Noan’anaviy ekinlar va ularni yetishtirish texnologiyasi 2 - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Slaydlar

Noan’anaviy ekinlar va ularni yetishtirish texnologiyasi 2

Yuklangan vaqt:

27.02.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2397.6328125 KB

Ko'chirib olish

Noan’anaviy ekinlar va ularni yetishtirish texnologiyasi

• Zigʻir–zigʻirdoshlarga mansub bir yillik va koʻp yillik oʻsimliklar turkumi, tola va moy olish uchun ekiladigan ekin. Moʻtadil va subtropik mintaqalarda tarqalgan.Tolali zigʻir tola olish uchun ekiladigan bir yillik oʻsimlik. Poyasi ingichka,silliq, tik oʻsadi, och yashil rangli, boʻyi 60-120 sm. Oʻsimlik yetilganda poyasi sargʻish yashil rangli. Bargi oddiy, bandsiz, navbatma-navbat joylashadi, rangi yashil. Gul toʻplami poyaning uchida joylashadi, zangori rangda, oʻzidan changlanadi.Qadim zamonlardan buyon odamlar zigʻirni iste'mol qilib, uni mato ishlab chiqarishda ishlatishgan. Olimlar bronza davrida odamlar qoʻpol pirojniylar tayyorlanadigan xamirga zigʻir urugʻi unini qoʻshganligini isbotlaganlar.Koʻp yillar davomida zigʻirdan foydalangan holda, salomatlik uchun eng foydali mahsulot hisoblangan sovuq presslangan zigʻir urugʻini ishlab chiqarish texnologiyasi ishlab chiqilgan. U kasalliklarga qarshi kurashda va kosmetologiyada qoʻllaniladi.

• Urug‘i yassi, silliq, seryog‘ (42-49%), 1000 ta urug‘ining vazni 2,8-8,7 g. Urug‘i 5 C issiqda unib chiqadi. Maysasi -3-5 sovuqqa chidaydi. Vegetatsiya davri 75-90 kun, yetilishi uchun 1100- 1500 C samarali harorat talab qilinadi. Tolali zig‘ir uzun kunlik o‘simlik. Kun yorug‘ bo‘lsa shoxlanishi ko‘payadi, ammo soya joylarda poyasi yotib qoladi.O‘simlik barglari ingichka lansetsimon shaklda, gullari ko‘k havorang, binafsha rangda, beshta tojibarglari bor, mevasi besh uyali dumaloq, bir tupida 35-50 ta ko‘sakcha mavjud. 1000 dona don vazni o‘rtacha 4,8 g. Bir savatidagi don soni o‘rtacha 14 dona. Don tarkibidagi yog‘ miqdori 40,8%. Nav yotib qolishga va to‘kilishga chidamli, 5,0 ball. O‘rtacha hosildorlik 7,5 s/ga

• Zigʻir urugʻlari tarkibida juda koʻp eruvchan va erimaydigan tolalar mavjud -bu organizmdan ortiqcha xolesterin va toksinlarni olib tashlaydigan, ichak tarkibidagi qovushqoqlikni oshiradigan sorbent.Ular zigʻir urugʻlari va lignanlarga boy. Ushbu oʻsimlik birikmalari printsipial jihatdan estrogenlarga oʻxshashdir. Olimlar urugʻlardan prostaglandin ta’siriga oʻxshash modda topdilar. Bu qon bosimini normallashtiradi va energiya, kaltsiy va lipidlar almashinuvini tartibga soladi.Zigʻir urugʻining davolovchi xususiyatlarini oʻrganish yaqinda boshlandi. Buning sababi onkologiyada zigʻirdan foydalanish. Ilgari, oʻsimlikning foydasi tolaning mavjudligi bilan aniqlangan. Keyingi tadqiqotlar natijalari shuni koʻrsatdiki, urugʻ tarkibida koʻplab foydali iz elementlar (Iz elementlari tanada oz miqdorda boʻlgan biologik ahamiyatga ega elementlar), vitaminlar va boshqa moddalar mavjud

• Uch turdagi zigʻir keng tarqalgan:Tolali zigʻir -poyasi 70 sm gacha boʻlgan uzun, shoxlari zaif, ip-kalava uchun tolalar ishlab chiqarishda, toʻqimachilik sanoatida qoʻllaniladi.Zigʻir-jingalak -zigʻirdan oʻnlab marta koʻproq koʻza beradi, past va yaxshi tarvaqaylab ketgan, moy ishlab chiqarishda ishlatiladi.Len-mezheumok -yuqoridagi ikki turdagi xususiyatlarga ega, neft ishlab chiqarish uchun ham, qoʻpol matolarni ishlab chiqarish uchun ham ishlatilishi mumkin.Zigʻir urugʻlarida taxminan 55% foydali yogʻkislotalari, 28-30% yuqori sifatli protein (barcha muhim aminokislotalarni oʻz ichiga oladi) va 35% tola va boshqa koʻplabfoydali moddalar mavjud boʻlib, ular haqli ravishda funktsional oziq-ovqat sifatida tasniflanadi.Zigʻir urugʻining boy kimyoviy tarkibi tufayli u tibbiyotda qoʻllanilishi mumkin. U quyidagicha ishlatiladi:Ogʻriqni kamaytiruvchi va anthelmintik;Xolesterolni kamaytirish va vazn yoʻqotishga yordam beradigan metabolik regulyator;Xoleretik va diuretik; Yalligʻlanishga qarshi va yarani davolovchi vosita

• Zigʻir yogʻi tarkibi. • Zigʻir yogʻi tarkibi o'ziga xosdir. Misol uchun: inson tanasi uchun xos bo’lgan omega-3 kabi kompanentlar mashhur baliq yogʻidan ham ko’p. Biron bir tabiiy mahsulotarda omega-3 aralashmasi bu darajada yo’q. Bundan tashqari, zigʻir yogʻida boshqa yogʻ kislotalari ham mavjud. Ushbu moddalarning bunday brikmasi yogʻni yanada noyob va foydaliroq qiladi. • Bu o’simlik yogʻidagi yogʻ kislotalaridan tashqari vitaminlarga ham boydir. Vitaminlar ko’p bo’lmasa ham, lekin inson organizmi uchun foydali va muhimdir. Bu vitaminlar A vitamin iva E vitamini V guruhi vitaminlari, yana K vitaminidir.

• Zig‘ir yog‘i foydasi. Zig‘ir yogi ko‘p vitaminlarga boy ayniqs a omega – 3 ko‘pligi uchun ajralib turadi . Zig‘ir yog‘in doimiy istemol qilish tana ning to‘liq ishlashiga yordam beradi bar cha ichki organlarni ishlashin yaxshilay di, o‘smalar paydo bo‘lishiga to‘sqinlik qiladi, immunitetni mustahkamlaydi, vir uslarga va infeksiyalar zamburug‘li kasa lliklani oldini olishga yordam beradi.

• Zig‘ir yog‘ini och qorinda ichganda foyda si; Oshqozon ichchak ishini yaxshilaydi, ich qo-tishini yaxshilaydi; • Teri, soch, tirnoqlarni holatini yaxshilaydi; Garmonal fonni barqarorlashtiradi; Xolestirinni pasaytiradi; Shishlarni yo‘qotadi.;

• Zig‘ir yog‘ini ozish uchun qanday foydasi bor; Ishtahani pasaytiradi ; Ichni suradi; Terin holatini yaxshilaydi tez ajin tushishini oldi ni oladi; Organizmni tozalaydi; Organizmga kerakli kislotalarni beradi; Zig‘ir yog‘in ertalab och qorinda iliq suv bilan i chish kerak. Ozish uchun har kuni 2 – osh qoshi g‘ida ichiladi.

• Qo‘llash mumkin bo‘lmag an holatlar : Qon ivishining buzilishi; Alergiyasi borlar; Garmonalniy o‘zgarishlar; O‘t fufagiga toshi borlar; Saraton kasalligi

• Tuproqning Unumdorligi • Zigir o‘simligi unumdor, yaxshi o‘zlashtirilgan tuproqlarda yaxshi o‘sadi. Unumdor tuproq, o‘simlikka zarur ozuqa moddalarini ta'minlaydi. Zigir o‘sishini qo‘llab-quvvatlaydigan asosiy ozuqa moddalariga azot, fosfor va kaliy kiradi. Shuning uchun, tuproqda ushbu elementlarning yetarli miqdorda bo‘lishi kerak.

• Tuproq Tayyorlash • Zigir o‘simligi yaxshi hosil olish uchun tuproqni to‘g‘ri tayyorlash juda muhimdir. Tuproqni tayyorlash jarayoni quyidagicha amalga oshiriladi: • Tuproqni tayyorlash va mexanik ishlov berish: • Tuproqni ekishdan oldin chuqur ishlov berish kerak. Zigir o‘simligi uchun tuproq 20-25 sm chuqurlikda yumshatilishi kerak. • Agar tuproq og‘ir (loyli) bo‘lsa, uni mayinlashtirish uchun qum yoki organik moddalardan foydalanish mumkin. • Tuproqni yengil va yaxshi havalanadigan qilish uchun aralashma (qum, organik o‘g‘itlar) qo‘shiladi. Qishloq xo‘jaligi texnikasidan foydalanib, tuproqni g‘ishtli shaklga keltirish va uni yumshatish tavsiya etiladi. • Tuproqni o‘g‘itlash: Tuproqni tayyorlashda o‘g‘itlashni unutmaslik kerak. Asosiy o‘g‘itlar — azotli, fosforli va kaliyli o‘g‘itlar bo‘lib, ular hosilni va o‘simlikning rivojlanishini ta'minlaydi. Odatda, azotli o‘g‘itlar ekishdan avval tuproqqa qo‘shiladi, fosfor va kaliy esa ekishdan keyin, sug‘orish jarayonida qo‘llanadi.

• Hosilni Yig‘ish • Zigirni yig‘ish o‘simlik doni to‘liq pishib, quriganidan keyin amalga oshiriladi. Bu odatda sentabr-oktabr oylarida bo‘ladi. Hosil yig‘ishda quyidagi qadamlar amalga oshiriladi: • Tayyorlik: O‘simlikni yig‘ishdan oldin, donning pishib yetilganini tekshirish kerak. Donning rangi o‘zgarishi, to‘liq pishishi va poyaning quruqligi bu holatning belgisi hisoblanadi. • Yig‘ish va saqlash: Hosil yig‘ilgach, makkajo‘xori donlari tezda quritilib, saqlash uchun maxsus omborlarda saqlanadi. Zigir donini uzoq vaqt saqlash uchun zarur sharoitlar yaratish, namlikni nazorat qilish va zararkunandalarga qarshi kurashish muhim.

Zararkunandalar va Kasalliklarga Qarshi Kurashish • Zigir o‘simligi turli xil zararkunandalar va kasalliklarga qarshi sezgir bo‘lishi mumkin. Shuning uchun, zararkunandalarga qarshi kimyoviy va biologik kurash usullari qo‘llanadi. • Zararkunandalar: Zigirni zararlantiradigan asosiy zararkunandalar — bu makkajo‘xori chig‘anag‘i va makkajo‘xori shillinga . Ular o‘simlikning barglarini, poyasini va donlarini zararlantiradi. • Kasalliklar: Zigirda eng ko‘p uchraydigan kasalliklar — bu fusariyaz (fusarium kasalligi), makkajo‘xori quyuqligi va qora nuqta . Bu kasalliklarga qarshi maxsus fungitsidlar ishlatiladi.

Parvarish Va O‘g‘itlash • Zigir o‘simligi samarali rivojlanishi uchun muntazam parvarish talab etiladi: • O‘g‘itlash: O‘g‘itlashning ikki asosiy turi mavjud: • Tuproqqa azot, fosfor va kaliy o‘g‘itlari qo‘shish: Azot ekishdan avval, fosfor va kaliy esa ekishdan keyin qo‘llanadi. Azot o‘simlikning tez o‘sishiga yordam beradi, fosfor ildiz tizimining rivojlanishini ta'minlaydi, kaliy esa suvni samarali ishlatishda yordam beradi. • Yuzaga qo‘llanadigan o‘g‘itlar: O‘simlikni rivojlantirish uchun ba'zan mikroelementlar (temir, magniy) bilan o‘g‘itlash kerak. Bu usul o‘simlikka yetarli ozuqa moddalarini tez yetkazib beradi .

Sug‘orish • Zigir o‘simligi suvga nisbatan o‘rtacha ehtiyoj sezadi. O‘simlikning o‘sish davrida va hosil berishda suvning yetarli miqdorda bo‘lishi kerak. • Sug‘orish rejasi: Zigirning hosil berish davrida o‘simlikning 1-2 marta sug‘orilishi zarur. O‘simlik quruqchilikni yaxshi boshqaradi, ammo uzoq muddatli qurg‘oqchilik uning o‘sishini sekinlashtirishi mumkin. Makkajo‘xori o‘sishining boshlang‘ich bosqichida o‘rtacha sug‘orish yetarli, ammo hosil yig‘ish davrida ortiqcha suvni to‘plashdan ehtiyot bo‘lish kerak. • Sug‘orish tizimi: O‘zbekistonda asosan tomchilatib sug‘orish tizimi qo‘llanadi, bu tizim suvni tejaydi va o‘simlikka optimal sharoitlarni yaratadi.

Urug‘likni Tanlash va Ekim Vaqti • Urug‘likni tanlash: Zigirning navlari hosilning sifatiga, tuproq sharoitlariga va iqlimga qarab tanlanadi. O‘zbekiston sharoitida eng ko‘p ekiladigan navlar — bu no'xatli zigir (Zea mays), shirin zigir , popkornli zigir va sanoat navlari . • Ekim va ekish oralig‘i: Zigir urug‘lari 4-6 sm chuqurlikda ekiladi. Urug‘lar orasidagi masofa 20- 30 sm bo‘lishi kerak, bu esa o‘simlikning erkin o‘sishini ta'minlaydi va ildiz tizimi uchun yetarlicha joy beradi. • Ekim vaqti: Zigirni ekish uchun eng yaxshi vaqt bahorda , tuproqning harorati 10-12°C ga yetganidan keyin bo‘ladi. Ekin vaqti juda muhim, chunki makkajo‘xori quyosh nuriga katta ehtiyoj sezadi va optimal haroratda o‘sadi. Ekish vaqti o‘rtacha aprel-may oylarida bo‘ladi.

Xulosa • Zigir o‘simligi — O‘zbekiston va dunyo qishloq xo‘jaligi uchun muhim va ko‘p qirrali o‘simlikdir. Uning hosili nafaqat oziq-ovqat sanoati, balki hayvonot boshqaruvi va energiya ishlab chiqarishda ham qo‘llaniladi. Shuningdek, kelajakda uning rivojlanishi yangi texnologiyalarni joriy etish orqali yanada samarali bo‘lishi mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar • Asadov, I. (2021). Zigir o‘simligi: Qishloq xo‘jaligi va sanoatdagi ahamiyati. Toshkent: Agroknyiga. • Karimov, O. (2020). O‘zbekiston iqtisodiyoti va zigir yetishtirish texnologiyalari. Samarqand: Xalqaro nashr. • Smith, J. (2019). Maize Production and Technology. New York: AgriPress. • Davronov, U., & Saidov, F. (2022). Zigir o‘simligining agrotexnikasi va parvarishi. Toshkent: O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi akademiyasi. • Gonzalez, M., & Rodriguez, A. (2018). Genetic Improvement of Maize in the 21st Century. Springer: Cham. • Akhmedov, M. (2023). Zigir o‘simligi va uning qishloq xo‘jaligidagi roli. Toshkent: Agrar ta'lim nashriyoti.

• E’tiboringiz uchun rahmat !

O'xshashlar

G’o’za yetishtirish texnologiyasi 2

G'о'za biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Tritikale biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Arpa biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Marjumak biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi