Bog’dorchilik va sabzavotchilik mashinalari - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Slaydlar

Bog’dorchilik va sabzavotchilik mashinalari

Yuklangan vaqt:

27.07.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3669.3310546875 KB

Ko'chirib olish

“ TIQXMMI” MILLIY TADQIQOT UNIVERSITETIning QARSHI IRRIGATSIYA VA AGROTEXNOLOGIYALAR INSTUTUTI “ Umumtexnik fanlari” Bog’dorchilik va sabzavotchilik mashinalari

REJA 1 • О‘g‘itlarning turlari va о‘g‘itlash usullari . 2 • Intensiv usulda yetishtiriladigan mevalarni va toklarni o’g’itlarga bo’lgan talabini aniqlash. 3 • O’g’it berish mashinalarining tuzilishi va ishlash prinsipi. 4 • O’g’itlashga qo’yilgan agrotexnik talablar.Mavzu : BOG’ , TOKZORLAR VA SABZAVOT EKINLARINI O’G’ITLASH USULLARI VA MASHINALARI Tayanch iboralar: kompost, ohak, gips, oziq element, bevosita, bilvosita, mahalliy o‘g’itlar, azot, fosfor, kaliy, go‘ng, torf, torfgo‘ng . 101020304 01 01 29 2D 05 02 01 03 1A 03 01 0D 311D 04 01 0D 11 06 05 14 15 34

MAVZU BO’YICHA ADABIYOTLAR 1.Shoumarova M., Abdillayev T. Bog‘dorchilik mashinalari. Toshkent-2006. 2.Mamatov F.M. Qishloq xo‘jalik mashinalari. Toshkent, 2007. 3.Хмелёв П. Механизация работ в вноградстве. Москва, 1991, 4. Temurov SH. Uzumchilik. Toshkent, 2002. 2111E 05 0708 1A0B1B1C140B0F 05 2308110E0D0E210B1005 0D 05 2C08 32 0505 4508

MAVZU BO’YICHA TALABALAR BILIMINI BAHOLASH Tushunchalar Nazorat savollari Bilaman (dars boshida yoziladi) Bilishni xohlayman (dars boshida yoziladi) Bilib oldim (dars oxirida yoziladi) О‘g‘itlar turi, yerga о‘g‘it solish usullari, jarayonlari va mashinalari, agrotexnik talablar, mashinaning ishchi qismlari, ilg‘or texnologiyalar. 1. Qanday о‘g‘it turlarini bilasiz? 2. Daraxtlarga о‘g‘it solish me’yori uning qaysi kо‘rsatgichiga qarab aniqlanadi? 3.О‘simliklarni oziqlantirishning qanday usullarini bilasiz? 3060B 02 0F23261A1D 3A

Respublikamiz Prezidentining 2018 yil 29 mart kuni “О‘zbekiston Respublikasida meva- sabzavotchilikni jadal rivojlantirishga doir qо‘shimcha chora-tadbirlar tо‘g‘risida” farmonni imzoladi. Unga kо‘ra, 2018 yilda har bir hududda 1-2 ta meva-sabzavot klasterlari tashkil etilib, 2019 yildan boshlab meva-sabzavot yetishtirishga ixtisoslashgan barcha tumanlarni qishloq xо‘jalik ishlab chiqarishini tashkil etishning klaster shakliga jalb qilinadi… 43B

Tuproq unumdorligini tiklash va oshirish tizimida о‘g‘itlar hal qiluvchi omil hisoblanadi. Fan va ilg‘or tajribalarda о‘g‘itlarni samarali qо‘llash ekinlarning hosildorligini 60% ( jumladan bog’dorchilikda 45-50 % gacha ) oshirish mumkinligi aniqlangan. О‘g‘itlarni qо‘llashning sifati va samarasini oshirish zamonaviy texnologiyalar va texnik vositalar asosida amalga oshiriladi . 505 19 211548 0A 3E 0A 52 3004030E0D 31 5305 0B1F 0D 28 48 10 08 54 3C

1. О‘G‘ITLARNING TURLARI VA О‘G‘ITLASH USULLARI. KIMYOVIY TARKIBIGA KО‘RA О‘G‘ITLAR Mineral о‘g‘itlar qattiq ( azotli, fo s forli, kaliyli va mikroо‘g‘itlar ) va suyuq (ammiakli suv, suvsiz ammiak) kо‘rinishida tuproqqa solinadi. Organik о‘g‘itlar qattiq (gо‘ng, torf, kompos va b.), suyuq (suyuq gо‘ng) va siderat (turli xildagi tez о‘sar kо‘k о‘tlar) kо‘rinishida bо‘ladi. Kompostlar organik va mineral o’g’itlar aralashmasidan iborat organik-mineral ham qо‘llaniladi. 63E

Mineral о ‘ g ‘ itlar vazifasiga kо ‘ ra о ‘ simliklarni oziqlantirish uchun solinadigan bevosita ta ’ sir etuvchi va tuproqlarning fizik-kimyoviy xossalarini yaxshilash maqsadida solinadigan bilvosita ta ’ sir etuvchi о ‘ g ‘ itlarga ajratiladi. Mineral о ‘ g ‘ itlar tarkibidagi oziq moddalar turiga kо ‘ ra oddiy va murakkab (aralashma) о ‘ g ‘ itlarga bо ‘ linadi. 7 3F

Organik о‘g‘itlar tuproqni о‘simliklarning barcha uchta asosiy ozuqa elementlari (azot, fosfor, kaliy) bilan boyitibgina qolmay, ularning fizik-mexanik xossalarini ham yaxshilaydi. U murakkab kimyoviy birikma bо‘lib, uning tarkibida о‘simlik uchun zarur bо‘lgan barcha oziq elementlar mavjud. 8 40

941

10 O‘g‘itlardan samarali foydalanish hosildorlikni bir- necha barobarga oshirishi mumkin. Bunda o‘g‘it solish muddatlariga rioya qilish, turli o‘g‘itlar (fosforli, azotli va kaliyli) nisbatini to‘g‘ri tanlash, tuproq sharoitlarini, o’simliklar ehtiyojini hisobga olish, va boshqa tavsiyalarga amal qilish kerak. O‘g‘itlar faqatgina ekinlar hosildorligini oshiribgina qolmay, balki olingan mahsulotlar sifatini ham yuqori bo‘lishiga imkon beradi. Shuning uchun ularni tegishli mutaxassislarining tavsiyalariga qat’iy amal qilgan holda to‘g‘ri foydalanish zarur . 3442 56 20181D 0D 100E05 0B55 21 56 280B 130B 0D 0A0B 08

Kimyoviy tarkibiga ko’ra o’g’itlar Mineral o’gitlar Organik o’g’itlar Mineral-organik Kompostlarazotli fosforli kaliyli O’g’it berish usullari Ekishdan oldinEkish bilan birgaVegetatsiya (o’suv davrida) Mineral o’g’itlar tarkibiga ko’raoddiy murakkab 1157 21 0B55 11 0B55 56 0B 11 57 0E48 4F 1E 56 0C1F 02 05 02 13 58 52 14 11 0B 21 0B 0D 34

2. INTENSIV USULDA YETISHTIRILADIGAN MEVA VA TOKLARNI O’G’ITLASHGA BO’LGAN TALABINI ANIQLASH. 123435

Daraxtlarning me’yor darajada о‘sishi va meva berishi uchun faqat ular kо‘p miqdorda о‘zlashtiradigan makroelementlar - azot, fosfor, kaliy, kalsiy, oltingugurt, magniy va temir zarurdir. Bundan tashqari, mikroelementlar - bor, marganets, rux, mis, kobalt va molibden ham zarurdir. Daraxtning dastlabki yillarida azot va fosforga bо‘lgan talabi katta bо‘ladi. Meva berish davri boshlangandan keyin kaliyga bо‘lgan talab ortadi. 1305 59 1318 3E1C48 05 2205 1E0E 100E 05 05 1A0C 2205 0D 05 48 05 59 133E1C 130B1F0A 343A

Fosfor tuproqda azot yoki kaliyga nisbatan juda sekin singadi. Shuning uchun uni yerga erta, о‘sish davridan oldin, kuzdan boshlab, mumkin qadar chuqurroq, ildizlarga yaqinroq qilib solish maqsadga muvofiqdir. О‘g‘it qancha chuqur va ildizlarga yaqin solinsa, u shunchalik samarali bо‘lishi aniqlangan. . 14343B

Azot. Azot daraxtlarning о‘sishi, gullashi, meva tugishi va meva sifatini yaxshi bо‘lishida muhim hisoblanadi. Azotning yetishmovchiligi meva kurtaklar rivojlanishini va meva tugishini kamaytiradi. Azotni keragidan ortiqcha solish novdalar о‘sishini kuchaytirib, quyosh nurlarining kam tushishi sababli gulkurtaklarni kam rivojlanishiga olib keladi va hosildorlikni kamaytiradi. Bundan tashqari, meva sifatini yomonlashtirib, chirishga moyil qilib qо‘yadi. 150505 0B 08 04 05 05 05 05 1F15 0D 05 04 1E0C 1E0E0D 200B 1E0E0D 0B16 21 0D 34

Kaliy. Kaliy barg orqali havodan karbonat angidrid olishni yaxshilaydi, suvning shimilishini jadallashtiradi, uglevodlarni harakatlantiradi, shakar, kraxmal va oqsillar hosil qilishda katta ahamiyatga ega. Daraxtlarni sovuqqa, qurg‘oqchilikka va kasalliklarga chidamliligini oshiradi. 1605 08 3D23 08 57 05 05 1E0E 0B16 1F0A15 0C1B16 1E0F 1E0E 1F0B100C 1E0E 343E

Fosfor . Uglevodlarning hosil bо‘lishida qatnashadi. Fosfor yetishmaganda kraxmal shakarga aylanmaydi, moy moddalarining paydo bо‘lishi, fotosintez jarayoni keskin sustlashadi, ildiz, barg va novdalar yaxshi rivojlanmaydi, natijada hosildorlik kamayib ketadi Kalsiy. Kalsiy moddasi mevalar tarangligini (меванинг тўлиқ пишиб етилиши) ta’minlaydi va mevalarning terimdan keyingi holatini yaxshilaydi. 170505 0808 08 43 2D 471B 28 1F 49 1F 0F15100B 1E 08 3D23 08 570E 210E 1A1B 1C 21 2118 343F

Каliy yetishmovchiligining barglarda ko’rinishi Olma turlarida kalsiy yetishmov- chiligi Magniy yetishmovchiligi Temir yetishmovchiligi 183440

Bir dona mevali (оlma) daraxtiga о‘g‘it solish me‘yori Darxt yoshi Daraxt asosidagi aylananing diametri, m Organik о‘g‘itlar, kg Mineral о‘g‘itlar, g Ammiakli selitra Superfosfat Kaliy xlorid 2 2,0 12-15 45 100 30 3-4 2,5 20-25 75 150 50 5-6 3,0 30-40 100 220 70 7-8 3,5 40-50 150 300 100 9-10 4,0 50-60 200 400 130 11-12 5,0 80 300 600 200 193441

Tokzorlarni о‘g‘itlash О‘g‘itlash toklarni oziqlashtirishning zarur shartlaridan biri. bo’lib, tok bir joyda bir necha yillar davomida о‘sib, tuproqdan anchagina oziq moddalarni о‘zlashtiradi. Tokdan gektaridan 200-300 ts. hosil yetishtirilganda, bir yillik о‘sish va olingan hosil hisobiga tok о‘simligi yerdan: 90-105 kg. azot, 40-50 kg. fosfor hamda 200-300 kg. kaliy moddalarini о‘zlashtirar ekan. Oziq moddalarning kо‘plab chiqib ketishi eng avval barglar, keyin esa g‘ujumlar, kesilgan novdalar hisobiga tо‘g‘ri keladi. Tok oziq moddalarning asosiy qismini novdalar о‘sa boshlashidan, t o hosil pishgunga qadar о‘zlashtiradi. Shuning uchun tok о‘g‘itga doim talabchan bо‘ladi. 203542

Tokni oziqlantirish talablari. - tokning o’g’itga bo’lgan talabi; - har bir o’g’itning ta’siri;- tokning o’g’itga bo’lgan talabining fiziologik davrlarga bog’liligi; - o’g’itlash vaqti; - qancha miqdorda o’g’it berish kerakligi. 2102 3534

Asosiy mineral o’g’itlar: Eng muhim makroelementlar: Fosfor (Р) Kalsiy (Са) Magniy (Mg)Kaliy (К)Azot (N) 223535

Boshqa (mikroelementlar) Temir(Ғе) Bor(В) Marganes (Мn)Rux (Zn)Oltingugurt (S) 23353A

Azot (N)- O’sishga ta’sir qiladi - vegetativ a’zolarning tarkibi hisoblanadi - oqsil (protein) manbai- 1 tonna hosil uchun 3,9 кg talab etiladi 24353B

Fosfor (P)Energiya tashuvchi hujayra, yangi novdalar rivojlanishini ta’minlaydi1 tonna hosil uchun 3 кg talab etiladi. 25353C

Каliy (К)Eng kerakli moddalardan Tokning kaliyga bo’lgan talabi o’rtacha Moddalar almashinuvidagi (ishqoriylik) va kislotalik darajasi me’yorini ta’minlaydi Tez harakatchan Novdalarning pishish jarayonida qatnashadi, tokni sovuqqa chidamliligini oshiradi1 tonna hosil uchun 1 кg talab etiladi; 26353E

Minerallarning yetishmasligi belgilari: Har-bir element yetishmasligi o’ziga xos belgiga ega. To’g’ri parvarish qilish uchun elementlar yetishmovchiligi belgilarini bilish muhimdir. 27353F

283540

293541

1 TONNA HOSIL OLISH UCHUN ASOSIY ELEMENTLARNI TOK TANASIDA TAQSIMLANISHI (SARFLANISHI) % Element O’simlik qismi Meva Ildiz Zang Barg Novda Jami Azot 35,7 14 7,7 31,1 14,2 100 (3.9) Fosfor 34,2 11,4 2,7 39,8 11,9 100 (3.0) Kaliy 64,8 2,5 3,7 15,4 13,6 100 (1.0) Kalsiy 8,4 1,2 5,7 69,8 14,9 100 (0,2) Magniy 14,9 7,6 4,9 53,9 18,7 100 (0.6) Jami ustunidagi qavs ichidagi sonlar kg hisobida olingan 303A42

3. O’G’IT BERISH MASHINALARINING TUZILISHI VA ISHLASH PRINSIPI Amaldagi mashinalarning rusumlari harf va son qismlaridan iborat. Birinchisi (harflar) – ta’sir prinsipini, mashinani vazifasini va turini. Ikkinchisi (raqamlar) - mehnat unumdorligi, o’g’it sigimini va boshqa kо‘rsatgichlarini xarakterlaydi. Masalan: NRU-0,5, NRU-0,8, 1-RMG-4, ROU-6 3105 040D 2F0D 05 05 2D 05 32 63 0D 3301 05 2205 0B 29 05 110E 3A34

О‘g‘itlash mashinalari о‘g‘itlarning vazifasi , о‘g‘itlash usuli, о‘g‘itlarning turi va agregatlash usuli bо‘yicha tasniflanadi. Vazifasiga kо‘ra organik о ‘ g‘itlarni solish va mineral о ‘ g‘itlarni solish mashinalariga bо‘linadi. О‘g‘itlash usuli bо‘yicha asosiy (sochib ) о‘g‘itlash, ekish ( kо‘chat о‘tqazish ) davrida о‘g‘itlash va ekishdan keyin о‘g‘itlash mashinalariga ajratiladi. Asosiy (sochib) о‘g‘itlash uchun mahsus mashinalar qо‘llaniladi. Ekish davrida va ekishdan keyin (oziqlantirish) о‘g‘it solish, odatda, kombinatsiyalashgan mashinalar bilan bajariladi: bog’dorcholikda asosan mahsus o’g’it sepish mashinalari va kultivator-oziqlantirgichlar qо‘llaniladi. 3205 4D 10 12 3E1C 100E 05 0C1F 133E1C 0B 1F 05 0B0F 05 3E 1C 1B1C 05 1F 05 100E 05 3E 1C 1B1C 05 1F 05 0D 05 13 0B 28 05 13 52 53 181E15 1E3E1C 53 18 1E1817 05 52 283E1C 52 1E0B0D 130B1B55 0D 3A35

О‘g‘itlash mashinalari har-xil turda bо‘lishiga qaramasdan, ular yagona sxema bо‘yicha tuzilgan. О‘g‘itlash mashinalari uchta asosiy qismdan iborat : ta’minlash sig‘imi (kuzov, bunker, quti); qadoqlovchi qurilma (tarelka, zanjirplankali transporter); sochuvchi qurilma (tik о‘qda katta tezlikda aylanuvchi disklar, halqasimon irg‘itgichlar, shneklar va boshqalar). О‘g‘itlash mashinalarining umumiy tuzilishi 3305 4D1C1B1C 280E0F0E0D0E1F140E201205 4D1C1B1C15 0C1D0A210E05 0605 050D1703 521E0C480B10 330D372E330E2E12322F090B 33040F 05 2D2E322F0412322F090B 33040F 05 0A0E16280E1F150D 02 29 3A3A

AGREGATLASHNISH USULI BО‘YICHA OSMA TIRKAMA YARIM OSMA 34 0D 02 0A 0D 3A3B

Organik o’g’it sepish mashinasi Mineral o’g’it sepish mashinasi 350D 08 1A 08 242E3115241F 08 2823241F1514 06 1A 08 24 08 282324 3A3C

Hosilga kirgan bog‘larga 2–3 yilda bir marotaba gо‘ng (gektariga 20-40 t) har yili mineral о‘g‘it (gektariga sof holda 120 kg azot, 90 kg fosfor, 70 kg kaliy) solinadi. Gо‘ng bо‘lmasa о‘g‘itlar miqdori 30–40 % kо‘paytiriladi. Uch yilda bir marotaba fosfor- kaliy (gektariga P 180 K 90 kg sof holda) о‘g‘iti solib, yer chuqur (40–45 sm) shudgor qilinadi. Fosfor, kaliy о‘g‘itlari va gо‘ng kuzgi shudgor oldidan solinadi, azot о‘g‘iti daraxt gullashidan 2–3 hafta oldin gektariga 120 kg (sof holda) miqdorida 20–25 sm chuqurlikka solinadi. 36 3A3E

О‘g‘itlar yerga ROU-6, NRU-0,5 va mahsus bog’dorchilikga ixtisoslashgan o’g’it sepish mashinalaridan foydalaniladi. 3705 4D1C1B 01 10 13 0D 3A3F

Organik о‘g‘itni daraxtlar ildiziga yaqin joydagi tuproqqa 20 sm chuqurlikka solib, kо‘mib ketadigan mashina sxemasi kо‘rsatilgan. Mashina bir о‘qqa о‘rnatilgan yarim pritsep bо‘lib, unga kuzov 12, maydalovchi baraban 10 va 11 lar, kо‘ndalang transportyor 4, tilgich 5, kо‘mgich 3, gidrosilindr 9 lar о‘rnatilgan . 11- g‘ildirak; 2- reduktor; 3- kо‘mgich; 4- kо‘ndalang transportyor; 5 -tuproq tilgich; 6- rama; 7- tirgak; 8- kardan vali; 9- gidrosilindr; 10, 11- maydalovchi barabanlar; 12- kuzov. 3801 051B 35 0F 38 1E 37 1E 3A 0F 3B 1E 39 051B 34 050D 34 1E 3A40

Kuzov tagidagi zanjirsimon bo‘ylama transportyor u yerdagi organik o‘g‘itni old tomondagi maydalovchi barabanlarga uzluksiz keltirib turadi. Barabanlar o‘g‘itni maydalab, to‘kiluvchanligini oshirib, o‘ng va chap tomonlarga harakatlanayotgan ko‘ndalang transportyorlarga tashlaydi. Ko‘ndalang transportyorlar o‘g‘itni pritsepning o‘ng va chap tomonlariga o‘rnatilgan tuproq ariqochgichlarga tashlab beradi. Tilgich ochgan kengligi 10 sm, chuqurligi 20 sm bo‘lgan ariqchaga tushgan o‘g‘itni tuproq bilan ko‘mishni kuraksimon ko‘mgichlar bajaradi. 393A41

BO’G’ VA TOKZORLARNI O’G’ITLASH MASHINALARI 403B42

413B34

O’g’it sepish mashinalarining tasniflanishi Traktor bilan agregatlanish usuli bo’yicha О‘g‘itlash usuli Sochiladigan o’g’itlar turiga (fizik holatiga) ko’raSochish qurilmalari Vazifasiga ko’ra Organik o’g’it sepishMineral o’g’it sepish Ekishdan oldin Ekish bilan Vegetatsiya davrida osma Yarim osma tirkamaSholtoqgung sochgichlarSuyuq o’g’itlarni solish mashinalari Kukunsimon o’g’itlarni sochgichlar O’g’itsoch gichlar gungsochgi chlarbarabanli rotorli diskli 420D 282324 272324 19 0E 0C 4D 0C 09 0B 524F 1E0B 09 28 58 1E 56 0B 11 1F 02 0505050B 02 13 58 140E 0B 65 0B 21 09 1F 09 1F 57 0B55 1F 5655 1B151D 1B0C201B 1D 13 0F0B 1415 3B35

4.O’G’ITLASHGA QO’YILGAN AGROTEXNIK TALABLAR 1. Sepilgan o‘g‘itning belgilangan meyordan farqi, ko‘pi bilan 5%; 2.Agregat harakat yo‘nalishi va qamrov kengligi bo‘yicha o‘g‘it sepilishining notekisligi, ko‘pi bilan 25%; 3.Yonma-yon o‘tishlardagi bir-birini qoplash (agregat ish qamrovi bo‘yicha ), ko‘pi bilan 5%; 4.Mashina ish jarayonida kuzovdagi o‘g‘it miqdorining kamayishi natijasida yuz beradigan o‘g‘it sepish notekisligi, ko‘pi bilan 10% bo‘lishi talab etiladi. 5.O’simlik talab qilgan o’g’itlar me’yor darajasida berilishi kerak; 6.O’g’itlar belgilangan chuqurlikga berilishi kerak; 7.Mineral о‘g‘itlarni sochish bilan ularni tuproqqa kо‘mish vaqtining oralig‘i 12 soatgacha ruxsat etiladi. 4305 070805 1315160E 05 2308 0B1C 05 2C08 280E 05 4508 1E0E 1E0B1C 05 5A085655 1E18 0505050505 2508 05 2B 100E 3B3A

Nazorat savollari: 1. О‘g‘itlarning qanday turlari mavjud? 2. О‘g‘itlarga qо‘yilgan agrotexnik talablar? 3. О‘g‘it berish davrlari va turlari? 4. О‘g‘itlash mashinalarining tasniflanishi? 6. Sepilgan о‘g‘itni tuproq bilan aralashtirish vaqti? 440F23261A1D 4B 070805 230805 2C0805 450805 250805 100E282115 3B3B

45 E’TIBORLARIZ UCHUN RAHMAT3B3C

O'xshashlar

Titish va savash mashinalari

Paxta terish mashinalari

O‘g‘it sepish mashinalari

Kartoshka sabzavot yig’ishtirish mashinalari

Himoyalangan yerlarda sabzavot yetishtirish texnologiyasi