Yosh davri konsultatsiyasiga xos talablar - Psixologiya - Slaydlar

Yosh davri konsultatsiyasiga xos talablar

Yuklangan vaqt:

08.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6645.857421875 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: YOSH DAVRI KONSULTATSIYASIGA XOS TALABLAR

 1. YOSH DAVRLARI KLASSIFIKATSIYASI VA HAR BIR YOSH DAVRINING O’ZIGA XOS PSIXOLOGIK RIVOJLANISHI.  2.O’SMIRLIK DAVRI PSIXOLOGIYASI VA AKSELERATSIYA NAZARIYALARI.  3.YOSH DAVRI KONSULTATSIYASIGA XOS TALABLAR. REJA:

EPIGRAF «Farzandlaringizni ilm va odobini, o’zingizning ilm va odobingiz bilan cheklamang, ularni kelgusi zamon uchun tayyorlang, chunki ular sizning zamonangizga tegishli emas, ular kelgusi davr odamlaridir ». (AFLOTUN) Go’daklik O’smirlik Yetuklik

Yosh psixologiyasi muammolarini izchil va atroflicha, muayyan yo’nalishda o’rganish maqsadida o’tgan allomalarimizning asarlarida yoritilgan shaxsning psixik holati rivojlanishi va ijtimoiy hayot o’zgarishlari jarayonida ruhiy holatining taraqqiyoti to’g’risida qimmatli fikrlar bildirilgan, jumladan ushbu masalalar to’rt xil manbada yoritilganligi bizgacha ma’lum:  1. xalq ijodiyoti: - rivoyatlar, maqollar, matallar va masallar;  2. maxsus ijodkor kishilar (hukmdorlar) muayyan shaxsga bag’ishlab yozgan o’git- nasixatlar va hikoyatlar;  3. – qomusiy, O’rta Osiyo ilmiy nazariy qarashlarida;  4. turli davrlarda ijod qilgan shoir va yozuvchilar ijodida o’z aksini topgan .

Davrlarga bo’lishga qaratilgan klassifikasiyalarning o’zi ham ikki turli bo’ladi: juz’iy (alohida davrlarni yana qo’shimcha davrlarga bo’lish – “davrlar ichidagi davrlar”) va umumiy (inson umrining barcha bosqichlarini o’z ichiga olgan). shveytsariyalik psixolog, bolalarning kognitiv rivojlanishini o'rganish bo'yicha mashhur nazariyani ishlab chiqqan. U rivojlanishni to'rt asosiy bosqichga bo'ldi:  1. Sensorimotor bosqichi (0-2 yosh):  - Bu bosqichda bolalar o'z atrofidagi dunyoni sezgi va harakatlar orqali o'rganadilar. Ular ob'ektlarning mavjudligini tushunmaydilar (ob'ekt doimiyligi) va harakatlar orqali o'z hissiyotlarini ifodalaydilar.  2. Preoperatsion bosqichi (2-7 yosh):  - Bu davrda bolalar tilni rivojlantiradilar va tasavvurlarini kengaytiradilar. Ular mantiqiy fikrlashni hali to'liq o'zlashtirmagan, shuning uchun egocentrizm (o'z nuqtai nazaridan boshqalarni tushunmaslik) va animizm (ob'ektlarga ruh berish) kabi xususiyatlar ko'zga tashlanadi. Jean Piaget

3. Operatsiyalarni amalga oshirish bosqichi (7-11 yosh): - Bu bosqichda bolalar mantiqiy fikrlashni rivojlantiradilar va konkret ob'ektlar bilan ishlashda ko'nikmalarini oshiradilar. Ular ob'ektlarning o'zgarishini tushunishlari va ko'p jihatdan mantiqiy operatsiyalarni bajarishlari mumkin. 4. Formal operatsiyalar bosqichi (12 yoshdan keyin): - Bu davrda bolalar abstrakt fikrlashni o'rganadilar. Ular nazariy g'oyalarni tushunish, mantiqiy argumentlarni qurish va muammolarni kompleks tarzda hal qilish qobiliyatini rivojlantiradilar.

Rivojlanish bosqichlari nazariyasi inson psixoseksual rivojlanishini beshta asosiy bosqichga bo'ladi. Har bir bosqichda muayyan ehtiyojlar va konfliktlar mavjud bo'lib, ularning yechimi shaxsning kelajakdagi shaxsiyati va xulq-atvoriga ta'sir qiladi. Quyidagi bosqichlar keltirilgan:  1. Oral bosqich (0-1 yosh):  - Bu davrda bolalar og'zaki faoliyat orqali (emizish, ovqat yeyish) dunyo bilan aloqada bo'lishadi. Ushbu bosqichda qoniqish va ehtiyojlarni qondirish og'zaki faoliyat bilan bog'liq.  2. Anal bosqich (1-3 yosh):  - Bolalar o'z tanalarini boshqarishni o'rganadilar, ayniqsa, siydik va najasni nazorat qilish. Bu davrda ota-onalar bilan munosabatlar va nazorat masalalari muhim ahamiyatga ega.  3 . Falus bosqich (3-6 yosh):  - Ushbu bosqichda bolalar jinsiy identitetni anglashadi va ota-onalar bilan munosabatlarida "edipus" yoki "Electra" komplekslarini boshdan kechirishadi. Bu davrda jinsiy farqlarga e'tibor qaratiladi.  4. Latent bosqich (6-12 yosh):  - Jinsiy ehtiyojlar nisbatan pasayadi va bolalar do'stlik, ta'lim va ijtimoiy ko'nikmalarga e'tibor berishadi. Bu davrda shaxsiy rivojlanish va ijtimoiy integratsiya muhimdir.  5. Genital bosqich (12+ yosh):  - O'smirlik davrida jinsiy ehtiyojlar qayta faollashadi. O'smirlar romantik munosabatlar va jinsiy aloqalar haqida o'ylay boshlaydilar. Bu bosqichda shaxsning o'zini anglash va ijtimoiy roli muhim ahamiyatga ega. Sigmund Freyd

 rus psixologi, rivojlanish nazariyasini ishlab chiqqan va uning asosiy g'oyalaridan biri shundaki, insonning kognitiv rivojlanishi ijtimoiy va madaniy kontekstda sodir bo'ladi. Vygotskiy rivojlanish bosqichlarini aniq belgilab bermagan, lekin uning nazariyasida muhim tushunchalar mavjud:  1. Ijtimoiy o'zaro ta'sir:  - Vigotskiy fikricha, bolalar o'z atrofidagi odamlar bilan o'zaro aloqalar orqali o'rganadilar. Ota-onalar, o'qituvchilar va tengdoshlar bolalarning rivojlanishida muhim rol o'ynaydi.  2. Zonalarning rivojlanishi:  - Vygotskiy "Rivojlanish uchun yaqin zona" (Zone of Proximal Development, ZPD) tushunchasini kiritdi. Bu zona bolaning mustaqil ravishda bajarishi mumkin bo'lgan vazifalari va yordam kerak bo'lgan vazifalari orasidagi farqni anglatadi. O'qituvchilar va kattalar bolalarga ushbu zonada yordam berishlari kerak.  3. Madaniy vositalar:  - Vygotskiy, kognitiv rivojlanishda madaniy vositalar (til, belgilar, ramzlar) muhim ahamiyatga ega ekanligini ta'kidlaydi. Til, ayniqsa, fikrlash va o'z-o'zini boshqarish jarayonida muhim vosita hisoblanadi. L.S. Vigotskiy

 4. Til va fikrlash:  - Vygotskiy tilning rivojlanishi va fikrlash jarayonlari o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rsatdi. Bolalar tilni o'rganish orqali o'z fikrlarini shakllantiradilar va mantiqiy fikrlashni rivojlantiradilar.  5. Rivojlanish bosqichlari:  - Vygotskiy aniq bosqichlarga bo'lib ko'rsatmagan, lekin u bolalarning rivojlanish jarayonini ijtimoiy va madaniy kontekstda ko'rib chiqishni taklif qiladi. Ularning rivojlanishi doimiy jarayon bo'lib, ijtimoiy tajriba va madaniyat bilan bog'liq.  Vygotskiyning nazariyasi shuni ko'rsatadiki, bolalarning rivojlanishi faqat biologik omillarga emas, balki ijtimoiy va madaniy omillarga ham bog'liqdir. Bu nazariya ta'lim jarayonida ham muhim ahamiyatga ega bo'lib, o'qituvchilar va tarbiyachilar uchun bolalarning ehtiyojlariga mos ravishda yordam berishni talab qiladi.

 rivojlanish psixologiyasi sohasida tanilgan shaxs, inson hayotidagi rivojlanish jarayonini sakkiz bosqichga bo'ldi. Har bir bosqichda shaxsiy identitet va ijtimoiy munosabatlar o'rtasida muvozanatni topish zarurati mavjud. Quyidagi bosqichlar haqida qisqacha ma'lumot:  1. Ishonch vs. Ishonchsizlik (0-1 yosh):  - Bolalar ota-onalaridan va atrofdagi odamlaridan ishonch hissini o'rganadilar. Agar ular yaxshi parvarish qilinsa, ishonch rivojlanadi.  2. Mustaqillik vs. Shubha (1-3 yosh):  - Bu davrda bolalar o'zlarini mustaqil his qilishni o'rganadilar. O'z-o'zini boshqarish qobiliyatlari rivojlanadi. Agar ularning harakatlari cheklansa, shubha hissi paydo bo'lishi mumkin.  3. Insoniyat vs. Ayblov (3-6 yosh):  - Bolalar o'zlarini ijtimoiy muhitda qanday tutishlarini o'rganadilar. Ular ijodkorlik va o'z-o'zini ifoda etish orqali o'zlarini ko'rsatadilar. Agar ular ayblansa, ayb his qilishlari mumkin.  4. Mehnat vs. Qayg'u (6-12 yosh):  - Bolalar maktabda bilim va ko'nikmalarni o'rganadilar. Ular mehnat qilish va muvaffaqiyatga erishish hissini rivojlantiradilar. Muvaffaqiyatli bo'lmasa, qayg'u hissi paydo bo'lishi mumkin. Erik Erikson

 5. Identitet vs. Roli muammosi (12-18 yosh):  - Yoshlar o'z identitetlarini izlashadi va kimligini aniqlashga harakat qiladilar. O'z rolini topa olmasalar, roli muammosi yuzaga kelishi mumkin.  6. Intimlik vs. Izolatsiya (19-40 yosh):  - Yosh kattalar romantik va do'stona munosabatlarni o'rnatishga harakat qiladilar. Intimlikni rivojlantira olmasalar, izolyatsiya hissini his qilishlari mumkin.  7. Generativlik vs. Stagnatsiya (40-65 yosh):  - O'rta yoshdagi odamlar kelajak avlodlarga yordam berish va jamiyatda ijobiy o'zgarishlar kiritishga intiladilar. Agar bu jarayon amalga oshmasa, stagnatsiya hissi paydo bo'lishi mumkin.  8. Integratsiya vs. Nafsiy qulash (65 yoshdan keyin):  - Keksaygan odamlar hayotlarini baholaydilar va o'zlarining tajribalarini qabul qilishga harakat qiladilar. Hayotdan mamnun bo'lmasalar, nafsiy qulash hissini his qilishlari mumkin.  Eriksonning nazariyasi shuni ko'rsatadiki, har bir bosqichda inson hayotidagi muhim vazifalarni hal qilish zarurati mavjud va bu vazifalar muvaffaqiyatli hal etilganda, shaxsiy rivojlanish uchun mustahkam poydevor yaratiladi.

bu yoshlar o'z identitetini shakllantirish, mustaqillikni qozonish va ijtimoiy munosabatlarda o'z o'rnini topish jarayonida yuzaga keladigan psixologik va emotsional qiyinchiliklar to'plamidir. Bu krizis ko'plab omillar bilan bog'liq bo'lib, quyidagi asosiy jihatlarni o'z ichiga oladi:  1. Identitetni izlash  Òsmirlar o'z kimligini aniqlashga harakat qiladilar. Bu jarayonda ular turli rollarni sinab ko'rishadi, bu esa ichki qarama-qarshiliklarga olib kelishi mumkin. O'zligini topish yo'lida qiyinchiliklar va shubhalar paydo bo'lishi tabiiy.  2. Mustaqillik va qaramlik  Òsmirlar ota-onalaridan mustaqil bo'lishga intilishadi, lekin bu jarayon ko'pincha qarama-qarshiliklarga olib keladi. Ular o'z fikrlarini himoya qilishga harakat qiladilar, bu esa oilaviy munosabatlarda taranglik keltirib chiqarishi mumkin.  3. Emotsional o'zgarishlar  Bu davrda kuchli emotsiyalar, masalan, g'azab, qayg'u, xursandchilik va tashvish hissiyotlari tez-tez paydo bo'ladi. Yoshlar bu his-tuyg'ularni boshqarishda qiyinchiliklarga duch kelishlari mumkin.  4. Ijtimoiy bosim  Do'stlar va ijtimoiy muhitning ta'siri kuchli bo'ladi. Òsmirlar o'zlarini qabul qilingan va ijtimoiy guruhda o'z o'rnini topishga intilishadi, bu esa ba'zida nojo'ya faoliyatlarga olib kelishi mumkin. O’smirlik davri krizisi

O'xshashlar

Yosh davrlarni tabaqalash va yosh inqirozlari

Psixokorreksiya va uning turlari. Psixokorreksiya usullari va ularni turli yosh davrlarida qo'llashning o'ziga xos xususiyatlari

Yosh davrlarini tabaqalash nazariyasi

Maktabgacha yosh davrlar psixologiyasi

Keksalik davri psixologiyasi