Antropogenez jarayonlari - Tarix - Slaydlar

Antropogenez jarayonlari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1507 KB

Ko'chirib olish

JARAYONLARI www.arxiv.uz

2-Modul : Antropogenez jarayoni va uning asosiy bosqichlari Modul birliklari: 1. Antropogenez haqida tushuncha. 2. Antropogenez jarayoni bosqichlari O’quv maqsadlari : Ta’limiy : Talabalarga antropogenez jarayoni haqidagi bilimlarni shakllantirish. Tarbiyaviy : Talabalarda bashariyatga hurmat hissini rivojlantirish. Rivojlantiruvchi- Talabalarda antropogenez muammosi bo’yicha ilmiy dunyoqarash va mustaqil fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish. Tayanch so’z va iboralar : Driopitek, ramapitek, avstrolopitek, pitekantrop, sinantrop, neandertal, kromanonlar xususiyatlarini aniqlash. www.arxiv.uz

Bugun siz odam evolyutsiyasi jarayonini mustaqil o’rganasiz Izohlarga e’tibor bering dars oxirida test savollariga javob berasiz!Dars davomida sizdan ushbu jadvalni to’ldirish talab etiladi : Odam evolyutsiaysi jarayonining ta’rifi Evolyutsiya bosqichlari Topilma yoshi Morfologik xususiyatlari Madaniy xususiyatlari Evolyutsiya jarayonining yetakchi omillari www.arxiv.uz

1. Antropogenez haqida tushuncha . Odam evolyutsiyasi haqida “tosh bitiklar”, yer qa’rining turli qatlamlarida saqlangan qadimgi makonlar, jonzotlarning topilma qoldiqlari dalolat beradi Qadimgi maymunlar va dastlabki odamlar suyak qoldiqlari sanoqligina saqlanib qolgan . Odam evolyutsiyasining dastlabki davrlarida dafn marosimlari bo’lmagan, biroq sho’r tropik o’rmon qatlamlarida qadimgi odamlar suyaklari ancha yaxshi saqlanib qolgan. Qadimgi odamlarning, asosan tish va jag’ bo’laklari saqlanib qolgan. Bundan tashqari qadimgi odamlar suyak qoldiqlari vulqonli hududlarda ham yaxshi saqlanib qolgan. www.arxiv.uz

Ch.Darvin “Odamning kelib chiqishi va turlarining tanlanishi” (1871) asarida odamni odamsimon maymundan kelib chiqqan degan farazni o’rtaga tashladi Charlz Robert Darvin (1809- 1882) “ Qadimgi odamlar jun bilan qoplangan dumli, qulog’i uchli bo’lgan. Ular daraxtlarda yashagan. Hozirgi odamning shakllanishi qay tariqa yuz berdi? Uning avlodlari qanday bo’lgan? “ www.arxiv.uz

Dastlabki sodda sut emizuvchi mavjudotlarning paydo bo’lishi, bundan 200 mln yil avval, ya’ni uzoq geologik davr bo’lmish mezozoy erasining boshlanishiga to’g’ri keladi. 100 mln. yillar mobaynida bu sodda sut emizuvchilar jonzotlar orasida uncha katta ahamiyatli rol o’ynamagan. Ehtimol, bundan 75 mln. yillarga kelib yer yuzida o’tlar bilan oziqlanadigan dastlabki sut emizuvchilarning avlodlari vujudga kelgan. Hozirgi tupayi dastlabki sut emizuvchilar qanday bo’lganligi to’g’risida tasavvur beradi. www.arxiv.uz

Keyingi 50 yil davomida antropogenez to’g’risida to’plangan ko’plab ma’lumotlar gominidlarning to’liq bo’lmasada, yangi evolyutsion jarayoni to’g’risida bir qadar mukammal va aniq ma’lumotlar beradiHozirda dastlabki odam qachon va qayerda vujudga kelganligi aniq emas. Ta’kidlash mumkinki, bu jarayon Sharqiy Afrika hududida bundan 2,4 mln. yil burun sodir bo’lgan www.arxiv.uz

Primatlarning shajara daraxti. 1 - peziyadasis , 2 – afrika driopiteki , 3 - ramapitek , 4 - avstrolopitek , 5 – voysen avstrolopiteki , 6-7 – Homo erektus , 8 - neandertal , 9 - Homo sapiens, 10 – zamonaviy odam .www.arxiv.uz

. Uchta evolyutsion chiziqlar berilgan : qizil – Homo urug’i , Yashil - avstrolopiteklar , Ko’k – rivojlangan avstrolopiteklar . Punktr chiziqlarda –munozarali va noaniq joylar ko’rsatilgan . www.arxiv.uz

SAVOLLAR 1. Antropogenez so’zining lug’aviy ma’nosini toping. 2. Dastlabki odam qachon va qaerda paydo bo’lgan. 3. Odamning paydo bo’lishi haqida qanday farazlarni bilasiz. 4. Qadimgi odam suyaklari qanday joylarda yahshi saqlanadi. 5. Dastlabki sut emizuvchilar haqida hozirgi qaysi hayvon tasavvur bera oladi. www.arxiv.uz

2. Antropogenez jarayoni bosqichlari Dryopithecinae – qadimgi odamsimon maymunlar bo’lib Afrikada vujudga kelgan va undan Yevropaga o’tgan deb taxmin qilinadi 1. Dryopithecus – ikki turi mavjud bo’lib, ulardan biri ikkinchisidan gavdaliroq bo’lgan. Ular yashgan davri o’rta va so’nggi miotsen, vatani – Yevropa. 2. Proconsul - oldingi gominidlardan kattaligi bilan farqlanadi, yuzining oldinga bo’rtib chiqqanligi bilan shinpanzega o’xshab ketadi . 3 . Limnopithecus – kichkina bo’lib, ko’p jihatdan gibbonlarni eslatadi.Ular davri –ilk va o’rta miotsen, vatani Sharqiy Afrika . 4. Rangwapithecus –yuqori uzun qoziq tishli, gavda hajmi har xil. Sharqiy Afrikada yashagan . www.arxiv.uz

Ramapiteklar (15-7 mln. yillar)Afrika, Yevropa va Osiyoda yashagan. Ramapitek maymunga o’xshash jonzot bo’lib, bo’yi 1,2 m bo’lgan. Ular ochiq joylarda yashab, termachilik bilan kun kechirganlar. Ramapiteklar o’z ko’rinishlari bilan gominidlarning dastlabki vakillari bo’lsalarda, odamlarning odamlari emas. Olimlarning fikricha ular orangutanlarga yaqin bo’lgan. www.arxiv.uz

Avstrolopitek – Odamning eng qadimgi va ancha sodda turi . ( lotincha “Auctralis”- janubiy+”pitekos”-maymun ) Ramapitek va avstrolopitekning tropik o’rmonlardagi izlari (1,5-1 mln. yil avval) aniqlangan. Bo’yi 1,5 m, og’irligi 70 kg gacha. Tik yurishi, tishlarining tuzilishi jihatidan hozirgi odamlarga yaqin. Miya hajmi nisbatan yirik (500-600 sm³). www.arxiv.uz

Ulkan avstrolopitek ULKAN AVSTROLOPITEK YOKI AFARENSIS – odamning to’g’ri va tik yuruvchi ajdodi. Yoshi 4 mln. yilga teng. Odamning eng qadimgi urug’iga mansub. Toshdan mehnat qurollari yasay bilmagan. www.arxiv.uz

AFRIKA AVSTROLOPITEKI – ilk bora bu turdagi odamlar suyaklari R.Dartom tomonidan Janubiy Afrikadan topilgan va shu hududda istiqomat qilgan. Bular ham toshdan mehnat qurollari yasashni bilishmagan. BOYSEY AVSTROLOPITEKI – Ilk bora Janubiy Afrika g’orlaridan topilgan. Toshdan mehnat qurollari yasashni bilishmagan Ishbilarmon odam (Homo habilis) - Ilk bora 1962 yilda Tanzaniyaning Olduvoy g’oridan topilgan. Miya hajmi 642 sm³. Boshqa topilmalarda 500-800 sm³ kuzatilgan www.arxiv.uz

QADIMGI ODAMLAR Vrach E.Dyubua Yava orolidan Pitekantrop odam suyak qoldiqlarini topgan. E. Dyubua bu suyak qoldiq- larini dastlabki odam deb tarif berib Pitekantrop nomini bergan. Hozirda maymunsimon odamlarni arxantrop deb ataydilar. “Homo erectus”-tik yuruvchi odam. Arxantroplar butun ko’hna dunyoga tarqalgan. Ular 1,5-0,5 mln. yillar muqaddam yer yuzining egalari bo’lgan. www.arxiv.uz

Pitekantroplar yer kurrasining mo’tadil iqlim bo’lgan joylarida tarqalganlar. Ularning yashash davri 1,0-0,7 mln.yillarga to’g’ri keladi.Qadimgi odamlar: pitekantroplar, arxantroplar, sinantroplar (Homo erectus) www.arxiv.uz

Sinantrop – Ilk bor topilgan joyiga nisbatan nomlangan. Sianantroplar olovdan foydalanishni bilishgan. Toshdan mehnat qurollari yasashgan. Yashagan davri –miloddan avvalgi 600 ming yillar. www.arxiv.uz

Sinantroplarning tanasi va miya qutisining kattalashishi bilan birga ular aqlidada ham keskin o’zgarishlar sodir bo’lgan. Ular tashqi obrazlarni qabul qilganlar, so’zlashganlar va tashqi dunyoni boshqarganlar . www.arxiv.uz

Ayni shu ajdodimiz olovni kashf etdi va uni o’zlashtirdi.Olovni ixtiro qilgan odam ob- havoga mutelikdan xalos bo’ldi. Shu bois muzlik davri boshlanishidan oldin o’z jonini saqlab qoldi. www.arxiv.uz

Dastlabki aqlli odamlar odatda ularni ilk bor topilgan joyiga nisbatan neandertallar deb ataganlar. Ularni paleoantroplar ya’ni qadimgi odamlar deb atash to’g’riroqdir . Bular o’rta bo’yli, ammo yirik suyakli, haddan tashqar kuchli, atletik qad-qomatga ega bo’lganlar. Neandertal vakillari suyak qoldiqlari Amerika va Avstraliya qit’alaridan tashqari ko’hna dunyoning barcha qismlarida istiqomat qilganlar.Ular yashagan davr - 0,7-0,3 mln. yillar avval. www.arxiv.uz

Zamonaviy odam tipidagi, tosh davri so’nggida yer yuzi bo’ylab tarqalgan, baland bo’yli (170-180 sm), kichik yuzli, keng miya hajmli odam . Qoldiqlari Fransiyaning Kromanon g’oridan topilgan . Urug’ jamoa bo’lib yashashgan . 30 - 10 ming yilliklarda yashagan. Kromanonlar - www.arxiv.uz

Oberkassel odami (Germaniya). Rekonstruksiya Asselyardan (Afrika) topilgan bosh chanoq Oberkasseldan (Germaniya ) topilgan bosh chanoq www.arxiv.uz

Kromanon odami ish qurollari . Yuqori paleolit davriga oid tosh va suyakdan yasalgan ish qurollar . www.arxiv.uz

Aksariyat olimlarning fikricha odamning shakllanishi yuqoridagi kabi rivojlanish yo’lini bosib o’tgan . Odam paydo bo’lishining biologik evolyutsiyasi kromanonlar bilan o’z yakunini topdi . www.arxiv.uz

SAVOLLAR • 1. Driopiteklar haqida ma’lumot bering. • 2. Ramapiteklar qaysi davrda yashagan. • 3. Avstrolopitek so’zining lug’aviy ma’nosi va yashagan davri. • 4. Pitekantroplar qaysi davrda yashagan va qoldiqlari qayerdan topilgan. • 5. Homo erektusga qaysi odamlar kiradi. www.arxiv.uz

Antropogenez fanining ilmiy muammolari 1. Antropogenez jarayonida Teshiktosh- neandertal odamining tutgan o’rni. 2. Seleng’ur odami-Fergantrop (Farg’ona odami)ning biologik xususiyatlari. 3. Obirahmat odamining O’rta Osiyodagi antropogen jarayonlari o’rni. 4. Antropogenez jarayonlarida tabiiy shart- sharoitlarning o’rni. www.arxiv.uz

Adabiyotlar va elektron ta`lim resurslari ro`yhati 1. Karimov I.A.’Yuksak manaviyat yengilmas kuch” T., 2008. 2. Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. T., Sharq, 1998. 3. Pershiz L.M. Istoriya pervobitnogo obshestvo. M., 1983. 4. Kabirov J., Sagdullaev A. O’rta Osiyo arxeologiyasi. T., O’qituvchi, 1979. 5. Arxeologlar hikoya qiladi. T., Fan, 1975. 6. Annaev T., Shaydullayev Sh. Surxondaryo tarixidan lavxalar. T., Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosiy nashriyoti. 1997. 7. Arxeologiya. T., O’zbekiston milliy universiteti. 2002. 8. Mongayt T.I. Istoriya pervobitnogo obshestvo M.-L., 2001 9. Alekseyev V.P. Antropologiya. M. 2002. 10. Kasimov T.K. Antropologiya Tsentralnoy Azii. T. 2001. Elektron ta`lim resurslarining ro`yhati . 1. www.edu.uz 2. www.google.uz 3. www.worldhistory.com 4. www.gov.uz 5. www.encarta.com 6. www.arxiv.uz www.arxiv.uz

O'xshashlar

Antropogenez jarayoni 2

Zamonaviy antropogenez nazariyalar

Antrapologiya tadqiqot uslublari oʻrganish metodlari

O`rta Osiyodagi ibtidoiy manzilgohlari

Arxeologiya yodgorliklari va ularni tarixni o’rganishdagi ahamiyati