Qoraqalpog`istonda ijtimoiy sohani rivojlanishi - Sotsiologiya - Slaydlar

Qoraqalpog`istonda ijtimoiy sohani rivojlanishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1105 KB

Ko'chirib olish

Qoraqalpog`istonda ijtimoiy Qoraqalpog`istonda ijtimoiy sohani rivojlanishisohani rivojlanishi

Qoraqalpog`istonda ijtimoiy sohani Qoraqalpog`istonda ijtimoiy sohani rivojlanishirivojlanishi  Mustaqillik yillarida respublikada ijtimoiy sohalar Mustaqillik yillarida respublikada ijtimoiy sohalar rivojlanishiga e`tibor kuchaydi. 1991 - 1996 yillarda rivojlanishiga e`tibor kuchaydi. 1991 - 1996 yillarda Qoraqalpogiston Respublikasida ma`lum demografik Qoraqalpogiston Respublikasida ma`lum demografik o`zgarishlar ro`y berdi. Tugilish (ming kishi hisobida) o`zgarishlar ro`y berdi. Tugilish (ming kishi hisobida) 1991 yildan 36,4 dan 1996 yilda 25,0 kishiga qisqardi. 1991 yildan 36,4 dan 1996 yilda 25,0 kishiga qisqardi. Tug`ilishning kamayishi o`z o`rnida respublika Tug`ilishning kamayishi o`z o`rnida respublika aholisining o`sish darajasiga ta`sir etdi. Jumla-dan, aholisining o`sish darajasiga ta`sir etdi. Jumla-dan, O`zbekistonning viloyatlar ichida aholi o`sishi eng past O`zbekistonning viloyatlar ichida aholi o`sishi eng past bo`lgan Toshkent viloyatidan (23,4) pasayib ketdi bo`lgan Toshkent viloyatidan (23,4) pasayib ketdi (18,6). Demo-grafik o`zgarishning asosiy sabablaridan (18,6). Demo-grafik o`zgarishning asosiy sabablaridan biri tugilishning kamayishi, aholining ijtimoiy-iqtisodiy va biri tugilishning kamayishi, aholining ijtimoiy-iqtisodiy va ekologik yashash sharoitlariga bog`liqdir. 1991 - 1996 ekologik yashash sharoitlariga bog`liqdir. 1991 - 1996 yillarda respublikadan (kelganlarni chiqarib yillarda respublikadan (kelganlarni chiqarib tashlaganda) 26,7 ming kishi ko`chib ket-gan. 1997 yil tashlaganda) 26,7 ming kishi ko`chib ket-gan. 1997 yil 1 yanvar holati bo`yicha respublika axrlisi 143 ming 764 1 yanvar holati bo`yicha respublika axrlisi 143 ming 764 kishini, shundan shahar aholisi 694,1 ming kishini, kishini, shundan shahar aholisi 694,1 ming kishini, qishloq aholisi 74 ming 363 kishini tashkil etdi. 1996 qishloq aholisi 74 ming 363 kishini tashkil etdi. 1996 yilda aholining o`rtacha yillik o`sishi 1,36 foizga teng yilda aholining o`rtacha yillik o`sishi 1,36 foizga teng bo`ldi.bo`ldi.

 Ishsizlar soni har yili o`zgarib turibdi, 1996 yil oxiri-da ular 4,2 ming kishiga Ishsizlar soni har yili o`zgarib turibdi, 1996 yil oxiri-da ular 4,2 ming kishiga yetdi. 1996 yilda 16 ming ishchi o`rin-lari yaratildi, jumladan, qishloq joylarida yetdi. 1996 yilda 16 ming ishchi o`rin-lari yaratildi, jumladan, qishloq joylarida 8,5 mingta. Bu esa shahar va tuman mehnat birjalariga murojaat qilgan fuqa-8,5 mingta. Bu esa shahar va tuman mehnat birjalariga murojaat qilgan fuqa- rolarni ish bilan ta`minlash imkonini berdi.rolarni ish bilan ta`minlash imkonini berdi.  1996 yilda aholi jon boshiga pul daromadlari 9628,8 so`mni, xarajatlar esa 1996 yilda aholi jon boshiga pul daromadlari 9628,8 so`mni, xarajatlar esa 6300 so`mni tashkil etdi yoki 1995 yilga nisba-tan 2,2 va 2,3 marta ko`paydi.6300 so`mni tashkil etdi yoki 1995 yilga nisba-tan 2,2 va 2,3 marta ko`paydi.  Daromadlarning ko`payishi iste`mol bozoridagi vaziyatni jonlantirdi. Aholi jon Daromadlarning ko`payishi iste`mol bozoridagi vaziyatni jonlantirdi. Aholi jon boshiga tovar aylanishi hajmi amal-dagi narxlarda 5 ming 36 so`mlikni tashkil boshiga tovar aylanishi hajmi amal-dagi narxlarda 5 ming 36 so`mlikni tashkil qildi va 2,1 mar-taga, solishtirma narxlarda esa 8,8 foizga o`sdi. Pullik xiz-mat qildi va 2,1 mar-taga, solishtirma narxlarda esa 8,8 foizga o`sdi. Pullik xiz-mat 2,8 marta, maishiy xizmat 2,7 martaga ko`payib jon boshiga 679 va 108 so`mni 2,8 marta, maishiy xizmat 2,7 martaga ko`payib jon boshiga 679 va 108 so`mni tashkil etdi. Lekin^shunga qaramasdan aholi jon boshiga xizmat ko`rsatish tashkil etdi. Lekin^shunga qaramasdan aholi jon boshiga xizmat ko`rsatish hajmi O`zbekiston Respublikasi ko`rsatkichidan 2,2 marta kam bo`ldi.hajmi O`zbekiston Respublikasi ko`rsatkichidan 2,2 marta kam bo`ldi.

 1996 yilda aholiga 7,2 milliard so`mlik iste`mol mollari sotilgan. Bu amaldagi 1996 yilda aholiga 7,2 milliard so`mlik iste`mol mollari sotilgan. Bu amaldagi narxlarda 1995 yildagiga nisbatan 2,1 marta ko`p. Tovar aylanishining jami narxlarda 1995 yildagiga nisbatan 2,1 marta ko`p. Tovar aylanishining jami hajmi 10,3 foizga yoki 350,5 million so`mlikka ko`paydi. Tovar oborot hajmi 10,3 foizga yoki 350,5 million so`mlikka ko`paydi. Tovar oborot hajmida dav-lat sektorining ulushi pasayib, nodavlat sektoriniki o`sib bordi. hajmida dav-lat sektorining ulushi pasayib, nodavlat sektoriniki o`sib bordi. Rasmiy savdo tarmoqlariga nisbatan iste`mol va buyum bozorlarida holat Rasmiy savdo tarmoqlariga nisbatan iste`mol va buyum bozorlarida holat ancha yaxshilandi, jami tovar oborotida ular-ning ulushi 20 foizga yetdi.ancha yaxshilandi, jami tovar oborotida ular-ning ulushi 20 foizga yetdi.  Ishchi va xizmatchilarning o`rtacha ish haqi izchil o`sib bor-di. 1996 yilda u Ishchi va xizmatchilarning o`rtacha ish haqi izchil o`sib bor-di. 1996 yilda u 1409 so`mdan 2761,1 so`mga yetdi yoki 1,96 marta ko`paydi.1409 so`mdan 2761,1 so`mga yetdi yoki 1,96 marta ko`paydi.  Respublika tibbiyoti erishgan natijalardan eng muhimi -onalar o`limi soni Respublika tibbiyoti erishgan natijalardan eng muhimi -onalar o`limi soni kamaydi. «Homilador ayollarni va bolalar salomatligini mustahkamlash kamaydi. «Homilador ayollarni va bolalar salomatligini mustahkamlash bo`yicha milliy Dastur»i hamda «Yosh avlodni soglomlashtirish kompleks bo`yicha milliy Dastur»i hamda «Yosh avlodni soglomlashtirish kompleks Dasturi»ning ishlab chiqilganligi va amalga oshirilganligi natijasida 1996 Dasturi»ning ishlab chiqilganligi va amalga oshirilganligi natijasida 1996 yilda onalar o`limi 1991 yildagiga nisbatan 4,4 marta, chaqaloqlar o`limi esa yilda onalar o`limi 1991 yildagiga nisbatan 4,4 marta, chaqaloqlar o`limi esa 1,8 martaga kamaydi. Homilador ayollarning 56 foi-zi statsionarlarda 1,8 martaga kamaydi. Homilador ayollarning 56 foi-zi statsionarlarda tug`ishgacha bo`lgan davolanishdan o`tkazildi.tug`ishgacha bo`lgan davolanishdan o`tkazildi.

 Respublikada jarrohlik, maxsus davolash ambulatoriya mar-kazlari Respublikada jarrohlik, maxsus davolash ambulatoriya mar-kazlari tashkil topdi.tashkil topdi.  Tarmoqni moliyalashtirishda davlat mablaglari bilan birga nodavlat Tarmoqni moliyalashtirishda davlat mablaglari bilan birga nodavlat manbalaridan ham foydalanilmokda. Xo`jalik hiso-bida, yakka manbalaridan ham foydalanilmokda. Xo`jalik hiso-bida, yakka tartibda, kooperativ usulda ishlaydigan tibbiyot tarmoklari kengayib tartibda, kooperativ usulda ishlaydigan tibbiyot tarmoklari kengayib bormoqda. «Medtexnika», «Optika», «Tib-ta`minot» dorixona bormoqda. «Medtexnika», «Optika», «Tib-ta`minot» dorixona muassasalari to`la davlat tasarrufidan chi-qarilib, xususiylashtirildi.muassasalari to`la davlat tasarrufidan chi-qarilib, xususiylashtirildi.  Lekin shu bilan birga respublikadagi ekologik tanglik tufayli aholining Lekin shu bilan birga respublikadagi ekologik tanglik tufayli aholining kasallanishi kamaymadi. Masalan, bu ko`rsat-kich 1996 yilda 1991 kasallanishi kamaymadi. Masalan, bu ko`rsat-kich 1996 yilda 1991 yilga nisbatan 26,3 foizga ko`paydi.yilga nisbatan 26,3 foizga ko`paydi.

 O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimovning tashabbusi bilan O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimovning tashabbusi bilan 1992 yilda Nukusda Orol muammosiga bag`ish-langan xalqaro ilmiy 1992 yilda Nukusda Orol muammosiga bag`ish-langan xalqaro ilmiy konferensiya bo`ldi. Bu konfereniiya qarorlaridan kelib chiqib, Uzbekiston konferensiya bo`ldi. Bu konfereniiya qarorlaridan kelib chiqib, Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1992 yil 2 sentabrda «Koraqalpog`iston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi 1992 yil 2 sentabrda «Koraqalpog`iston Respubli-kasi hududidagi tabiiy ofatlar oqibatlarini bartaraf etish, ijtimoiy va Respubli-kasi hududidagi tabiiy ofatlar oqibatlarini bartaraf etish, ijtimoiy va ekologik muammolarni yechishni jadallashtirish chora-tadbirlari to`g`risida» ekologik muammolarni yechishni jadallashtirish chora-tadbirlari to`g`risida» 405-sonli qaror qabul qildi. Bu qarorning bajarilishini ta`minlash maqsadida 405-sonli qaror qabul qildi. Bu qarorning bajarilishini ta`minlash maqsadida O`zbekiston Respublikasi hukumati katta kuch sarfladi. Qoraqalpog`iston O`zbekiston Respublikasi hukumati katta kuch sarfladi. Qoraqalpog`iston Respublikasi aholi punktlarini elektrlashtirish to`la hal qilindi. 1992-1996 Respublikasi aholi punktlarini elektrlashtirish to`la hal qilindi. 1992-1996 yillarda Tuyamo`yin suv omboridan res-publika aholi punktlariga 2 ming 885 yillarda Tuyamo`yin suv omboridan res-publika aholi punktlariga 2 ming 885 kilometr vodoprovod tarmogi olib kelindi, aholini toza ichimlik suvi bilan ta`-kilometr vodoprovod tarmogi olib kelindi, aholini toza ichimlik suvi bilan ta`- minlanish darajasi 59,5 foizga yetdi. Shu yillarda 16,3 kilo-metr kanalizatsiya minlanish darajasi 59,5 foizga yetdi. Shu yillarda 16,3 kilo-metr kanalizatsiya va 4057,5 kilometr gaz tarmoklari yotqizil-di. Respublika aholisining tabiiy va 4057,5 kilometr gaz tarmoklari yotqizil-di. Respublika aholisining tabiiy gaz bilan ta`minlanishi 85,4 foizni, shu jumladan, shaharda 99,4 foizni, gaz bilan ta`minlanishi 85,4 foizni, shu jumladan, shaharda 99,4 foizni, qishloqda 72,4 foizni tashkil etdi.qishloqda 72,4 foizni tashkil etdi.

 1991 - 1996 yillarda Qoraqalpogistonda ko`plab sog`liqni saklash obyektlari, 1991 - 1996 yillarda Qoraqalpogistonda ko`plab sog`liqni saklash obyektlari, kasalxonalar, poliklinikalar, tugruqxona va turar-joylar binolari qurildi. kasalxonalar, poliklinikalar, tugruqxona va turar-joylar binolari qurildi. Orolbo`yi aholisiga in-sonparvarlik yordami berila boshlandi, kasalxona va Orolbo`yi aholisiga in-sonparvarlik yordami berila boshlandi, kasalxona va polikli-nikalar shunday ta`minotdan foydalana boshladilar.polikli-nikalar shunday ta`minotdan foydalana boshladilar.  Koraqalpogiston xalqi I.A.Karimovning BMT minbaridan turib dunyo Koraqalpogiston xalqi I.A.Karimovning BMT minbaridan turib dunyo mamlakatlarini Orol dengizini saqlab qolishga qarata chaqirigini katta mamlakatlarini Orol dengizini saqlab qolishga qarata chaqirigini katta qoniqish bilan kutib oldi. Uning tashabbusi bilan 1994 yil (14 yanvar) qoniqish bilan kutib oldi. Uning tashabbusi bilan 1994 yil (14 yanvar) Nukusda Markaziy Osiyo-ning beshta davlat Prezidentlari hamda Rossiya Nukusda Markaziy Osiyo-ning beshta davlat Prezidentlari hamda Rossiya Federatsiyasi-ning vakillari ishtirokida o`tkazilgan uchrashuvda Orolga va Federatsiyasi-ning vakillari ishtirokida o`tkazilgan uchrashuvda Orolga va Orolbo`yi aholisiga amaliy yordam berish masalasi muhokama etildi. 1995 Orolbo`yi aholisiga amaliy yordam berish masalasi muhokama etildi. 1995 yil ssntabrda I. A. Karimov tashabbusi bilan Nukusda o`tkazilgan xalqaro yil ssntabrda I. A. Karimov tashabbusi bilan Nukusda o`tkazilgan xalqaro konferensiya esa tarixiy voqea bo`ldi. Bu anjumanning asosiy hujjatlaridan konferensiya esa tarixiy voqea bo`ldi. Bu anjumanning asosiy hujjatlaridan biri -- Nukus Deklaraiiyasi bo`lib, unda butun dunyo jamoatchiligi e`tibori biri -- Nukus Deklaraiiyasi bo`lib, unda butun dunyo jamoatchiligi e`tibori Orol muammosiga qaratildi.Orol muammosiga qaratildi.

 1997 yil mart oyida Almatida Markaziy Osiyo respubli-kalari 1997 yil mart oyida Almatida Markaziy Osiyo respubli-kalari Kengashi yig`ilishi bo`ldi. Bu yigilishda ham I, A. Karimov tashabbusi Kengashi yig`ilishi bo`ldi. Bu yigilishda ham I, A. Karimov tashabbusi bilan Orolbo`yi xalqlariga ijtimoiy mu-ammolarini yechishda amaliy bilan Orolbo`yi xalqlariga ijtimoiy mu-ammolarini yechishda amaliy yordam berish to`g`risida qaror qabul qilindi.yordam berish to`g`risida qaror qabul qilindi.  O`zbekiston hukumatining Orolbo`yi muammolari to`g`risi-dagi O`zbekiston hukumatining Orolbo`yi muammolari to`g`risi-dagi tashabbuslari yerlik xalqlar tomonidan ham qo`llab-quv-tashabbuslari yerlik xalqlar tomonidan ham qo`llab-quv- vatlanmoqda. Amudaryo bo`yidagi mehnatkashlar ekologik vazi-vatlanmoqda. Amudaryo bo`yidagi mehnatkashlar ekologik vazi- yatning yaxshilanishiga, xalqaro forumlarda Orol dengizi mu-yatning yaxshilanishiga, xalqaro forumlarda Orol dengizi mu- ammolarini hal qilishga doir qabul qshtingan qarorlar o`z samarasini ammolarini hal qilishga doir qabul qshtingan qarorlar o`z samarasini berishiga qat`iy ishonch bildirmokdalar. Belgi-langan chora-berishiga qat`iy ishonch bildirmokdalar. Belgi-langan chora- tadbirlarni tezda amalga oshirish natijasida qish-loq joylarida, tadbirlarni tezda amalga oshirish natijasida qish-loq joylarida, sanoatda mehnat unumdorligi o`sayapti, ishlab chiqarish sanoatda mehnat unumdorligi o`sayapti, ishlab chiqarish rivojlanyapti, aholining ish bilan bandligi oshmoqda.rivojlanyapti, aholining ish bilan bandligi oshmoqda.

 Qoraqalpoq xalqi qadimiy va boy tarixga ega. Uning mil-liy Qoraqalpoq xalqi qadimiy va boy tarixga ega. Uning mil-liy madaniyati, jozibali san`ati, mumtoz adabiyoti, qadriyat-lari, udum madaniyati, jozibali san`ati, mumtoz adabiyoti, qadriyat-lari, udum va an`analari olamga mashhurdir.va an`analari olamga mashhurdir.  Mustaqillik tufayli qoraqalpoq xalqi juda ko`p qadri-yatlarini qayta Mustaqillik tufayli qoraqalpoq xalqi juda ko`p qadri-yatlarini qayta tiklash imkoniyatiga ega bo`ldi. Adolat va teng-lik, ozodlik va erk tiklash imkoniyatiga ega bo`ldi. Adolat va teng-lik, ozodlik va erk uchun kurashgan Yernazar Olako`z, Ollayor Do`stnazarov singari uchun kurashgan Yernazar Olako`z, Ollayor Do`stnazarov singari xalq qahramonlarining -- jasoratli, o`t yurakli qoraqalpoq xalq qahramonlarining -- jasoratli, o`t yurakli qoraqalpoq farzandlarining orzu-armonlari amalga oshdi.farzandlarining orzu-armonlari amalga oshdi.  Milliy madaniyat va ma`naviyatning qaror topishiga, qora-qalpoq Milliy madaniyat va ma`naviyatning qaror topishiga, qora-qalpoq xalqining klassik shoirlari Berdaq, Ajiniyoz bobolar ijodiy xalqining klassik shoirlari Berdaq, Ajiniyoz bobolar ijodiy meroslarining to`la tiklanishiga, aziz xotiralari-ning ulug`lanishiga meroslarining to`la tiklanishiga, aziz xotiralari-ning ulug`lanishiga yo`l ochib berdi.yo`l ochib berdi.  Bugungi kunda Ibroyim Yusupov, To`lepbergen Qaipberge-nov, Bugungi kunda Ibroyim Yusupov, To`lepbergen Qaipberge-nov, Tilovbergen Jumamuratov kabi qoraqalpoq yozuvchi va sho-Tilovbergen Jumamuratov kabi qoraqalpoq yozuvchi va sho- irlarining asarlari xalqparimiz ma`naviy xazinasidan mu-nosib joy irlarining asarlari xalqparimiz ma`naviy xazinasidan mu-nosib joy oldi.oldi.

 Sobir Kamolov, rahmatli Charjau Abdirov kabi yirik olim-lar Sobir Kamolov, rahmatli Charjau Abdirov kabi yirik olim-lar O`zbekiston fani rivojiga juda katta hissa qushdilar.O`zbekiston fani rivojiga juda katta hissa qushdilar.  Mustaqillik yillarida Qoraqalpog`iston madaniy xayotida ham jiddiy Mustaqillik yillarida Qoraqalpog`iston madaniy xayotida ham jiddiy o`zgarishlar haqida gap ketganda, avvalo xalq ta`-limi tizimida yuz o`zgarishlar haqida gap ketganda, avvalo xalq ta`-limi tizimida yuz bergan o`zgarishlarni ta`kidlash o`rinli. Bugungi kunda resgtublika bergan o`zgarishlarni ta`kidlash o`rinli. Bugungi kunda resgtublika xalq ta`limi tizimi milliy uygo-nish, ijtimoiy-iqtisodiy va ma`naviy xalq ta`limi tizimi milliy uygo-nish, ijtimoiy-iqtisodiy va ma`naviy rivojiga xizmat qilishda yetakchi rol o`ynamoqda.rivojiga xizmat qilishda yetakchi rol o`ynamoqda.  Respublikada yangi tipdagi o`rta umumta`lim muassasala- ri - Respublikada yangi tipdagi o`rta umumta`lim muassasala- ri - litseylar, gimnaziyalar va alohida fanlarni chuqurlashti-rilgan holda litseylar, gimnaziyalar va alohida fanlarni chuqurlashti-rilgan holda o`qitiladigan maktablar tez rivojlanmoqda. 1996 yil oxirida o`qitiladigan maktablar tez rivojlanmoqda. 1996 yil oxirida respublikada 743 ta umumta`lim maktabi faoliyat ko`rsatdi, shu respublikada 743 ta umumta`lim maktabi faoliyat ko`rsatdi, shu jumladan, ayrim fanlarni chuqurlashtirilgan holda o`qitiladigan jumladan, ayrim fanlarni chuqurlashtirilgan holda o`qitiladigan maktablar 1991 yilda 31 ta bo`lgan bo`lsa. 1996 yilda 169 taga maktablar 1991 yilda 31 ta bo`lgan bo`lsa. 1996 yilda 169 taga yetdi, liiyey va gimnaziyalar 19 taga yetdi. O`tgan yilning o`zida yetdi, liiyey va gimnaziyalar 19 taga yetdi. O`tgan yilning o`zida o`quvchilar soni 1743 nafarga ko`paydi.o`quvchilar soni 1743 nafarga ko`paydi.

O'xshashlar

Ijtimoiy insitutlar va ijtimoiy tashkilotlar

Ijtimoiy taraqqiyot sotsiologiyasi

Ijtimoiy mediani baholash

Ijtimoiy tadbirkorlikni rivojlantirish - “matonat” ijtimoiy tadbirkorlik korxonasini yaratish

Kamolot Yoshlar ijtimoiy harakati