1918-2006 yillarda ijtimoiy harakatlar - Tarix - Slaydlar

1918-2006 yillarda ijtimoiy harakatlar

Yuklangan vaqt:

19.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1497.40234375 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: 1918-2006 YILLARDA IJTIMOIY HARAKATLAR

Reja: 1. " Sovuq urush"ning boshlanishi 2. Yevropaning birlashuvi 3. Mustamlaka tizimining parchalanishi 4. Kuch ishlatish" siyosatining yemirilishi

1. "Sovuq urush"ning boshlanishi 1945-yil 6 va 9-avgustda AQSH harbiy-havo kuchlari bombardimonchilari Xirosima va Nagasaki nomli yapon shaharlariga atom bom-basi tashladi. Bu, bemisl qudratli yangi ommaviy qirg'in quroli edi. Xirosimada 90 ming, Nagasakida esa 75 ming tinch aholi halok bo'ldi. Ikkala shahar to'liq vayron etildi, yuz minglab kishilar radioaktiv nurlanishga duchor bo'ldi, nurlanish kasalligi ularni sekin va azobli o'limga olib keldi. Bu, AQSHning urushdan so'nggi dunioga yakkahokimlikka da'vosi edi. Mazkur voqea "sovuq urush" boshlanishiga turtki bo'ldi.

• Rasman "sovuq urush"ning boshlanishi 1946-yil 5-martda sobiq Angliya bosh vaziri Cherchillning Fultondagi amerika universitetida so'zlagan nutqida e'lon qilindi. U.Cherchill "sharqiy kommunizm" bilan kurash uchun ingliz-amerika harbiy inttifoqini tashkil etishga chaqirdi. U urushdan so'ng totalitarizm ta'siriga tushib qolgan Sharqiy Yevropani erkin demokratik g'arbdan ajratib turuvchi "temir parda" haqida so'zladi. SSSR bilan natsizmga qarshi birlashgan Yevropa endi SSSRning o'ziga qarshi birlashdi. • "Sovuq urush" — Sharq va G'arb marnlakattariga nis-batan (1945—1991-yy.) qarama-qarshilik, bir-biriga dush-manlik, o'zaro ishonchsizlikni ifodalovchi bosqich.

• Biroq Sovet xavfi oldidagi qo'rquv soxta bo'lib, asos-ga ega emas edi. Sovet Ittifoqi urush paytida ko'p talafot ko'rgan bo'lib, yangi qarama-qarshilikka jur'at etmasdi. g'arb davlatlarining hukmron doiralari bundan yaxshi xabardor edi. Buning ustiga 1949-yilgacha AQSH atom bombasiga monopol hukmron bo'lib, uni qo'llash haqidagi birgina do'q-po'pisaning o'zi har qanday tajovuzkorlikni to'xtatish uchun yetarli edi. • Gap bunda emas edi. g'arb mamlakatlarining o'zida aholi o'zgarishlarni kutardi. Osiyo va Afrika siyosiy erkinliklar berilishini talab etmoqda edi. Cherchill aslida mavjud ahvolni saqlab qolishga chaqirdi.

BMT bosh bayrog’i

Yadro quroli "sovuq urush" vositasi bo'ldi. AQSH uni ishlab chiqarish va bu sohadagi tadqiqotlar ustidan xalqaro nazorat o'rnatish rejasini ishlab chiqdi. Bu reja 1946-yilda BMTga taqdim etildi va u istalgan mam-lakatda bunday tadqiqotlarni tekshirish huquqini ko'zda tutdi. SSSR bu rejani inkor qildi va 1949-yMa o'z atom bombasini ilk bor sinovdan o'tkazdi. Shundan boshlab "sovuq urush" yadroviy qurollanish poygasi darajasiga ko'tarildi. AQSH va SSSrdan tashqari atom qurolini boshqa mamlakatlar ham yaratishga kirishdi, ular buning uchun moliyaviy va texnik imkoniyatga ega bo'lishdi. 1952-yilda Angliya, 1960-yilda - Fransiya, 1964-yilda Xitoy o'z atom bombasini sinovdan o'tkazdi. 1974-yilda Hindiston, 1999-yUda Pokiston o'z atom bombalariga ega bo'ldi.

Yadro quroli takomillashib bordi. 60-yillarda endi taktik qurol turlari yaratila boshladi, ulardan odatdagilari bilan bir qatorda kichik miqyoslarda foydalanish mumkin edi. 1953-yilda SSSRda ilk marta vodorod bombasi yaratildi, u o'z vayronagarchilik kuchiga ko'ra atom va neytron bombasidan minglab marta kuchli edi. Yadro quroli bilan bir qatorda ularni nishonga yetka-zib berish vositalari ham ishlab chiqildi. Jumladan, 1948-yili AQSH 20 km balandlikda 12 ming km uzoqlikka qadar ucha oladigan B-52 qifalararo bombardimonchi samolyotga ega bo'ldi, u yetti yildan so'ng SSSRda ham yaratildi. 1957-yili Sovet Ittifoqida Tinch okeani akva-toriyasida 10 ming kmudan ziyodroq masofada nishonni aniq uruvchi qifalararo ballistik raketa sinovdan o'tkazil-di, bir yildan so'ng AQSHda ham shunday raketa yaratil-di. Deyarli bir paytning o'zida AQSH va SSSRda uzoq masofaga suzuvcbi atom suvosti kemalari yaratildi. Shu munosabat bilan raketaga qarshi mudofaa tizimlarini rivojlantirishga katta e'tibor berildi. Ular SSSRda 1966-yilda, AQSHda 1974- yilda barpo etildi.

Qurollanish poygasi yildan-yilga tezlashib bordi. Yangidan-yangi mamlakat va qifalar unga tortildi, 70- yillarning birinchi yarmida jahonda harbiy xarajatlar har yili 350 milliard dollarni, o'n yillik oxiriga kelib esa 400 milliard dollarni tashkil etdi, 80-yillarda insoniyat har yili qurollanish uchun 600 milliard dollarni sarf etdi. Qurollanish poygasi dunio xo'jaligi rivojlanishiga ulkan zarar yetkazdi, insoniyat salomatligiga zarar keltirdi. Har yili yuzlab yadro qurollari sinovdan o'tkazildi va yadroviy changlar barcha qifalar bo'ylab atmosferaning yuqori qatlamlariga tarqaldi. Bu hoi xavfli kasalliklarning tarqalishi va tuproqning buzilishiga olib keldi.

2. Yevropaning birlashuvi Yevropada urushdan keyingi vaziyat Ikkinchi jahon urushi tufayli Yevropada yuzaga kelgan iqtisodiy va siyosiy inqiroz jahon siyosatida Yevropa davlatlari rolining pasayishiga olib keldi. Bir paytlar jahon miqyosida yuqori mavqeli bo'lgan Angliya, Fransiya, Germaniya va Italiya ikki buyuk davlat oralig'ida qolib, 50-yillar oxirlarida oddiy "Yevropa" davlatlariga aylandi va to'liq mustaqil davlatlar bo'lmay qoldi. "Marshall rejasi", NATO amerika yadro quroli Yevropa siyosati va iqtisodiyoti rivojlanishida uzoq vaqt ustuvor rol o'ynashini anglatardi. Yevropa, xususan, Germaniya Sovet Ittifoqi va AQSH o'rtasidagi davomiy qarama-qarshiliklar maydoniga aylandi va ular taqdtri bu ikki buyuk davlat munosabatlaridagi keskinlik darajasiga bog'liq bo'lib qoldi.

Xalqaro munosabatlardagi bipolyar tlzim -— ikki buyuk davlat qarama- qarshiligiga asoslangan va ular tomonldan yaratilgan harbiy-siyosiy bloklar tizlmidir. Yevropa qit'asining asosiy muammosi Germaniya edi. Koreya urushi boshlanishi bilan AQSH nemis qurolli kuchlarini yaratish uchun faol harakatlar qildi. Amerikalik strateglarning fikricha, bu qurolli kuchlar amerikaliklar Uzoq Sharqda urush olib borayotgan paytda Yevropani muhofaza qilishlari lozim edi. Angliya Germaniyani qayta qurollantirish bo'yicha amerikaliklar loyihasini to'liq ma'qulladi. Biroq yangi variantning paydo bo'lishi istiqboli Fransiyani mutlaqo qoniqttrmasdi. Yevropa hamkorligi asosan iqtisodiy sohada mavjud bo'ldi. Bunday hamkorlik suverenitetni yo'qotishni ko'zda tutmasdi. Aksincha, undan olingan foyda hukumat tomonidan xalq ehtiyojini qo'llab-quvvatlashi mumkin edi. Yevropa mamlakatlari rahbarlari o'rtasida iqtisodiy cheklanishlardan voz kechibgina mamlakatdagi iqtisodiy qiyinchiliklarni bartaraf etish mumkin, degan fikr ustuvor turdi.

Fransiya tashqi ishlar vaziri Robert Shuman (1886—1963), GFR kansleri Konrad Adenauer (1876—1967), Italiya bosh vaziri Algido de Gasperi (1881—1954) va Belgiya bosh vaziri Pol Anri Spaak (1899—1972) kabilar Yevropadagi bu yangi harakatda yetakchi siymolar bo'lishdi. 1950-yili R.Shuman g'arbiy Yevropada ko'mir va po'latni birlashgan holda ishlab chiqarishni yaratish taklifi bilan chiqdi. Fransiya, Italiya, g'arbiy Germaniya va Benilyuks (Belgiya, Gollandiya va Lyuksemburg) mam-lakatlari Yevropa ko'mir va po'lat birlashmasi (YKPB)ni tashkil qildi. Uning faoliyati faqat bir soha bilangina bog'liq bo'lsa-da, biroq butun sanoat ishlab chiqarishi uchun muhim ahamiyatga ega edi. Yevropa ishlab chiqarishi yuksala boshladi. 1955-yilga kelib ko'mir ish-lab chiqarish 23 foiz, temir va po'lat ishlab chiqarish qariyb 150 foizga o'sdi

Hamjamiyat bu mahsulotni ish-lab chiqarishdan ham, g'arbiy Yevropa iqtisodiyoti umumiy o'sishidagi bevosita ulushidan ham rivojlanib bordi. Uning yutug'i ko'p jihatdan muvofiqlashtirish va iqtisodiy integratsiyalash konsepsiyasi tarafdorlari qarashlarini kuchaytirdi. YKPB — Yevropa ko'mir va po'lat birfashmasi - 1951-yiti Fransiya, GFR, Italiya, Belgiya, Gollandiya va Lyuksemburg o'rtasida tuzllgan shartnoma bo'lib, bu mam-lakatlar uchun ko'mir va po'lat umumiy bozortni yaratish va bojxona to'lovlarini man etishni ko'zda tutgan. 1956-yil Yevropa mamlakat-lari uchun urushdan keyingi voqelikni qayta baholash yili bo'ldi. Mamlakatlar yo'1-boshchilari integratsiya jarayonini tezlashtirishga qaror qilishdi. 1957-yil YKPBga a'zo mamlakatlar Rim pro- tokollari deb ataladigan hujjatlarni imzolashdiki, bu hoi Yevropa iqtisodiy hamjamiyati (YIH) yoki "Umumiy bozor"ga asos soldi. Bu hujjatlarga imzo chekkan mam-lakatlar 12 yil mobaynida bojxona to'siqlarini tugatish, umumiy soliqlarni o'rnatish, keyinchalik esa umuman yo'q qilish, ishchi kuchi erkin harakat qilishini ta'minlash majburiyatini olishdi, shuningdek, bir xil ijtimoiy kafolatlar va yagona ish haqi to'g'risida kelishib olishdi.

BMT bosh shtab- kvartirasi Nyu York

Yevropa iqtisodiy hamjamiyati (YIH}-"Umumiy bozor" — 1957-yilda tashkil etilgan bo'lib, ishtirokchi mamlakatlar o'rtasida savdoda barcha cheklanishlarni sekin-asta bar-taraf etish va bojxona siyosatini otib borishni ko'zda tutadi. Rim protokollari imzolangan dastlabki yillar umidli natijalarni bera boshladi. 1968-yilga kelib "Umumiy bozor" mamlakatlari o'rtasida barcha bojxona soliqlari bartaraf etildi. Bu hoi rejalashtirilgan muddatdan oldin-roq ro'y berdi. Yevropaning bundan keyingi birlashuvi Fransiya va Germaniya o'rtasidagi zid- diyatlarga duch keldi. Umumiy siyosiy manfaatlar ikkala tomonni bk bitimga kelishga majbur etdi. 1958-yili Fransiya prezidenti bo'lgan general de Goll va 1949-yildan GFR kansleri bo'lib kelgan KAdenauer murosaga kelishga qaror qi lishdi.

KAdenauer Fransiyaga Yevropada siyosiy gege-moniyaga erishishga, prezident de Goll esa SSSR bilan german masalasida hech qanday kelishuvlarga yo'l qo'ymaslikka yordam berishga majburiyat oldi. 1958-yil 14-sentabrda Fransiya prezidenti de Goll va kansler Adenauer muzokaralari natijasida mazkur mam-lakatlar o'rtasidagi kelishmovchiliklarning tugagani e'lon qilingan qo'shma bayonotnoma qabul qilindi. Bonn va Parij ittifoqi Yevropa integratsiyasiga siyosiy tus berdi va Yevropaning bundan keying! birlashishi yo'lidagi muhim to'siqlarni olib tashladi. Keying! 5 yil ichida bu ittifoq chuqurlashdi va Yevropa integratsiyasining muhim rag'batchisiga aylandi. To'g'ri, ular o'rtasida kelishmovchiliklar ham bo'ldi, biroq ikkala taraf ham ularga alohida urg'u bermay, har qanday qarama-qarshilikdan qochishga harakat qi-lishdi. Ayniqsa, ikki muammo — NATO va Angliya bilan munosbatlar muhim bo'ldi.

Yevropa ittifoqi bayrog’i 1955 yil 8 dekabrda qabul qilingan

Yevro pul birligi Австрии, Бельгии, Германии, Греции, Ирландии, Испании, Италии, Люксембурге, Нидерландах, Португалии, Финляндии, Франции. Андорре

BMT shtab-kvartirasi Jeneva shahri

Jiskar Desten Yevropada umumiy konstitutiya amaliyotchi si

Pan Gi Mun BMT bosh kotibi

O'xshashlar

1871-1918 yillarda Angliya

1918-1939 yillarda Germaniya

1918-1939 yillarda Germaniya

1918-1939 yillarda Italiya

1918-1939 yillarda AQSH