Maktab psixologining kasbga tayyorgarligi - Psixologiya - Slaydlar

Maktab psixologining kasbga tayyorgarligi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

951.3291015625 KB

Ko'chirib olish

Maktab psixologining kasbga tayyorgarligi. Режа: 1 Мактабга қандай психолог керак 2 Психологик касбда қандай қилиб ўз ўрнини топиш мумкин 3Мактаб психологининг индивидуал ёки гуруҳий иш усулини танлаши.

 Ҳақиқатдан ҳам, мактабга қандай психолог керак? Қизиқ савол. «Ҳар-хил» психологлар мавжудми?  Ҳа албатта! Ҳар ҳил касблар, уларга мос ҳар хил психологлар мавжуд. Мактабда ўзларини психолог деб ҳисоблайдиган инсонлар билан учрашганингизда, ҳар-хил инсонларни кўришингиз мумкин. Сизнинг кўз олдингизда кам гап ҳеч билан қўшилмайдиган, унча ўзига тортмайдиган инсон кўриниши мумкин. Шу билан бирга, ҳамма билан чиқишиб кетадиган, хушчақчақ, сергап, чиройли инсон кўриниши ҳам мумкин. Натижада сиз ҳар-хил таассурот оласиз. Кутилмаган ва энг ёқимли таасуротлар олишингиз мумкинМактабга қандай психолог керак

Назарий психологияда амалий психология билан боғлиқ бўлмаган фикрлар кураши давом этади: эски назарияларнинг барбод бўлиши ва янгиларининг шаклланиши ғоялар, илмий мактаблар ва йўналишларнинг бир-бирига қарши чиқиши, тафаккурнинг янги усуллари ва мантиқнинг вужудга келиши, тараққиётнинг эски қонунлари очилиши. Назарий психологияда инсон психикаси анотомик кесимларда ўрганилади, яъни психологик кўринишининг жараёнлари, функциялари турлари сифатида ўрганилади. • Назарий психология мактаб амалиёти эҳтиёжларини қондиришга бевосита хизмат қилмасада, у жамиятга шунинг учун керакки, унда инсон тафаккури кучларининг ўзига хос ўйини содир бўлади. Назарий психология мактабга тўғридан-тўғри таъсир кўрсатмаса-да, «мактаб ғоялари» нинг шаклланишига таъсир кўрсатади: ўқувчига муносабат, таълим ва тарбия концепцияларини ишлаб чиқиш, мактабнинг бошқа жамоат ташкилотлари билан ҳамкорлиги мактаб таълими ривожланадиган йўналиш бўйича жамиятнинг диний ва қадриятлар тизимини ишлаб чиқиш.

Мактабга экспериментатор-психолог ишлаш учун келди. У ўзининг «ишчи муаммосини» танлайди, тадқиқот обеъктини аниқлайди, экперимент ташкил қилади, мураккаб диагностик методикаларни ва бошқа методикаларини қўллайди, экспериментал материал йиғади, уларни қайта ишлайди ва психологик журналга мақола ёзади. Кўпинча ўқувчилар ва ўқитувчилар иштирок этган татқиқот ишлари ҳақида маълумот берилмайди. Агар психолог экспериментатор тадқиқот натижалари бўйича мактабда маъруза қилса-да, кўпроқ «тараққиёт даражалари, тадқиқот методлари», «коррекцион боғланишлар» ҳақида тўхталиб ўтади. Бундай таҳлилда ўқитувчилар ўзлари ҳақида ҳеч нарса билиб олмайдилар, ўзларини «тажриба ўтказувчи қуёнлар» сифатида фойдаланганликларини ҳис қиладилар.

 Психологик факультет талабалари ва ёш мактаб психологларига кўп муҳим саволлар беришади, бу саволларга бир хил жавоб бериш мумкин эмас.  Психологияда индивидуал маслаҳат бериш ёки гуруҳий тренинглар ўтказиш билан шуғулланиш яхшими?  - Ота-оналар ўқитувчилар ва ўқувчилар билан мулоқатда юмшоқ бўлган яхшими ёки қатъий турган яхшими?  - Менга кўпроқ қайси психотехника тўғри келади: «гештальттерапиями, психодраммами ёки тана терапиясими?  - Қайси ёш даври билан шуғулланганим яхши: кичик мактаб ўқувчилари, ўсмирлар, ўспиринлар?  - Қайси муаммони танлаганим яхши?  -Ўзим бир неча марта турмушга чиқиб, ҳозир ажрашиб, ёлғиз яшаётган бўлсам, оилавий жуфтларга маслаҳат бера оламанми?Психологик касбда қандай қилиб ўз ўрнини топиш мумкин

 Ҳозирги вақтда психологлар кам бўлганлиги учун мактаб психологи универсал мутахассис бўлиши ва барча ишларни бажара олиши керак. Ҳар бир психолог ўзининг қобилиятлари ва индивидуал психологик хусусиятлари негизида ўзини касбий ва шахсий аниқлаши, индивидуал танлаш муаммосини ҳал қилиши мумкин.  Табиат ва тақдир ҳар бир инсонга ва ҳар бир психологга юз, тана, овоз, руҳ, ақл, темперамент, характер, энергияни совға қилганки, уларнинг бари конкрет инсоннинг «ранг, товуш, таъм ва ҳид» ини, унинг психоэнергетик атмосферасини ташкил қилади. Психолог фойдали ва муваффақиятли бўлиши учун ўзини «қўл остидаги иш қуролидай» билиши керак.

 Албатта, мактабда иккала усул билан ҳам ишлашга тўғри келади, лекин танлаш имконияти мавжуд бўлса, сизнинг индивидуаллигингиз учун қайси усул кўпроқ мос келади, сиз қайси усулда кучли эканлигингизни қандай тушуниш мумкин.  30 ёшлардаги мактаб психологи ўқитувчилар ва ўқувчилар билан гуруҳий тренинглар ўтказади. Умуман тренинглар муваффақиятли ўтади, лекин машғулотлардан сўнг кучли чарчоқ сезади, касал бўлиб қолади. Унинг фикрича, ўзини ёмон ҳис қилиши иши билан боғлиқ. Мактаб психологининг индивидуал ёки гуруҳий иш усулини танлаши.

 Ҳақиқатдан ҳам аёл психологнинг фикри тўғри бўлиб, унда ҳаётий тонуснинг пасайиб кетиши у кўп шуғулланадиган психологик иш усули билан боғлиқ. Кузатишлардан маълум бўлишича, «инсон - инсон» соҳасида ишлайдиган мутахассисларда, психология ҳам ана шу фанлар соҳасига киради, индивидуал ёки гуруҳий иш усулига лаёқат мавжуд бўлади.  Агар сиз табиатан гуруҳий ишларни ёқтирсангиз, чарчамасдан аъло даражада маърузалар ўқийсиз, узоқ давом этадиган семинар ва тренинглар ўтказасиз, индивидуал консультациялар бўлса, сизда бир мунча қийин кечади, кўп энергия куч талаб қилади. Агар сиз индивидуал ишга лаёқатли бўлсангиз, фаолиятнинг гуруҳий турларини унча ёқтирмайсиз. Мижозингиз билан индивидуал муносабатда бўлишни афзал кўрасиз.

 «Сизнинг индивидуаллигингиз» машқи   «Психолог-индивидуал» ва «психолог гуруҳчилар» қандай хусусиятларга эга деган саволга жавоб берамиз?»  Гуруҳий тренингларда муваффақият қозонасиз, агар сиз:  -очиқ, серҳаракат инсон бўлсангиз,  -нутқингиз яхши, ўз фикрларингизни осон ва аниқ баён эта олсангиз, саволларни тўғри тушуниб, уларга тез жавоб топа олсангиз:  -вазиятни тез ва аниқ ҳис қилсангиз, тез мослаша олсангиз, тез қарор қабул қила олсангиз:  - юқори энергетик кучга эга бўлсангиз, аудиторияни қизиқтира олсангиз, артистлик қобилиятингиз мавжуд бўлса:  -гуруҳ билан беш кун қаторасига 8 соатлаб ишлай оласиз ва бу сизни чарчатмайди, аксинча унинг кундан-кунга «ёниб», ишлашидан «ҳузур оласиз».  -агар сиз ўзингизни севсангиз, ўзингиз ҳақингизда бемалол гапирсангиз, ҳар қандай қийин саволга жавоб бераётганда ҳам ўзингизга қатъий ишонсангиз, баҳсга жон деб киришиб, унда ҳар доим енгиб чиқасиз

 Мактаб психологининг индивидуал услуби  Психолог мактабда ўзини қандай тутиши керак: қаттиқ қўлми ёки юмшоқми?  Вазиятга боғлиқ равишда, ўзининг ва шеригининг мақсадига кўра психолог қаттиқ қўл ва юмшоқ бўлган турли услубларни эгаллаши лозим.  Психолог танлаш имкониятига эга бўлганда, ўз индивидуаллигидан келиб чиқиб, иш тутиши керак.

 Ўзингизни танланг» машқи  Агар сиз юмшоқ, кўникувчан, уятчан бўлсангиз, вазият буни талаб қилса-да, қаттиқ қўл бўлишингиз қийин кечади. Сизга бу ёқмайди. Натижада сиз таъсир қилишнинг куч ишлатиш усулидан фойдаланганингиз учун ўзингизни айбдор ҳисоблайсиз ва кўп чарчайсиз. Сизга ўзини кўрсатишнинг тўғридан тўғри куч ишлатиш усуллари эмас, юмшоқ, дипломатик, келишувчан, «айёр» услублари мос келади. Шуни ёдда тутиш керакки, фақат юмшоқ услубни қўлласангиз, гуруҳ таъсирига берилувчанлик «хавфи» пайдо бўлади.  Агар сиз тўғри, кучли, ҳукмрон инсон бўлсангиз, сизга куч ишлатиш услуби кўпроқ мос келади. Сиз ҳар қандай вазиятда енгиб чиқасиз, вақтида ўзингизни тўхтатишни биласиз. Биринчидан, сиз инсонга таъсир қилиб, унга «психологик зарба» беришингиз мумкин. Иккинчидан, мулоқат бўйича кучли суҳбатдошни учратсангиз, сиз янада кучли бўлишга ҳаракат қиласиз. Шуни ҳам таъкидлаш жоизки, қаттиқ қўллик услуби гуруҳ иштирокчиларининг ижодини пасайтиради, ўзини кўрсатиш эркинлигини пасайтиради.

 «Иш техникасини танлаш ҳақида »  Иш техникасини танлаш ҳақидаги савол бир мунча мураккаб бўлиб, ҳар қандай психотерапевтик техникада ўз услубини аниқлаш мумкин ва ўз касбий қобилиятлари, қизиқишларини ифодалаш мумкин.  «Ўз иш техникасини танлаш ҳақида гап кетганда, икки омилни ҳисобга олиш даркор. Биринчидан: ғарб психотерапевтик техникалари, Ватанимиз психопрактикасида энди тарқала бошлади, шунинг учун у ёки бу йўналишдаги амалиётчи психологларнинг юқори касбий маҳорати ҳақида гапириш эрта.  Иккинчидан, психопрактика шунчалик кўп қиррали ва ҳар хилки ёш психотерапевт мижознинг муаммоларидан келиб чиқиб, ҳар хил техникаларни биргаликда қўллайди.  Ўз ишида психоанализни ёқтирадиган психологлар трансакт анализ бўйича унчалик яхши ишламайди, психодраммага қизиқадиганлар мулоқот тренинги гуруҳларини зўр базўр ўтказадилар. Уриниб кўриш ва хато орқали «ўз техникасини» топиш мумкин. Ўзингизни кучли ва бўш жиҳатларингизни ўрганинг, имкони бўлса, психологик семинарларга қатнашинг, «бу меники» деб ҳис қиладиган вақт келди.

Психолог позициясининг асосий компонентлари қуйидагилардан иборат:  а) педагог билан бўлган муносабатга установка;  б) педагогларни қандай бўлса шундайлигича қабул қилишга установка.  в) субъект - субъект муносабатларидан иборат тенглик ва ҳамкорлик характеридаги муносабатларга установка.

 Дастлабки кезларда психолог ўқитувчиларга ўз ёрдамини ҳаддан ташқари фаоллик билан тиқиштирмаслиги зарур. Камтарона равишда, агар зарур бўлса, ёрдам беришга тайёрлигини маълум қилса, шунинг ўзи кифоя. Кимдир дарров ҳамкорликка шошилади кимдир бироздан сўнг кимгадир умуман психолог ёрдами керак бўлмайди. Ўқитувчилар билан ишлашда болада рўй бераётган ижобий ўзгаришларга асосан ўқитувчи сабабчи бўлаётганини таъкидлаб туриши керак. Психологнинг иши «сояда» қолиши керак. Шунда у педагоглар орасида тан олинади. Ўқитувчилар билан олиб бориладиган индивидуал ишлардан ташқари улар билан семинарлар шаклида психологик тарғибот ишларини олиб бориш мақсадга мувовиқдир.

 Бундан кўзланган асосий мақсад кимгадир ўз билимларини кўз-кўз қилиш эмас, балки педагогларнинг психологик маданиятини оширишдир. Ушбу машғулотларни шундай ташкиллаштириш керакки, ўқитувчилар пассив тингловчи бўлиб қолмасинлар. Бунинг учун ҳар бир психологик маълумотга уларни ўз тажрибаларидан мисоллар келтиришга ундаш керак. Охирида эса бирор бир ҳазил аралаш тестни бажариш ҳаммага яхши кайфият бахш этади.

 Ҳар қайси мактаб психологи олдидаги савол шуки «Ўзим ёрдамимни таклиф қилайми ёки ўқитувчилар мурожаат қилишини кутайми?» Майли бу саволга ҳар ким ўз вазиятидан келиб чиқиб жавоб бера қолсин. Лекин психолог бир нарсани унутмасинки, ўқитувчиларнинг унга мурожат қилиши уларнинг педагогик стажи ва тажрибасига боғлиқ эмас. Бу кўпроқ уларнинг шахсий фазилатларига: мулоқатга киришувчанлик даражаси, хавотирланувчанлик, қизиқувчанлиги янгиликка очиқлиги ва бошқаларга боғлиқ. Ўқитувчилар болалар ҳақида ҳар қандай узоқ муддатли психологик тадқиқотлар натижаларидан кўра кўпроқ нарса билади. Улар болалар билан ҳар куни мулоқатга киришадилар ва табиийки, уларга таъсир этиш учун кўпроқ имкониятга эгалар.

 Психологнинг меҳрибонлик уйларида олиб борадиган ишларининг ўзига хослиги 1987 йилдан бошлаб болалар уйларига (ҳозирги меҳрибонлик уйлари) ва мактаб интернатларда психолог штати жорий этилди. Ушбу ҳодиса оиладан ташқарида тарбияланаётган болаларнинг психик ривожланиши учун махсус психологик ёрдам зарурлигини тан олишни англатади. Меҳрибонлик уйлари ёки мактаб интернатларидаги психолог ишиниг асосий йўналишлари, принцип ва методлари кўп жиҳатдан оддий мактабдагига ўхшаш бўлади. Бироқ шу билан бирга ушбу муассасалардаги психологлар иши ўзига хосликларга ҳам эга. Бу ўзига хослик биринчидан, бундай тип муассасалардаги таълим тарбия жараёнининг ўзига хослиги: иккинчидан болаларнинг психик ривожланишидаги ўзига хослик туфайли келиб чиқади.

 Шу нарса маълумки, илк болалик давриданоқ (1-3 ёш) интернат типидаги муассасаларда тарбияланаётган болалар бир қанча психологик хусусиятлари билан оилада тарбияланувчи болалардан фарқланадилар: баъзи хусусиятларда ушбу масалаларда тарбияланувчи болалар оддий мактабдаги болалар билан баробар ва ҳатто, улардан устунроқ бўлса, айрим хусусиятлари билан улардан ҳатто ўзидан кичик ёшдаги ўқувчилардан ҳам орқада қоладилар. Афсуски, бундай ҳолат бутун мактаб ёши даврида сақланиб қолади.

 Меҳрибонлик уйлари ёки мактаб- интернатларда ишлай бошлар экан, психолог меъёрий ҳужжатларда кўрсатилганидек, қуйидагиларни амалга ошириш талаб этилади: ота-оналар қарамоғисиз қолган болалар билан меҳрибонлик уйлари ҳамда интернат типидаги муассасаларда олиб бориладиган психолог иши ушбу муассасалар тарбияланувчиларининг психологик жиҳатдан тўлақонли ривожланишини таъминлаш, шахс сифатида ва интеллектуал ривожланиш хусусиятларини, таълим тарбия жараёнидаги бузилишларнинг психологик сабабларини диагностика қилиш ва бундай бузилишларни бартараф этиш учун профилактик тадбирлар ўтказишга йўналтириши керак. Психолог бола ҳаётидаги рўй берган фожианинг бола психик ривожланишига таъсир этишини сусайтириш ва тегишли психологик методларни ўтказиш орқали бола шахси прогрессив шаклланишини таъминлаш лозим.

 Психология - муаллиф касби бўлиб, унда инсоннинг индивудуаллиги, ички руҳий дунёсини трансляция қилиш қобилияти намоён бўлади.  Булардан ташқари, ҳар бир психологнинг индивидуал касбий стилистика муаммоси мавжуд. У қандай мавзуни танлайди? Касбидаги унинг қизиқишлари қандай? Умуман, у нима учун психологияга келган? У нима билан шуғулланишни истайди. Ишда қандай усулни афзал кўради? Қайси ёшдаги мижозлар билан ишлаш афзал?

 Назарий психологияда амалий психология билан боғлиқ бўлмаган фикрлар кураши давом этади: эски назарияларнинг барбод бўлиши ва янгиларининг шаклланиши ғоялар, илмий мактаблар ва йўналишларнинг бир-бирига қарши чиқиши, тафаккурнинг янги усуллари ва мантиқнинг вужудга келиши, тараққиётнинг эски қонунлари очилиши. Назарий психологияда инсон психикаси анотомик кесимларда ўрганилади, яъни психологик кўринишининг жараёнлари, функциялари турлари сифатида ўрганилади.

 Назарий психология мактаб амалиёти эҳтиёжларини қондиришга бевосита хизмат қилмасада, у жамиятга шунинг учун керакки, унда инсон тафаккури кучларининг ўзига хос ўйини содир бўлади. Назарий психология мактабга тўғридан-тўғри таъсир кўрсатмаса-да, «мактаб ғоялари» нинг шаклланишига таъсир кўрсатади: ўқувчига муносабат, таълим ва тарбия концепцияларини ишлаб чиқиш, мактабнинг бошқа жамоат ташкилотлари билан ҳамкорлиги мактаб таълими ривожланадиган йўналиш бўйича жамиятнинг диний ва қадриятлар тизимини ишлаб чиқиш.

 Психолог ўқитувчилар ва ўқувчилар билан шахсий алоқа ўрнатмайди. Натижада ўқувчилар ва ўқитувчилар экспериментал тадқиқотларда иштирок этишдан қоча бошлайдилар, чунки улар буларнинг бари ўқувчиларга ёки мактаб маъмуриятига кераклигини тушунадилар. Улар: «Биз инсон сифатида психологга керак эмасмиз. Биз унга фақат эксперимент ўтказиш учун керакмиз»,- дея бошлайдилар. Кейин нима бўлиши мумкин? Охирида психолог бу мактабдан кетади, эксперимент ўтказишга қулайроқ бошқа мактабни излайди: унинг фаолияти кенгайиб боради, мактаблар бўйича қиёсий таҳлил қилиш учун имкониятлар кенгаяди. Мактабга қандай психолог кераклиги хақидаги савол ҳамон очиқ қолмоқда. Экспериментал психология ҳам, соф назарий психология ҳам мактабга керак эмас.

 Мактабга педагогик профессионал соҳага хизмат қиладиган амалий психология йўналиши ҳисобланмиш, амалий педагогик психология керак. Психология тавсиялари, ёрдами, қўллаб- қуватлаши билан ўқитувчилар ва ўқувчиларнинг ҳаётига тўлиқ кириб бориши керак. Синфларнинг бўлиниши, дарс жадвалини тузиш, ўқувчиларга индивидуал ёндашув, таълим, ўқувчи ва ўқитувчиларнинг шахсий мулоқати, болаларнинг қобилиятларини баҳолаш, коррекцион ишлар, мактабдаги низолар ва уларни бошқариш ота-оналар билан суҳбат ва бошқа кўпгина саволларни психолог ҳал қилиши лозим. Булардан ташқари, ўқитувчи меҳнатининг жуда оғирлиги ва ўқувчиларда маълум ҳис туйғуларнинг мавжудлиги сабабли мактабда психопрактиканинг у ёки бу техникаси - ўқитувчилар ва ўқувчиларнинг иш қобилиятини ошириши учун, реакция (чарчоқ ва қўрқинч ҳолатларини йўқотиш) машқларини қўллаш даркор.

 Мактаб психологи - бу ўқитувчилар билан кириша оладиган педагогик жамоа томонидан тан олинган, ота-оналар ва ўқувчилар орасида касбий обрўга эга бўлган психолог амалиётчидир. Унга мактаб ҳаёти яқин ва тушунарли, у кўпгина психологик-педагогик жамоалар билан шуғулланишга психодиагностик ва психокоррекцион иш методларини эгаллашга тайёр. Бошқача сўзлар билан айтганда, мактаб психологи бу ҳар томонлама етук, билимли, универсал инсон.

ПСИХОЛОГНИНГ МАСЛАҲАТ БЕРИШЛАРИ  Психологик хизмат фаолияти ўқувчилар ақлий таракқиёти ва шахсий хусусиятларини диагностика қилишга, таълим тарбиядаги бузилишларнинг психологик сабабларини аниқлашга қаратилмасдан, балки бундай бузилишларни йўқотиш ва олдини олишга қаратилади. Бундай психологнинг аниқланган четлашишларни коррекция қилишда фаол иштирок этиш зарурлиги келиб чиқади.  Психологик хизмат фаолиятини болалар, ёш ва педагогик психология, психокоррекция, психологик маслаҳат соҳасида умумий психологик ва махсус психологик билимлар олган мутахассислар томонидан амалга оширилади. Психологик хизматга жалб қилинган педагоглар бу мутахассисликни олиш учун махсус қайта тайёргарликдан ўтишлари лозим.

Психолог маслаҳат бериш ишларида қуйидаги ишларни олиб боради:  Болалар, ўқитувчилар, талабалар таълим ва тарбияси билан шуғулланувчи барча шахсларга, жумладан маъмурият /директор, ректор, мудир/ ўқитувчилар, мураббийлар, ота- оналар, ижтимоий ва жамоатчилик ташкилотлари, ходимларига аниқ, яққол маслаҳатлар бериш.  Таълим, тараққиёт, тарбия, касб танлаш ва турмуш қуриш, ўзаро муносабат, муомала ва мулоқот сирлари, тенгдошлар ва вояга етмаганлар муносабати, масалан, дунёқараш, қобилият, иқтидор муаммолари юзасидан индивидуал, гуруҳий, жамоавий тарзда маслаҳатлар уюштириш

3. Маъмуриятга, болалар, ўқувчилар, талабаларга (ётоқхонада, клубларда, кутубхоналарда) қизиқтирувчи масалалар бўйича болалар, ўқувчилар, талабаларнинг психик ўсиши хусусиятларига оид маълумот бериши, ўғил ва қизларни асраб олиш, оналик ва оталикдан маҳрум қилиш, ташкилотларни ғамхўрлик ва васийлик тўғрисидаги қабул қилган қарорга муносабати, шахс тақдирини ҳал қилишда қатнашиши ва маслаҳатли фикр бериши лозим  4. Ота оналарга боланинг психик ривожланиши хусусиятларини шахс сифатида шаклланиши, ўзаро муносабат мақомлари, бунда фарзандларнинг ёши, жинси, индивидуал- типологик хусусиятлари муаммоси бўйича илмий-амалий маслаҳатлар беради.  5. Янги типдаги мактабларга ўрта- махсус ва касб-ҳунар коллежи ўқувчилари, академик лицей талабаларига уларнинг имконияти, истиқболи тўғрисида илмий – амалий хусусиятга молик консультатив ишлар олиб бориш: ёшларни саралаш, танлаш, касбга яроқлилик даражасини аниқлаш, танлов комиссиясида маслаҳатчи сифатида иштирок этиш.

Юқоридаги усулда иш олиб борганда психолог ва ўқитувчи ўз соҳасини яхши билувчи мутахассислар сифатида намоён бўлади.  1. Ўқувчи муаммолари бўйича уларнинг ҳамкорлиги билимларининг бирикувига имкон беради ва муаммоларни ҳал қилиш учун кенг ижодий имкониятлар яратади. Маслаҳат беришнинг асосий аҳамияти ана шунда.  2. Психолог ўқувчилар ва талабаларнинг психологик хусусиятлари, уларнинг қизиқиши, майли, илк иқтидори кабиларни ўрганади, мутахассис ва етук шахс сифатида шаклланишига ёрдам кўрсатади.

• 1.Рабочая книга школьного психолога. М. И.В.Дубровина 1991 • 2 И.В.Дубровина. «Школьная психологическая служба» вопросы теории и практики М.1991 • 3 Психологик хизмат хакида Низом. • 4 Мактабда психологик хизматни ташкил этиш.Илмий туплам 1994АДАБИЕТ ЛАР :

O'xshashlar

O’qituvchi psixologiyasi

O`smirlar ijtimoiy dezataptatsiyasi

Ekspreental psiologiyada metodlar

O`smirlik davri psixologiyasi

Deviant xulq-atvor sotsiologiyasining mohiyati