Buyuk tarixiy shaxs Amir Temur-bizning sha'n-shavkatimiz, g`urur iftixorimizdir - Tarix - Slaydlar

Buyuk tarixiy shaxs Amir Temur-bizning sha'n-shavkatimiz, g`urur iftixorimizdir

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

848 KB

Ko'chirib olish

"Amir Temur-bizning sha'n- shavkatimiz,g`urur iftixorimizdir. Amir Temur -xalqimiz dahosining timsoli, ma'naviy qudratimiz ramzidir". Islom Karimov. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Buyuk tarixiy shaxs;Buyuk tarixiy shaxs; Buyuk tarixiy voqea.Buyuk tarixiy voqea. Sohibqiron Amir Temur buyuk tarixiy shaxs, o‘rta Sohibqiron Amir Temur buyuk tarixiy shaxs, o‘rta asrning yirik davlat arbobi, buyuk sarkarda, kuchli va asrning yirik davlat arbobi, buyuk sarkarda, kuchli va markazlashgan davlat asoschisi, ilm-fan va madaniyat markazlashgan davlat asoschisi, ilm-fan va madaniyat homiysidir. homiysidir. Amir Temur mustaqil markazlashgan davlat harbiy Amir Temur mustaqil markazlashgan davlat harbiy doktrinasini ishlab chiqqanligi uning buyuk sarkardaligidan doktrinasini ishlab chiqqanligi uning buyuk sarkardaligidan dalolatdir. Buyuk sarkardaning harbiy san’ati sirlari, uning dalolatdir. Buyuk sarkardaning harbiy san’ati sirlari, uning harbiy saboqlarini mustaqil O'zbekistonimizda va hatto harbiy saboqlarini mustaqil O'zbekistonimizda va hatto boshqa yirik mamlakatlarda o'rganilishi fikrimizning boshqa yirik mamlakatlarda o'rganilishi fikrimizning isbotidir.isbotidir. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Davlatimiz rahbari I.Karimov tashabbuslari bilan Davlatimiz rahbari I.Karimov tashabbuslari bilan Mustaqillik yillarida Sohibqiron Amir Temur hayoti va ijodi, Mustaqillik yillarida Sohibqiron Amir Temur hayoti va ijodi, davlatni boshqarish, adolatli siyosat yuritishdagi prinsiplari davlatni boshqarish, adolatli siyosat yuritishdagi prinsiplari borasidagi bilimlarni chuqurroq o’rganishga katta ahamiyat borasidagi bilimlarni chuqurroq o’rganishga katta ahamiyat qaratildi. qaratildi. Donolik, mardlik va to’g’riso’zlik, davlatni adolatli Donolik, mardlik va to’g’riso’zlik, davlatni adolatli boshqarishi, farzandlarni milliy ruhda tarbiyalash, ilm-fan va boshqarishi, farzandlarni milliy ruhda tarbiyalash, ilm-fan va ma’naviy dunyoqarashlarning rivojlanishiga alohida ma’naviy dunyoqarashlarning rivojlanishiga alohida e’tiborni uning siymosida ko’rish mumkin.e’tiborni uning siymosida ko’rish mumkin. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Temur, TemurbekTemur, Temurbek [1336-yil 9-aprel Kesh (hozirgi Shahrisabz) shahri [1336-yil 9-aprel Kesh (hozirgi Shahrisabz) shahri yaqinidagi Xoja ilg‘or qishlog‘i (hozirgi Yakkabog‘ yaqinidagi Xoja ilg‘or qishlog‘i (hozirgi Yakkabog‘ tumani) - 1405-yil 18-fevral O‘tror shahri, tumani) - 1405-yil 18-fevral O‘tror shahri, Samarqandda dafn etilgan]Samarqandda dafn etilgan] (1370-1405)(1370-1405) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

To‘liq ismi Amir Temur ko‘ragoniy ibn Amir Tarag‘ay ibn Amir To‘liq ismi Amir Temur ko‘ragoniy ibn Amir Tarag‘ay ibn Amir Burqul bo‘lgan bu buyuk tarixiy shaxs o‘rta asrning yirik davlat arbobi, Burqul bo‘lgan bu buyuk tarixiy shaxs o‘rta asrning yirik davlat arbobi, buyuk sarkarda, kuchli va markazlashgan davlat asoschisi, ilm-fan va buyuk sarkarda, kuchli va markazlashgan davlat asoschisi, ilm-fan va madaniyat homiysidir. Yozma manbalarda u Temurlang, Yevropa madaniyat homiysidir. Yozma manbalarda u Temurlang, Yevropa adabiyotida Tamerlan nomlari bilan ta`riflanadi. Amir Temurning onasi adabiyotida Tamerlan nomlari bilan ta`riflanadi. Amir Temurning onasi Takinaxotun buxorolik mashhur faqih Toj ash-sharia (shariat toji) Takinaxotun buxorolik mashhur faqih Toj ash-sharia (shariat toji) taxallusi bilan mashhur bo‘lgan Ubaydulla ibn Mas`udning avlodi taxallusi bilan mashhur bo‘lgan Ubaydulla ibn Mas`udning avlodi (1350-yil vafot etgan) edi. Uning otasi Amir Tarag‘ay barlos urug‘ining (1350-yil vafot etgan) edi. Uning otasi Amir Tarag‘ay barlos urug‘ining oqsoqolilaridan bo‘lib, Chig‘atoy ulusining e`tiborli beklaridan oqsoqolilaridan bo‘lib, Chig‘atoy ulusining e`tiborli beklaridan hisoblangan. Uning ajdodlari esa Chig‘atoy saroyi mulozimlari hisoblangan. Uning ajdodlari esa Chig‘atoy saroyi mulozimlari qatoridan o‘rin tutgan. Ular Kesh va Nasaf viloyatida o‘z mulklariga ega qatoridan o‘rin tutgan. Ular Kesh va Nasaf viloyatida o‘z mulklariga ega bo‘lgan va bu yurtda hokimlik qilgan. Shu boisdan Amir Temurning bo‘lgan va bu yurtda hokimlik qilgan. Shu boisdan Amir Temurning otasi Amir Tarag‘aybek ham yilda bir marotaba Ili daryosi bo‘yida xon otasi Amir Tarag‘aybek ham yilda bir marotaba Ili daryosi bo‘yida xon tomonidan chaqiriladigan el-yurt bek va biylarining umum qurultoyiga tomonidan chaqiriladigan el-yurt bek va biylarining umum qurultoyiga taklif etilar va bunday yig‘inlarda qatnashardi. Amir Temurning yoshligi taklif etilar va bunday yig‘inlarda qatnashardi. Amir Temurning yoshligi ona yurti Keshda kechdi. Yetti yoshga to‘lgach, otasi uni o‘qishga ona yurti Keshda kechdi. Yetti yoshga to‘lgach, otasi uni o‘qishga beradi. beradi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

U yoshlik chog‘laridanoq chavandozlik va ovga ishqiboz bo‘lib, U yoshlik chog‘laridanoq chavandozlik va ovga ishqiboz bo‘lib, kamondan nishonga o‘q uzish, ot choptirish turli mashq va harbiy kamondan nishonga o‘q uzish, ot choptirish turli mashq va harbiy o‘yinlar bilan mashg‘ul bo‘lishni yoqtirar edi. Shu asnoda Amir Temur o‘yinlar bilan mashg‘ul bo‘lishni yoqtirar edi. Shu asnoda Amir Temur tulporlarni saralab ajrata oladigan mohir chavandoz va dovyurak tulporlarni saralab ajrata oladigan mohir chavandoz va dovyurak bahodir sifatida voyaga yetadi. Uning atrofida bolalikdagi do‘stlari va bahodir sifatida voyaga yetadi. Uning atrofida bolalikdagi do‘stlari va maktabdoshlari to‘planishib, birgalikda mashq qilar, musobaqalarda maktabdoshlari to‘planishib, birgalikda mashq qilar, musobaqalarda ishtirok etishar, asta-sekin navkar bo‘lishib, harbiy guruhga birlashib ishtirok etishar, asta-sekin navkar bo‘lishib, harbiy guruhga birlashib shakllana borishadi. Bu guruh orasida Abbos Bahodir, Jahon Shohbek, shakllana borishadi. Bu guruh orasida Abbos Bahodir, Jahon Shohbek, Kimori Inoq, Sulaymon Shohbek, Sayfuddinbek va boshqalar bo‘lgan. Kimori Inoq, Sulaymon Shohbek, Sayfuddinbek va boshqalar bo‘lgan. Keyinchalik ular Amir Temurning safdoshlariga aylanib, uning Keyinchalik ular Amir Temurning safdoshlariga aylanib, uning qo‘shinida lashkarboshilik darajasiga ko‘tarilganlar. Amir Temur qo‘shinida lashkarboshilik darajasiga ko‘tarilganlar. Amir Temur tabiatan og‘ir, bosiq, teran fikrli va idrokli, samimiyatni tezda fahmlab tabiatan og‘ir, bosiq, teran fikrli va idrokli, samimiyatni tezda fahmlab oladigan inson bo‘lgan. Shu tufayli o‘spirinlik chog‘laridayoq oladigan inson bo‘lgan. Shu tufayli o‘spirinlik chog‘laridayoq tengqurlaridan sadoqatli do‘stlarni atrofga jalb qila olgan. O‘zining ilk tengqurlaridan sadoqatli do‘stlarni atrofga jalb qila olgan. O‘zining ilk harbiy faoliyatini Amir Temur qo‘l ostidagi navkarlari bilan ayrim viloyat harbiy faoliyatini Amir Temur qo‘l ostidagi navkarlari bilan ayrim viloyat amirlariga xizmat qilishdan boshlagan. Ularning o‘zaro kurashlarida amirlariga xizmat qilishdan boshlagan. Ularning o‘zaro kurashlarida mahorat va oliyhimmatlik Amir Temurning shuhratini oshirib, uning mahorat va oliyhimmatlik Amir Temurning shuhratini oshirib, uning dong‘i butun Qashqadaryo vodiysi, xususan Kesh viloyatiga yoyilgan. dong‘i butun Qashqadaryo vodiysi, xususan Kesh viloyatiga yoyilgan. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Amir Temur aql-zakovati, shijoati va jasorati to‘g‘risidagi shuhrat Amir Temur aql-zakovati, shijoati va jasorati to‘g‘risidagi shuhrat uni Movarounnahrning nufuzli amirlaridan avval Joku Barlos, so‘ngra uni Movarounnahrning nufuzli amirlaridan avval Joku Barlos, so‘ngra Amir Qazog‘on (1346-1358) bilan yaqinlashtirgan. Otasi Amir Temurni Amir Qazog‘on (1346-1358) bilan yaqinlashtirgan. Otasi Amir Temurni avval (1352) Amir Joku Barlosning qizi Turmish Og‘oga uylantiradi. avval (1352) Amir Joku Barlosning qizi Turmish Og‘oga uylantiradi. 1362-yilda Amir Temur Qazog‘onning nabirasi, Amir Husaynning 1362-yilda Amir Temur Qazog‘onning nabirasi, Amir Husaynning singlisi Uljoy Turkon Og‘oni o‘z nikohiga oladi. Keyingi nikoh tufayli singlisi Uljoy Turkon Og‘oni o‘z nikohiga oladi. Keyingi nikoh tufayli Balx amiri bilan bog‘langan qarindoshlik aloqalari shubhasiz Amir Balx amiri bilan bog‘langan qarindoshlik aloqalari shubhasiz Amir Temur bilan Amir Husayn o‘rtasidagi ittifoqni yuzaga keltirdi va Temur bilan Amir Husayn o‘rtasidagi ittifoqni yuzaga keltirdi va Mo‘g‘ullarga qarshi jiddiy kurash boshlandi. Mo‘g‘ullarga qarshi jiddiy kurash boshlandi. Amir Temurning Movarounnahrni birlashtirish yo‘lidagi dastlabki Amir Temurning Movarounnahrni birlashtirish yo‘lidagi dastlabki harakati XIV asrning 60-yillar boshlaridan boshlangan. XIV asrning 50-harakati XIV asrning 60-yillar boshlaridan boshlangan. XIV asrning 50- yillari oxirida Movarounnahrda amirlarning o‘zaro kurashi kuchayib, yillari oxirida Movarounnahrda amirlarning o‘zaro kurashi kuchayib, Amir Qazag‘on o‘ldirildi. Oqibatda mamlakatda siyosiy parokandalik Amir Qazag‘on o‘ldirildi. Oqibatda mamlakatda siyosiy parokandalik vujudga kelib ulus bir qancha mustaqil bekliklarga bo‘linib ketadi. vujudga kelib ulus bir qancha mustaqil bekliklarga bo‘linib ketadi. Yettisuv va Sharqiy Turkistonda hukmronlik qilayotgan mo‘g‘ul xonlari Yettisuv va Sharqiy Turkistonda hukmronlik qilayotgan mo‘g‘ul xonlari Movarounnahrdagi siyosiy vaziyatdan foydalanib, bu yerda o‘z Movarounnahrdagi siyosiy vaziyatdan foydalanib, bu yerda o‘z hokimiyatini o‘rnatishga harakat qiladilar. Jeta xonlaridan Tug‘luq hokimiyatini o‘rnatishga harakat qiladilar. Jeta xonlaridan Tug‘luq Temur va uning vorisi Ilyosxo‘ja 1360-1361, 1365-yillarda Temur va uning vorisi Ilyosxo‘ja 1360-1361, 1365-yillarda Movarounnahrga bir necha bor bostirib kiradilar. Biroq Movarounnahr Movarounnahrga bir necha bor bostirib kiradilar. Biroq Movarounnahr aholisi mog‘ullarga qarshi kurashga jur`at eta olmaydilar. Kesh aholisi mog‘ullarga qarshi kurashga jur`at eta olmaydilar. Kesh viloyatining hukmdori Hoji Barlos Xurosonga qochadi. Mana shunday viloyatining hukmdori Hoji Barlos Xurosonga qochadi. Mana shunday og‘ir pallada Amir Temur maydonga kiradi. Kuchlar teng emasligini og‘ir pallada Amir Temur maydonga kiradi. Kuchlar teng emasligini hisobga olgan Amir Temur 1360-yilning boshida Tug‘luq Temur hisobga olgan Amir Temur 1360-yilning boshida Tug‘luq Temur tomonidan Keshga yuborilgan beklar bilan kelishadi. tomonidan Keshga yuborilgan beklar bilan kelishadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Sharoit taqozosi bilan xon xizmatiga o‘tib, uning yorlig‘i bilan o‘z Sharoit taqozosi bilan xon xizmatiga o‘tib, uning yorlig‘i bilan o‘z viloyatining dorug‘asi etib tayin etiladi. Biroq, ko‘p o‘tmay viloyatining dorug‘asi etib tayin etiladi. Biroq, ko‘p o‘tmay Movarounnahrning humdori etib tayinlangan Ilyosxo‘ja bilan Amir Movarounnahrning humdori etib tayinlangan Ilyosxo‘ja bilan Amir Temur murosasi kelishmay qolishi natijasida 1361-yilning oxirida Temur murosasi kelishmay qolishi natijasida 1361-yilning oxirida mamlakatni tark etib, Xorazmga yo‘l oladi. U yerda amir Husayn bilan mamlakatni tark etib, Xorazmga yo‘l oladi. U yerda amir Husayn bilan uchrashadi va mog‘ullarga qarshi kurashda ikkovlon birlashib, kuch uchrashadi va mog‘ullarga qarshi kurashda ikkovlon birlashib, kuch to‘plashga kirishadi. Dastlab ular, Tug‘luq Temurxonning farmoniga to‘plashga kirishadi. Dastlab ular, Tug‘luq Temurxonning farmoniga binoan Amir Temurni ta`qib qilishga kirishgan Xiva dorug‘asi To‘qol binoan Amir Temurni ta`qib qilishga kirishgan Xiva dorug‘asi To‘qol (Tavakkal) bilan jang qildilar. So‘ngra 1362-yilning kuzida Seistonda (Tavakkal) bilan jang qildilar. So‘ngra 1362-yilning kuzida Seistonda viloyat hukmdori Malik Qutbiddinning tarafida turib, mekroniylar bilan viloyat hukmdori Malik Qutbiddinning tarafida turib, mekroniylar bilan bo‘lgan to‘qnashuvda, Amir Temur o‘ng kifti va o‘ng oyog‘idan bo‘lgan to‘qnashuvda, Amir Temur o‘ng kifti va o‘ng oyog‘idan jarohatlandi. Nihoyat, Ilyosxo‘ja boshliq Jeta lashkalari bilan bir necha jarohatlandi. Nihoyat, Ilyosxo‘ja boshliq Jeta lashkalari bilan bir necha marta jang qilib, mo‘g‘ullarni Movarounnahr hududidan 1364-yil oxirida marta jang qilib, mo‘g‘ullarni Movarounnahr hududidan 1364-yil oxirida quvib chiqarishga muvaffaq bo‘ladi. Biroq, Ilyosxo‘ja 1365-yili bahorida quvib chiqarishga muvaffaq bo‘ladi. Biroq, Ilyosxo‘ja 1365-yili bahorida Turkiston ustiga qo‘shin tortadi. Toshkent va Chinoz o‘rtasida sodir Turkiston ustiga qo‘shin tortadi. Toshkent va Chinoz o‘rtasida sodir bo‘lgan “Loy jangi”da amir Husaynning hiyonati oqibatida Amir Temur bo‘lgan “Loy jangi”da amir Husaynning hiyonati oqibatida Amir Temur qo‘shinlari mag‘lubiyatga uchraydi. qo‘shinlari mag‘lubiyatga uchraydi. Samarqandni o‘z qo‘liga olgan mo‘gullarga qarshi xalq ko‘tarilib, Samarqandni o‘z qo‘liga olgan mo‘gullarga qarshi xalq ko‘tarilib, shahar mudofasini o‘z qo‘liga olgan sarbadorlar mog‘ullarni shahar mudofasini o‘z qo‘liga olgan sarbadorlar mog‘ullarni mamlakatdan butunlay haydab chiqardi. Bundan xabar topgan amir mamlakatdan butunlay haydab chiqardi. Bundan xabar topgan amir Husayn tomonidan sarbadorlar boshliqlari qatl ettiriladi. Natijada, 1366-Husayn tomonidan sarbadorlar boshliqlari qatl ettiriladi. Natijada, 1366- yili amir Husayn Movarounnahrda hokimiyatni o‘z qo‘liga oladi, ammo yili amir Husayn Movarounnahrda hokimiyatni o‘z qo‘liga oladi, ammo ko‘p o‘tmay amir Husayn va Amir Temur o‘rtasidagi munosabat ko‘p o‘tmay amir Husayn va Amir Temur o‘rtasidagi munosabat keskinlashib ochiqdan-ochiq nizoga aylanadi. Ular o‘rtasida 1366-70-keskinlashib ochiqdan-ochiq nizoga aylanadi. Ular o‘rtasida 1366-70- yillarda bir necha bor to‘qnashuvlar bo‘lib o‘tadi. yillarda bir necha bor to‘qnashuvlar bo‘lib o‘tadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Amir Husaynga qarshi Balxga yo‘l olayotgan Amir Temur Termiz Amir Husaynga qarshi Balxga yo‘l olayotgan Amir Temur Termiz yaqiniga kelganda makkalik shariflardan Sayyid Baraka Amir Temur yaqiniga kelganda makkalik shariflardan Sayyid Baraka Amir Temur faoliyatini qo‘llab quvvatlab, unga oliy hokimiyat ramzi katta nog‘ora – faoliyatini qo‘llab quvvatlab, unga oliy hokimiyat ramzi katta nog‘ora – tabl bilan yalov - bayroq tortiq qiladi. 1370-yili 10-aprelda Balx shahri tabl bilan yalov - bayroq tortiq qiladi. 1370-yili 10-aprelda Balx shahri Amir Temurga taslim bo‘ladi. Amir Husayn qatl etiladi. Bu g‘alabadan Amir Temurga taslim bo‘ladi. Amir Husayn qatl etiladi. Bu g‘alabadan so‘ng Amir Temur chingiziylardan bo‘lgan Qozonxonning qizi so‘ng Amir Temur chingiziylardan bo‘lgan Qozonxonning qizi Saroymulkxonimni o‘z nikohiga oladi va “ko‘ragon” unvonini olishga Saroymulkxonimni o‘z nikohiga oladi va “ko‘ragon” unvonini olishga muyassar bo‘ladi. Garchi saltanat taxtiga, an`anaga ko‘ra dastlab muyassar bo‘ladi. Garchi saltanat taxtiga, an`anaga ko‘ra dastlab nomigagina Suyurg‘atmish (1370-1388), so‘ngra uning vafotidan keyin nomigagina Suyurg‘atmish (1370-1388), so‘ngra uning vafotidan keyin Sulton Mahmud (1388-1402) o‘tqazilgan bolsa-da, amalda markaziy Sulton Mahmud (1388-1402) o‘tqazilgan bolsa-da, amalda markaziy hokimiyatni Amir Temurning o‘zi boshqarar, viloyatlardagi hokimiyatni hokimiyatni Amir Temurning o‘zi boshqarar, viloyatlardagi hokimiyatni o‘g‘illari, nabiralari va yaqin amirlari orqali idora qilardi. o‘g‘illari, nabiralari va yaqin amirlari orqali idora qilardi. 1372-yilda Amir Temur Xorazmga yurish qilib, uni egallaydi. Biroq 1372-yilda Amir Temur Xorazmga yurish qilib, uni egallaydi. Biroq tarixiy voqealarning taqozosi bilan Amir Temur Xorazmga besh marta tarixiy voqealarning taqozosi bilan Amir Temur Xorazmga besh marta harbiy yurish qildi. Xorazm 1388-yilda uzil-kesil Temur davlatiga harbiy yurish qildi. Xorazm 1388-yilda uzil-kesil Temur davlatiga qo‘shildi. Amir Temur Movarounnahr va Xorazmda tarqoqligiga va qo‘shildi. Amir Temur Movarounnahr va Xorazmda tarqoqligiga va o‘zaro nizolarga zarba berib, Sirdaryo vohasidan to Orol dengizigacha o‘zaro nizolarga zarba berib, Sirdaryo vohasidan to Orol dengizigacha bo‘lgan yerlarda yashovchi xalqlarni yagona davlat tasarrufida bo‘lgan yerlarda yashovchi xalqlarni yagona davlat tasarrufida birlashtiradi. Amir Temur davlatiga Mog‘iliston davlatining doimiy birlashtiradi. Amir Temur davlatiga Mog‘iliston davlatining doimiy hujumini bartaraf etish uchun yigirma yil (1371-1390) mobaynida hujumini bartaraf etish uchun yigirma yil (1371-1390) mobaynida Mog‘ulistonga yetti marta yurish qilib, Mo‘g‘ul hukmdorlari Anqoto‘ra va Mog‘ulistonga yetti marta yurish qilib, Mo‘g‘ul hukmdorlari Anqoto‘ra va Qamaruddin ustidan g‘alaba qozondi. Qamaruddin ustidan g‘alaba qozondi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Sohibqiron bu bilan qanoatlanmay, qo‘shni davlatlar ustiga yurish Sohibqiron bu bilan qanoatlanmay, qo‘shni davlatlar ustiga yurish qilib, ularni o‘ziga bo‘ysundirish va markazlashgan buyuk saltanat qilib, ularni o‘ziga bo‘ysundirish va markazlashgan buyuk saltanat barpo etishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ydi. Sohibqiron harbiy yurishni barpo etishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ydi. Sohibqiron harbiy yurishni Xurosondan boshlaydi. 1381-yili Amir Temur Hirotni egallaydi. Saraxs, Xurosondan boshlaydi. 1381-yili Amir Temur Hirotni egallaydi. Saraxs, Jom va Qavsiya shaharlari jangsiz taslim bo‘ladi. 1381-1384-yillar Jom va Qavsiya shaharlari jangsiz taslim bo‘ladi. 1381-1384-yillar davomida Eronning katta qismi bo‘ysundiriladi. Avval (1381) Kalot, davomida Eronning katta qismi bo‘ysundiriladi. Avval (1381) Kalot, Turshiz va Sabzavor, keyin (1383) Seistonning Zireh, Zova, Farah va Turshiz va Sabzavor, keyin (1383) Seistonning Zireh, Zova, Farah va Bust qal`alari, 1384-yilda esa Astrobod viloyati va Ozarbayjonning Bust qal`alari, 1384-yilda esa Astrobod viloyati va Ozarbayjonning Omul, Sori, Sultoniya va Tabriz shaharlari bo‘ysundiriladi. Amir Temur Omul, Sori, Sultoniya va Tabriz shaharlari bo‘ysundiriladi. Amir Temur Eron, Ozarbayjon, Iroq va Shom (Suriya) ustiga uch marta lashkar Eron, Ozarbayjon, Iroq va Shom (Suriya) ustiga uch marta lashkar tortdi. tortdi. Bu yurishlar tarixda “uch yillik”, ”besh yillik”, “yetti yillik urush”lar Bu yurishlar tarixda “uch yillik”, ”besh yillik”, “yetti yillik urush”lar nomi bilan mashhur. Uch yillik (1386-1388) harbiy yurishlar oqibatida nomi bilan mashhur. Uch yillik (1386-1388) harbiy yurishlar oqibatida Janubiy Ozarbayjon, Iroqning shimoliy qismi, Gurjiston va Van ko‘li Janubiy Ozarbayjon, Iroqning shimoliy qismi, Gurjiston va Van ko‘li atrofidagi yerlar egallandi. Amir Temur shu bilan birga shimoli-atrofidagi yerlar egallandi. Amir Temur shu bilan birga shimoli- g‘arbdan, ya`ni Oltin O‘rda tomonidan bo‘layotgan tazyiqqa barham g‘arbdan, ya`ni Oltin O‘rda tomonidan bo‘layotgan tazyiqqa barham berish maqsadida To‘xtamishga qarshi uch marta qo‘shin tortadi.berish maqsadida To‘xtamishga qarshi uch marta qo‘shin tortadi. 1389-1389- yilda Dizakning Achchiq mavzeida, 1391-yili Qunduzcha jangida, 1395-yilda Dizakning Achchiq mavzeida, 1391-yili Qunduzcha jangida, 1395- yil Tarak daryosi bo‘yidagi janglarda g‘alaba qozonib, dushman yil Tarak daryosi bo‘yidagi janglarda g‘alaba qozonib, dushman qo‘shinini tor-mor etdi. Amir Temurning To‘xtamish ustidan qozongan qo‘shinini tor-mor etdi. Amir Temurning To‘xtamish ustidan qozongan g‘alabasi, faqat O‘rta Osiyo uchun emas, balki butun Sharqiy Yevropa, g‘alabasi, faqat O‘rta Osiyo uchun emas, balki butun Sharqiy Yevropa, shuningdek Rus knyazliklari uchun ham buyuk ahamiyat kasb etgan shuningdek Rus knyazliklari uchun ham buyuk ahamiyat kasb etgan edi. Shundan so‘ng, Amir Temur Eron, Ozarbayjon, Iroq, Shom edi. Shundan so‘ng, Amir Temur Eron, Ozarbayjon, Iroq, Shom (Suriya) ustiga uch marta askar tortadi. (Suriya) ustiga uch marta askar tortadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

U besh yillik (1392-1396) urushi davomida G‘arbiy Eron, Iroqi Ajam va U besh yillik (1392-1396) urushi davomida G‘arbiy Eron, Iroqi Ajam va Kavkazni egallaydi. Amir Temurning Hindiston ustiga qilgan g‘azovoti (1398- Kavkazni egallaydi. Amir Temurning Hindiston ustiga qilgan g‘azovoti (1398- may- 1399-yil mart) qariyb o‘n bir oy davom etadi. Hindistondan u katta o‘lja, shu may- 1399-yil mart) qariyb o‘n bir oy davom etadi. Hindistondan u katta o‘lja, shu jumladan 120 ta jangovar fillar bilan qaytadi. O‘ljalarning bir qismi qo‘shinga jumladan 120 ta jangovar fillar bilan qaytadi. O‘ljalarning bir qismi qo‘shinga tarqatilib, qolgani Samarqand va Kesh shaharlarida olib borilayotgan tarqatilib, qolgani Samarqand va Kesh shaharlarida olib borilayotgan qurilishlarga ishlatiladi. 1399-1404-yillardagi yetti yillik urush, eng shiddatli va qurilishlarga ishlatiladi. 1399-1404-yillardagi yetti yillik urush, eng shiddatli va eng yirik janglardan bo‘lib, uning oqibatida Shomning Xalab, Kumis, Baalbek, eng yirik janglardan bo‘lib, uning oqibatida Shomning Xalab, Kumis, Baalbek, Dimishq (Damashq) kabi yirik shaharlari va Iroqi Arabning Ubuliston o‘lkasi bilan Dimishq (Damashq) kabi yirik shaharlari va Iroqi Arabning Ubuliston o‘lkasi bilan Bag‘dod, shuningdek Turkiyaning kattagina qismi fath etiladi. Natijada ikki buyuk Bag‘dod, shuningdek Turkiyaning kattagina qismi fath etiladi. Natijada ikki buyuk sarkarda: Sohibqiron Amir Temur bilan sulton Boyazid Yildirimlarning sarkarda: Sohibqiron Amir Temur bilan sulton Boyazid Yildirimlarning to‘qnashuvi muqarrar bo‘lib qoladi. Chunki tobora kuchayib borayotgan bu ikki to‘qnashuvi muqarrar bo‘lib qoladi. Chunki tobora kuchayib borayotgan bu ikki turkiy davlatlarning har biri ikkinchisi uchun nihoyatda kuchli raqibga aylangan turkiy davlatlarning har biri ikkinchisi uchun nihoyatda kuchli raqibga aylangan edi. edi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Amir Temur haqidagi birinchi kitob 1553-yili Florensiya (Italiya)da Amir Temur haqidagi birinchi kitob 1553-yili Florensiya (Italiya)da chiqqan. Italiyalik olim Perondini qalamiga mansub boshqa shu asrda ispan chiqqan. Italiyalik olim Perondini qalamiga mansub boshqa shu asrda ispan tarixchisi Pero Meksikaning “Buyuk Temur tarixi” degan asari ham chop etildi. tarixchisi Pero Meksikaning “Buyuk Temur tarixi” degan asari ham chop etildi. 1582-yili Seviliyada mashhur Ispaniya elchisi Klavixoning “Esdaliklar”i nashrdan 1582-yili Seviliyada mashhur Ispaniya elchisi Klavixoning “Esdaliklar”i nashrdan chiqdi. Ingliz dramaturgi Xristofor Morloning “Buyuk Temur” degan sahna asari chiqdi. Ingliz dramaturgi Xristofor Morloning “Buyuk Temur” degan sahna asari ham shu asrda yaratildi. Sho‘rolar tuzumi davrida Amir Temur shaxsi va ham shu asrda yaratildi. Sho‘rolar tuzumi davrida Amir Temur shaxsi va faoliyatiga adolatsizlik bilan yondashilib, bir yoqlama baho berib kelindi. faoliyatiga adolatsizlik bilan yondashilib, bir yoqlama baho berib kelindi. O‘zbekiston Mustaqillikka erishganidan so‘ng, bunday qarashlarga barham O‘zbekiston Mustaqillikka erishganidan so‘ng, bunday qarashlarga barham berildi. O‘zbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimov say-harakati bilan berildi. O‘zbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimov say-harakati bilan Amir Temurning jahon tarixida tutgan o‘rni o‘z joyiga qo‘yila boshladi. Amir Temurning jahon tarixida tutgan o‘rni o‘z joyiga qo‘yila boshladi. O‘zbekistonda uning faoliyatini o‘rganishga va uni ommalashtirishga keng yo‘l O‘zbekistonda uning faoliyatini o‘rganishga va uni ommalashtirishga keng yo‘l ochildi. “Sohibqiron Amir Temur shaxsi uning ajdodlari bo‘lmish faqat bizning ochildi. “Sohibqiron Amir Temur shaxsi uning ajdodlari bo‘lmish faqat bizning ema, balki mintaqamizdagi barcha xalqlarning butun ma`rifiyinsoniyatning ema, balki mintaqamizdagi barcha xalqlarning butun ma`rifiyinsoniyatning boyligi”ga aylandi (I. Karimov). Uning nomi O‘zbekistonda abadiylashtirildi. boyligi”ga aylandi (I. Karimov). Uning nomi O‘zbekistonda abadiylashtirildi. Ko‘plab shahar va qishloqlardagi shoh ko‘chalar, maydonlar, jamoa xo‘jaliklari, Ko‘plab shahar va qishloqlardagi shoh ko‘chalar, maydonlar, jamoa xo‘jaliklari, maktablar, kinoteatrlar va boshqalar uning nomi bilan ataldi. Islom Karimov maktablar, kinoteatrlar va boshqalar uning nomi bilan ataldi. Islom Karimov tashabbusi va rahnomaligida Toshkent, Samarqand, Shahrisabz va boshqa tashabbusi va rahnomaligida Toshkent, Samarqand, Shahrisabz va boshqa shaharlarning markaziy maydonlarida Amir Temurga haykal o‘rnatildi. shaharlarning markaziy maydonlarida Amir Temurga haykal o‘rnatildi. Toshkentdagi Amir Temur hiyobonida Temuriylar davri muzeyi barpo etildi Toshkentdagi Amir Temur hiyobonida Temuriylar davri muzeyi barpo etildi (1996), “Amir Temur” ordeni ta`sis etildi (1996) va Xalqaro Amir Temur (1996), “Amir Temur” ordeni ta`sis etildi (1996) va Xalqaro Amir Temur jamg‘armasi tashkil qilindi (1995). Toshkent, Samarqand va xorijiy jamg‘armasi tashkil qilindi (1995). Toshkent, Samarqand va xorijiy mamlakatlarda YUNESKO rahbarligida hazrat Sohibqiron tavalludining 660 mamlakatlarda YUNESKO rahbarligida hazrat Sohibqiron tavalludining 660 yilligi keng nishonlandi (1996). Amir Temur haqida ikki qismdan iborat badiiy yilligi keng nishonlandi (1996). Amir Temur haqida ikki qismdan iborat badiiy film, spektakllar va she`riy hamda nasriy asarlar yaratildi. film, spektakllar va she`riy hamda nasriy asarlar yaratildi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

O'xshashlar

Amir Temur-buyuk siymo

O’tmish tariximizning nurli sahifalaridan joy olgan buyuk shaxs - Amir Temur

Amir Temur

Amir Temur G`arbni larzaga solgan siymo

Amir Temur va temuriylar davrida buyuk ipak yo‘li