Himoyalangan yerlarda sabzavot yetishtirish texnologiyasi - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Slaydlar

Himoyalangan yerlarda sabzavot yetishtirish texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

10.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1344.353515625 KB

Ko'chirib olish

Himoyalangan yerlarda sabzavot yetishtirish texnologiyasi

Reja: • 1. Sabzavotchilik rivojlanishi. • 2. Bodiring yetishtirish texnologiyasi. • 3. Pomidor yetishtirish texnologiyasi. • 4. Foydalanilgan adabiyotlar.

• Sabzavotchilik 1) dehqonchilikning sabzavot ekinlarini yetishtirish bilan shugʻullanadigan tarmogʻi. S. Dehqonchilikning boshqa tarmoklaridan kup jihatdan farq qiladi, jumladan, S.da ekinlar ochiq va himoyalangan (yopiq) yerlarda yetishtiriladi, aksariyat bir mavsumda hosil beradigan ekinlar ekiladi. Dala va himoya langan yerdagi (qarang Parnik, Issiqxona ekinlari) Ska boʻlinadi. Sabzavot ekinlari ochiq maydonlarda (bahoryoz va kuz davrlarida) sabzavot hamda urugʻ, yopiq yerlarda (mavsumdan qatʼi nazar) sabzavot olish uchun yetishtiriladi. Himoyalangan yerlarda oʻsimlikning oʻsishi va rivojlanishi uchun (mas, issiqxonalarda) jami omillar sunʼiy yaratiladi va uni boshqarish mumkin. Bu esa qish, erta bahor, kech kuzda ham sabzavot yetishtirish imkoniyatini yaratadi. S.da yetishtiriladigan ekinlar turining koʻpligi, biologik xususiyatlarining xilmaxilligi bilan ham ajralib turadi. Oʻzbekistonda 70 ga yaqin turdagi S. Ekinlari yetishtiriladi va qishloq xoʻjaligida salmokli oʻrinni egallaydi.

Oʻrta Osiyoda qovunning 2000-yil ilgari, tarvuz, qovoq, bodring, piyoz, sabzi, kalampir, turp va boshqalarning undan ham ilgari ekilgani maʼlum. Xalq seleksiyasida sabzavot ekinlarining dunyoga mashhur navlari yaratilgan. Asrlar davomida sabzavot ekinlarining tur tarkibi oʻzgarib bordi. Mas, 19-asrning 2-yarmidan Rossiya orkali pomidor, kartoshka, karam, gulkaram, bolgar qalampiri, Xitoydan esa rediska, patisson, pekin karami va boshqa kirib keldi hamda asosiy ekinlar qatoridan joy oldi. • Oʻzbekistonda S. 20-asrning 30y.laridan boshlab keskin rivojlandi, ekiladigan ekin turlari va maydoni koʻpaydi. 1934-yilda Oʻrta Osiyo sabzavotchilik tajriba stansiyasi tashkil etildi. 1940-yilda sabzavot ekinlari maydoni 25,3 ming ga, yalpi hosili 315,2 ming t., hosildorligi 125 s/ga ni tashkil etdi.

1960-yilda Oʻrta Osiyo sabzavotchilik tajriba stansiyasi negizida Oʻzbekiston sabzavot, poliz ekinlari va kartoshkachilik ilmiy tadqiqot instituti ish boshladi. Sabzavotchilikga yuqori sifatli mahsulot beradigan, hosildor, kasalliklar va zararkunandalarga chidamli, turli muddatlarda pishadigan sabzavot ekinlarining yangi navlari joriy etildi. Sabzavot ekinlari urugʻchiligi va urugʻshunosligi yoʻlga qoʻyildi. 1980-yil ga kelib Oʻzbekistonda sabzavot ekinlari maydoni 104,3 ming ga, yalpi hosili 2459,1 ming t., hosildorligi 221 s/ga ni tashkil etdi. • 21-asr boshidan Oʻzbekistonda aholi jon boshiga yillik sabzavotlar isteʼmolining fiziologik normalarini (jami 113,3 kg; shundan karam 2,1, pomidor 25,6, bodring 5,5, piyoz va sarimsoq 18,3, sabzi 18,3, lavlagi 5,5, boshqa sabzavotlar 20,0 kg) taʼminlash maqsadida S. Jadal rivojlantirilmoqda. Yirik shaharlar va sanoat markazlari atroflaridagi tumanlar, asosan, S. Bilan shugʻullanadi. Shirkat, dexdon va fermer xoʻjaliklarida ochiq dalada polietilen plyonkalar ostida ertagi sabzavotlarni yetishtirish yoʻlga qoʻyilgan. Respublikaning jan. Viloyatlarida ertagi sabzavotlar yetishtirish rivojlanib bormokdi. S.da chet el navlari va tajribalari keng qoʻllanilmoqda. 2000-yilda Oʻzbekistonda sabzavot ekinlari maydonlari 130,4 ming ga, yalpi hosili 2637,3 ming t, hosiddorligi 173,1 s/ga boʻldi.

Bodring ommabop sabzavot ekini bo‘lib, uning kaloriyasi ko‘p emas, biroq mazaliligi, parhez xususiyati bilan yer yuzida keng tarqalgan. • Bodring talabiga mos harorat . Issiqxonalarda bodring uchun maqbul harorat kunduzi 20-24 daraja, kechqurun 18-20 daraja bo‘lishi kerak. O‘simlikning me’yorida o‘sib, rivojlanishi uchun harorat 12-15 daraja bo‘lishi lozim. Harorat 30 darajadan ortiq bo‘lsa, o‘simlikga salbiy taʼsir etadi. Ammo 6-8 darajada o‘simlik o‘sishdan to‘xtaydi, barglari sarg‘ayadi va to‘kila boshlaydi. Harorat 0 darajaga tushib qolganda o‘simlik nobud bo‘ladi.

Issiqxonani tayyorlash. Bodring ko‘chatlarini ekishdan oldin issiqxona tuprog‘ini ekishga tayyorlanadi. Avval yer maydonidagi ekindan qolgan o‘simlik qoldiqlari issiqxonadan chiqarib tashlanadi. Issiqxona tuprog‘i tekislanadi, kasallik va zararkunandalardan hamda begona o‘tlardan tozalash maqsadida shaffof polietilen plyonka bilan yopib qizdiriladi. Bunda tuproq usti yopilgan holatda ma‘lum muddatgacha qoldiriladi. So‘ngra plyonka olib tashlanadi, issiqxona tuprog‘i tekislanadi va tomchilatib sug‘orish quvurlari yotqiziladi. Shu yo‘sinda issiqxona tuprog‘i ekishga tayyorlanadi. Bodringni so‘nggi paytlarda issiqxona sharoitida o‘stirish uchun ko‘chatidan ekish qo‘llanilmoqda. Bu usulda yetishtirish o‘simlikni kasallik va zararkunandalardan holi qiladi, o‘simlik ildizi baquvvat bo‘ladi va erta pishib yetiladi. Bunday usulda urug‘ sarfi kamayadi, sog‘lom va sifatli nihollardan foydalanish ishlab chiqarish hajmini orttiradi

• O‘zbekiston Respublikasi hududida ekish uchun tavsiya etilgan qishloq xo‘jaligi ekinlari Davlat reestriga “mahalliy Navbahor”, “ToshDAU 70”, “Elegant”, “Samar” kabi birinchi avlod duragaylar va chet el duragaylaridan “ Roki”, “Fokus”, “Eliza”, “Sultan”, “Majestik”, “Seydra Alamir”, “Alanis”, “Adrian”, “Barxan”, “Valeystar”, “Kristina”, “Multistar”, “Melen”, “Nail”, “Orzu”, “Passandra”, “Pikolino”, “Pontiya2, “Seray”, “Superdelta”, “Jazzer”, “Xarman”, “Luna”, “Tristan” lar tavsiya etilgan. Navlarni tanlashda navning ekiladigan hududda keng tarqalgan kasalliklar va zararli hasharotlarga chidamliligi, bozor talablariga mosligi, ertapisharligi va yuqori hosilli bo‘lishi muhim.

Pomidor . Respublikamizning ob-havo, tuproq sharoitiga qarab har bir viloyat uchun yangi rayonlashtirilgan, mo‘l hosilli, sifat ko‘rsatkichlari yuqori bo‘lgan, zararkunanda va kasalliklarga chidamli, mexanizmlar yordamida ishlov berishga moslashgan, har bir ekish muddati uchun mos navlarni to‘g‘ri tanlash lozim. • Ekishga mos navlar. Pomidorni mahalliy sharoitda yaratilgan ertapishar “Do‘stlik”, “Saxiy”, “Shafaq”, “Sevara”, o‘rta-ertapishar “Uzmash-1”, “Toshkent tongi”, o‘rtapishar “TMK-22”, “O‘zbekiston-178”, “Surxon- 142”, “Bahodir”, “Sharq yulduzi”, “Sitora”, “Istiqlol 10”, “Avitsenna”, kechpishar “Namuna-70”, “Doni 2000” navlari tavsiya etiladi.

• Muddatlari: Ko‘chat tayyorlash maqsadida pomidorning ertapishar va o‘rta – kechpishar navlari urug‘ini isitiladigan plyonkali issiqxonalarga ekishning muqobil muddatlari quyidagicha: janubiy viloyatlarda yanvarning uchinchi o‘n kunligi, markaziy viloyatlarda fevralning birinchi va ikkinchi o‘n kunligi va shimoliy viloyatlarda mart oyining birinchi o‘n kunligida bo‘ladi. O‘rtapishar va kechpishar navlarining urug‘idan kechki mahsulot olish uchun martning birinchi o‘n kunligida ekiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Ostanaqulov T.E., Narzieva X. Va B.G’ulomov “Mevachilik asoslari” Samarqand 2011 yil. 2.. Zuev V.I., Qodirxo’jaev O. Q., Adilov M.M, Akromov U.I. Sabzavotchilik va polizchilik. 2009y. 3. Qodirxo’jaev. O. Muhamedov M. M. // Sabzavot ekinlari yetishtirish texnologiyasi ( m. Matn ). Toshkent – 2000. 4. Ostonaqulov T. E., Zuev V.I., Qodirxo’jaev O.Q. “Sabzavotchilik”. Toshkent. 2008y. • 5. Ostonoqulov T.E. “Sabzavot ekinlari biologiyasi va o’stirish texnologiyasi”.

O'xshashlar

G’o’za yetishtirish texnologiyasi 2

Bahorgi bug’doyni yetishtirish texnologiyasi

G'о'za biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Tritikale biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Arpa biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi