi tarixi hamda iqtisodiy g‘oyalar tarixi kabi alohida yo‘nalishlar ajralib chiqdi. Iqtisodiy tarixning bunday tuzilishi va integratsion xususiyatlari uning turli-tuman o‘rganish obyektlarini alohida tadqiq etilishiga bog‘liq holda tushuntiriladi. Eng umumiy holda tushuntirishda iqtisodiy jarayon va voqealarning paydo bo‘lishi, shakllanishi va rivojlanishi tarixini o‘rganish obyekti bo‘lib davlatning iqtisodiy siyosati hamda alohida tarixiy voqealarning sabab va oqibatlari xizmat qiladi. TARIX ANIQ IQTISODIYOTIQTISODIYOT NAZARIYASI

Iqtisodiy tarixning integratson xususiyati e’tiborga olinsa uning tadqiq etish predmetlarini ajratish ancha murakkab. Bu masala yurtimiz va chet el adabiyotilarida qayta-qayta ko‘tarilib chiqilgan va u turli-tuman nuqtayi nazardan tushuntirilgan. Xuddi shunday iqtisodiy tarix va iqtisodiyot tarixining bir-biriga o‘xshashligi to‘g‘risidagi turli fikr va munozaralar ham davom etmoqda. Keng ma’noda iqtisodiy tarixning predmeti jamiyatning “iqtisodiy harakati”, uning o‘zgarishi xususiyatlari, bunday harakatlarning transformatsion qonuniyatlari, uning ijtimoiy hayotning barcha sohalari bilan bo‘lgan aloqalaridan iborat bo‘ladi. Tor ma’noda esa turli mamlakatlar aholisining xo‘jalik faoliyati, ulardagi ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi va ishlab chiqarish xususiyatlarining o‘zgarib borishi predmet sifatida o‘rganiladi.

Iqtisodiy tarixning asosiy metodlariTarixiylik Tarixiy modellashtirishIjtimoiy psixologik Tarixiy taqqoslashXronologikTasniflashMantiqiylik Matematik statistika METODLARI

Iqtisodiy tarixning iqtisodiy nazariyadan farqi shundaki, iqtisodiy tarix turli iqtisodiy hodisalarni turli iqtisodiy davrlarda ko‘rib chiqadi, u asosiy e’tiborni uning qonuniyatlariga beradi, iqtisodiy nazariya esa jamiyatni nazariy tahlil etish bilan shug‘ullanadi va asosan tadqiqotning mantiqiy-abstract va matematik metodlaridan foydalanadi. Nazariy abstraktsiyasiz iqtisodiy tarix nazariy asosdan ayirilib qoladi. O‘z navbatida iqtisodiy nazariya iqtisodiy- tarixiy umumlashtiruvsiz, dalil-isbotsiz fanga aylana olmaydi. Demak, ulaning teng miqdorda rivojlanganligi talab etiladi. Shuningdek, iqtisodiy tarix ta’limotlar tarixi bilan chambarchas bog‘liqdir. Chunki “Iqtisodiy ta’limotlar tarixi” fanidagi olimlarning fikrlarini tahlil etish va sharhlash ma’lum bir yuz berayotgan iqtisodiy hodisalar bilan bog‘langandir.

Iqtisodiy tarixning manbasi va tuzilmasi Xorijiy davlatlar iqtisodiy tarixining asosiy manbalariga moddiy, madaniy yodgorliklar va yozuvlar, qonunlar to‘plamlari, ma’muriy va yuridik hujjatlar, statistik ma’lumotnomalar kiradi. G‘arb iqtisodiyoti “burjuaziya tarixografiyasida marksizm bilan kurashning asosiy shakli” deb qabul qilingan edi. Uning faqatgina ba’zi yutuqlari tan olinardi xolos, masalan, yuqori tadqiqot texnikasi, manbalarni sinchiklab o‘rganishi, matematik metodlardan foydalanish va ba’zi boshqa metodlar. Turli davlatlarning iqtisodiy tarixi muammolari ingliz, fransuz, nemis tarixografiyasida ko‘rilgan.

Fransuz tarixchisi Mark Blok ( 1886 – 1944 yy ) Mark Blok “Annal” maktabining asoschilaridan biri bo‘lib, Yevropa zamonaviy terixografiyasiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Uning asosiy asarlari G‘arbiy Yevropa feodalizmiga bag‘ishlangan. Uning eng qimmatli ishlaridan biri “Fransuz agrar tarixining o‘ziga xos xususiyatari” dir. Unda Fransiyada yerdan foydalanishning ijtimoiy jihatlari ochib berilgan. Blok o‘rta asr dehqonchiligining xilma- xilligi g‘oyasini olg‘a suradi. U ko‘pgina G‘arbiy Yevropa davlatlarining agrar va ijtimoiy tarixini qiyoslab o‘rganishga harakat qilgan.

Labrus Ernest Kamil ( 1895 1972 yy. ) Uzoq yillar davomida Sorbonda ijtimoiy va iqtisodiy institutga boshchilik qilgan. Uning asosiy asarlari Fransiyaning XVIII va qisman XIX asrlardagi iqtisodiy tarixiga bag‘ishlangan. Ulardan narxlar harakati, daromadlar, iqtisodiyotga vaqti-vaqti bilan bo‘lib turadigan o‘sish va inqirozlar tarixi yoritilgan. U birinchi darajali ahamiyatga pul muomalasi muammolarini, taqsimlash, texnika rivojlanishi masalalarini qo‘ygan.

E’TIBORINGIZ UCHUN KATTA RAHMAT

O'xshashlar

Jahon muzeylari

Jahon svilizatsiyasi

Jahon muzeylarining shakllanishi

Ikkinchi Jahon urushi

Ajdodlarimiz jahon sivilisatsiya qo'shgan hissasi