Birinchi jahon urushi davrida xalqaro munosabatlar - Tarix - Slaydlar

Birinchi jahon urushi davrida xalqaro munosabatlar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1645.5 KB

Ko'chirib olish

Birinchi jahon urushi davrida Birinchi jahon urushi davrida xalqaro munosabatlarxalqaro munosabatlar Reja: 1. Urushning sabablari 2. Antanta davlatlarining bosqinchilik rejalari 3. Germaniyaning bosqinchilik rejalari 4. 1914-1917 yillardagi jangovor harakatlar 5. Bolgariyaning urushga qo’shilishi 6. Birinchi jahon urushi davrida Yaponiya 7. Birinchi jahon urushining yakunlanishi WWW.ARXIV.UZ

WWW.ARXIV.UZ

Kirish XIX asr oxiri – XX asr boshlarida keskinlashgan dunyoni qaytadanbo’lib olish uchun bo’lgan kurash Evropa davlatlarining ikki guruhishakllanishiga olib keldi.Birinchi guruhda Germaniya boshchiligidagi Avstro-Vengriya, Turkiya va Bolgariya bor edi. Ikkinchi guruhga esa Angliya,Franciya, chor Rossiyasi kirgan edi. Keyinroq unga Italiya, Amerika Qo’shmaShtatlari va boshqa davlatlar qo’shildilar. Davlatlarning mazkur ikki guruhi o’rtasida mustamlakalarni bo’libolish, ta’sir doiralarini qaytadan taqsimlash va XX asr boshlarida vujudgakelgan kuchlarning yangicha o’zaro nisbatiga mos ravishda yangi jaxontartiblarini qaror toptirish uchun kurash borar edi. Bu shiddatli vaayovsiz kurashning o’ziga xos xususiyati shunda ediki, u milliy manfaatlaruchun emas, balki hali bo’lib olinmagan yerlarni qo’lga kiritish uchunintilayotgan yirik sarmoya egalarining manfaati uchun olib borilmoqda edi.Bu – dunyoni qaytadan bo’lib olish, ulkan daromad va jahon bozorida alohidaimtiyozlarga ega bo’lish uchun kurash edi. 1914 yil yozida Germaniya qayta qurollanish bo’yicha Antantamamlakatlarini, harbiy tayyorgarlik bo’yicha Rossiya va Franciyani ortdaqoldirdi. Mamlakat armiyasini jangovor holatga keltirish rejasi 1914 yil 31martdayoq tayyorlab qo’yilgan edi. Bu narsa Germaniyaga juda qo’l kelaredi. Chunki u o’z raqiblaridan ustunlikka erishgan va urushni boshlashuchun eng qulay vaziyat edi. Ushbu ustunlik ham birinchi jahon urushiningtezlashishiga sabab bo’ldi. WWW.ARXIV.UZ

Urushning sabablariUrushning eng asosiy sabablari bu – Yevropa davlatlarining ikki harbiy-Urushning sabablariUrushning eng asosiy sabablari bu – Yevropa davlatlarining ikki harbiy- siyosiy guruhi – Antanta va Uchlar ittifoqi o’rtasida dunyoni qaytadanbo’lib olish uchun kurash va siyosiy guruhi – Antanta va Uchlar ittifoqi o’rtasida dunyoni qaytadanbo’lib olish uchun kurash va jahon bozorida ta’sir doiralarini qaytadanbo’lib olish , yangi yerlar zabt etish uchun kurash edi.Har bir jahon bozorida ta’sir doiralarini qaytadanbo’lib olish , yangi yerlar zabt etish uchun kurash edi.Har bir urushayotgan davlatning ma’lum bir maqsadi bor edi. Germaniyaningasosiy maqsadi Angliya va urushayotgan davlatning ma’lum bir maqsadi bor edi. Germaniyaningasosiy maqsadi Angliya va Franciyaning mustamlakalarini bosib olish,Franciya va Rossiyani kuchsizlantirish, Yevropa va Franciyaning mustamlakalarini bosib olish,Franciya va Rossiyani kuchsizlantirish, Yevropa va Osiyoda( Sharqiy O’rtaYer dengizi mamlakatlari, Turkiya) o’z hukmronligini o’rnatish edi. Avstro-Osiyoda( Sharqiy O’rtaYer dengizi mamlakatlari, Turkiya) o’z hukmronligini o’rnatish edi. Avstro- Vengriya - Bolqonda ta’sir doirasini kengaytirish, zulmostidagi slavyan xalqlarining milliy-ozodlik Vengriya - Bolqonda ta’sir doirasini kengaytirish, zulmostidagi slavyan xalqlarining milliy-ozodlik harakatini bostirish; Angliyaning asosiy maqsadi Germaniyani kuchsizlantirish, harakatini bostirish; Angliyaning asosiy maqsadi Germaniyani kuchsizlantirish, uningmustamlakalarini bir qismini bosib olish, Usmoniylar imperiyasini bo’lishedi. Franciyaning uningmustamlakalarini bir qismini bosib olish, Usmoniylar imperiyasini bo’lishedi. Franciyaning asosiy maqsadi Germaniyani kuchsizlantirish GermaniyaningElzas va Lotaringiya, Saar viloyatlarini, asosiy maqsadi Germaniyani kuchsizlantirish GermaniyaningElzas va Lotaringiya, Saar viloyatlarini, Reyn viloyatining bir qisminiqaytarib olish; Rossiyaning asosiy maqsadi Bolqonda va Bosfor Reyn viloyatining bir qisminiqaytarib olish; Rossiyaning asosiy maqsadi Bolqonda va Bosfor hamda Dardanelbo’g’ozlarida o’z hukmronligini o’rnatish, Germaniyani kuchsizlantirish,Avstro-hamda Dardanelbo’g’ozlarida o’z hukmronligini o’rnatish, Germaniyani kuchsizlantirish,Avstro- Vengriyaning Bolqondagi hukmronlik havfini bartaraf etish; Italiyaning asosiy maqsadi Afrika va Vengriyaning Bolqondagi hukmronlik havfini bartaraf etish; Italiyaning asosiy maqsadi Afrika va Bolqonda yangi hududlar egallashedi.Bolqonda yangi hududlar egallashedi. WWW.ARXIV.UZ

Antanta davlatlarining bosqinchilik rejalari Hali urush boshlanishidan ko’p vaqt o’tmay, Antanta davlatlarining bosqinchilik rejalari Hali urush boshlanishidan ko’p vaqt o’tmay, Antanta davlatlario’rtasida kelajak o’ljani qay tarzda bo’lib olish haqida muzokaralarboshlanib Antanta davlatlario’rtasida kelajak o’ljani qay tarzda bo’lib olish haqida muzokaralarboshlanib ketdi. Rossiya tashqi ishlar vaziri Sazonov ittifoqchidavlatlarlar elchilari Paleolog va ketdi. Rossiya tashqi ishlar vaziri Sazonov ittifoqchidavlatlarlar elchilari Paleolog va Byukenenga dunyoni urushdan keyenbo’lish rejalarini topshirdi. Bu dastur Germaniya va Byukenenga dunyoni urushdan keyenbo’lish rejalarini topshirdi. Bu dastur Germaniya va uning ittifoqchilarinito’la mag’lubiyatga uchratishni ko’zda tutar edi. Uning mazmuni uning ittifoqchilarinito’la mag’lubiyatga uchratishni ko’zda tutar edi. Uning mazmuni quyidagichaedi: 1)Ittifoqchilarning eng asosiy maqsadi Germaniyaning harbiy quyidagichaedi: 1)Ittifoqchilarning eng asosiy maqsadi Germaniyaning harbiy qudratinisindirishdan iborat; 2)hududiy o’zgarishlar faqat milliy asosdao’tkazilishi lozim; qudratinisindirishdan iborat; 2)hududiy o’zgarishlar faqat milliy asosdao’tkazilishi lozim; 3)Rossiya ixtiyoriga Nemanning quyi oqimi va SharqiyGaliciya o’tishi kerak edi; Poznan, 3)Rossiya ixtiyoriga Nemanning quyi oqimi va SharqiyGaliciya o’tishi kerak edi; Poznan, Sileziya va G’arbiy Galiciya Polshagao’tishi kerak edi(uni Rossiyaga qaram davlat sifatida Sileziya va G’arbiy Galiciya Polshagao’tishi kerak edi(uni Rossiyaga qaram davlat sifatida tiklash mo’ljallanganedi); 4)Franciyaga Elzas-Lotaringiya qaytarib berilar,Reyn viloyati tiklash mo’ljallanganedi); 4)Franciyaga Elzas-Lotaringiya qaytarib berilar,Reyn viloyati vaPalatinatning bir qismi berilar edi; 5)Belgiyaning hududi Germaniyahisobiga kengaytirilar vaPalatinatning bir qismi berilar edi; 5)Belgiyaning hududi Germaniyahisobiga kengaytirilar edi; 6)Shlezvig va Goldshtein Daniyaga qaytaribberilar edi; 7)Prussiya tomonidan 1866 yil edi; 6)Shlezvig va Goldshtein Daniyaga qaytaribberilar edi; 7)Prussiya tomonidan 1866 yil anneksiya qilingan Gannoverqirolligi qayta tiklanishi kerak edi; 8)Avstro-Vengriya uch davlat anneksiya qilingan Gannoverqirolligi qayta tiklanishi kerak edi; 8)Avstro-Vengriya uch davlat –Avstriya, Vengriya va Chexiyadan iborat monarxiyaga aylantirilishi lozimedi; 9)Serbiyaga –Avstriya, Vengriya va Chexiyadan iborat monarxiyaga aylantirilishi lozimedi; 9)Serbiyaga Bosnia, Dalmaciya, Gercegovina va Shimoliy Albaniyaberilishi kerak edi;10) Serb Bosnia, Dalmaciya, Gercegovina va Shimoliy Albaniyaberilishi kerak edi;10) Serb makedoniyasi Bolgariga berilishi kerak edi;11) Valona Italiyaga, Janubiy Albaniya Greciyaga makedoniyasi Bolgariga berilishi kerak edi;11) Valona Italiyaga, Janubiy Albaniya Greciyaga berilar edi;12) Germanmustamlakalari Angliya, Franciya va Yaponiya o’rtasida bo’lib berilar edi;12) Germanmustamlakalari Angliya, Franciya va Yaponiya o’rtasida bo’lib olinishikerak edi; 13)Germaniya va Avstriyadan kontributciya undirib olinishi kerakedi. Bu olinishikerak edi; 13)Germaniya va Avstriyadan kontributciya undirib olinishi kerakedi. Bu dasturdan ko’rinib turibdiki Rossiya asosan o’ziningmanfaatlaridan kelib chiqqan holda bu dasturdan ko’rinib turibdiki Rossiya asosan o’ziningmanfaatlaridan kelib chiqqan holda bu masalaga yondoshgan. 26 sentyabrdaRossiya qo’shimcha talab bilan chiqdi. U Rossiya masalaga yondoshgan. 26 sentyabrdaRossiya qo’shimcha talab bilan chiqdi. U Rossiya kemalariningbo’g’ozlardan erkin, hech qanday to’siqsiz kechishini ko’zda tutar edi.Lekin rus kemalariningbo’g’ozlardan erkin, hech qanday to’siqsiz kechishini ko’zda tutar edi.Lekin rus hukumati Turkiya hududini bosib olish davo’larini hali qilmaganedi.hukumati Turkiya hududini bosib olish davo’larini hali qilmaganedi. WWW.ARXIV.UZ

Turkiyani bo’lib olish masalasini ilk bor ingliz Turkiyani bo’lib olish masalasini ilk bor ingliz diplomatiyasi ilgarisurdi. Sazonovning dasturiga o’z diplomatiyasi ilgarisurdi. Sazonovning dasturiga o’z munosabatlarini bildira turib, Angliyatashqi ishlar vaziri munosabatlarini bildira turib, Angliyatashqi ishlar vaziri Grey:”Agar Turkiya Germaniyaga qo’shilsa, bu Grey:”Agar Turkiya Germaniyaga qo’shilsa, bu davlatbarham topishi kerak”- dedi. U tinchlik dasturiga davlatbarham topishi kerak”- dedi. U tinchlik dasturiga german flotinigtopshirilishi, Kil kanalining german flotinigtopshirilishi, Kil kanalining neytrallashtirish, Italiya va Ruminiyaningmanfaatlari neytrallashtirish, Italiya va Ruminiyaningmanfaatlari hisobga olinish kabi qo’shimchalar qo’shilshi hisobga olinish kabi qo’shimchalar qo’shilshi kerakliginita’kidladi. Lekin Grey Franciyaga Reyn viloyati kerakliginita’kidladi. Lekin Grey Franciyaga Reyn viloyati berilishiga qarshi chiqdi.Shunday qilib urushning dastlabki berilishiga qarshi chiqdi.Shunday qilib urushning dastlabki kunlaridan ittifoqchilar o’rtasidamustamlakalar borasida kunlaridan ittifoqchilar o’rtasidamustamlakalar borasida kelishmovchiliklar kelib chiqdi. Turk merosini bo’lib kelishmovchiliklar kelib chiqdi. Turk merosini bo’lib olish borasida 1914 yilning o’zidayoq diplomatikkurash avj olish borasida 1914 yilning o’zidayoq diplomatikkurash avj oldi. Ruslar uchun Turkiyaga zarba berishning eng qulay oldi. Ruslar uchun Turkiyaga zarba berishning eng qulay yo’liErondan, turklarning o’ng qanotini aylanib o’tib zarba yo’liErondan, turklarning o’ng qanotini aylanib o’tib zarba berish edi. Inglizhukumati bunga yo’l qo’yishni istamas berish edi. Inglizhukumati bunga yo’l qo’yishni istamas edi. Grey rus elchisi Bekkendorfbilan suhbatida uni shu edi. Grey rus elchisi Bekkendorfbilan suhbatida uni shu narsaga ishontirishga harakat qilar ediki, rushukumati Eron narsaga ishontirishga harakat qilar ediki, rushukumati Eron hududidan Turkiyaga qarshi urushda foydalanmasligi hududidan Turkiyaga qarshi urushda foydalanmasligi kerakedi. Uning fikricha Rossiya o’z kuchlarini german kerakedi. Uning fikricha Rossiya o’z kuchlarini german frontidan chalg’itmasligikerak edi. Germaniya bilan kurash frontidan chalg’itmasligikerak edi. Germaniya bilan kurash Turkiya bilan urushning natijasini halqilar edi. U agar Turkiya bilan urushning natijasini halqilar edi. U agar Germaniya mag’lubiyatga uchratilsa, Germaniya mag’lubiyatga uchratilsa, Konstantinopol(Istanbul) va bo’g’ozlar masalasi Rossiya Konstantinopol(Istanbul) va bo’g’ozlar masalasi Rossiya foydasiga halqilinishini takidlaydi.foydasiga halqilinishini takidlaydi. WWW.ARXIV.UZ

Oradan ko’p o’tmay Greyning fikrini Angliya qiroli Georg V ta’kidladi.Lekin 1914 yil 14 Oradan ko’p o’tmay Greyning fikrini Angliya qiroli Georg V ta’kidladi.Lekin 1914 yil 14 noyabrda rus hukumatiga yuborilgan rasmiy notadabirinchi o’rinda Rossiya bor kuchini german noyabrda rus hukumatiga yuborilgan rasmiy notadabirinchi o’rinda Rossiya bor kuchini german frontiga yuborishi, turkfrontida esa faqat mudofaa bilan cheklanish kerakligi haqida gapirilaredi. frontiga yuborishi, turkfrontida esa faqat mudofaa bilan cheklanish kerakligi haqida gapirilaredi. Bo’g’ozlar va Stambul masalasi esa Rossiya roziligi bilan yechilishikerakligi ta’kidlanar edi. Bu nota Bo’g’ozlar va Stambul masalasi esa Rossiya roziligi bilan yechilishikerakligi ta’kidlanar edi. Bu nota uncha ham ishonchli emas edi. G’arbiy frontda qiyin vaziyat yuzaga kelgani sababli uncha ham ishonchli emas edi. G’arbiy frontda qiyin vaziyat yuzaga kelgani sababli ittifoqchilarqo’mondonligi dushmanni yengish uchun boshqa malgamc yo’l izlayboshladilar. 1915 yil ittifoqchilarqo’mondonligi dushmanni yengish uchun boshqa malgamc yo’l izlayboshladilar. 1915 yil 25 fevralda ingliz va francuz kemalari Dardanelbo’g’ozi kiraverishida joylashgan fortlarni o’qqa tuta 25 fevralda ingliz va francuz kemalari Dardanelbo’g’ozi kiraverishida joylashgan fortlarni o’qqa tuta boshladilar.Dardaneloperaciyasi muvaffaqiyat qozonishiga ishonib, Greciya bosh vaziri boshladilar.Dardaneloperaciyasi muvaffaqiyat qozonishiga ishonib, Greciya bosh vaziri VenizelosGreciya Antanta tarafida urushga kirishi va Dardanel bo’g’oziga desant vaflot yuborishga VenizelosGreciya Antanta tarafida urushga kirishi va Dardanel bo’g’oziga desant vaflot yuborishga tayyor ekanligini aytdi. Chor hukumati bundan judahadiksiradi va Konstantinopol greklar qo’liga tayyor ekanligini aytdi. Chor hukumati bundan judahadiksiradi va Konstantinopol greklar qo’liga o’tib ketishidan qo’rqibGreciyaning urushda qatnashishiga keskin norozi bo’ldi. Lekin Greciya o’tib ketishidan qo’rqibGreciyaning urushda qatnashishiga keskin norozi bo’ldi. Lekin Greciya qiroli Konstantin Germaniyani qo’llab-quvvatlar vaneytralitet tarafdori edi. U 1915 yil 6 martda qiroli Konstantin Germaniyani qo’llab-quvvatlar vaneytralitet tarafdori edi. U 1915 yil 6 martda Venizelosni iste’fo berishgamajbur qildi. Greciya neytral bo’lib qoldi. Agar Dardanel operaciyasi Venizelosni iste’fo berishgamajbur qildi. Greciya neytral bo’lib qoldi. Agar Dardanel operaciyasi muvaffaqqiyat qozonadigan bo’lsa,bo’g’ozlar ustidan nazorat Angliya va Franciya qo’liga o’tar edi. muvaffaqqiyat qozonadigan bo’lsa,bo’g’ozlar ustidan nazorat Angliya va Franciya qo’liga o’tar edi. Angliyava Franciya Rossiyaga berilgan va’da, yani Dardanel va Bosfor bo’g’ozlarihamda Angliyava Franciya Rossiyaga berilgan va’da, yani Dardanel va Bosfor bo’g’ozlarihamda Konstantinopolni berishni biror bir rasmiy hujjat bilanmustahkamlashga shoshilmas edilar.Konstantinopolni berishni biror bir rasmiy hujjat bilanmustahkamlashga shoshilmas edilar. WWW.ARXIV.UZ

Germaniyaning bosqinchilik rejalariGermaniyaning bosqinchilik rejalari Germaniyaning bosqinchilik rejalari o’z darajasiga ko’ra Antantadavlatlarining rejalaridan ham kengroq edi.German hukmron doiralari dunyonitubdan o’zgartirishni talab qilar edilar. German hukmron doiralari orasidapaydo bo’lgan ikki hujjat diqqatga sazovor:oltita eng yirik Germaniyaiqtisodiy tashkilotlari chiqargan memorandum va olimlar memorandumi. Oltieng yirik iqtisodiy tuzilmalar memorandumi quyidagilarni nazarda tutar edi:ingliz, francuz, belgiyaliklar va boshqa davlatlarning mustamlakalarinibosib olish; Antanta davlatlari bo’yniga reparaciyalar yuklash; Belgiyaustidan protektorat o’rnatish; Franciyaning La-Manshdan Somma daryosigachabo’lgan hududlarini qo’shib olish; temirga boy Brieyni, Verden, Vogez vaBelfor qasrlarini bosib olish. Shu bilan birga ushbu hududlarda bosibolingan yirik va o’rta yer mulklarni musodara qilish va ularni nemisoficerlari qo’liga berish ko’zda tutilgan edi. Haqiqiy yer egalariningzararlari esa Franciya hisobiga qoplanar edi. WWW.ARXIV.UZ

1914-1917 yillardagi jangovor harakatlar Germaniya qo’mondonligi harbiy harakatlar 1914-1917 yillardagi jangovor harakatlar Germaniya qo’mondonligi harbiy harakatlar rejasiga muvofiq 4 avgustkuniyoq Belgiyaga asosiy hujumni boshladi.Bu yerda mudofaani yorib rejasiga muvofiq 4 avgustkuniyoq Belgiyaga asosiy hujumni boshladi.Bu yerda mudofaani yorib o’tishva Yevropaning hayotiy ahamiyatga ega bo’lgan sanoat rayonlarini egallab,bir hamla bilan o’tishva Yevropaning hayotiy ahamiyatga ega bo’lgan sanoat rayonlarini egallab,bir hamla bilan urushni yakunlash nazarda tutilgan edi. Germaniya qurollikuchlari shiddatli hujum natijasida bir urushni yakunlash nazarda tutilgan edi. Germaniya qurollikuchlari shiddatli hujum natijasida bir necha hafta mobaynida deyarlijangsiz Belgiyani bosib o’tdilar va Franciya hududiga kirib, Sena necha hafta mobaynida deyarlijangsiz Belgiyani bosib o’tdilar va Franciya hududiga kirib, Sena daryosiirmog’i bo’lgan Marna sohillariga chiqdilar.1914 yilning 5-12 sentyabrkunlari Marna daryosiirmog’i bo’lgan Marna sohillariga chiqdilar.1914 yilning 5-12 sentyabrkunlari Marna bo’yida francuz va nemis qo’shinlari o’rtasida og’ir janglerbo’lib o’tdi. Unda nemis qo’shinlari bo’yida francuz va nemis qo’shinlari o’rtasida og’ir janglerbo’lib o’tdi. Unda nemis qo’shinlari mag’lubiyatga uchradilar. Sharqiy Prussiyada rus askarlarining hujumga o’tganligi mag’lubiyatga uchradilar. Sharqiy Prussiyada rus askarlarining hujumga o’tganligi nemisqo’shinlarining mag’lubiyatida hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ldi. Rusarmiyasining hujumi nemisqo’shinlarining mag’lubiyatida hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ldi. Rusarmiyasining hujumi dastlab muvaffaqiyatli boshlandi. U Galiciyani egallab,Sharqiy Prussiya hududiga yorib dastlab muvaffaqiyatli boshlandi. U Galiciyani egallab,Sharqiy Prussiya hududiga yorib kirdi.Germaniya qo’mondonligi rusqo’shinlarining hujumini qaytarish uchun askarlarining bir kirdi.Germaniya qo’mondonligi rusqo’shinlarining hujumini qaytarish uchun askarlarining bir qismini Marnabo’yidan Prussiyaga tashlashga majbur bo’ldi. 1914 yil oktyabr oyida turkiyaning qismini Marnabo’yidan Prussiyaga tashlashga majbur bo’ldi. 1914 yil oktyabr oyida turkiyaning urushga kirishi munosabati bilanKavkazorti, Mesopatamiya, Suriya va Falastinning sharqiy urushga kirishi munosabati bilanKavkazorti, Mesopatamiya, Suriya va Falastinning sharqiy chegarasidayangi frontlar vujudga keldi. Ammo turk armiyasi urushga tayyorbo’lmaganligi sababli chegarasidayangi frontlar vujudga keldi. Ammo turk armiyasi urushga tayyorbo’lmaganligi sababli Kavkazortida rus qo’shinlaridan bir qator og’irmag’lubiyatlarga uchradilar.Kavkazortida rus qo’shinlaridan bir qator og’irmag’lubiyatlarga uchradilar. WWW.ARXIV.UZ

1915 yil 23 mayda Italiya Antantaga qo’shildi, o’sha yil oktyabr oyidaesa Bolgariya Germaniya-1915 yil 23 mayda Italiya Antantaga qo’shildi, o’sha yil oktyabr oyidaesa Bolgariya Germaniya- Avstriya ittifoqiga qo’shildi. Marna bo’yidagi janglarda mag’lubiyat alamini tortgan ittifoqchiqo’shinlar Avstriya ittifoqiga qo’shildi. Marna bo’yidagi janglarda mag’lubiyat alamini tortgan ittifoqchiqo’shinlar Germaniyaning sherigi Turkiyani urushdan chiqarish uchundengizda bir qator operaciyalarni malgam Germaniyaning sherigi Turkiyani urushdan chiqarish uchundengizda bir qator operaciyalarni malgam oshirdilar. 1915 yil fevral oyidaingliz – francuz floti Turkiyaning Dardanel bo’g’ozidagi oshirdilar. 1915 yil fevral oyidaingliz – francuz floti Turkiyaning Dardanel bo’g’ozidagi istehkomlarnibombalashga kirishdi. Ammo bu hujumlar ko’zlangan natijani bermadi. Buoperaciya davomida istehkomlarnibombalashga kirishdi. Ammo bu hujumlar ko’zlangan natijani bermadi. Buoperaciya davomida 200 mingdan ortiq kishi halok bo’ldi va yaralandi.Natijada ana shu hamla tashabbuskori, Angliya harbiy 200 mingdan ortiq kishi halok bo’ldi va yaralandi.Natijada ana shu hamla tashabbuskori, Angliya harbiy flotining birinchilordi Uinston Cherchill vazifasidan chetlashtirildi.Shundan keyen uningsiyosiy faoliyatida flotining birinchilordi Uinston Cherchill vazifasidan chetlashtirildi.Shundan keyen uningsiyosiy faoliyatida 25 yil tanaffus bo’ldi. Shu bilan faol jangovor harakatlar to’htab qoldi. Butun yil davomidamantiqsiz 25 yil tanaffus bo’ldi. Shu bilan faol jangovor harakatlar to’htab qoldi. Butun yil davomidamantiqsiz turg’un urush davom etdi. Tomonlardan hech biri vujudga kelganvaziyatni buzishni istamas edi. Lekin, turg’un urush davom etdi. Tomonlardan hech biri vujudga kelganvaziyatni buzishni istamas edi. Lekin, diplomatlar faol ish olib bordilar. Dardanell operaciyasining boshlanishi munosabati bilan Rossiya diplomatlar faol ish olib bordilar. Dardanell operaciyasining boshlanishi munosabati bilan Rossiya tashqiishlar vaziri Sazonov ittifoqchilardan rasmiy majburiyat, yani Turkiyaatrofidagi bo’g’ozlarni berishni tashqiishlar vaziri Sazonov ittifoqchilardan rasmiy majburiyat, yani Turkiyaatrofidagi bo’g’ozlarni berishni talab qildi. U agar Rossiyaningittifoqchilari o’z majburiyatlarini bajarishdan bosh tortsalar u istefoberishga talab qildi. U agar Rossiyaningittifoqchilari o’z majburiyatlarini bajarishdan bosh tortsalar u istefoberishga majbur bo’lishini aytdi. Bu shuni anglatar ediki uni Germaniyabilan ittifoqchi bo’lish tarafdori bo’lgan kishi majbur bo’lishini aytdi. Bu shuni anglatar ediki uni Germaniyabilan ittifoqchi bo’lish tarafdori bo’lgan kishi bilan almashtirishlarimumkin edi.Ba’zi bir ma’lumotlarga ko’ra o’sha paytda rus podshosi saroyidaqirolicha bilan almashtirishlarimumkin edi.Ba’zi bir ma’lumotlarga ko’ra o’sha paytda rus podshosi saroyidaqirolicha boshchiligida nemis saroyini qo’llab quvatlovchi katta firqamavjud bo’lgan. 1915 yil 12 martda Angliya boshchiligida nemis saroyini qo’llab quvatlovchi katta firqamavjud bo’lgan. 1915 yil 12 martda Angliya rasmiy nota orqali Konstantinopol va ungatutashgan hududni,Bosfor va Marmar dengizining g’arbiy rasmiy nota orqali Konstantinopol va ungatutashgan hududni,Bosfor va Marmar dengizining g’arbiy qismini, Gallipolyarim orolini, Janibiy Frakiyani Rossiyaga berishini tasdiqladi. LekinRossiya bu hududlarni qismini, Gallipolyarim orolini, Janibiy Frakiyani Rossiyaga berishini tasdiqladi. LekinRossiya bu hududlarni faqatgina Angliya va Franciya Turkiyaning Osiyodagimustamlakalarni bosib olsalargina, egalik huquqini olar faqatgina Angliya va Franciya Turkiyaning Osiyodagimustamlakalarni bosib olsalargina, egalik huquqini olar edi. edi. WWW.ARXIV.UZ

Franciya esa Turkiyaga juda katta investiciyalar kiritgan edi. Shuninguchun Turkiyani bo’lib tashlash rejasiga Franciya salbiy munosabatbildirgan edi.Ammo Turkiyaning Osiyodagi yerlaridan katta ulush olishinimo’ljallagan Franciya hukumati 10 aprel kuni ingliz-rus shartnomasishartlariga rozi bo’ldi. Dardanel bo’yidagi operaciyaning barbod bo’lishi Antantaittifoqchilarini G’rbiy frontdagi jangovor harakatlarga qaytishga majburqildi. Germaniya ham Franciya hududida hal qiluvchi jangga kirishishni vauning qarshiligini sindirishni rejalashtirdi. Germaniya bosh shtabiFranciyaga uning eng mustahkam mavqei – Verden qal’asi orqali hujumuyushtirishga ahd qildi. 1916 yil 21 fevralda germaniyaning 5-armiyasiulkan harbiy operaciyani boshladi. Hujumdan oldin francuz istehkomlarito’plardan shiddatli o’qqa tutildi. Krupp zavodlarida tayyorlangan va uningqizi Berta nomi bilan “Katta Berta “deb atalgan o’ta kuchli to’plar bilanjami 850 ta og’ir to’p ishga tishdi. Jangda Evropaning eng qudratli ikkiarmiyasi yuzma-yuz keldi. Milliy g’urur tuyg’usi junbushga keldi.Franciyaqo’mondonligi bir qadam ham chekinmaslikka buyruq berdi, askarlar so’ngginafaslarigacha jang qildilar.Verden Franciyaning va francuz armiyasiningruxini ko’tardi. Verden ostonalaridagi jang 1916 yil 21 dekabrgacha davometdi va ikkala tomonga ham katta talafotlar keltirdi. Franciya va Germaniyabu yerda 700 mingdan ortiq askar yo’qotdi. Verden jangining yakunida Rossiya armiyasi katta rol o’ynadi. Buyerdagi janglarning hal qiluvchi bosqichi general Brusilovqo’mondonligidagi rus armiyasining Janubiy-G’arbiy frontga hujum boshlashiva Avstriyaning 1,5 millonga yaqin askar va zobitini yo’q qilishi bilanyakunlandi.Shundan so’ng Avstro-Vengriya amalda jangovor harakatlar qilishqobiliyatini yo’qotdi, Germaniya esa tezda bu frontga o’zining asosiyzaxira kuchlarini tashlashga majbur bo’ldi. WWW.ARXIV.UZ

Verden ostonalarida jang davom etayotgan bir paytda Antantaittifoqchilari Somma daryosi Verden ostonalarida jang davom etayotgan bir paytda Antantaittifoqchilari Somma daryosi bo’yida Verdendan 250 km va La-Manshdan 90 kmbo’lgan ingliz mudofaa sektorida hujum bo’yida Verdendan 250 km va La-Manshdan 90 kmbo’lgan ingliz mudofaa sektorida hujum boshladilar. Britaniya to’plarideyarli etti kun davomida german qo’shinlarini o’qqa tutdi.1916 yil boshladilar. Britaniya to’plarideyarli etti kun davomida german qo’shinlarini o’qqa tutdi.1916 yil 1iyulda Britaniya ko’ngilli askarlari hujumga tashlandilar.Ularning soni100 mingdan ortiq edi, ammo 1iyulda Britaniya ko’ngilli askarlari hujumga tashlandilar.Ularning soni100 mingdan ortiq edi, ammo inglizlarning hujumi yerga chuqur ko’milgannemis pulemetlarining shiddatli o’tiga duch keldi. inglizlarning hujumi yerga chuqur ko’milgannemis pulemetlarining shiddatli o’tiga duch keldi. Nemislarning talafotiko’p edi, ammo inglizlar ham jami o’lganlar va yaralanganlar bilan 50mingdan Nemislarning talafotiko’p edi, ammo inglizlar ham jami o’lganlar va yaralanganlar bilan 50mingdan ortiq kishini yo’qotdilar. Bu mantiqsiz qonli qirg’inda hechqaysi tomon muvaffaqiyatga erisha ortiq kishini yo’qotdilar. Bu mantiqsiz qonli qirg’inda hechqaysi tomon muvaffaqiyatga erisha olmadi. 1916 yili Yevropada hammasi bo’lib 2 milliondan ortiq kishi halokbo’ldi, ammo urushda olmadi. 1916 yili Yevropada hammasi bo’lib 2 milliondan ortiq kishi halokbo’ldi, ammo urushda o’zgarish bo’lmadi.Germaniya va Avstro-vengriya moddiymanbalari yugab borardi. Ingliz flotining o’zgarish bo’lmadi.Germaniya va Avstro-vengriya moddiymanbalari yugab borardi. Ingliz flotining ustunligi sababli dengiztomonidan qilingan qamal nihoyatda samarali bo’ldi. Qamal tufayli ustunligi sababli dengiztomonidan qilingan qamal nihoyatda samarali bo’ldi. Qamal tufayli Germaniyaoziq-ovqat va malgamc xom-ashyolarning o’zidagi zaxiralari bilankifoyalani9shga majbur Germaniyaoziq-ovqat va malgamc xom-ashyolarning o’zidagi zaxiralari bilankifoyalani9shga majbur bo’ldi. Bu esa surunkali urush olib borish uchunyetarli emas edi. Antantaga esa AQSh yordam berar bo’ldi. Bu esa surunkali urush olib borish uchunyetarli emas edi. Antantaga esa AQSh yordam berar va u o’z mustamlakalarimanbalaridan erkin foydalanish imkoniyatiga ega edi. Rossiyadagi ahvol va u o’z mustamlakalarimanbalaridan erkin foydalanish imkoniyatiga ega edi. Rossiyadagi ahvol juda og’ir edi. Uning hom – ashyosi va insonmanbalari yetarli bo’lsa-da, iqtisodiy qoloqlik ulardan juda og’ir edi. Uning hom – ashyosi va insonmanbalari yetarli bo’lsa-da, iqtisodiy qoloqlik ulardan samaralifoydalanish imkonini bermas edi. Transport tizimining tamomila izdanchiqqanligi, harbiy samaralifoydalanish imkonini bermas edi. Transport tizimining tamomila izdanchiqqanligi, harbiy idoralardagi o’g’rilik, harbiy-siyosiy va iqtisodiytuzulmalarning eskirgan tizimi va tartibsizliklar idoralardagi o’g’rilik, harbiy-siyosiy va iqtisodiytuzulmalarning eskirgan tizimi va tartibsizliklar Rossiyani iqtisodiy vasiyosiy inqiroz eshigiga olib keldi.Rossiyani iqtisodiy vasiyosiy inqiroz eshigiga olib keldi. WWW.ARXIV.UZ

Bolgariyaning urushga qo’shilishiBolgariyaning urushga qo’shilishi Italiyaning siyosiy orientaciyasi va Uzoq Sharqdagi kurash bilan birgaBolqon uchun kurash ham avj olib ketdi.Bu yerda Bolgariyaning ahmayatikatta edi. Birinchidan Bolgariya eng katta armiyaga ega edi. Ikkinchidano’zining qulay geografik yerda joylashganligi sababli u ham Serbiyaga , hamGreciyaga va Ruminiyaga qulay hijum qilish uchun placdarm edi.AgarBolgariya Germaniya tarafida urushga kirsa, u holda Serbiya zarba ostidaqolar edi va Ruminayaning Antantaga kirishinni qiyinlashtirar edi.AgarBolgariya Antantaga qo’shilsa, u holda serbiya uchun yordam taminlanar ediva Greciya va Ruminiya Bolgariyadan namuna olar edilar. Shunday qilib 1914 yildagi urush holatida Bolgariya butun Bolqon yarimorolining kalitiga aylandi.Shuning uchun urushayotgan davlatlar urushningdastlabki kunlaridan bolgariyani o’ztaraflarida urushni boshlashga harakatqildilar.Rossiya tashqi ishlar vaziri Sazonov shuning uchun hamBolgariyani Rossiya tarafiga og’dirish uchun ko’p zo’r berdi. AntantaBolgariya bilan kelishuvga faqat bir holda erishishi mumkin edi.Bu hambo’lsa Serbiya va Greciyani 1913 yil Bolgariyadan tortib olgan hududlarniqaytarib berishga ko’ndirish edi.Sazonov 1914 yil avgust oyidan boshlabserb va grek hukumatlariga Bolgariyaga ba’zi bir yon berishlarga borishiniso’rab murojaat qilgan edi. Ammo Greciyadan buni so’rash mantiqqa to’g’rikelmas edi.Bu narsa faqat Greciya qiroli boshchiligidagi Germaniyatarafdorlari poziciyalarini mustahkamlar edi.Qolaversa Greciya Bosh vaziriVenizelos Antanta tarafdori bo’lsa-da, Greciya urushga o’zining ashaddiydushmani bo’lgan Bolgariga hududiy yon bosishlar evaziga kirmasligi aniqedi. Antantaning Serbiyadan umidi katta edi.serbiya urushga kirgan edi. Vaneytral Greciyaning axvoliga ko’ra uning axvoli qiyinroq edi.serbiya boshvaziri Pashich Bolgariyaga serb Makedoniyasini berishga qaror qildi, buningevaziga agar Antanta g’alaba qozonadigan bo’lsa, Serbiya Avstriyagategishli bo’lgan bir qator janubiy slavyanlar yashaydigan hududlarni olishikerak edi.Ammo bunday noaniq vadalar bilan Bolgariyani ko’ndirish judaqiyin edi.Bolgariya Antanta tarafida urushga kirishi uchun makedoniyanitalab qilayotgan edi.Bunga serblar “Makedoniyaning bir qismini bolgarlargaberguncha, butun Serbiyani Avstriya bergan maqul “ deb javob berdilar. WWW.ARXIV.UZ

Germaniyaning Bolgariyadagi ta’siri juda katta edi.qirol Ferdinandularning tatafida Germaniyaning Bolgariyadagi ta’siri juda katta edi.qirol Ferdinandularning tatafida edi.Urushning birinchi kunlaridanoq Germaniya va AvstriyaBolgariyani Serbiyaga hujum qilishga edi.Urushning birinchi kunlaridanoq Germaniya va AvstriyaBolgariyani Serbiyaga hujum qilishga undab kelayotgan edi.Germaniya vauning ittifoqchilari Bolgariyaga butun Makedoniyani, eski undab kelayotgan edi.Germaniya vauning ittifoqchilari Bolgariyaga butun Makedoniyani, eski Serbiyani vaagar Ruminiya Antantaga qo’shilsa, Janibiy va Shimoliy Dombrudjani berishgavada Serbiyani vaagar Ruminiya Antantaga qo’shilsa, Janibiy va Shimoliy Dombrudjani berishgavada berdilar.Ammo Bolgariya hali urushga tayyor emas edi. Bolgariyaneytral vaziyatda qolishni afzakl berdilar.Ammo Bolgariya hali urushga tayyor emas edi. Bolgariyaneytral vaziyatda qolishni afzakl topdi. Bolgariya uchun bo’lgan kurashning natijasini harbiy vaziyatningo’zgarishi hal qildi. topdi. Bolgariya uchun bo’lgan kurashning natijasini harbiy vaziyatningo’zgarishi hal qildi. Dardanel operaciyasining mag’lubiyatga uchrashi, rusarmiyasining sharqiy frontdagi og’ir Dardanel operaciyasining mag’lubiyatga uchrashi, rusarmiyasining sharqiy frontdagi og’ir mag’lubiyati va Avstriya va Germaniyaqo’shinlarining Serbiyaga qarshi katta qo’shin yuborishi ham mag’lubiyati va Avstriya va Germaniyaqo’shinlarining Serbiyaga qarshi katta qo’shin yuborishi ham bolgar hukmrondoiralarining qo’rquvini bosdi. Qirol Ferdinand va uning tarafdorlarikatta o’ljalar bolgar hukmrondoiralarining qo’rquvini bosdi. Qirol Ferdinand va uning tarafdorlarikatta o’ljalar vada berayotgan, ammo Bolgariya uchun havfli bo’lganGermaniya tarafida urushga kirishga qaroq vada berayotgan, ammo Bolgariya uchun havfli bo’lganGermaniya tarafida urushga kirishga qaroq qildilar.1915 yil 3 sentyabr kuniTurkiya – Bolgariya, 6 sentyabr kuni esa Bolgariya, Germaniya va qildilar.1915 yil 3 sentyabr kuniTurkiya – Bolgariya, 6 sentyabr kuni esa Bolgariya, Germaniya va Avstro-Vengriya o’rtasida o’zaro ittifoqchilik to’g’risida shartnoma imzolandi.Shunday qilib Avstro-Vengriya o’rtasida o’zaro ittifoqchilik to’g’risida shartnoma imzolandi.Shunday qilib “To’rtlat ittifoqi” tuzildi. Greciya borasida ham qiyinmasala turar edi.U kim tarafida urushadi?“To’rtlat ittifoqi” tuzildi. Greciya borasida ham qiyinmasala turar edi.U kim tarafida urushadi? Germaniya tarafidami yoki Antanta? 1915 yil avgustda Greciya parlamentigasaylovlar natijasida Germaniya tarafidami yoki Antanta? 1915 yil avgustda Greciya parlamentigasaylovlar natijasida hukumat tepasiga yana Venizelos keldi. O’sha yilisentyabrda Bolgariyaning Serbiyaga hujum qilish hukumat tepasiga yana Venizelos keldi. O’sha yilisentyabrda Bolgariyaning Serbiyaga hujum qilish xavfi tug’ilganda grekbosh vaziri Serbiyaga yordam berishi haqida aytdi, lekin buning xavfi tug’ilganda grekbosh vaziri Serbiyaga yordam berishi haqida aytdi, lekin buning uchunittifoqchi davlatlar Salonikiga 150 ming kishilik armiyani jo’natishlarikerak edi. Franciya va uchunittifoqchi davlatlar Salonikiga 150 ming kishilik armiyani jo’natishlarikerak edi. Franciya va Angliya Venizelosning ushbu taklifini qabul qildilar. Ammofrancuz qo’mondoni Joffer bunga qattiq Angliya Venizelosning ushbu taklifini qabul qildilar. Ammofrancuz qo’mondoni Joffer bunga qattiq qarshilik ko’rsatdi. Aytilganqo’shinga 22 ming kishi yetmas edi.Greciya bilan ittifoqchilar qarshilik ko’rsatdi. Aytilganqo’shinga 22 ming kishi yetmas edi.Greciya bilan ittifoqchilar o’rtasidamuzokaralar olib borilayotgan vaqtda grek qiroli ikkinchi marta Venizelosni lavozimidan o’rtasidamuzokaralar olib borilayotgan vaqtda grek qiroli ikkinchi marta Venizelosni lavozimidan ozod etdi va Greciya yana o’z neytralitetini e’lonqildi.Salonikiga hali bor yo’g’i 80 ming kishilik ozod etdi va Greciya yana o’z neytralitetini e’lonqildi.Salonikiga hali bor yo’g’i 80 ming kishilik armiya tashlangan edi.Bundan foydalangan Bolgariya qo’shinlari 14 oktyabr kuni Serbiyaga armiya tashlangan edi.Bundan foydalangan Bolgariya qo’shinlari 14 oktyabr kuni Serbiyaga hujumqildi. Bir paytning o’zida shimol tarafdan Avstro-Vengriya va Germaniyaqo’shinlari hujumga hujumqildi. Bir paytning o’zida shimol tarafdan Avstro-Vengriya va Germaniyaqo’shinlari hujumga o’tdi. Ittifoqchilarning Salonikidagi qo’shinlariSerbiyani qutqarib qola olmadi.Serbiya armiyasi to’la o’tdi. Ittifoqchilarning Salonikidagi qo’shinlariSerbiyani qutqarib qola olmadi.Serbiya armiyasi to’la mag’lubiyatga uchradiva uning qolgan qutgan qismi Korfu oroliga evakuaciya qilindi.mag’lubiyatga uchradiva uning qolgan qutgan qismi Korfu oroliga evakuaciya qilindi. WWW.ARXIV.UZ

Birinchi jahon urushi davrida Yaponiya Yevropadagi urush Yaponiya uchun qulay vaziyat Birinchi jahon urushi davrida Yaponiya Yevropadagi urush Yaponiya uchun qulay vaziyat tug;dirar edi. Buningnatijasida Yaponiya Germaniyaning Xitoydagi va Tinch tug;dirar edi. Buningnatijasida Yaponiya Germaniyaning Xitoydagi va Tinch okeanidagimustamlakalarini bosib oldi.1914 yil Yaponiya Xitoyga qarshi hal qiluvchijangga okeanidagimustamlakalarini bosib oldi.1914 yil Yaponiya Xitoyga qarshi hal qiluvchijangga tayyorlana boshladi. !914 yil dekabr oyida Yaponiya tashqi ishlar vaziri Kato yaponsiyosatining tayyorlana boshladi. !914 yil dekabr oyida Yaponiya tashqi ishlar vaziri Kato yaponsiyosatining mazmunini ommaga anglatish uchun nutq so’zladi. 1914 yil 15avgust kuni Yaponiyaning mazmunini ommaga anglatish uchun nutq so’zladi. 1914 yil 15avgust kuni Yaponiyaning Germaniyaga qo’ygan ultimatumiga ko’ra Yaponiyao’sha paytda Germaniyaga tegishli bo’lgan Germaniyaga qo’ygan ultimatumiga ko’ra Yaponiyao’sha paytda Germaniyaga tegishli bo’lgan Czanchjouni Xitoyga qaytaribberish maqsadida olayotganini malum qilgan edi. Endi esa Kato bu Czanchjouni Xitoyga qaytaribberish maqsadida olayotganini malum qilgan edi. Endi esa Kato bu taklifGermaniyaga faqat mojaroning tinch yo’l bilan hal qilish umididaqilinganligini takidlaydi. taklifGermaniyaga faqat mojaroning tinch yo’l bilan hal qilish umididaqilinganligini takidlaydi. Nemislar bu taklifga ko’nmadilar va “endiCzanchjou taqdiri urush tugagandan so’ng hal qilinadigan Nemislar bu taklifga ko’nmadilar va “endiCzanchjou taqdiri urush tugagandan so’ng hal qilinadigan bo’ldi.Yaponiyahech bir boshqa chet davlat oldida ushbu masala yuzasidan majburiyat olganiyo’q.” bo’ldi.Yaponiyahech bir boshqa chet davlat oldida ushbu masala yuzasidan majburiyat olganiyo’q.” Umuman olganda Yaponiya Uzoq Sharqda faqat Germaniya yerlari bilancheklanib qolmas edi. Umuman olganda Yaponiya Uzoq Sharqda faqat Germaniya yerlari bilancheklanib qolmas edi. Gap butun Xitoyning taqdiri haqida ketayotganedi.1915 yil 18 fevral kuni Xitoy hukumatiga Gap butun Xitoyning taqdiri haqida ketayotganedi.1915 yil 18 fevral kuni Xitoy hukumatiga yaponiyaning rasmiy notasijo’natiladi.Unda Yaponiyaning Xitoyga 5 qismdan iborat bo’lgan 21 yaponiyaning rasmiy notasijo’natiladi.Unda Yaponiyaning Xitoyga 5 qismdan iborat bo’lgan 21 moddalitalablari joy olgan edi. Talablarning birinchi guruxi Shandunni Germaniya tasir moddalitalablari joy olgan edi. Talablarning birinchi guruxi Shandunni Germaniya tasir doirasidanYaponiya tasir doirasiga aylantirishni ko’zda tutar edi. Bu guruxtalablarning eng doirasidanYaponiya tasir doirasiga aylantirishni ko’zda tutar edi. Bu guruxtalablarning eng muximida shunday deyilardi:”Xitoy hukumati Shandunprovinciyasi borasida Yaponiya va muximida shunday deyilardi:”Xitoy hukumati Shandunprovinciyasi borasida Yaponiya va Germaniya qandat qarorga kelishidanqat’iy nazar ilgari Germaniya bilan tuzilgan kelishuvlar, Germaniya qandat qarorga kelishidanqat’iy nazar ilgari Germaniya bilan tuzilgan kelishuvlar, shartnomalarsababli hamma shartlarga to’la rozilik berish majburiyatini oladi. Talablarning shartnomalarsababli hamma shartlarga to’la rozilik berish majburiyatini oladi. Talablarning ikkinchi guruxi esa Shandun provinciyasi boshiga tushgantaqdirni sharqiy Mo’g’uliston, Janibiy ikkinchi guruxi esa Shandun provinciyasi boshiga tushgantaqdirni sharqiy Mo’g’uliston, Janibiy Manjuriya boshiga solishni nazardatutar edi. Port-Artur, Janibiy Manjuriya va Andun-Mukden temir Manjuriya boshiga solishni nazardatutar edi. Port-Artur, Janibiy Manjuriya va Andun-Mukden temir yo’llariningijaraga olish muddati yana 99 yilga cho’zilishi ko’zda tutilgan edi. Undantashqari yapon yo’llariningijaraga olish muddati yana 99 yilga cho’zilishi ko’zda tutilgan edi. Undantashqari yapon fuqarolari Janubiy Manjuriya va Sharqiy Mo’g’ulistondayangi yerlar sotib olish, ushbu hududlarga fuqarolari Janubiy Manjuriya va Sharqiy Mo’g’ulistondayangi yerlar sotib olish, ushbu hududlarga erkin ko’chib kelish va uyerlarda sanoat, savdo-sotiq va boshqa sohalar bilan shug’ullanish erkin ko’chib kelish va uyerlarda sanoat, savdo-sotiq va boshqa sohalar bilan shug’ullanish huquqinihuquqini olar edilar.olar edilar. WWW.ARXIV.UZ

WWW.ARXIV.UZ

Birinchi jahon urushining yakunlanishi Rossiyada fevral inqilobi oqibatida bu davlat Birinchi jahon urushining yakunlanishi Rossiyada fevral inqilobi oqibatida bu davlat urushdan chiqishga majburbo’ldi. Buning uchun 1918 yil 3 martda Brest-Litovsk shaxrida urushdan chiqishga majburbo’ldi. Buning uchun 1918 yil 3 martda Brest-Litovsk shaxrida Germaniyabilan tinchlik shartnomasi imzolandi.Brest-Litovskdagi shartnoma Antantamavqeini Germaniyabilan tinchlik shartnomasi imzolandi.Brest-Litovskdagi shartnoma Antantamavqeini anchagina kuchsizlantirdi. Germaniya bundan foydalanib halqiluvchi zarba berishga ahd anchagina kuchsizlantirdi. Germaniya bundan foydalanib halqiluvchi zarba berishga ahd qildi.1916 yildan boshlab Germaniya SharqiyYevropani o’z nazorati ostiga olgan, uning barcha qildi.1916 yildan boshlab Germaniya SharqiyYevropani o’z nazorati ostiga olgan, uning barcha boyliklari, ayniqsa, oziq-ovqatidan foydalanish, o’zining barcha qurolli kuchlarini g’arbiy boyliklari, ayniqsa, oziq-ovqatidan foydalanish, o’zining barcha qurolli kuchlarini g’arbiy frontdato’plashga erishgan edi.Jang deyarli 4 yildan buyon davom etar,tomonlarning hech frontdato’plashga erishgan edi.Jang deyarli 4 yildan buyon davom etar,tomonlarning hech qaysisi hal qiluvchi muvaffaqiyyatga erisha olmagan edi.Front chizig’ining har ikki tomonida qaysisi hal qiluvchi muvaffaqiyyatga erisha olmagan edi.Front chizig’ining har ikki tomonida qazilgan handaklar Belgiyasoxillaridagi Nyu-Port shaxridan Ipr, Arras, Albert, Suasson, Reyms qazilgan handaklar Belgiyasoxillaridagi Nyu-Port shaxridan Ipr, Arras, Albert, Suasson, Reyms vaVerdengacha cho’zilgan edi.Ko’plab qurbonlar berilishi va zaharlovchimoddalar hamda vaVerdengacha cho’zilgan edi.Ko’plab qurbonlar berilishi va zaharlovchimoddalar hamda tanklar singari yangi qurol turlaridan foydalanishgaqaramay, urushayotgan tomonlarning tanklar singari yangi qurol turlaridan foydalanishgaqaramay, urushayotgan tomonlarning muvaffaqqiyat qozonish uchun jon-jaxdlari bilan qilgan harakatlari hech bir natija bermadi. muvaffaqqiyat qozonish uchun jon-jaxdlari bilan qilgan harakatlari hech bir natija bermadi. Germaniya qo’mondonligi jangni g’olibona ta’sirchan zarba bilanyakunlashga qaror qildi. 1918 Germaniya qo’mondonligi jangni g’olibona ta’sirchan zarba bilanyakunlashga qaror qildi. 1918 yil aprel oyida nemis qo’shinlari Antantamavqelariga kuchli hujum boshladi. Dastlab ular yil aprel oyida nemis qo’shinlari Antantamavqelariga kuchli hujum boshladi. Dastlab ular muvaffaqiyatli hamla qilib,Antanta qo’shinlari mudofaasini yorib o’tdilar va Marna daryosi muvaffaqiyatli hamla qilib,Antanta qo’shinlari mudofaasini yorib o’tdilar va Marna daryosi sohillarigachiqdilar. Uzoqqa otadigan to’plar bilan Parijni o’qaa tutdilar. Ammomuvaffaqiyatni sohillarigachiqdilar. Uzoqqa otadigan to’plar bilan Parijni o’qaa tutdilar. Ammomuvaffaqiyatni mustahkamlash uchun Germaniya yetarli zaxira topaolmadi.Mamlakat holdan toygan, mustahkamlash uchun Germaniya yetarli zaxira topaolmadi.Mamlakat holdan toygan, armayaning harbiy ruhi cho’kkan, xalqurushdan charchagan edi. Ayni paytda Antanta AQSh dan armayaning harbiy ruhi cho’kkan, xalqurushdan charchagan edi. Ayni paytda Antanta AQSh dan to’xtovsiz yordamolib turardi. AQSh “shartnomaga qo’shilgan mamlakat” sifatida 1917 yilaprel to’xtovsiz yordamolib turardi. AQSh “shartnomaga qo’shilgan mamlakat” sifatida 1917 yilaprel oyida urushga kirgan edi.Germaniya endi hujum qilishdan ojiz ekanligima’lum bo’lib qolgach, oyida urushga kirgan edi.Germaniya endi hujum qilishdan ojiz ekanligima’lum bo’lib qolgach, Antanta mamlakatlari barcha frontlarda hujumgao’tadilar va nemis qo’shinlari bosib olgan Antanta mamlakatlari barcha frontlarda hujumgao’tadilar va nemis qo’shinlari bosib olgan Belgiya va Franciya hududidansiqib chiqara boshladilar.Belgiya va Franciya hududidansiqib chiqara boshladilar. WWW.ARXIV.UZ

Antanta davlatlarining hujumi 1918 yil avgust oyida boshhlandi.Germaniyaning g’arbdagi Antanta davlatlarining hujumi 1918 yil avgust oyida boshhlandi.Germaniyaning g’arbdagi fronti yorib o’tildi va Antanta qo’shinlari uchunGermaniya hududiga yo’l ochildi.Bolqonda, fronti yorib o’tildi va Antanta qo’shinlari uchunGermaniya hududiga yo’l ochildi.Bolqonda, Saloniki shahri yaqinlaridaittifoqchilarning ko’p millatli ekspediciya korpusi bolgar Saloniki shahri yaqinlaridaittifoqchilarning ko’p millatli ekspediciya korpusi bolgar qo’shinlarimudofaa chiziq’ini yorib o’tdi va oktyabrda Dunay soxillarigachiqdi.Avstriya qo’shinlarimudofaa chiziq’ini yorib o’tdi va oktyabrda Dunay soxillarigachiqdi.Avstriya qo’shinlari Vitoriyo Veneto yaqinida 1918 yil sentyabridamag’lubiyatga uchradilar. Germaniya qo’shinlari Vitoriyo Veneto yaqinida 1918 yil sentyabridamag’lubiyatga uchradilar. Germaniya boshchiligidagi To’rtlat ittifoqiharbiy jihatdan mag’lub bo’lib, tarqalib ketdi. Germaniya oliy boshchiligidagi To’rtlat ittifoqiharbiy jihatdan mag’lub bo’lib, tarqalib ketdi. Germaniya oliy qo’mondonligi shundan keyen mag’lubiyatdan qochibqutulolmasligini anglab yetdi. Amalda qo’mondonligi shundan keyen mag’lubiyatdan qochibqutulolmasligini anglab yetdi. Amalda butun hokimiyatni o’z qo’lida tutganGermaniya bosh shtabi boshlig’i general E. Lyudendorf butun hokimiyatni o’z qo’lida tutganGermaniya bosh shtabi boshlig’i general E. Lyudendorf Germaniyaning harbiymag’lubiyatini tan olmagan holda faxrli tinchlik bitimini Germaniyaning harbiymag’lubiyatini tan olmagan holda faxrli tinchlik bitimini imzolashyo’llarini qidira boshladi. Kelajakda mag’lubiyat mas’uliyati harbiylarga,armiya va imzolashyo’llarini qidira boshladi. Kelajakda mag’lubiyat mas’uliyati harbiylarga,armiya va generallarga emas, balki Germaniya armiyasini saqlab qolish uchunbu ishni hal qilishga hozir generallarga emas, balki Germaniya armiyasini saqlab qolish uchunbu ishni hal qilishga hozir bo’lgan fuqaro shaxslar, diplomatlar vaamaldorlar zimmasiga tushishi uchun tezda sulx bo’lgan fuqaro shaxslar, diplomatlar vaamaldorlar zimmasiga tushishi uchun tezda sulx tuzulishini talab qilmoqdaedi. Ammo ittifoqchilar, birinchi navbatda AQSH prezidenti Vudro tuzulishini talab qilmoqdaedi. Ammo ittifoqchilar, birinchi navbatda AQSH prezidenti Vudro Vilsonmuzokaralarni faqat Germaniya demokratik hukumati vakillari bilan olibborishlari Vilsonmuzokaralarni faqat Germaniya demokratik hukumati vakillari bilan olibborishlari mumkinligini aytib, kayzer Vilgelm hukumati bilan bitim tuzishtaklifini qat’iyan rad etdilar. mumkinligini aytib, kayzer Vilgelm hukumati bilan bitim tuzishtaklifini qat’iyan rad etdilar. Lyudendorf ittifoqchilarning bu taklifiniqabul qilinishini va darhol demokratik asosda yangi Lyudendorf ittifoqchilarning bu taklifiniqabul qilinishini va darhol demokratik asosda yangi hukumat tuzishniyo’qlab chiqdi.1918 yil oktabyirida shaxzoda Maks Badenskiy hukumat tuzishniyo’qlab chiqdi.1918 yil oktabyirida shaxzoda Maks Badenskiy hukumatituzildi.U Germaniya xalqi nomidan muzokara olib borishi kerak edi.AmmoAntanta hukumatituzildi.U Germaniya xalqi nomidan muzokara olib borishi kerak edi.AmmoAntanta mamlakatlari hukumatlari buni qabul qilmadi, chunki u kayzerningavtoritar tartiboti vakili edi. mamlakatlari hukumatlari buni qabul qilmadi, chunki u kayzerningavtoritar tartiboti vakili edi. Bu orada Antanta qo’shinlari barcha frontlarda hujumni kuchaytirdilarva Germaniya Bu orada Antanta qo’shinlari barcha frontlarda hujumni kuchaytirdilarva Germaniya ittifoqchilari birin-ketin taslim bo’la boshladi. 1918 yil 4 oktyabr kuni Chexiya va Slovakiya ittifoqchilari birin-ketin taslim bo’la boshladi. 1918 yil 4 oktyabr kuni Chexiya va Slovakiya Avstro-Vengriya tarkibidanajralib chiqdi hamda mustaqil Chexoslavakiya davlati tuzilganinin Avstro-Vengriya tarkibidanajralib chiqdi hamda mustaqil Chexoslavakiya davlati tuzilganinin e’lonqilindi.e’lonqilindi. WWW.ARXIV.UZ

Xulosa Xulosa Birinchi jahon urushi mobaynida xalqaro munosabatlar asosanurushayotgan Birinchi jahon urushi mobaynida xalqaro munosabatlar asosanurushayotgan mamlakatlar o’rtasidagi ziddiyatlarning kuchayishi va har birdavlatning hoh mamlakatlar o’rtasidagi ziddiyatlarning kuchayishi va har birdavlatning hoh u yirik bo’lsin, hoh u kichik urush paytida vujudga kelganba’zi bir qulay u yirik bo’lsin, hoh u kichik urush paytida vujudga kelganba’zi bir qulay vaziyatlardan foydalanib qolish bilan asoslanadi.Urushdavomida va ungacha vaziyatlardan foydalanib qolish bilan asoslanadi.Urushdavomida va ungacha bo’lgan paytda asosan ikki blok Antanta va Germaniyaboshchiligidagi bo’lgan paytda asosan ikki blok Antanta va Germaniyaboshchiligidagi blokning o’zlariga ittifoqchilar axtarish, urushningborishini o’z foydalariga blokning o’zlariga ittifoqchilar axtarish, urushningborishini o’z foydalariga hal qilish uchun kurash boradi.Ammo voqealarqanday rivojlanishidan qatiy hal qilish uchun kurash boradi.Ammo voqealarqanday rivojlanishidan qatiy nazar birinchi jahon urushida hech birurushyotgan davlat aytarli yutuqqa nazar birinchi jahon urushida hech birurushyotgan davlat aytarli yutuqqa erishmadi.Bu urushda bevosita 36 davlatqatnashib, ularning urushga jalb erishmadi.Bu urushda bevosita 36 davlatqatnashib, ularning urushga jalb etgan inson resurslari 70 milliondanoshdi.Qurbon bo’lganlar va etgan inson resurslari 70 milliondanoshdi.Qurbon bo’lganlar va yaralanganlar soni esa 18 million kishinitashkil etdi.yaralanganlar soni esa 18 million kishinitashkil etdi. WWW.ARXIV.UZ

Foydalangan adabiyotlar 1. “ 1914 yil 1 avgust”, Yakovlev N. N.,Moskva, Fargus. 2. “ Yangi va eng yangi tarix”, Popov E. I., Moskva. 3. Yevropa tarixi,Koll. avtorov.,M.,1986-1996 4. Eng yangi tarix XX asr, Kreder A.A, M., 1996 5. Jahon tarixi-eng yangi davr, 1 qism, G.A. Hidoyatov , T.,2000 WWW.ARXIV.UZ

E’tiboringiz uchun rahmat WWW.ARXIV.UZ

O'xshashlar

Birinchi Jahon urushi va Rossiyadagi davlat to’ntarishlari

Birinchi jahon urushi va ikkinchi jahon urushi o’rtasida - 1919-1939. 20 yillik notinchlik

Ikkinchi jahon urushidan so'ng xalqaro munosabatlar

Ikkinchi Jahon urushi

Feodal tarqoqlik davrida xalqaro munosabatlar va diplomatiya