Ғўзани ягона қилиш, кўчат қалинлиги, қатор ораларига ишлов бериш, ғўзани суғориш - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Slaydlar

Ғўзани ягона қилиш, кўчат қалинлиги, қатор ораларига ишлов бериш, ғўзани суғориш

Yuklangan vaqt:

31.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6090.5 KB

Ko'chirib olish

Ғўзани ягона қилиш, кўчат қалинлиги, қатор ораларига ишлов бериш, ғўзани суғориш “ Ўсимликшунослик ва пахтачилик” фани

Режа:Режа: • Ғўзани ягона қилиш ва кўчат қалинлиги • Ғўза қатор ораларига ишлов бериш муддатлари, чуқурлиги, ҳимоя зонасининг кенглиги ва культиватор ишчи органларини ўрнатиш • Ғўзани чанқаганлигини ташқи кўринишига қараб аниқлаш • Ғўзани суғориш муддатлари ва усуллари • Ғўзани суғориш схемалари

• Ғўза ниҳолларини яганалашни ниҳоллар тўлиқ униб чиққандан бошлаб 1 та 2 та чин барг пайдо бўлишгача тугаллаш лозим. Яганалаш кечиктирилса ғўзанинг ўсиш, ривожланиши ва ҳосилдорлигига таалуқли барча кўрсатгичлар пасайиб кетади, чунки яганалаш чўзилиб кетса ғўза ниҳоллари ўзлари билан биргаликда озуқа моддаларини кўпроқ миқдорда олиб кетади. Бордию ғўза чириш касаллигига чалинганлиги ёки кўп миқдорда кузги тунлам, шира ва трипслар тушганлиги сезилса бундай далаларда кўчат нормал қалинликда бўлишини таъминлаш мақсадида яганалашни бир неча кун кечиқтириш лозим. Бундай ҳолда яганалашни 2-3 чин барг пайдо бўлганда бошлаш лозим. • Ғўзанинг жадал ривожланишини ва мўл ҳосил тўплашни таъминловчи воситалардан бири ниҳолларни яганалашдир. F ўз a нихоллари ташқи муҳит факторларига жуда талабчан бўлади. Масалан, чигит униб чиқкандан кейин ниҳоллар дарҳол тупроқни юмшатиш, озиқлантириш ва ҳаво, айниқса кислородии яхши кириб туришини талаб этади.

• Пахтачиликда кечиктириб бўлмайдиган бирдан-бир агротехникавий тадбирлардан бири яганалашдир. • Яганалаш ва букетларни ростлашни иложи борича эрта, яъни дастлабки уругпалла барги чиқариши билан ўтказилиши жуда муҳимдир, чунки чигит экилгандан кейин хар уяда 7—8 тупдан кўчат бўлади, булар ёшлигидаёқ юлиб ташланмаса, бир-бирини жуда сиқиб қўяди,илдизлари бир-бири билан чалкашиб кетади ва яганалашда юлиб ташланадиган ниҳолнинг илдизи уяда қолдириладиган ўсимлик илдизига зарар етказади. Натижада илдизи шикастланган ниҳоллар нимжон бўлиб қолади. Бундан ташқари яганалаш қанчалик кечиктириб ўтказилса, тупроқдан озиқ моддалар шунчалик кўп йўқотилади ва тупроқ нами камайиб кетади. ЎзПИТИ маълумотларига караганда, яганалаш ўз муддатида ўтказилган такдирда ҳам юлиб ташланган ортиқча ниҳоллар билан гектарига 6—10 кг азот ва 1—2 кг фосфор чиқиб кетади (шунча озиқ майсаларни яганалашга қадар ўсиши учун сарфланади). Яганалашда энг яхши ривожланган, соглом ўсимлик қолдирилади.

Кўчат қалинлигиКўчат қалинлиги • Унумдор ва ер ости сувлари чуқур жойлашган участкаларда, масалан, катор оралари 60 см дан қилиб экилганда ҳар 1 м да 8—9 тупдан кўчат қолдирилади. Шунда гектарига 110—120 минг туп кўчат тўғри келади. Қатор ораси 90 см қилиб экилганда гектарида 110—120 минг туп кўчат бўлиш, бунинг учун эса ҳар 1 м да 10—12 тупдан ўсимлик қолдрилиши керак. Ҳозирги пайтда тупроқ унумдорлигини, ер ости сувлари сатҳини, тупроқнинг шўрланиш даражаси ва экиладиган ғўзанинг нав хусусиятини ҳисобга олган ҳолда гектарида неча минг туп кўчат бўлиши ишлаб чиқилган. II ва III типда шохланадиган (108- Ф, 138- Ф, 149- Ф, С- 4727 ва Тошкент-1) нав ғўзалар учун кўчат қалинлиги қуйидагича белгиланган: • Ер ости сувлари чуқур жойлашган унумдор бўз тупроқли ерларда, шунингдек, шўр ерларда гектарига 120—130 минг тупгача; • Чучук ер ости сувлари юза жойлашган ўтлоқ ва ўтлоқ-ботқоқ тупроқларда, яъни ғўза жуда сершох бўлиб ўсадиган ерларда гектарига 110—120 минг тупгача; • Кам унум, шунингдек нишаби катта ерларда кўчат қалинлиги гектарига 140—150 минг тупгача оширилади; • 4. Кам унум ва ер ости сувлари юза жойлашган шўрхок ёки қумли қатлами юза жойлашган ерларда ҳар гектар майдонда 140—160 минг туп кўчат қолдирилади. • Шохлари тарвақайлаб ҳамда бақувват ўсадиган ҳосил шохи 3- ва 4- типга мансуб ғўза навларида кўчат қалинлиги юқорида кўрсатилган нормадан 10—15% камайтирилади. Ноль типда шохланадиган ғўза навлари учун кўчат қалинлиги гектарига 150—160 минг тупга етказилади, яъни юқорида келтирилган навларникидан 30—35% оширилади.

Ғўзани суғориш сонлари ва меъёрлариҒўзани суғориш сонлари ва меъёрлари № Тупро қ тури Су ғ ориш сони ва меъёри Гуллашгача Гуллаш- к ў сак тугиш даврида Пишиш даврида Мавсумий меъёри ва сони 1 Енгил ( қ у мли ва қ у мо қ ) 2-3 марта 500-600 м 3 /га 3-4 марта 700-800 м 3 /га 1-2 марта 600 м 3 /га 7-10 марта 4500-6000 м 3 /га 2 ў рта қ у мо қ 2 марта 600-700 м 3 /га 3-4 марта 800-900 м 3 /га 1 марта 700 м 3 /га 6-7 марта 4000-5000 м 3 /га 3 О ғ ир қу мо қ , сизот сувлари чу қ у р жойлашган 2 марта 700 м 3 /га 3-4 марта 1000-1100 м 3 /га 1 марта 700 м 3 /га 6-7 марта 5500-6300 м 3 /га 4 Чучук ва бироз минераллашган сизот сувлари я қ ин жойлашган 1 марта 700-800 м 3 /га 2-3 марта 700-800 м 3 /га - 3-4 марта 2100-3100 м 3 /га

Республиканинг турли минтақаларида ғўза қатор ораларини полиэтилен плёнка Республиканинг турли минтақаларида ғўза қатор ораларини полиэтилен плёнка билан мульчалаб суғориш технологиясининг, 2010 й.билан мульчалаб суғориш технологиясининг, 2010 й. Вилоят Туман Фермер хўжалиги Назорат майдони Тажриба майдони ишлов бериш сони, суғориш меъёри, м 3 /га Ҳосилдорлик , ц/га ишлов бериш сони, суғориш меъёри, м 3 /га Хосилдор лик , ц/га Қўшимча ҳосил , ц/га Фарғона Қува «Сара уру ғ Лочинбек» 9 3300 37,2 5 2200 39,8 + 2,6 «Усманжон Темирчи» 10 4750 30,9 6 3300 33,0 + 2,1 ЎзПИТИ Фарғона филиали 10 3600 37,0 6 1800 41,9 + 4,9 Андижон Андижон «Гульшан ахтачи» 10 2400 37,5 6 1100 43,4 + 5,9 Улуғнор «Мамажон бува» 10 2850 31,6 5 1400 35,7 + 4,1 Тошкент Бўка «П ў лат Са п арали» 11 5000 32,3 7 3600 41,7 + 9,4 Қибрай ЎзПИТИ МТХ 10 5500 30,0 4 3900 36,3 + 6,3 Сирдарё Гулист он «Темирбек Ботирбек Тухфаси» 7 2300 28,8 4 1100 38,3 + 9,5 ЎзПИТИ Сирдарё филиали 11 2300 30,6 6 1200 43,6 + 13,0 Жиззах Пахтакор « Чавандоз АУТ » 11 3600 29,9 6 1600 36,2 + 6,3 ЎзПИТИ Жиззах филиали 11 2100 36,2 6 1200 43,4 + 7,2 Мирзачўл « Женис » 10 2500 30,6 6 1300 36,9 + 6,3 Самарқанд Оқдарё « Замон Саид Темурхон » 9 4900 25,8 5 2600 30,9 + 5,1 ЎзПИТИ Самарқанд филиали 10 4200 30,4 6 2200 34,3 + 3,9 Қашқадарё Қашқадарё «Азизкул бобо набираси хаким» 10 3750 33,8 6 2600 40,2 + 6,4 Касби «Чориев Шер қ ул Чориевич» 11 3150 30,7 7 2200 35,2 + 4,5 Сурхандарё Термез «Сахий Д ў стлик» 11 5200 33,2 4 2000 37,5 + 4,3 ЎзПИТИ Сурхандарё филиали 10 5300 27,5 4 2700 32,6 + 5,1 Хор азм Ург анч «Ражаб ота Жуманов» 8 2200 27,0 3 1100 33,5 + 6,5 ҚҚ Р Амудар ё «Эшмурадов Ёлғош » 10 3300 27,8 5 1700 34,9 + 7,1 Ўртача 9.9 3610 31,4 5.3 2040 37,4 + 6,0

Ғўзани қатор оралатиб суғориш Ғўзани қатор оралатиб суғориш усулиусули

Ғўза қатор орасига полиэтилен Ғўза қатор орасига полиэтилен плёнка тўшаб мульчалаб суғориш плёнка тўшаб мульчалаб суғориш усулиусули

Ғўза етиштиришда полиэтилен плёнка билан Ғўза етиштиришда полиэтилен плёнка билан мульчалаб суғориш технологиясининг иқтисодий мульчалаб суғориш технологиясининг иқтисодий кўрсаткичларикўрсаткичлари Кўрсаткичлар Назорат майдони Тажриба майдони Мавсумий суғориш меъёри , м 3 /га 3610 2040 Ҳосилдорлик , ц/га 31,4 37,4 Иқтисод қилинган сув , м 3 /га - 1570 Қўшимча ҳосил , ц/га - 6,0 Суғориш сувини самарадорлиги , м 3 /ц 115 54,5 Умумий даромад , млн.сум 1,821 2,169 Қўшимча ҳосилдан олинган шартли соф даромад , минг . с ў м - 417,6 Ёғилғи нарҳи , минг.сўм 181,1 97,0 Плёнка нарҳи , минг . с ў м - 180 Бошқа ҳаражатлар , минг . с ў м 0,910 1,08 Умумий харажатлар , минг . с ў м 1,091 1,144 Шартли соф даромад, млн.сўм 0,73 1,025 Қўшимча соф даромад , минг .сум - 295

““ Ғўзада глуконит қуми ва бентонит лойиқаларини қўллаш Ғўзада глуконит қуми ва бентонит лойиқаларини қўллаш технологияларини ишлаб чиқаришга жорий қилиш” бўйича технологияларини ишлаб чиқаришга жорий қилиш” бўйича тадқиқот натижаларитадқиқот натижалари № Тажриба бўлакчалари Теримлар бўйича пахта ҳосили, ц/га 1-терим 2-терим ж ами фар қ и Тошкент вилояти, Юқори Чирчиқ тумани, А.Яссавий худуди, “Комил ота тадбиркор” ф /х 1 N 200 Р 140 К 100 кг/ га (Назорат) 25,3 4,4 29,7 - 2 N 150 Р 105 К 75 кг/ га+Глауконит 750 кг/га 26,7 5,7 32,4 +2,7 Сурхондарё вилояти, Термиз тумани, Намуна худуди, “Рахматжон Фазлиддин” ф /х 3. N 200 Р 140 К 100 кг/ га (Назорат) 25,1 8,9 34,0 - 4. N 150 Р 105 К 75 кг/ га+Бентонит 750 кг/га 28,7 9,4 38,1 +4,1

Ғўза парваришида Гумимакс стимуляторини қўллашнинг пахта ҳосилига таъсири, 2010 й . Вилоятлар Назорат Суспензия (карбамид 7 кг/га – 10 кг/га) Гумимакс (0,2 – 0,3 л/ га) Суспензия ва Гумимакс (5 кг/га + 0,15 л/га – 7 кг/га + 0,2 л/га) Андижон вилояти Қўрғонтепа тумани Оқ сув ф/х 36,2 38,5 40,8 42,4 Бухоро вилояти Ғиждувон тумани Шукур Тўхта ф/х 45,2 46,7 47,5 50,2 Самарқанд вилояти Оқдарё тумани Тонг юлдузи ф/х 25,6 27,1 27,6 27,5 Сурхондарё вилояти Термиз тумани Толмас ф/х 26,0 27,0 29,0 29,2 Қашқадарё вилояти Касби тумани Вохидов Равшан Рўзиевич ф/х 35,9 36,7 36,3 36,8 Сирдарё Оқолтин тумани Укебаев худуди 32,6 33,2 33,8 35,2 Хоразм вилояти Хива тумани Беруний ММТП худудидаги «Беруний Элита» ф/х 31,8 33,2 35,0 35,6 Наманган вилояти Тўрақўрғон тумани Қумидон Ўрикзор ф/ х 38,5 41,8 43,4 43,9 Ўртача ҳосил 34,0 35,5 36,7 37,6 Назоратга нисбатан қўшимча ҳосил - 1,5 2,7 3,6

Кўчатни қалин қолдирилиб, чилпишни эрта муддатларда Кўчатни қалин қолдирилиб, чилпишни эрта муддатларда ўтказибўтказиб ғўзадан юқори ва сифатли ҳосил етиштириш технологияси ғўзадан юқори ва сифатли ҳосил етиштириш технологияси Тажриба манзили Майдони, га. Ғўза нави. Тупроқ Назорат 90-100 кўчат қалинлиги минг-туп/га 120-140 кўчат қалинлиги минг- туп/га 160-180 кўчат қалинлиги минг- туп/га Чилпиш муддати 13-14 ҳосил шоҳлари сони Чилпиш муддати 11-12 ҳосил шоҳлари сони Чилпиш муддати 10-11 ҳосил шоҳлари сони Тошкент вилояти, “ Саид Султон Мезони” фермер хўжалиги, р а хбари Султонов Саидаҳмад 5.0 С-6524 Типик бўз 32.0 - 34.0 +2.0 36.0 +4.0 Сирдарё вилояти,”Шамшир жилоси” фермер хўжалиги, рахбари Худойбердиев Баходир 2.0 Ан- Боёвут-2 Оч тусли бўз 28.2 - 30.4 +2.2 31.7 +3.1 Бухоро вилояти, “Музаффар Зайниддинов” фермер хўжалиги, рахбари Зайниддинов Музаффар 5.8 Бухоро-6 Ўтлоқи аллювиал 43.7 - 41.5 -2.2 40.3 -3.4 Хоразм вилояти, “Сапарбой Миришкор ” фермер хўжалиги, рахбари Шарипов Иброхим 5.0 Хоразм- 127 ўтлоқи аллювиал 34.2 - 24.6 -9.6 21.7 -12.5 Андижон вилояти, “Нурмат” фермер хўжалиги, раҳбари Нурматов Махмуд 5.0 Андижон -36 Оч бўз 33.1 - 36.4 +3.3 31.5 -1.6 Кашқадарё вилояти, “Каримова Марзия” фермер хўжалиги, раҳбари Каримова Марзия 10.0 Бухоро-8 та қирсимон 38.2 - 30.7 -7.5 26.9 -11.3 Сурхондарё вилояти, “Толмас” фермер хўжалиги, раҳбари Бобоёров Норбўта 3.0 Беш қахрамон Ўтлоқилашаёт ган тақирсимон 26.6 - 31.7 +5.1 31.5 +4.9

• Чекланган типда шохланадиган ингичка толали ғўза навларида кўчат қалинлиги шунга мувофиқ равишда гектарига 120—130, 140—150 ва 150—160 минг туп бўлиши керак. • Бир гектар ердаги кўчат сонини аниқлаш учун шунча жой (1 га) даги уялар сонини ёки унинг неча метр эканлигини билиш керак. Бу рақамларни ҳар бир уяда ёки хар 1 м да қолдирилган ўсимлик сонига кўпайтирилса назарий кўчат қалинлиги келиб чиқади. • Маълумки, чигит униб чиққандан кейин кўпинча тупроқ бир оз зичлашиб қолади, айниқса бу ҳодиса кўклам серёгин келган йилларда кўпроқ кузатилади. Бундай холларда, ғўза қатор оралари юмшатилса тупроқда ҳаво алмашиниши ях-шиланади, ер яхши қизийди, илдиз чириш касаллиги камаяди, бегона ўтлар кўпайишининг олди олинади ва ниҳоят ғўза илдизининг ривожланиши учун қулай шароит вужудга келади. Борди-ю, ғўза қатор ораларини ишлаш анча кечиктириб юборилса, ерни қатқалоқ босади, бегона ўтлар кўпайиб кетади. Натижада намлик бекорга буғланиб кетади, озиқ моддалар бегона ўтларга емиш бўлиб, уларнинг кўпайиши учун қулай шароит вужудга келади; бундан ташқари, экин қатор ораларини сифатли ишлаб бўлмайди, бериладиган 'ўғитлар ернинг белгиланган қат-ламига тушмайди. Буларнинг ҳаммаси ғўзанинг нормал ўсиб ривожланишига халал бериб, ҳосилнинг кескин камайишига сабаб бўлади.

ИшлашИшлаш муддатлари.муддатлари. • Ғўза қатор ораларини юмшатиш одатда чигит экиб бўлингандан сўнг бошланади. Кўпин-ча чигит экилгандан кейии ёғингарчилик бўлиб ер бир оз зичлашади, ер бетини қатқалоқ босади, бегона ўтлар кўпайиб кетади. Натижада ғўзанинг илдиз системаси нормал ривожлана олмай, озиқланиш, сув ва ҳаво режими бузилади. Қатор оралари 60 см қилиб экилган майдонларда культиватор иш органлари камида 40—45 см, 90 см дан қилиб экилган участкаларда эса 70—75 см кенгликдаги жойни қамраб олиши керак. Ёш ғўза қатор ораларини ишлаш вақтида культиватор иш органлари майсаларни тупроқ билан к ўмиб, уларни шикастлаб кўчат сонини камайтириб юбормаслиги учун ғўзалар ёппасига шонага кирган даврга қадар (бўйи 20—25 см бўлгунча) культиваторга албатта, сферик дисклар такилиши шарт. • Ғўза суғорилгандан кейин катор ораларини ер етилиши биланоқ ўз вақтида юмшатиш айниқса муҳимдир. Чунки бу иш бир кун кечиктириб юборилганда ҳам ердан кўплаб нам бугланиб кетиб, ғўза эрта чанкайдиган бўлади, ўсимлик ердаги озиқ моддалардан унумли фойдалана олмайди ва айникса ер котиб қолиб, культивация қилишда катта-катта кесак кўчади, бу эса ғўза илдизининг шикастланишига ва кўчатлар сийраклашиб қолиб ҳосилнинг камайишига олиб келади.

Ғўза қатор ораларини ишлаш Ғўза қатор ораларини ишлаш кенглиги ва чуқурлиги.кенглиги ва чуқурлиги. • Ғўза катор оралариии ишлаш вақтида ғўза тупларига шикаст етказмаган ҳолда қатор оралари кенгроқ ишланса, бегона ўтлар кўплаб нобуд бўлади. Бу биринчи навбатда, культиватор иш органларини тўғри танлашга ва иш сифатига боғлиқдир. • Бундан ташқари ҳимоя зона 7—8 см бўлишига қарамасдан бир қатор тадбирий чораларни кўриш — сферик дискдан фойдаланиш ва тажрибали механизаторларнинг ишлаши туфайли гектардаги кўчат сонини ҳимоя зонаси 10—12 см бўлган участкалардагига нисбатан сийраклаштирмаслик муҳим. Бу тадбир кўклам серёгин келиб, далани ўт босган йиллари, айниқса яхши самара беради. • Ғўза ўсиб ривожланган сайин, масалан, гуллаш пайтига келиб унинг шох-шаббалари ва иккинчи, учинчи, тўртинчи тартибдаги ён илдизларнинг кўпайиши ва йўгонлашиши ҳимоя зонанинг бирмунча кенгроқ 10—12 см бўлиши талаб қилади, акс ҳолда трактор иш органлари ўсимликнинг ер устки ва ер остки қисмларини шикастлаши мумкин. Лекин рельефи нотекис, айрим сабабларга кўра культивация бирмунча кечроқ ўтказилаётгап бўз тупроқли ерларда мустасно тариқасида ҳимоя зонаси 13—15 см гача кенгликда бўлишига йўл қўйиш мумкин.

• Кейинги ишлов беришда (суғорилгандан сўнг) қаторларнинг икки ёнбоши 8—10 см, ўртаси эса 14—16 см чуқурликда юмшатилади. Бунда бегона ўтлар кўплаб чиққан майдонларда пичоқ ишлатилиб, колган ҳолларда фақат наральник (найзасимон юмшатгич) ёки қаторларни қатламма-қатлам юмшатадиган ККО маркали иш ор-ганларидан фойдаланилади. Эгатларнннг ўртаси эса fos панжа билан юмшатилади. Ғўза қатор ораларига охнрги ншлов берпшда культиваторнинг икки чеккасидаги иш органлари аввалгидек 6— 8 см, ўртадагилари эса 14—16 см чуқурликда юм-шатадиган қилиб ўрнати-лади. Бунда ҳам ҳимоя зопасининг кенглиги 10— 12 см бўлиши керак. • Тупроқни қатламма-катлам юмшатадиган ККО иш органининг фойдали хусусияти шундаки, бунда тупроқ майин кўчиб, майда кесакчил ҳолда юмшайди. Эгат туби ва икки ёнининг "устки қисми суғорилгандан сўнг бир вақтда етилган бўлса ҳам унинг остки қисмида нам кўп бўлгани учун ҳали яхши етилмаган бўлади.

• ККО иш органлари ғўза қатор ораларига ишлов бериш учун қуйидаги тартибда: қаторларнинг икки четини юм- шатадиган биринчи жуфти 5—6 см, иккинчи жуфти 7— 8 см, учинчи жуфти 9—10 см, еттинчиси эса эгатга қоқ ўртасини 12—14 см чуқурликда юмшатадиган килиб ўрнатилади. Кеч қизийдиган оғир тупроқли ерларда 2— 3 см чуқурроқ қилиб ишлашга мосланади. Наральниклар қаторларининг икки чеккасини (биринчи жуфти) 8— 10 см, охирги ишлов беришда 6 —8 см қилиб, иккинчи жуфти 10—12 см ва эгат ўртасини юмшатадиган ғоз панжалар эса 14—16 см чуқурликда ншлайдиган қилиб созланади. Чигит кенг қатор экилганда ўсимликнинг ўсиш ва ривожланиши тор қаторлаб экилгандагидан бирмунча фарқ қилганлиги юкорида қайд қилиб ўтилди. Шу сабаб-ли қатор ораларига ишлов беришда ҳам у баъзи бир хусусиятлари билан фарқ қилади.

• Демак, ғўзани кенг каторлаб ўстиришда, чигит экшп билан бир йўла гербицидлар сепилиб ўсимлик ёшгасига шонага киргунча унинг ҳимоя зонаси 7—8 см, бундан кейинги даврларда эса 10—12 сдгкенгликда бўлиши керак. Культиватор иш органлари қатор ораларини қуйидаги чуқурликда юмшатадиган қилиб ўрнатилиши керак: қаторларнинг икки ёнбоши 6—8 см, ўрталари 10—12 см, ғўза ёппасига шоналаб гулга киргунча: икки четдагилари 8_10 см, ундан кейинги иккинчи жуфти 12—14 см, ўр-тадагилари 16— 18 см; ғўза гуллаб кўсаклаётганда икки четдаги биринчи жуфти 6—8 см, иккинчи жуфти 12—14 ва ўртадагиси 16—18 см. • Ғўза қатор ораларипи сифатли ишлаш мақсадида баъ-зи қўпшмча тадбирлар кулътивация билан бир вақтда ўтказилиши керак. Масалан, рельефи бирмунча нотекис майдонларда ғўза суғорилгандан кейин культивация қилиш учун ер бир вацтда етилмайди. Жумладан, даланинг текис қисми суғорилганидан кейин 5- куни тобига келса, дўнг қисми 2—3 кун олдин етилади, сув кўллаб қоладиган паст жойлари 6—8 кундан кейин етилади. Бундай аҳвол асосли текисланган ерларда ҳам биринчи-иккинчи йили кузатилиши мумкин.

• Тупроқ шароитларига кўра, ғўза гуллагунга қадар суғорилмайдиган ёки бир марта, кўпинча экин қатор оралари 2 марта, кўклам серёгин келган йилларда, шунингдек, ўт босган майдонларда 3 мартагача культивация қилишга йўл қўйилади. Бундай ҳолларда кейинги культивациялар суғориш сонига боғлиқ бўлиб, одатда 2—3 марта ўтказилади. Агарда ғўза 3 марта суғорилса 2 марта, яъни биринчи ва иккинчи сувдан кейин, 5—6 марта суғорилганда кўпинча 3, баъзан 4 марта культивация қилинади. Борди-ю, ғўза мавсумда 8 —9 марта суғорилса ҳам культивация сони деярли ўзгармайди. Илғорлар тажрибаси ва илмий текшириш ташкилотларининг кузатишлари, ўсув даврида ғўза қатор ораларини 4—5 марта, лекин тупроғи кеч қизийдиган оғир тупроқ ерларда, ўт босган, шунингдек, ғўзаси ўсишдан оркада қолган ерлардагина мустасно тарикасида 6—7, ҳатто 8 мартагача культивация килиш мумкин эканлигидан далолат беради.

Ғўзани ўтоқ қилиш ва кетмон чопиғи.Ғўзани ўтоқ қилиш ва кетмон чопиғи. • Чигитни кенг қаторлаб экишга ўтилиши ва ғўзалар кенг қаторларда ўстирилиб эгатлар чуқур юмшатилиши, гербицидлардан фойдаланиш кўлами йил сайин кенгайиб бориши, ҳимоя зоналарни ротацион юлдузчалар билан юмшатиши ва ниҳоят дехдончилик маданиятининг юксак даражага кўтарилганлиги кейинги йилларда бегона ўтларнинг кескин даражада камайишига имкон берди ва қатор ораларини ишлашда кетмон чопиғига эҳтиёж анча камайди. Эндиликда ғўза катор оралари юмшатилгандан кейин асосан ҳимоя зонада ва уя ораларида қолган унча- мунча бегона ўтларни ернинг нами кетмасдан илдизи билан юлиб олиш-нинг ўзи кифоя қилмоқда. Шунингдек, ғўзани яганалаш вақтида ҳам бегона ўтларни йўқотиш мумкин. Ғўза баргини тўкиш (дефолиация қилиш) олдидан ҳам пайкалларни бир карра кўздан кечириб, бегона ўтлардан сўнгги марта тозаланади. Экин майдонларини бегона ўтлардан, айниқса, кўп йиллик ўтлардан тозалашда ўроқ мутлақо ишлатилмаслиги керак. Юлиб олинган ўтлар, айниқса, гумай, ажриқ каби кўп йиллик ўтлар пайкалдан четга чиқариб ташланиши лозим.

• Шағал ва қумли қавати анча чуқур жойлашган ерларда ғўзани суғориш сони кам, лекин у тупроқнинг механикавий таркибига ва унинг сув сиғимига қараб турлича бўлиши мумкии. • Тупроқдаги қум заррачалари қанчалик майда ва чанг ҳамда лойқа заррачалари кўп бўлса, демак, бу хилдаги тупроқнинг сув ўтказиш қобилияти шунчалик паст ва сув сиғими катта бўлади. Бундай ерларда ғўзани катта нормада, лекин камроқ суғориш талаб этилади. • Эскидан ҳайдалиб келинадиган ерларнинг механикавий таркиби енгил тупроқларда (қум. заррачалари кўп бўлган ерларда) ғўза гектарига 600—800 м3, механикавий таркиби ўртача тупроқларда 800—1000 м3 ва оғир тупроқларда 1000— 1200 м3 нормада суғорилади. Механикавий таркиби оғир (кўп қисмини чанг ва лойқа заррачалари ташкил қиладиган) тупроқларда ғўзани суғориш енгил тупроқлардагига қараганда кеч бошланади ва ўрта тугалланади. • Бундан ташқари, ғўзани суғориш режими тупроқнинг қай даражада маданийлашганлигига ва унинг унумдорлигига ҳам боғлиқ.

Ёмғирлатиб ва тупроқ остидан суғориш.Ёмғирлатиб ва тупроқ остидан суғориш. • Oқap сув билан суғоришдан ташқари, ғўзани ёмғирлатиб суғориш усулидан ҳам фойдаланиш мумкин. Ёмғирлатиб суғоришда сув машина ёрдамида ҳавога отилиб чиқиб, у ерда майда томчиларга пар-чаланади ва ўсимлик ҳамда ерга ёмғир томчиси каби тушади. • Ёмғирлатиб суғориш чучук ва кам минераллашган, ер ости сувлари юза (1—2 м гача) жойлашган, айниқса сув кўтариш қобилияти яхши бўлган тупроқларда ижобий натижа беради. Бундай шароитда, ғўза ёмғирлатиб суғорилганда, оқар сув билан суғорилгандагига қараганда сув оз нормада (ҳар галги суғоришда гектарига 300—500 м3) берилади. Бунда тупроқ 30—50 см гача намланади. • Ғўзани ёмғирлатиб суғоришда ер ости сувлари чуқур жойлашган майдонларда ҳадг яхши натижаларга эри- шилади, лекин бунда тупроқнинг намициш қалинлигини ошириш, сув томчилари ёгдириш интенсивлигини камайтириш ва сув нормасини оширишга (гектарига 700 — 1000 мъ гача) тўғри келди.

• Бундан ташқарн, ёмғирлатиб суғориш тошлоқ;, қ ум- ли ва қ умоқ тупроқли ерлар учун ҳам истиқболли ҳисобланади. Чунки бундай ерларда сувнинг ғўза илдиз системаси жойлашган қаватдан пастга тушиб исроф бўлиши кузатилмайди. • Ёмғирлатиб суғоришнинг яна бир фойдали томони тундаки, бунда суғориш процессини механизациялашти-риш мумкин, майда Суғориш шохобчалари олйшга эҳти-еж қолмайди, ер текислашга нисбатан қўйиладиган талаблар камаяди. Емғирлатиб суғорилганда даланинг микро-иқлими яхшиланади, тупроқнинг зичлашиш процесси суст боради, аэроб бактерияларнинг фаолияти кучаяди ва тупроқнинг ортиқча намиқишининг олди олинади. Бундан ташқари, ёмғирлатиб суғоришда меҳнат унумдорлигп ниҳоятда юқори ва сув сарфи кам бўлади.

• Тупроқ орасидан суғоришда сув озиқ моддалар билан биргаликда тўғридан-тўғри ўсимлик илдизларига боради, ер бети эса зичлашмайди ва юмшоқлигича caiyia- нади, далани ўт босиши камаяди (бегона ўт уруглари сув билан далага келмайди), ўтоқ қилишга цшшнадиган харажат камаяди ва суғориш учун кетадиган сув сарфи ҳам тежалади. Пахта ҳосшш оқар сув билан суғоришдагига қараганда анча ошади. • Тупроқ остидан суғориш усулини шўрланишга мойил бўлмаган ерларда ва нам капиллярлар орқали яхши кўтариладиган майдонларда қўлланиш мумкин. Тожикистонда (Пролетар райони) ва Ўзбекистонда (Мирзачўл шароитида) 1968—1972 йилларда олиб борилган синов ишлари тупроь; остидан суғориш усули келажакда янада такомиллаштирилганда ва унинг тузилиши учун қилинадиган ҳаражат қисқартирилганда, ғўзани суғоришда энг фойдали ва самарали усуллардан бири эканлигидан далолат беради.

• Эътиборингиз учун рахмат

O'xshashlar

Ғўза қатор ораларини ишлаш ва бегона ўтларга қарши кураш, суғориш

Ғўзани ўғитлаш

Ғўзани ўғитлаш ва чеканка қилиш

Токзорларда ток илдизларини кесиб регенерациялаш, ўғит солиш ҳамда қатор ораларига ишлов бериш тадбирларини бирйўла бажарадиган комбинациялашган Smart машина яратиш

Чигитни экишга тайёрлаш ва экиш