Arxeologiyaning tarmoq fanlari - Tarix - Slaydlar

Arxeologiyaning tarmoq fanlari

Yuklangan vaqt:

11.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3776.6572265625 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Arxeologiyaning tarmoq fanlari

Reja : 1. Arxeologiya va geraldika 2. Arxeologiya va gliptika 3. Arxeologiya va dinlar tarixi 4. Arxeologiya va harbiy sanʼat tarixi 5. Arxeologiya va toponimika 6. Arxeologiya va tarixiy geografiya

1. Arxeologiya va geraldika Geraldika (lotincha: heraldus — jarchi gerold) — gerbshunoslik. 19-asrning 2- yarmidan gerblarni oʻrganuvchi yordamchi tarix fani; Dastlab 13-19-asrning l- yarmigacha dvoryan, sex va yer mulklarining gerblarini tuzish bilan geroldlar shugʻullanganlar (Geraldika atamasi shundan olingan). 14-asrdan boshlab gerbchilar ustaxonasi tashkil topgan, unda murakkab va rangli gerblar yaratilgan. Bora-bora uylar, tarixiy yodgorliklar, davlat bayroqlari, pullar va harbiy qurollarga gerb suratlarini tushirish odat tusiga kirgan.

Geraldika moddiy madaniyat yodgorliklarini hamda gerbli va ramzli yozma manbalarni oʻrganadi, milliy anʼanalar, ijtimoiy xususiyatlar, mamlakatlararo iqtisodiy va madaniy aloqalarni oʻrganishda yordam beradi va b. Arxeologik qazishlar Oʻzbekistonda ham qadimdan muhrlar, tangalar va buyumlarga shahar, davlat, urugʻ yoki hunarmandchilik uyushmalarining gerb suratlarini tushirish keng tarqalganini koʻrsatadi. Ular ajdodlarimizning iqtisodiy va ijtimoiy hayotini, turmush madaniyati va sanʼatini oʻrganishga, davlatlar va sulolalar tarixini oydinlashtirishga xizmat qiluvchi manbalardan biridir. Geraldika genealogiya, numizmatika, paleografiya va sfragistika kabilar bilan aloqador. Geraldika maʼlumotlari tarix fanining boshqa sohalarida ham qoʻllaniladi.

2. Arxeologiya va gliptika Gliptika (yun. qlypho — kesaman) — qimmatbaho, yarim qimmatbaho toshlarga naqsh yoki tasvir oʻyish sanʼati; amaliy bezak sanʼati turi. G. asari gemma qadimdan muhr (egalik belgisi), tumor va taqinchoq vazifasini oʻtagan. Mil. av. 4-ming yillikda Mesopotamiya, Qad. Misr, Gʻarbiy Osiyoda vujudga kelgan, Yunoniston, Qad. Rimda yuksak taraqqiy etgan. Gemma tasvirlari (hayvon va qushlar, xudo va qahramonlar qiyofasi, afsonaviy sahnalar) ixcham kompozitsiyasi bilan ajralib turadi.

Oʻrta asrlarda G. asosan Sharqda rivojlangan. Vizantiyada qad. anʼanalar saqlangani holda tekis yuzali, keyinchalik uslublashtirilgan shakllarga aylangan nafis chizmaga moyillik xos. Musulmon Sharqida yozuvli gemma (intaliya)lar keng tarqalgan; husnixatli nozik matnlar xitoy muhrlarini bezagan. Yevropada Uygʻonish davrida G. yanada rivojlanadi, kad. G.dan nusxa koʻchirish bilan birga G.da zamondoshlarning portretlari ham yaratiladi, yetakchi oʻrinda Italiya ustalari turadi (V. Belli, J. Bernardi va b.). Oʻrta Osiyodan topilgan arxeologik topilmalar (Oʻzbekiston xalqlari tarixi muzeyida saqlanayotgan G. namunalari)da hukmdorlarning tasvirlari, shuningdek, oʻsimlik, hayvonlarning shakllari ishlangan tamgʻalar boʻlib, yunon G.siga taklidan tayyorlangan. Bunday G. asarlari Kavkaz, Eron, Afgʻoniston, Shimoliy Hindistondan ham topilgan. Islom dini tarqalganidan keyin tasvirlar oʻrnini naqsh va yozuvlar egallagan.

01 Add your title Add your text Add your text Add your text Add your title Add your titleAdd your titleOʻzbekistan hududidan uzuk koʻzi yoki munchoq sifatida ishlangan qad. G. namunalari (Afrosiyob, mil. av. 6—5-asrlar, jumladan toj kiygan erkak tasviri) topilgan.

3. Arxeologiya va dinlar tarixi Din (arabcha: ن�ي�د — „ eʼtiqod“, „ishonch“, „itoat“) jamoat tomonidan shifrlangan qadimiy yozuvlar, mifologiya va rituallarga qatʼiy amal qilingan holda bajariluvchi harakatlar toʻplamidir[1]; shuningdek, shaxsiy e’tiqod hamda mistik kechinmalardan iborat boʻlishi ham mumkin. „Din“ atamasi ham jamoat eʼtiqodiga oid shaxsiy amaliyotlarni, ham guruh tomonidan bajariluvchi rituallarga qoʻllanad

Barcha patriarxal dinlar bir gʻoyani ilgari surishadi: olam va odamlarni ikkiga, biri muqaddas, boshqasi kufr boʻlgan qismlarga boʻlish. Din odatda hech kim tomonidan kuzatilmaydigan va aniqlanmaydigan, gʻayritabiiy, muqaddas, eng yuqori shaxs yoki mavjudotga fokuslangan oʻzak eʼtiqod ustiga qurilgan ijtimoiy tizim, deb ham taʼriflanadi. An’analar, qadriyatlar, institutlar, rituallar va diniy matnlar oʻzak eʼtiqod bilan bogʻliq koʻriladi, va bulardan baʼzilari sekyular falsafa bilan mos tushmasligi mumkin. Dinni shuningdek „turmush tarzi“ ham deyishadi. Dinlarning kelib chiqishi turli madaniyatlarda turlicha kechgan. Ayrim dinlar ijtimoiy tartibni belgilab kelgan boʻlsa, boshqalari insonning ichki kechinmalari va ruhiyatini tartibga solishni koʻzlaydi. Din“ soʻzini baʼzi hollarda „e’tiqod“ maʼnosida ham qoʻllashadi, lekin bu doim oʻrinli emas, zero eʼtiqod shaxsiy ishonchdan iboratdir, aslo ijtimoiy tizim emas. Din — xudo yoki xudolar, gʻayritabiiy kuchlar mavjudligiga ishonish.

Din muayyan taʼlimotlar, his-tuygʻular, toat-ibodatlar va diniy tashkilotlarning faoliyatlari orqali namoyon boʻladigan, olam, hayot yaratilishini tasavvur qilishning alohida tarzi, uni idrok etishning oʻziga xos usuli. Dinning paydo boʻlishi haqida yagona fikr yoʻq. Islom dini taʼlimotiga koʻra, din — Alloh tomonidan oʻz paygʻambarlari orqali bashariyat olamiga joriy etilajagi zarur boʻlgan ilohiy qonunlardir. Tabiat va insonni yaratgan, ayni vaqtda insonga toʻgʻri, haqiqiy hayot yoʻlini koʻrsatadigan va oʻrgatadigan ilohiy qudratga ishonchni ifoda etadigan taʼlimotdir. Din dunyo, inson, mavjudotlarning kelib chiqishi, insonning yashashdan maqsadi kabi savollarga oʻzicha javob beradi. Dunyoviy ilm nuqtai nazaridan din kishilik jamiyati tarixiy taraqqiyotining maʼlum bosqichida paydo boʻlgan ijtimoiy ong shakllaridan biri.

Diniy ramzlar, chapdan oʻngga: 1-qator. Xristian, yahudiy, hinduiy 2-qator. Islomiy, buddist, sintoiy 3-qator. Sikhiy, bahoiy, jainiy Bu dunyoqarash jamiyatning maʼlum tarixiy davr va sharoitlaridagi talablari, ehtiyojlari asosida shakllanadi. Ulugʻ mutafakkir Abu Nasr Forobiy dinga falsafa b-n bir qatorda haqiqatga yetishishning 2 mustaqil usulidan biri sifatida qaragan. Forobiyning fikricha, falsafadagi masalalar isbotini paygʻambarlar ramzlar shaklida bayon qilganlar. Dinga turlicha yondoshishni Beruniy, Ibn Sino, Umar Xayyomning ijtimoiy- falsafiy qarashlarida, Ibn Rushdning ikki haqiqat nazariyasida kuzatish mumkin.

4. Arxeologiya va harbiy sanʼat tarixi Harbiy sanʼat — quruklik, dengiz, havoda harbiy harakatlar olib borishga tayyorgarlik koʻrish va uni olib borish nazariyasi va amaliyoti; Harbiy sanʼat — harbiy fanniit bir qismi. Zamonaviy Harbiy sanʼatningʻ tarkibiy qismi oʻzaro uzviy bogʻliq boʻlgan harbiy strategiya, operativlik sanʼati va taktikayat iborat. Harbiy sanʼat ishlab chiqarishning taraq-qiyot darajasi va ijtimoiy tuzum xarakteri bilan belgilanib, mamlakatning rivojlanish tarixi xususiyatlari, milliy xususiyatlar va anʼanalar, geo-grafik sharoit va boshqa omillarga bogʻliq suratda rivojlanadi. Qadimda qullar mehnatiga asoslangan iqtisodiyot sharoitida bir necha oʻn ming jangchidan iborat armiya tuzish imkoni boʻlgan. Aksariyat mamlakatlarda qoʻshinning asosiy turini piyoda askarlar tashkil qilgan. Qad. Sharqdavlatlarida piyoda askarlar va otliq qoʻshindan tashqari jang aravalari, fillar va tuyalarda jang qiluvchi qismlardan ham foydalanilgan.

Title Title5. Arxeologiya va toponimika 6. Arxeologiya va tarixiy geografiya Toponimika (lotincha topos — joy, onoma — ism) — joʻgʻrofiy nomlarning paydo boʻlishi, rivojlanishi, oʻzgarishi va toʻgʻri yozilishini oʻrganuvchi fan. Toponimika (yun. topos — joy va onyma — ism, nom) — onomastikattt joy nomlari (geografik atoqli nomlar)ni, ularning paydo boʻlishi yoki yaratilish qonuniyatlarini, rivojlanish va oʻzgarishini, tarixiyetimologik manbalari va grammatik xususiyatlarini, ularning tuzilishini, tarqalish hududlari hamda atalish sabablarini oʻrganuvchi boʻlimi.

Òarixiy geografiya fan tarmog‘i sifatida qadimdan shakllangan tarix va geografiya fanlaridan ancha yosh sanaladi. U fan sifatida bir necha yuz yildan beri mavjud. Uning taraqqiyot tarixi tarixiy-geografik adabiyotlarda qisqacha berib o‘tilgan. Jumladan, S.M.Seredoninning kitobida bu fan to‘g‘risidagi ma’lumotlar Kiyev Rusi va Moskva davlati tarixiy geografiyasi misolida tahlil etilgan, xolos1 . G‘arb adabiyotida ham tarixiy geografiya tarixi bo‘yicha ilmiy asarlar juda kam. Avstriyalik taniqli olim Vimmerning tadqiqotida qadimgi dunyo va Germaniya, qisman Fransiya tarixiy geografiyasi bo‘yicha asarlar biroz sharhlangan

EʼTIBORINGIZ UCHUN RAHMAT Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati 1.https://uz.m.wikipedia.org/wiki/Toponimika 2.https://uz.m.wikipedia.org/wiki/Gliptika 3.https://uz.m.wikipedia.org/wiki/Gleraldika 4.https://uz.m.wikipedia.org/wiki/din tarixi 5.https://uz.m.wikipedia.org/wiki/tarixiy geografiya

O'xshashlar

Arxeologiyada Google Earth

O‘zFA Arxeologiya instituti va uning qoshidagi muzey va laboratoriya bilan tanishuv

O’rta Osiyoda hunarmandchilik turlarining shakllanishi va taraqqiyotining asosiy davrlari

ISLOM ABDUG’ANIYEVICH KARIMOV

Arxeologik dala tadqiqotlar tarixi