Ижтимоий тузилмалар социологияси - Sotsiologiya - Slaydlar

Ижтимоий тузилмалар социологияси

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

779 KB

Ko'chirib olish

“ Ижтимоий тузилмалар социологияси ” www.arxiv.uz

1. Ижтимoий стрaтификaция тушунчaси вa унинг мoҳияти 2. Дeвиaнт ҳ улқ - aтвoр сo ц иoлoгияс и 3. Ёшлaр сoциoлoгиясининг ўзигa xoс xусусият лари . www.arxiv.uz

Стратификация, мобиллик, горизантал мобиллик, вертикал мобиллик. маргиналлик, ижтимоий меъёрлар, одат нормалари, кадриятлар, санкция, позитив ва негатив санкция, ижтимоий назорат институтлари. Девиант хулк- атвор, деликвент хулк-атвор, бирламчи ва иккламчи девиация, аномия, стигма концепцияси, ёшлар, ёшлар харакати, ёшларнинг манфаатлари, субмаданият, кадриятлар ориентацияси. www.arxiv.uz

Б у лотинча сўз бўлиб, Stratum – қатлам, lacere - бўлмоқ, бўлинмоқ маъноларини бериб ижтимоий жамиятни табиий қатламларга бўлинганлигини эътироф э т увчи тушунча 1. 1. Ижтимоий стратификация Ижтимоий стратификация назарияси ва социологияси назарияси ва социологияси моҳиятимоҳияти Социал стратификация Европа социологлари М. Вебер, Э. Дюркгейм , Т. Парсонслар нинг фикрича “аҳоли аралаш қатлами” бир-биридан умуман фарқ қилмайди – деган ғояни қувватлайдилар. шундай “Ижтимоий стратификация” ғояси социологияда пайд о бўлган. www.arxiv.uz2B 250A 300A 25 28 17 17 0C 17 32 0C 25 0A 01020102 0A0A 03040304 1414 0707 29 0B 331C 34 351D171D 36 2637 140A38 0A 1B 10 10 0A 0102 0F04 0A3D 160A 172C18

Социал страфикациянинг тарихий шакллари: 1. Қ улдорлик. 2. Касталар. 3. Табакалар. 4. Синфлар. • www.arxiv.uz

Синфлар тизими кулдорлик ва каста тизимидан куп жихатдан фарк килади. Уларнинг турт асосий хусусиятлари мавжуд: 1. Улар конун ёки урф-одатлар билан белгиланган тугма хислатга алокадор эмас. Синфлар уртасида аник чегара йук. Турли синфлар уртасидаги никохларга расмий тусиклар булмайди. 2. Синфга мансублик шахс томонидан козонилади. Бошка страфикация тизимларидаги каби мерос булмайди. Синфлар уртасидаги юкорига ва пастга силжис мавжуд. 3. Бошка страфикацион тизимларда тенгсизлик омиллар рол уйнайди, синфларда инсонларнинг иктисодий ахволига фарклар, моддий ресурсларга эга булиши ва уларни бошкаришига боглик. 4. Бошка страфикацион тизимларда тенгсизлик биринчи уринда инсонларнинг шахсий муносабатларида хукук ва мажбуриятларни фарклашда намоен булади. Синфларда эса биринчи навбатда мехнат килиш ва хак тулашда куринади. www.arxiv.uz

П. Сорокин асослаб берган страта белгилари: 1. Даромад . 2. Хокимият 3. Маълумотлилиги . 4. Обру (престиж) . www.arxiv.uz

Социал стратификация тушунчасида асосан қуйидаги учта белги – йўналиш муҳим роль ўйнаб, алоҳида ажралиб туради: Биринчи – жамиятни қатламларга, табақаларга ажралишининг биринчи критерияси у ҳам бўлса социал мавқи, яъни социал авторитет, социал таъсирга эга бўлган социал ҳолатдир. Иккинчи – йўналиши эса ва унинг муҳими кишиларнинг ўзи-ўзига социал мавқеига қараб баҳо бериш белгисидир. Яъни бой ҳамма ва к т бой, камбағал -камба ғ ал. Учунчи йўналиш - эса социал қатламни аниқлаш энг муҳим критерия – у ҳам бўлса – профессия – малакавий касб-ҳунар, даромад, маълумот илмий- билимлилик критерияларидир. www.arxiv.uz0B 17 2B0F 0E1E 2316120F 0C 0A 42 11 170E3B160A171D0D 11 0C 11 2811 3D 0E 3F 28 32230E0A2316120F 15 15 170F 0A

Социал стратификация эмпирик социал тадқиқотларда уч хил ёндошув-услуб муҳим аҳамиятга эга бўлиб, шу услублар асосида ўрганилади. Яъни : 2. “Репутацияли баҳолаш услуби бўлиб, бунда сўровчи-тадқиқотчи социолог-сўролувчидан воситачи 3. “ О бъектив ёндош ув ” услуби бўлиб, унда тадқиқотчи бир қатор объектив борли к критериялар и асосида синфий-социал критерияли асосида социал стратификация аниқланади 1. У з-ўзига-ўзича баҳолаш таъриф бериш ёки “синфий идентификация” (ёндашув) асосида таърифлаш www.arxiv.uz0B 21 0E 40

1) профессионал, маъмурий-юқори синф қатлами;1) профессионал, маъмурий-юқори синф қатлами; Кўплаб социологлар жамиятда кишиларнинг социал мавқеини, табақа ва қатламларини аниқлашда стратификациялашнинг социал 7-хил вертикал табақаланиш ҳолатидан фойдаланиб ўрганишга ҳаракат қилинган 2) ўрта даражадаги техник мутахассислар;2) ўрта даражадаги техник мутахассислар; 4) майда буржуазия синфи (ўрта мулкдорлар табақаси)4) майда буржуазия синфи (ўрта мулкдорлар табақаси) 3) коммер3) коммер цц иявий синф табақалари;иявий синф табақалари; 7) малакасиз, мутахассис ёки мутахассис бўлмаган 7) малакасиз, мутахассис ёки мутахассис бўлмаган ишчилар,меҳнаткашлардир.ишчилар,меҳнаткашлардир. 5) раҳбарлик функцияларини бажарувчи техниклар;5) раҳбарлик функцияларини бажарувчи техниклар; 6) малакали ишчилар, яъни ҳақиқий моддий бойлик яратувчи малакали мутахассис меҳнаткашлар; www.arxiv.uz4848 4C 0C 2316 2C0D19 0A 4444 4E4E 0A 4646 1212 0F0F 0A 4D4D 0F0F 0A 4F4F 50 13

Стартификация тизими (система) типлари (турлари)ни қуйидагича изоҳлаш мумкин. (Бу услубдан Ғарбда, асосан Россияда кенг фойдаланади). Т.р. Тизим типлари (турлари) Дифференциялаш асослари Детерминацияли услубий фарқлари 1. Физик-генетик тури Жинси, ёши, физик маълумотлилиги, жисмоний ҳолати Физик-жисмоний мажбурий одатлари, ҳолати 2. Қулдорчилик Фуқаролик, мулкдорлик ҳуқуқи, сиёсий мавқеи Ҳарбий мажбурлаш, вахшийлик ҳуқуқи – зўрлик, хўрлик 3. К астачилик – табақа, тоифа Диний ва этник асосида меҳнат тақсимоти Диний ритуаллар этник қ о биққа у рал иш (этническая замкнутость) 4. Сословная – табақа- ижтимоийлашув Давлат олдидаги мажбурияти Ҳуқуқий жиҳатдан расмийлашиш www.arxiv.uz19 31 34

www.arxiv.uz

Ижтимоий мобиллик алоқалари Мактаб (таълим) Оила Махсус ташкилотлар Сиёсий партиялар Армия www.arxiv.uz

Девиант хулқ-атвор - бу жамиятда ўрнатилган ижтимоий ахлоқ меъёрларидан четга чиққан, бу меъёрларга мос келмайдиган инсонлар фаолияти, ха тт и-ҳаракати ва бошқа ижтимоий ҳодисаларидаги турли ча хулк атворл ари, муносабатлари, фикр-мулоҳазалари ҳисобланиб, буларни жамиятда хулқи- атвори ҳаракати-фаолиятига мувофиқ атал ади. 22 . . Девиант хулқ-атвор Девиант хулқ-атвор социологиясисоциологияси Бу хулқ-атворлар “Социология” фанида девиант хулқ-атвор Кўринишида қуйидаги а ниқ номлар билан таърифланади ва кенг моҳиятини аниқ билдиради. www.arxiv.uz 26 27 0A 28 17250A 15 15 270E 0C 0F 3B16 29 0E0D0F 15 3B0F 0E 0E 0E220F 0A 1919 0202 1A1A 0B280B28

1. Жиноятчилик Б у муайян давлатда ўрнатилган бутун жамоатчилик истак-мақсадларига мувофиқ бўлган қонун ва ҳуқуқий, ижтимоий меъёрларга нисбатан айрим жамият аъзолари, шахсларнинг зид ҳаракатлари, салбий муносабатлари, жиноий фаолияти, ҳа тт и-ҳаракатлари бўлиб, жиноий ишга қўл урган шахс эса жиноятчи ҳисобланади. 2. Ичкиликбозлик Б у ҳам жамиятда жирканч иллатлардан ҳисобланиб, у бир неча хилга бўлин иши мумкин. 3. Фоҳишабозлик Б у ҳам бир неча хилларга бўлинади. “Социология” фани тахлили бўйича расмий никоҳсиз жинсий хаёт кечириш (Марказий Осиё халқлари, шу жумладан ўзбек халқи уни ҳаром дейди), фохишабозлик деб атайди www.arxiv.uz0102 01 250A15 15 0E 15 0C 0F 0F 1902 0A 2B 250A3B0E15 172C180F 0F 1F02 0A 2B 250A3B0E15 0D 270E21 0A 1E

4. Ҳасад И жтимоий меъёрларда ҳасад қораланиб, инсонийликка зид ҳаракат сифатида қадимдан, ҳатто “Авесто”да ҳам салбий ҳолат деб тахлил қилинади, ижтимоий меъёрларда Шарқда, асосан Марказий Осиё халқларида қадимдан жиддий эътибор берилиб “ҳасад” ўрнига “ҳавас” билан инсонлар яшашига даъват қилиниб келинади. 5. “Бюрократия” Б юрократия терминини аслида девиант туркумига киритиш унчалик социал жиҳатдан тўғри эмас. Чунки “бюрократия” – сўз маъноси Ғарбда “хокимиятга эга бўлган ходим” – деган маънони англатади, яъни “амалдор” – дегани. www.arxiv.uz30 0A 42 1E 230F 31 270E 170F 33 2B 37 2316 3A27 3A0E

ДевиацияДевиация Девиация тушунчаси Психологик тушунча сифатида (З. Фрейд) Социологик тушунча сифатида (Э. Дюркгейм. Р. Мертон)Биологик тушунча сифатида (Ч. Ломброзо, В. Шелдон) www.arxiv.uz

Ч. Ломброзо фикрига кӯра «криминал одам» Туғма жиноятч и Тасодиф ий жиноятч и Эмоцион ал жиноятч иҚалбан касал жиноятч и www.arxiv.uz

В. Шелдоннинг «криминал одам» типи Эктоморф Эндоморф Мезоморф www.arxiv.uz

SxemaSxema 5.5. Р. Мертоннинг девиация типологияси 5.5. Р. Мертоннинг девиация типологияси Девиантлик типлари Инноватор РитуалистКонформи ст Ретреат Исёнчи www.arxiv.uz

Ичувчи одамлар тоифалари «Ичиб турувчилар » Тӯхтовсиз алкоголлар Оғир «ичувчилар» www.arxiv.uz

« Қурбонсиз жиноятчилик»нинг турлари Наркомани я Азарт ӯйинларФоҳишабоз лик www.arxiv.uz

Девиант хулқ атвор турлари АлкоголизмЖиноятчил ик Ӯз жонига қасд қилиш Рухий оғиш Қурбонсиз жиноятчилик www.arxiv.uz

Алкоголизм билан курашиш ташкилотлари Хокимиятни нг тузилиши Тиббий муассасалар и Таълим муассасалар и Ҳар қандай шахсИжтимоий гуруҳлар, оила www.arxiv.uz

Э.Дюркгейм фикрига кӯра суициднинг типлари Аномик АльтрустикЭгоистик www.arxiv.uz

33 . . Ёшлар социологияси тушунчасиЁшлар социологияси тушунчаси Жамиятнинг таркибий тузилиши ҳақида фикр юритилар экан, асосан аҳолининг таркиби, яъни: ўсмирликкача бўлган ва ўсмир ёшлар (25 ёшгача) ўрта ёшдагилар (50-60 ёшгача) кекса ёшдагилар (асосан 62 ёшдан кейинги авлодлар) www.arxiv.uz1F1F 0202 0A0A 20132013 56 3B0E31 0E 13 0A

Президент И.А.Каримов : “ ...Таълим-тарбия ва профессионал тайёргарлик даражаси билан келажагимизни, демократик ва иқтисодий тараққиётимизнинг тақдирини ҳал қиладиган, жамиятимиз ҳаётида муносиб ўрин эгаллашга лаёқатли бўлган, мамлакатимизни ислоҳ этиш ва янгилаш бўйича белгилаб олган юксак мақсадларимизга эришиш йўлида том маънода таянч, суянч ва ҳал қилувчи куч – ёшлар ҳисобланади.” www.arxiv.uz

Ёшларнинг миллий ўзлигини англаш шароитида, уларнинг ижтимоий (социал) матфаатларини ўрганиш ҳамда назарий жиҳатдан тадқиқ этиш энг муҳим вазифалардан ҳисобланади. Бу вазифаларни амалда бажариш учун қуйидагиларга жиддий эътибор беришни таққоза этади: 1 Фикрлар хилма-хиллигини эътиборга олиш нуқтаи назаридан мустақиллик шароитида ижтимоий манфаатлар бевосита мавжуд концепциялар орқали тахлил этишга ва замонавий давримиз шароитларига хос бўлган қарашлар тарзида ифодалаб бериш; Ижтимоий манфаатларнинг жамият тараққиётидаги ўрни, имконияти ва аҳамияти, ҳамда замонавий, мавжуд сиёсий жараёнларда сиёсий ва иқтисодий манфаатларни ўзаро мутаносиблаштириб уйғунлаштирган ҳолда ўрганиш ва тавсиялар бериш;2 3 Ижтимоий манфаатлар моҳияти ва мазмуни ҳамда жамият ривожидаги ўрни масалаларини социологик жиҳатдан ёшларга нисбатан тахлил этиш; www.arxiv.uz582A 492316120F 320C 35 24 05

4 Ёшларнинг жамиятдаги этно-сиёсий жараёнларини таҳлил этиб, уларнинг (ёшларнинг) миллатлараро муносабатларга таъсирини ҳамда миллий манфаатлардаги ўрнини кўрсатиш; Этник манфаатларнинг ижтимоий тараққиёт ва жамият ривожидаги воқеа-ҳодисаларга ўзаро алоқадорлик диалектикасини ўрганиб, ушбу жараёнларнинг жамият тараққиёти билан боғлиқ хусусиятларини таҳлил этиш;5 6 Ёшларнинг жамиятда ижтимоий-сиёсий, иқтисодий ва маънавий-маърифий омилларнинг, улар ижтимоий манфаатларига таъсирини ўтказиш соҳаларини ўрганиш; Ҳозирги ижтимоий тараққиёт даврида ижтимоий тараққиётга хос жараёнлар ривожида манфаатларнинг ўсиб миллий ва умуминсоний мазмун, моҳият касб этиши хусусиятларини назарий тадқиқ қилиш 7 www.arxiv.uz

Эссе Таклиф этилган мавзуга 1000 дан 5000 гача с ў з ҳ ажмидаги иншо. Асосланга н эссе таркиби 1) Савол бўйича нисбатан муаллиф нуқтаи назарининг баён этилиши (1 хат боши) 2) Баён этилган позицияни асослаш – ушбу позицияни қўллаб-қувватлашни муаллифнинг ишонарли далиллари, ушбу позицияни қабул қилишга ишонтириш. 3) Хулоса- резюме 3- илова www.arxiv.uz

Асосланган эссени баҳолаш кўрсаткичл ари ва мезонлари мавзу мазмунига мос келиши; мазмуни, фикри; унга таалуқли муаммони олдиндан кўра билиш, шахсий нуқтаи назари, маълумотлар етарлилиги; услуб: ифода аниқлиги, муайянлиги; орфографияҚ ўйилган саволга асосли жавоб келтирилган ёзма ишдир. Муаллиф маълум бир позицияни эгаллайди ва уни ҳимоя қилади, бунда ўзининг позициясини қўллаб-қувватлаш учун бир қанча асосланган исботларни келтиради. Мақсад – муаллиф лозим топадиган қарашларни бошқаларнинг ҳам қабул қилишига ишонтириш.Асосланга н эссе www.arxiv.uz

1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси.- Т.: Ўзбекистон, 2009. – 40 бет. 2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Қарори. «Баркамол авлод йили» Давлат дастури тўғрисида . 2010 йил 27 январь. 3. Асосий вазифамиз – Ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлиги янада юксалтиришдир/И.А.Каримов. – Тошкент: «Ўзбекистон», 2010. – 62 б. 4. Мaмлaкaтимизни мoдeрнизaция қилиш вa кучли фуқaрoлик жaмияти бaрпo этиш – устувoр мaқсaдимиздир. – Прeзидeнт Ислoм Кaримoвнинг Ўзбeкистoн Рeспубликaси Oлий Мaжлиси Қoнунчилик пaлaтaси вa Сeнaтининг қўшмa мaжлисидaги мaърузaси // Халқ сўзи, 2010 йил 28 январь. 5. Ўзбекистон Конституцияси – биз учун демократик тараққиёт йўлида ва фуқаролик жамиятини барпо этишда мустаҳкам пойдевордир. – Президент Ислом Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 17 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги маърузаси // Халқ сўзи, 2009 йил 6 декабрь. 6. Каримов И.А.Юксак маънавият – енгилмас куч.Т.: «Маънавият», 2008., 176 б. 7. С.Носирхўжаев, М.М.Муллажонова ва бошқалар. Социология. Дарслик. Т.: 2010, 241 б. 8. Социология. Основы общей теории : учебник / отв.Ред.Г.В.Осипов, Л.Н.Москвичев. 2-е изд., испр. И доп. М.: Норма, 2008.- 912 с. 9. Добреньков В.И., Кравченко А.И. Социальная антропология : Учебник. – М.: ИНФРА-М, 200 9 .-688 с. 10. Социология молодежи. М.,Гардарики, 2005, 335 с. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

O'xshashlar

Оила социологияси

Спорт социологияси

Дин социологияси

Маънавий ҳаёт социологияси

Оила ва никоҳ социологияси