Pedagogik qobilyat – pedagogik mahoratning asosi sifatida 2 - Pedagogika - Slaydlar

Pedagogik qobilyat – pedagogik mahoratning asosi sifatida 2

Yuklangan vaqt:

23.08.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

473.5771484375 KB

Ko'chirib olish

O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Qarshi Davlat Universiteti Magistratura bo’limi Matematika mutaxassisligi 1 kurs talabasi Samiyeva Mohchehra Valeriy qizining Pedagogik texnologiya va pedagogik maxorat fanidan ,,Pedagogik qobilyat - pedagogik mahoratning asosi sifatida” mavzusida tayorlagan Slaydi

Mavzu: Pedagogik qobilyat – pedagogik mahoratning asosi sifatida Reja: 1.Pedagogik qobiliyat haqida tushuncha. 2.Pedagogik qobiliyatning turlari. 3.Pedagogik qobiliyatning asosiy sifatlari.

Qobiliyat - shaxsning individual-psixologik xususiyati bo‘lib, muay yan faoliyat yuzasidan layoqati va ishni muvaffaqiyatli amalga oshirish subyektiv shart-sharoitini ifodalovchi individual psixik sifatlar yig'indisidir Qobiliyatni inson tug'ma, tabiat in’omi sifatida tayyor holida olmay di, balki hayotiy faoliyati davomida shakllantiradi. Qobiliyat bu Shaxsning biror faoliyat yuzasidan bilim, ko‘nikma va malakalarni boshqalarga nisbatan tez va oson o‘zlashtirishi bilan bog‘liq bo‘lgan psixologik xususiyatdir

Govard Gardner qobiliyatlarni intellektlar to’plami deb atadi va uning yettita jihatini ajratib ko'rsatdi. Biz intellektning ushbu jihatlaridan oltitasini o‘qituvchi pedagogik mahoratini takomillashdrish nuqtai naza- ridan tahlil qilishimiz mumkin. Psixolog olim Olga Matyeeva ushbu jihatlarni psixologik texnologiya bilan kuchaytirib modifikatsiyalaydi va o'qituvchining kasbiy faoliyatida muhim ahamiyat kasb etishini ta’kid lab, quyidagi qobiliyatlami ko‘rsatib o'tadi. 1.Muloqot qilish (kommunikativ) qobiliyati. 2.Voqealami oldindan ko'ra olish qobiliyati 3.Eshitish va his qilish. 4. Kinestetik (teri-muskul) qobiliyat. 5. Mantiqiy qobiliyat 6. Shaxsning ichki qobiliyati.

1.Muloqot qilish (kommunikativ) qobiliyati . O'qituvchi o'quvchilar bilan dars va darsdan tashqari jarayonlarda, sinfda ijobiy ruhiy iqlim yarata oladi. 2.Voqealami oldindan ko'ra olish qobiliyati Ushbu qobiliyat turi har bir o'qituvchining sergakligida, o'quvchilarning ruhiyatini, ichki dunyosini kо'ra olishida namoyon bo'ladi. Shunda о 'qituvchi kim nima- ga qodir ekanligini oldindan bashorat qila oladi. 3. Eshitish va his qilish qobiliyati. Bunday qobiliyatga ega bo‘Igan insonlar musiqani sevishadi, ohangni yaxshi his qilishadi, deklamatsiya asosida proza va poeziyani yaxshi о 'qishadi, eshitgan narsasini xotirada saqlaydi, ayniqsa, she 'r va qo'shiqlarni sevib tinglaydi. 4. Kinestetik (teri-muskul) qobiliyat. О 'qituvchining о 'z xatti harakatlarini muvofiqlashtirish qobiliyati, harakat ohangini his qilgan holda yo‘naltiradi, vaqtni harakat sur’ati bilan his qiladi,о'zi uchun maishiy qulayliklarni yarata oladi, hayot marhamatlaridan rohatlanishni biladi. 5. Mantiqiy qobiliyat. Falsafiy mulohazalar yuritishni, raqamlarni matematikani, murakkab masalalarni hal qilishni sevadi, sababiyat va oqibat natijalarini tushunish malakasiga ega, voqelikda asosiylikni ikkinchi darajalisidan ajrata oladi; 6. Shaxsning ichki qobiliyati . О‘z-o‘zini mukammal bilishi, tushunishi va his qilish qobiliyati, erkin shaxsda ichki qobiliyat mukamma rivojlanadi, irodasi mustahkam,qat ’iyatli, har qanday vaziyatda о 'zfikr mulohazasini erkin bayon eta oladi.

Pedagogik qobiliyat- pedagogning pedagogik faoliyatni boshqara olish imkoniyatini va shu faoliyat bilan muvaffaqqiyatli shug’ullana olishini shuningdek pedagogik jarayonlarni tashkil etish borasidagi xususiyatlarining komponentlaridir .

Pedagogikada o'qituvchi qobiliyati - bu imkoniyatdir, uning mohirligi zaruriy darajasi faqatgina o'qitish va tarbiyalash jarayonida takomil lashib boradi va yutuqlarga erishishida zamin yaratadi. Tug'ma qobiliyatlar zehn deyiladi. Iqtidor, iste’dod, daholik - insonning ijodiy faoliyati jarayonida erishiladigan qobiliyatlaming rivojlanish bosqichlari hisob lanadi. Qobiliyatlar xarakter kabi, shaxsning faqatgina ma’lum faoliyatidagina mavjud bo'lgan sifatlaridir .

Pedagogik qobilyatlar o’z funksiyasiga ko’ra umumiy va maxsus turlarga bo‘linadi. Umumiy qobiliyatlar mavjud bo‘lganda o‘qituvchi o‘z pedagogik kasbiy faoliyatini mukammal egallab, mohirona olib borish bilan birga, boshqa turli xil faoliyatlar bilan ham muvaffaqiyatli shug‘ullanadi. Umumiy qobiliyatga ega bo‘lgan o'qituvchilar ta’lim- tarbiya jarayonida har qanday qiyinchilik va ziddiyatlami qiynalmasdan bartaraf etadilar. Maxsus qobiliyatga ega bo‘lgan o'qituvchilar faqat o'zlari egallagan kasbiy yo'nalishlari bo‘yicha muayyan faoliyat bilan muvaffaqiyatli shug‘ullanadi!ar.

Pеdagogik qobiliyat turlari : 1.Didaktik 2. Akademik 3. Perseptiv 4. Kommunikativ 5. Tashkilotchilik 6.Psixologik t ashxis 7. Diqqatni taqsimlash 8. Tashabbusga, ijodga ilhomlantirish 9. Gnostik 10. Konstruktivlik

1. Didaktik qobiliyat (oson yo‘l bilan murakkab bilimlarni tushuntirish) ya’ni o’quvchilar bilan muloqot qilishida pedagogning ta’lim, tarbiyaviy hamda metodlarni chuqur o’zlashtirgan holda dars berish qobiliyatidir 2. Akadеmik qobiliyat (barcha fanlar yuzasidan muayyan bilimga ega bo‘lish) O’qituvchi o’z fanini va boshqa fanlarni chuqur bilishida va o’zlashtirishda namoyon etishidir 3. Pеrsеptiv qobiliyat (qisqa daqiqalarda auditoriya holatini idrok qila olish fazilati); tashqi olamni va muhitni sezish, idrok etish ya’ni kuzatishda muhim ahamiyatga ega. O’qituvchi o’quvchining psixologiyasini va psixik holatini o’ziga singdirib idrok etadi.

4. Kommunikativ , nutqiy qobiliyat ( ixcham, ma'noli, ohangdor, muayyan ritm chastotaga ega bo‘lgan nutq, nutqning jarangdorligi, uning pauza, mantiqiy urg‘uga rioya qilishi);O’qituvchining pedagogik jamoa va ota- onalar bilan o’zaro muloqotga kirishishida muhim bo’lib, bunda o’qituvchi muomala madaniyatini muntazam o’zida singdirib shakllantirib borishi lozim. 5. Tashkilotchilik qobiliyati --- ( sinf guruhi yoki kursni uyushtirish va uni boshqarish istе'dodi); ya’ni sinf o’quvchilarining o’qituvchi tomonidan turli jamoat ishlariga va to’garaklarga jalb qila olishida namoyon bo’ladi 6. Psixologik tashxis (diagnoz) qobiliyati (insonning kеlajagini oqilona tasavvur qilish bashorati); tarbiyalanuvchilar-da qanday fazilatlar-ni taraqqiy ettirish lozimligini oldindan aytib bera olishidir.

7. Diqqatni taqsimlash qobiliyati (birnеcha ob'еktlarga bir vaqt ning o‘zida ongini qarata olish );O’qituvchida diqqat-ning barcha xusu-siyatlari : hajmi , idora qilinishi, safarbarligi taraqqiy etgan bo’lishimuhimdir. 8.Tashabbusga, ijodga ilhomlan-tirish qobiliyati; Bilim oluvchi-larni tashabbus-korlikka , ijodga yo’naltirish va ijodkorlikni shakllantirish. 9.Gnostik qobiliyat - tadqiqotga layoqatlilik(yangilik yarataolish) ya’ni O’qituvchi o’z fanini chuqur bilishi amaliyotda namoyon etishiva yangilik yarataolishidir. 10.Konstruktiv qobiliyat- O’qituvchining o’quv tarbiyaviy faoliyatini puxta rejalashtirishiasosida yuzaga keladigan kasbiy pedagogik vaziyat bosqichlarini oldindan ko’ra olishi.

Pedagogik qobiliyatning asosiy sifatlari: 1. O'z kasbiga muhabbat, o'quvchilarni seva olishi. 2. Mutaxassislik fanini mukammal bilishi, unga qiziqishi. 3. Pedagogik taktga (odob va go'zallikka) ega bo'lish. 4. Bolalar jamoasiga singib keta olish. 5. O'z mehnatiga ijodiy yondashish. 6. Javobgarlikni his etish. 7. Tarbiyaviy bilimlarni egallaganligi .

O'qituvchi faoliyatidagi pedagogik qobiliyatning o'ziga xos tizimlari mavjud . Qobiliyatlar tizimi quyidagi xususiyatlari bilan farq qilinadi: 1. asosiy xususiyatlar; 2. tayanch xususiyatlar; 3. yetakchi xususiyatlar; 4. yordamchi xususiyatlar.

Pedagogik qobiliyatning asosiy xususiyatlari o'qituvchining yuksak pedagogik-psixologik bilimlari natijasida doimiy shakllanib boradi: Kommunikativ qobiliyat : O‘qituvchining pedagogik jamoa va ota- onalar, mahalla ahli bilan bo'ladigan o‘zaro muloqotida, ularning ruhiy holatlarini tushunish va ularga hamdard bo'lish. muloqotga kirishishida pok ko'ngillilik. O‘qituvchi bunda psixologik bilimlarga ega bo‘lishi, muomala madaniyatini muntazam o'zida shakllantirib borishi lozim. Perseptiv qobiliyat : tashqi olamni va muhitni sezish, idrok etish, va’ni kuzatuvchanlik muhim rol o‘ynaydi. O'qituvchining shijoati nati jasida rivojlanadi, takomillashadi. O‘qituvchi o'quvchining psixologiyasini, psixik holatini o'ziga singdirib idrok etadi, sinf jamoasining holatiga pedagogik vaziyatiga odilona baho beradi. Empatik qobiliyat : bolalarga bo'lgan muhabbatdan kelib chiqadigan o'quvchilarning his-tuyg'usini, psixologik holatlarini qalbdan his etish, tushunish, idrok etish, ularga achinish xususiyatlaridir. Ta’lim jarayonini muqobillashtirish qobiliyati : o'qituvchi o'z bilimini o'quvchi ongi va tafakkuriga kam kuch sarflash evaziga yetkaza olishi, ta’lim va tarbiyada belgilangan muddatda maqsadga erishish qobiliyatidir.

Didaktik qobiliyat : o'quvchilar bilan muloqot qilishda, pedagogikaning ta’lim va tarbiyaviy qonuniyatlarini hamda metodlarini chuqur o'zlashtirgan holda samarali dars berish qobiliyatidir. Shuningdek, dars pedagogik texnologiyalar asosida jahon andozalariga, hozirgi zamon talablariga javob berishi kerak. Tashkilotchilik qobiliyati : pedagogik qobiliyatning tarkibiy qismidir. U sinf o‘quvchilarining o'qituvchi tomonidan turli jamoat ishlariga, to'garaklarga jalb qila olishida, sinf jamoasining har bir o‘quvchiga faol vaziyatni ta’minlab berishida namoyon bo'ladi. Konstruktiv qobiliyat : o'qituvchining o'quv-tarbiyaviy faoliyatni puxta rejalashtirishi asosida yuzaga keladigan kasbiy pedagogik vaziyat bosqichlarini oldindan ko'ra olishi. Bilish qobiliyati . O‘qituvchining o‘z fanini va boshqa fanlaRNi chuqur bilishi,o'zlashtirishi va amaliyotda namoyon etishi. Anglash (tushunish) qobiliyati : o'qituvchining ziyrakligi va udda- buronligi, voqea va hodisalarni chuqur idrok etib, ularga adolatli muno- sabatda bo'lishi.

Pedagogik qobiliyatlaming tayanch xususiyatlari kuzatuvchanlik , ko'ra bilish ko'nikmasidir Bu-individual narsaning o'ziga xos tomonini, ijodiy faoliyat uchun boshlang'ich materialni ko'ra bilishi demakdir. Rassomning kuzatuvchanligi, tabiatshunos olimning kuzatuvchanligidan farq qilishi o'z-o‘zidan ravshan. Ularning kuzatuvchanligi turlicha yo‘nalishda bolganligi sababli. har biri o‘z tafakkuri va dunyoqarashiga ega.

Qobiliyatning yetakchi xususiyati ijodiy tasavvur qilishdir. Bu xususiyat faqat rassomga,matematika o‘qituvchisiga, adabiyotshunosga xos bo‘lmasdan, balki aynan barcha fan o’qituvchilariga ham tegishli.Har qanday kasb sirlarini mukammal egallash uchun qobiliyat kerak Pedagogik qobiliyat sog’lom o‘qituvchidagina shakllanadi. Biroq yuqori, o'rtacha va past darajada bo'lishi mumkin. Ushbu turli darajada qobiliyatlarda mujassamlashgan hislatlar va xususiyatlar orasida ba’zilari yordamchi rol o'ynaydi.

Pedagogik qobiliyatlar tizimiga kiradigan yordamchi xususiyatlari va hislatlar quyidagilardan iborat: 1. aql-idrokning muayyan turlari, hozirjavoblik, kamchiliklarga tanqidiy e’tibor. sobitqadamlik; 2. o'qituvchining nutqi: notiqlik san’ati, so‘z boyligining teranligi; 3. aktyorlik xususiyati: mimika va pantomimika, xayoliy fantaziya ishlata olish, ruhiy hissiyotni jilovlay olish. 4. pedagogik takt va pedagogik nazokatga ega bolish.

O'xshashlar

Pedagogik qobilyat pedagogik mahoratning asosi sifatida

Pedagogik qobiliyat – pedagogik mahoratning asosi sifatida 2

Pedagogik takt – pedagogik axloqning ishlash shakli sifatida

Dunyoqarash pedagogik jarayon sifatida

Pedagogik mahorat tizim sifatida. Stanislavskiy tizimi