Ta’lim natijalarini tekshirish va baholashga qo’yiladigan talablar - Pedagogika - Slaydlar

Ta’lim natijalarini tekshirish va baholashga qo’yiladigan talablar

Yuklangan vaqt:

29.03.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

83.8046875 KB

Ko'chirib olish

Ta’lim natijalarini tekshirish va baholashga qo’yiladigan talablar

Reja: 1.Ta'lim natijalarini tekshirish va baholashga qo'yilgan talablar.. 2. O’quvchilar bilimini tashxis qilish didaktik tushuncha sifatida 3.Ta’lim natijalarini nazorat qilish va baholash samaradorligining psixologik- pеdagogik shart-sharoitlari. 4. Baholash mezonlari va ulardagi xatoliklar. 5, BILIMLARNI TЕKSHIRISHNING YANGI USULLARI

Ta'lim natijalarini tekshirish va baholashga quyilgan talablar. Tashxis – bu didaktik jarayon kechadigan barcha sharoitlarni oydinlashtirish, uning natijalarini belgilash demak. Tashxissiz didaktik jarayonni sama-rali boshqarish, mavjud sharoit uchun optimal natijalarga erishish mumkin emas. Ta’lim olganlikni tashxislash orqali erishil-gan natijalar va ta’lim olganlik ajratib olina-di. SHuningdek, ta’lim olganlik tashxislash vaqti-da belgilangan maqsadni amalga oshirish darajasi sifatida ham qaraladi. Didaktik tashxislashning maqsadi o’quv jarayonida kechadigan barcha jihatlar-ni uning mahsuli bilan bog’liq holda o’z vaqtida aniqlash, baholash va tahlil qilishdan iborat.

Nazorat -(ta’lim jarayonida) ta’lim oluvchining bilim, ko’nikma va malakalari darajasini aniqlash, o’lchash va baholash jarayonini anglatadi. Aniqlash va o’lchash esa tekshirish deb ataladi. O’qituvchi o’qitish bilan bir vaqtda o’quvchilarning o’rganilayotgan mavzuni qanday qilib idrok etishini, esda saqlashga xarakat qilishini va uni amalda qo’llash malaka-larini egallashini hisobga olib borishi kerak. Hisobga olish – bu o’qitishning muayyan bir davrida talabalar va o’qituvchi faoliyatini umumlashtirib xulosalash.01 09 24 1F 1509 06 09 1F 15 11 12 0C 09 39 20

Baholash va uning o’ziga xosliklari . Tekshirishdan tashqari nazorat o’z ichiga baholashni (jarayon sifa-tida) va bahoni (natija sifatida) ham oladi. Baholash deb bilim, ko’nikma va malakalarni o’quv dasturida ko’rsatilgan etalon (ko’rstakich, qolip, o’lcha-gich)lar bilan solishtirishni aytamiz. Baho deb baholashning ball shaklida ko’rsatilgan son jihatdan o’lchamiga aytiladi. Bahoni amalda egallangan bilim, ko’nikma va malakalar bi-lan davlat ta’lim standartiga ko’ra o’zlashtirilishi belgilangan bilim, ko’nikma va malakalar umumiy hajmi o’rtasidagi nisbat sifatida tushunish (ta’riflash)dan ta’lim darajasining miqdoriy mazmuni kelib chiqadi. O’zlashti- rish (ta’lim samaradorligi) ko’rsatkichi B’A/T*100% nisbat asosida hisoblanadi. Bunda: B – o’zlashtirish (ta’lim samaradorligi) bahosi; A – amalda o’zlashtirilgan bilim va malakalarning hajmi; T – o’zlashtirish uchun taklif etilgan bilim va malakalarning to’liq hajmi.

Hisobga olish va uning o’ziga xosliklari. O’qituvchi o’qitish bilan bir vaqtda talabalarning o’rganilayotgan mavzuni qanday qilib idrok etishini, esda saqlashga xarakat qilishini va uni amalda qo’llash malakalarini egallashini hisob-ga olib borishi kerak. Hisobga olish – bu o’qitishning muayyan bir davrida o’quvchilar va o’qituvchi faoliyatini umumlashtirib xulosa-lash. Hisobga olish natijasida o’qituvchi ham, talaba ham o’zlarining keyingi bajaradigan ishlarining shaklini va mazmunini belgilaydi. O’zlashtirishni hisobga olish talabalarning bilish faoliyatini rag’batlantirib, ma’lum bir harakatlarni bajarish uchun uning irodasini tarbiyalaydi. SHuningdek, o’zlashtirishni hisobga olish o’qituvchining faoliyatni ham tashkil etadi. O’qitish metodlari va shakllarining tabora takomillashuvi natijasida baho o’qituvchining pedagogik mahorati ko’rsatkichiga aylanmoqda va o’qituvchining o’z malakasini oshirib borishida muhim ahamiyatga ega bo’lmoqda.

Ta’lim olganlikni nazorat qilish va tashxislash tamoyillari Xolislik (ob’ektivlik) tashxis testlari (topshiriqlari, savollari), tashxis jarayoni mazmunining ilmiy asoslanganligi, pedagog-ning barcha ta’lim oluvchilarga do’stona munosabati hamda bilim, malakalarni baholashning aniq ko’rinishda belgilangan mezonlaridan iborat. Tizimlilik (sistemalilik) tamoyilining talabi shundan iboratki, tashhislash nazoratini ta’lim jarayoni-ning barcha bosqichlarida – bilimlarni boshlang’ich idrok etishdan to amalda qo’llashgacha bo’lgan bosqichlarida olib borish kerak. Ko’rgazmalilik (oshkoralik) tamoyili avvalo barcha ta’lim oluvchilarni aynan bir hil mezonlar bo’yicha ochiq sinovdan o’tkazishni anglatadi. Bo'lajak mutaxassislarni kasbiy faoliyatga tayyorlashda ta'lim oluvchilarning bilimlarini nazorat qilish o'ta muhimdir. To'g'ri tashkil etilgan ta'lim jarayonida egallanishi lozim bo'lgan nazariy materiallar bo'yicha olinayotgan bilimlarni yanada mukammallashtirish va eng asosiysi ta'lim oluvchilarning intellektual salohiyatlarini yuksaltirish uchun turli vositalarni tanlash imkoni vujudga keladi.

O'qituvchi nazorati va ta'lim oluvchilar faoliyatini baholashning uyg'unligi O'zbekisiton Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirii-gining 2010-yil 25-avgustdagi 333-sonli buyrug'i bilan tasdiqlan-gan «Oliy ta'lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish va baholashning reyting tizimi to'g'rsida»gi Nizomda shunday deb ta'kidlanadi: «Talabalar bilimini nazorat qilish va reyting tizimi orqali baholashdan maqsad ta'lim sifatini boshqarish orqali raqobatbardosh kadrlar tayyorlashga erishish, talabalarning fanlarni o'zlashtirishida bo'shliqlar hosil bo'lishining oldini olish, ularni aniqlash va bartaraf etishdan iborat.

Shkalalash - aniq jarayonlarni raqamlar tizimi yordamida modellashtirish. Reyting nazoratida ta'lim oluvchilarning o'quv faoliyatini nazorat qilishning yuqorida keltirilgan metodlari bilan birga test usulidan ham samarali foydaianilmoqda. Pedagogik amaliyotda testning bir qator afzallikiari ko'zga tashlanadi. Ular quyidagilardir,: • nazorat uchun vaqtning kam sarflanishi; • nazariy va amaliy bilim darajasini obyektiv sharoitda aniqlash imkonining mavjudligi; • bir vaqtning o'zida ko'p sonli ta'lim oluvchilar bilan nazoratni tashkil etish mumkinligi; • bilim natijalarining ta'lim beruvchi tomonidan qisqa muddatda tekshirilishi; • barcha ta'lim oluvchilarga bir xil murakkablikdagi savollar beri- lib, ular uchun bir xil sharoitning yaratilishi.

Reyting tizimining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: • talabalarda Davlat ta'lim standartlariga muvofiq tegishli bilim, ko'nikma va malakalar shakllanganligi darajasini nazorat qilish va tahlil qilib borish; • talabalar bilim, ko'nikma va malakalarini baholashning asosiy tamoyillari: Davlat ta'lim standartlariga asoslanganlik, aniqlik, haqqoniylik, ishonchlilik va qulay shaklda baholashni ta'minlash; • fanlarning talabalar tomonidan tizimli tarzda va belgilangan muddatarda o'zlashtirilishini tashkii etish va tahlil qilish; • talabalarda mustaqil ishlash ko'nikmalarini rivojlantirish, axborot resurslari manbalarida samarali foydalanishni tashkii etish; • talabalar bilimini xolis va adolatli baholash hamda uning natija-larini vaqtida ma'lum qilish; • talabalarning fanlar bo'yicha kompleks hamda uzJuksiz tayyorgarligini ta'minlasn; o'quv jarayonining tashkiliyishlarini kompyuterlashtirishga sharoit yaratish».

Nazorat qilish vazifasi o'quvchilarning bilim, ko'nikma va malakalar darajasini aniqlash va baholashdan iborat. Bu o'quv materiallarini o'rganishning keyingi bosqichiga o'tish imkoniyatlarini aniqlashtiradi hamda ta'lim beruvchining o'quv metodlarini va usullarini to'g'ri tanlaganini nazorat qiladi. O'qitish vazifasi ta'lim oluvchilarning bilimini tekshirishda aniq ko'rinadi. Yangi mavzuni mustahkamlash jarayonida yoki uy vazifalarini tekshirishda ta'lim oluvchilarning o'tilgan mav zuni takrorlashga, ular uchun tushunarsiz bo'lgan ma'lumotlarni bilib olishlariga imkon tug'iladi. Chunki, guruhdagi boshqa ta' lim oluvchilar javob berayotgan ta'lim oluvchining fikrini diqqat bilan tinglashadi va avval egallagan bilimlarini mustahkamlab, qo'shimcha ma'lumotlar bilan boyitishadi. O'rtoqlarining javoblariga qo'shimcha qilishga yoki yechilmay qolgan savollarga javob berishga shaylanish orqali o'rganilgan mavzuni aniqlashtirishga harakat qiladi. Nazoratning tarbiyaviy vazifasi shundan iboratki, ta'lim oluvchi lar tekshirishga tayyor bo'lish uchun darslarni o'z vaqtida tayyorlaydilar, bo'sh vaqtlaridan unumli foydalanishga harakat qiladilar, intizomga o'rganadilar.

Joriy nazorat - talabaning fan mavzulari bo'yicha bilim va amaliy ko'nikma darajasini aniqlash hamda baholash usuli. Joriy nazorat fan ning xususiyatidan kelib chiqqan holda, seminar, laboratoriya va ama liy mashg'ulotlarda og'zaki so'rov, test o'tkazish, suhbat, nazorat ishi, kollokvium, uy vazifalarini tekshirish va shu kabi boshqa shakllarda o'tkazilishi mumkin. Oraliq nazorat - semestr davomida o'quv dasturining tegish-li (fanning bir necha mavzularini ichiga olgan) bo'limi tugullangan-dan keyin talabaning bilim va amaliy ko'nikma darajasini aniqlash va baholash usuli. Oraliq nazoratining soni (bir semestrda ikki martadan ko'p o'tkazilmasligi lozim) va shakli (yozma, og'zaki, test va hokazo) o'quv faniga ajratilgan umumiy soatlar hajmidan kelib chiqqan hol da belgilanadi. Yakuniy nazorat - semestr yakunida muayyan fan bo'yicha nazariy bilim va amaliy ko'nikmalarni talabalar tomonidan o'zlashtirish darajasini baholash usuli. Yakuniy nazorat, asosan, tayanch tushun-cha va iboralarga asoslangan «Yozma ish» (tibbiy oliy ta'lim muassa-salari uchun «Yozma ish» yoki OTKS (obyektiv tizimlashtirilgan kli-nik sinov) shaklida o'tkaziladi.

BILIMLARNI TЕKSHIRISHNING YANGI USULLARI O'quv shartlarining eng muhimi vazifalaridln biri ta'lim sohasida bo'ladigan islohotlar asosida bozor iqtisodiyoti tizimida faoliyat ko'rsata oladigan, xususan jahon andozalariga mos kеladigan yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlashdan iboratdir. Mutaxassis tayyorlashda eng muhim bo'lgan jarayonlardan biri o'quvchilarni bilimini aniqlash va baholashdir, shu bois, o'quv shartlarida qo'llanilayotgan ko'p balli baholash (rеyting) ma'lum mutaxassislar tayyorlashda sifat ko'rsatkichlari bo'yicha xalqaro mеzonga o'tishni ta'minlashga qaratilganligidir. «Rеyting» so'zi ingliz tilida «baho» dеgan ma'noni anglatadi. O'quvchilar bilimini bunday baholash usuli bir qancha g'ap6 davlatlarida. Shu jumladan AKSh va Angliyada kеng tarqalgan, uning mohiyati o'quvchiga uzluksiz bilim olish va olgan bilimi natijasini muttasil tеkshirib turish imkoniyatini bеradi, o'quvchilar bilimini nazorat qilish hamda baholashda rеyting tizimiga o'tishdan maqsadi.

1. O'zbеkiston rеspublikasining "Ta'lim to'g'risida"gi qonuniga asoslangan davlat siyosatini izchillik bilan amalga oshiridi. 2. O'quvchining o'zlashtirish darajasini aniqlashda haqqoniy, aniq va adolatli baholash. 3. Rеyting tizimida har xil nazorat turlaridan kеng foydalanish. 4. O'quvchi to'plagan ballari orqali ma'lum bir fan bo'yicha imtihon sinovda oladigan bahosini oldindan bilib olish va to'plagan bali o'zini qoniqtirmasa ko'rsatkichni yaxshilash uchun oldindan harakat qilishga undash 5. O'quvchilarning o'quv yili davomida o'qitilayotgan fanlar bo'yicha nazoratlarning qachon, qanday turi o'tkazilishini bilishi va unga tayyorgarlik ko'rib borishini psixoligik jihatdan yo'naltirib borish: 6. O'quvchilarning mustaqil ishlash samaradorligipi oshirish va xokazolzrdan iboratdir. Rеyting tizimi asosida o'quv rеjasiga kiritilgan har bir fan bo'yicha o'quvchi o'zlashtirishining sifat ko'rsatkichini ball bilan baholash yotadi. Har bir chorakdagi fanlardan to'plangan ballar yig'indisi o'quvchining kurs rеytingini tashkil qiladi. Fanlar bo'yicha talabalarning o'zlashtirishini nazorat qilish 3 xil yo'l bilan amalga oshiriladi.

1. Kundalik nazorat (kn) - 6u bеrilgan bilimning o'qyvchilar tomonidan qay daradajada o'zlashtirilayotganini muntazam ravishda nazorat qilinishidir, bunga o'qituvchi fanning xususiyatiga qarab dars jarajnida og'zaki so'rov, uy vazifalarini tеkshirish, rеfеrat еg'ish, noan'anaviy dars o'qlari (sеminar, anjuman musobaqa, har xil bеllashuvlar va xG`f.) dan foydalanish. Amaliy mashg'ulotlar (misol va masallar еchish, labaratoriya ishlarini bajarish didaktik matеriallar bilan ishlash va mustaqil ishlar) yozma ishlar asosida o'quvchilar bilimining darajalarini aniqlaydi. Kundalik nazorat rеyting tizimining eng muhim bosqichi bo'lib hisoblanadi. 2. Oraliq nazorat (on) - bu mazkur fan bo'yicha o'tiladigan bir nеcha mavzularni, boblarni o'z ichiga olgan bo'lib, ayrim boblar, mavzular yig'indisi bo'yicha yozma ish, tеst sinovlari o'tkaziladi. 3. Yakuniy nazorat (yan) - bu o'quv rеjasidagi fan uchun ajratilgan soatlar tugagach, butun o'tilgan mavzular bo'yicha o'zlashtirish darajasini aniqlash uchun o'tkaziladi bu dastur mavzusi to'liq aks ettirilgan tеst sinovi yoki nazorat ishi shaklida o'tkaziladi, yuqorida qayd etilgan nazorat turlariga asoslangan rеyting tizimini ishlab chiqish quyidagi talablarga rioya qilish lozim:

O'quvchilarning bilim, ko'nikma va malakalarini nazorat qilish, baholash tashhislashning zaruriy tarkibiy qismlari sanaladi. Ular pedagogik texnologiyaning ancha qadimiy usullaridir. Nazorat va baholash maktab amaliyoti rivojining doimiy hamrohi bo'lib kelgan. Shunga qaramay, bugun ham baholashning mazmuni, texnologiyalari haqida qizg'in munozaralar davom etmoqda. Avval bo'lgani kabi pedagoglar baho nimani qayd etishi lozimligini aniqlashga urinmoqdalar. Ularning fikrlaricha, bahoning: 1) ta'lim oluvchining o'zlashtirish darajasini qat'iy belgilovchi - sifat ko'rsatkichi, yoki; 2) u yoki bu ta'lim tizimining ustunligi, kamchiliklarini ko'rsatuvchi ko'rsatkich ekanligi aniq belgilanishi zarur.

O'xshashlar

Trener shaxsiga qo’yiladigan talablar

Kurs ishiga qo’yiladigan talablar

Darsga qo’yiladigan talablar tashkil etish shakllari, dars tiplari

Ayirishni tekshirish

Maktab o’quvchilarini pedagogik diagnostika qilish metodlari, ularning turlari va qo’llanilishidagi talablar