logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Pedagogika
  4. O’quvchilarda mehnatga ijobiy munosabatni qaror toptirish

O’quvchilarda mehnatga ijobiy munosabatni qaror toptirish

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

872 KB
Ko'chirib olish
O’quvchilarda mehnatga ijobiy O’quvchilarda mehnatga ijobiy munosabatni qaror toptirishmunosabatni qaror toptirish www.arxiv.uz • Mehnat tarbiyasi – Talabalarni umumiy mehnat bilimlari va ijtimoiy foydali mehnat malakalari bilan qurollantirish. Mehnatsevarlik, mehnatning har xil shakllarini tavsiya etish qobiliyatini namoyon etib, tadbirkorlik va ijodiy yondoshuvni namoyon etish xususiyatlarining egasi sifatida shakllantirish. Mehnat tarbiyasi – har tomonlama barkamol shaxsni shakllantirishining muhim tamoyili. Mehnat tarbiya jarayonida shaxs rivojining bosh omili, dunyoni ijodiy o'zlashtirish, turli sohalardagi mehnat tajribalarini egallash usuli, umumiy ta'limning ajralmas qismi sifatida yuzaga chiqadi. Mehnat tarbiyasining asosiy vazifasi – o'quvchilarni mehnat jarayonlari, vositalari, predmetlari haqidagi bilimlar, ishlab chiqarish mehnatini amalga oshirish uchun zarur bo'lgan umummehnat va maxsus ko'nikma va malakalar bilan qurollantirish. Bundan tashqari mehnat tarbiyasi quyidagi vazifalarni hal qiladi: mehnatga samimiy munosabatni; mehnatga qiziqishni, chin dildan bajarilgan vazifadan zavqlanish hissini va mehnatga oid bilimlarni amaliyotda qo'llashni; mehnatdagi intizomlilikni tarbiyalash. www.arxiv.uz • Inson hayotida mehnat tarbiyasining roli. Mehnat inson hayoti, uning farovon turmush kechirishi uchun hamisha asos bo'lib kelgan va shunday bo'lib qoladi. Mehnat — farovon va baxtli hayot kechirishning eng asosiy sharti bo'lganligi sababli hamma fuqarolar uchun majburiydir. Mehnat odamlarning biror maqsad uchun sarflangan vaqti, aqliy va jismoniy kuchi yoki zarur faoliyatidir. Mehnatsiz yashash mumkin emas. Barcha tirik mavjudot nimanidir iste'mol qilish hisobiga yashaydi. Yerda yashovchi mayda qurt- qumursqadan tortib parrandalargacha, suv oslida yashovchi jonivorlardan tortib, ulkan hayvonlargacha ovqatsiz yashay olmaydi. Huddi shuningdek, odamlar ham uzluksiz ovqatlanadi, hayot kechiradi. Boshqa tirik mavjudotlardan farqli o'laroq, odamlar kiyinishadi, uy-joy qurishadi, savdo-sotiq qilishadi, kitob o'qishadi, ijod qilishadi. Bu ishlarni amalga oshirish uchun boylik, ya'ni tirikchilik manbayi bo'lgan pul kerak. Pul topish uchun, o'zlariga kerakli narsalarni yaratish uchun odamlar mehnat qilishlari lozim. Mehnat jarayonidagi oziq-ovqat, kiyim-kechak va boshqa zarur narsalar yaratiladi. Mehnat inson hayotini sermazmun qiladi va boyitadi. Odamlar mehnat qilish jarayonida sog’liqlarini mustahkamlaydilar obro' orttiradilar va o'z kelajaklarini yaratadilar. www.arxiv.uz • Ota-bobolarimiz asrlar davomida mehnatni ulug'lab kelishgan, o'zlari sidqidildan mehnat qilishgan. Bizga ulardan meros bo'lib qolgan barcha xazinalar— ilmiy-badiiy kitoblar, turli xildagi san'at asarlari, me'morchilik obidalari va boshqa narsalar ana shu mehnatning mahsulidir. Jahon fanining rivojiga bebaho hissa qo'shgan Al- Xorazmiy, Ibn Sino. Ismoil Buxoriy, Mirzo Ulug'bek, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur singari bobokalonlarimiz mehnatsevarliklari tufayli ulkan yutuqiarni qo'lga kiritishgan va yoshlarni ham mehnatni sevishga, mehnatsevar bo'lishga chaqirishgan. Shu boisdan, jahondagi barcha xalqlarning maqollarida bo'lgani kabi, o'zbek maqollarida ham mehnat va mehnatsevarlik g'oyasi markaziy o'rinlardan birini egallaydi. “Suvsiz hayot bo'lmas, mehnatsiz rohat”, “Mehnat qilsang yasharsan, katta- katta osharsan”, “Oltin o'tda toblanar, odam — mehnatda”, “Mehnat bilan qarisang, rahmat bilan yasharsan”, “Uzoq umr siri mehnatda” kabi maqollar bejiz yaratilmagan. www.arxiv.uz • Mehnat shaxsni har tomonlama kamol toptirishning asosiy omili hisoblanadi. Shuning uchun bolalarni juda kichik yoshidan boshlab mehnatga o'rgatish zarur. Mehnat tarbiyasi masalalari o'rta osiyolik mutafakkir olim va shoirlarning bizga meros bo'lib qolgan marifiy asarlaridan katta o'rin olgan. Masalan, buyuk o'zbek shoiri Alisher Navoiy mehnatsevarlikni chinakam insonning eng asosiy xususiyati deb bilgan. Mehnat kishini bezashini, uni har tomonlama kamol toptirishini yuksak ko'tarinki ruh bilan madh etgan. Yoshlarni sidqidildan mehnat qilishga, mehnatni qadrlashga chaqirgan. Sharq madaniyatining buyuk namoyandasi Mirzo Ulug'bek ham yosh avlodga tabiat va uni muhofaza qilish, tabiat yaratgan ne'matlarni tejab-tergab tasarruf qilish to'g'risida bilimlar berish kerakligini ta'kidlaydi. Yoshlar bilimlarni ongli ravshda o'zlashtirishlari, o'z fikr- mulohazalarini to'g'riligiga bevosita kuzatish orqali ishonch hosil qilishlari muhim ahamiyatga ega ekanligini ko'rsatib o'tgan. www.arxiv.uz • Umuman, ma'rifatparvarlar yoshlarning mehnat ta'limi va tarbiyasi masalalariga alohida e'tibor berib, turli asarlarda yoshlardagi qiziquvchanlik, tejamkorlik, do'stlik va odamiylik kabi oliyjanob fazilatlar mehnat orqali vujudga kelishini g'oyat ta'sirchan shakllarda ifodalaganlar. Ular yoshlarni kasb-hunar o'rganishga, har kim o'zi qiziqqan va o'ziga munosib faoliyat bilan shug'ullanishiga da'vat etganlar. Mehnatkash odam hech vaqt birovga qaram bo'lib qolmaydi, degan fikrni ilgari surganlar. Yoshlar mehnatsevar qilib tarbiyalanishi bilan bir vaqtda, inson qo1i bilan yaratilgan narsalarni qadrlashga, ardoqlashga va uni uvol qilmaslikka chaqirganlar. Uvolni oqibati gunoh bo'lishi ajoyib o'gitlarda, xalq og'zaki ijodida ham ta'kidlangan. Mehnat faqat hayotiy zarurat va moddiy farovonlik manbayi bo'lib qolmay, yoshlarda yaxshi xulq va ma'naviy sifatlarni vujudga keltiradi; loqaydlik va beparvolik kabi illatlarni bartaraf etib, kishida quvonch va mamnunlik hislarini paydo qiladi. • Odam dunyodagi hamma yaxshi narsalarga ega bo'lsa-yu, lekin o'zi mehnat qilmasa, u baxtli bo'la olmasligi badiiy asarlarda kuylangan; ezgu maqsadlarga erishishning eng muhim omili bo'lgan mehnat tufayli mamlakatning gullab-yashnashi mumkinligi qayd etilgan. Xullas, mehnat tarbiyasi masalasi ma'rifatparvarlar ijodida hamisha asosiy o'rin tutgan. Ular yoshlarni jamiyat manfaati uchun ishlashga chaqirish bilan birga, ustozlar va ota-onalarning mehnat tarbiyasidagi vazifalari nimalardan iborat ekanhgini ham ko'rsatganlar. www.arxiv.uz • O'zbek ma'rifatparvarlarining taniqli namoyandalaridan biri Abdulla Avloniy yoshlarning biror kasb bilan mashg'ul bo'lishini birinchi galdagi muhim ish deb hisoblagan. U “Turkiy guliston yoxud axloq” asarida dangasalik va yalqovlikni qoralab, harakatchanlikni olqishlab shunday yozgan: “Sihatimiz, saodatimiz, qanoatimiz, sabrimiz, butun hayotimiz harakatimizga bog'liqdir. Harakatsiz kishilar har narsadan mahrum, doim boshqalarning yordamiga muhtoj bo'lib, xorlikda qolurlar. Shuning uchun bolalarni hunar o'rganishga chaqirib, kishilarni biror kasb bilan shug'ullanishiga undab, „yoshlar ... bu ko'mirchilik, bu temirchilik menga munosib ish emas, deb dangasalik qilib ishsiz yursa, zo'r ayb” hisoblanishini uqtirgan. • Mehnat, asosan, ikki turli bo'ladi: aqliy mehnat va jismoniy mehnat. Insoniyat qo'llari yordamida jismoniy kuch sarflab amalga oshiriladigan ishlar jismoniy mehnatni tashkil qiladi. Jismoniy mehnatni aqliy mehnatdan ajralgan holda tushunish mumkin emas. Jismoniy mehnat aql yordamidagina mazmunli, yaxshi sifatli va mahsuldor bo'ladi; aqlli odam ketmon chopsa ham, traktor haydasa yoki zavod-fabrikada biror jismoniy vazifani amalga oshirsa, uning ishi yaxshi natija beradj. Aql aralashmagan ishning mahsuli bo'lmaydi. Aqliy mehnat egalari — o'qituvchilar, shifokorlar, olimlar, shoir-yozuvchilar, noshirlar va boshqalar bo'lib, ular ma'naviyat egalaridir. Agar jismoniy mehnat egalari jamiyatni iqtisodiy tomondan ta'min etishsa, aqliy mehnat egalari insoniyatning ma'naviy yuksalishiga xizmat qiladilar. www.arxiv.uz www.arxiv.uz • O'quvchi aqliy mehnat egasi bo'lib, hamisha o'qiydi, yozadi va o'z ma'naviy olamini boyitish yo'lida mehnat qiladi. Oilada, jamoat orasida jismoniy mehnat bilan shug'illanishga to'g'ri keladi, maktabda esa o'z sog'lig'ini mustahkamlash uchun badantarbiya darslariga qatnashadi. O'quvchining o'z odobini namoyish qiladigan yana bir imkoniyati borki, bu uning jamoa mehnatida faol ishtirok etishidir. Jamoatchilik asosida bajariladigan ishlar ko'cha-ko'yda ham, maktabda yoki sinfda ham tez-tez uchrab turadi. Sinfning tozaligi uchun kurashda qatnashish, maktab tajriba uchastkasida olib boriladigan mehnat jarayonida ishtirok etish har bir o'quvchining sharafli burchidir. • Yoshlikdanoq biror hunar yo kasb “etagi”ni mahkam tutgan yigit-qizlar hayotdan o'z o'rinlarini topadilar, qoqilmaydilar. Ota-bobolardan qolgan hikmatda “Bir yigitga qirq hunar oz” deyiladi. O'sha hunarlardan ayrimlarini sanab o'tamiz: duradgor, naqqosh, kulol, zargar, etikdo'z, novvoy. Inson o'zining bolalik davridan boshlab mehnat qilishga o'rganib, o'ziga yoqqan kasbni egallab borishi va kelajakda mehnatsevar inson bo'lib yetishmoq uchun harakat qilishi kerak. El-yurt orasida o'z kasbining mohir ustasi bo'lgan, qo'lida guldek hunari bo'lgan kishilarni odamlar e'zozlab, hurmat qiladilar. • Ishning og'ir-yengili bo'ladi-yu, ammo yaxshi-yomoni bo'lmaydi. Ba'zilar qora mehnat deb jirkangan ishga siz sidqidildan qo'l ursangiz, u ish sizni o'ziga shu qadar tortadiki, hayotingizni o'sha ishsiz tasavvur etolmay qolasiz. Mehr va ishtiyoq bilan bajarilgan bar qanday “qora” ish ham toza, ko'ngilli, jozibador bo'lib tuyiladi. Ko'rganlar: “Qo'li gul ekan, otasiga rahmat!” deb ketadi. www.arxiv.uz • Yaxshi inson haqida xayol qilganingizda, mehnat hayotining eng zarur ehtiyojiga aylangan kishi ko'z oldimizga keladi. Har kuni, har daqiqa mehnat burchini kamtarlik bilan, kerilmasdan, maqtanmasdan, vaqtini bekor o'tkazmasdan bajarib kelgan odam chinakam yaxshi insondir. Mehnat bilan suyagi qotgan, mehnat tufayli izzat-u hurmat ko'rgan har bir ota-ona o'z farzandlarining ham mehnat bilan yashashini, mehnat bilan el-yurt oldida sharaf topishni xohlaydi. Har qanday yumush, jumladan, idish-tovoq yuvish, uy- hovlilarni supurish, mol-hollarga qarash, tomorqa, qurilish, ta'mirlash ishlarida qatnashish ham mehnatdir. • Oilada mehnat tarbiyasi. Ota-onalar bolalarning kelajagini o'yiab, ularni ilk yoshlaridan mehnatga solib chiniqtirib boradilar. To'g'ri tarbiyaning eng ta'sirli, eng samarali usuli ham shu mehnatdir. Ota-onalar bolalarning mehnatiga hamma vaqt ham muhtoj bolavermaydilar, lekin bolani yoshligidan ishga o'rgatish, mehnatga ko'niktirish zimmalaridagi burch ekanligidan shunday yo'l tutadilar. • Ma'lumki, har bir oilaning o'z xo'jaligi bo'ladi va u o'z xo'jaligini sof, halol mehnati bilan yaratadi; bu xo'jalik daromadi oila a'zolarining qandaydir doimiy foyda olib turishlari orqasidan emas, balki ish haqining oshuvi va oila harajatlaridan orttirib, tejab qolish tufayli ko'payadi. Bizdagi oila xo'jaligi ro'zg'or uchun kerakli bo'lgan buyumlardan, ashyo va jihozlardan iboratdir. Oila davlatmand bo'lsa, bu hol oila a'zolari yaxshi va baxtli hayot kechirayotganini, iste'mol buyumlarni ko'proq xarid qilayotganini, o'z ehtiyojlarini ko'proq qanoatlantirayotganini bildiradi. Har bir oila o'z xo'jaligini tuzatib olish yo'li bilan o'z turmushini yaxshilashga urinadi. Oilaning davlatmand bo'lishi ko'proq butun mamlakat erishgan muvaffaqiyatlarga, uning iqtisodiyot va madaniyat sohasidagi yutuqlariga bog'liq bo'ladi. Oilada bolalarni tejamkolik ruhida tarbiyalashga qancha ko'p e'tibor berilsa, ular xalqqa ham, ota-onalarga ham, o'zlariga ham shuncha ko'p foyda yetkazadilar. www.arxiv.uz • Har bir bola oilaning teng huquqli a'zosidir. Demak, u oila xo'jaligining ishtirokchisidir. Shu bilan birga, biz bolalarimizni faqat oila xo'jaligini yuritishga qobiliyatli kishilar qilib tarbiyalabgina qolmay, shuningdek, butun jamiyat xo’jaligini ham tejab-tergab yuritadigan sadoqatli fuqarolar qilib tarbiya qilmog'imiz lozim. Barcha ota-onalar bunday tarbiya maqsadlari to'g'risida o'zlarida ravshan tushuncha hosil qilib, bu bilan o'z tarbiya yo'sinlarini doimiy ishga solib va tekshirib borishlari zarur. Ko'pincha, ota-onalar bolalarning hamma narsasi muhayyo bo'lishi, ya'ni yaxshi yeb-ichishi, yaxshi kiyinishi, katta bo'lganda uy-joyli bo'lishi haqida o'ylaydilar. Bularning hammasini farzandlariga cheksiz mehribonliklaridan va ularni behad sevganliklaridan qiladilar. Bolalarni deb o'zlarining eng zarur ehtiyojlarini qondirishni ham chetga surib qo'yadilar, lekin buni ba'zan bola esiga ham keltirmaydi va hatto sekin-asta o'zini hammadan ortiq, mening istagim ota-onam uchun qonun, deb o'ylashga odatlanadi. Bu tarbiyaning noto'g'ri va zararli yo'li bo'lib, bundan ota- onalarning o'zlari ko'proq zahmat chekadilar. Bizningcha, ota-onalar o'z farzandlarini mehnatsevar va tejamkor qilib tarbiyalash uchun quydagilarga amal qilishlari kerak: Bola o'z ota-onasining qayerda ishlashini va nima ishlab chiqarishini, ishlab chiqarishning butun jamiyat uchun qanday ahamiyatlari borligini bilishi kerak. Umuman, bola ota-onasi ishlab, topib keltiradigan daromadning katta va foydali ijtimoiy mehnat evaziga olinadigan ish haqi ekanini mumkin qadar ertaroq yaxshi tushunishi lozim. Bolani oila budjeti bilan mumkin qadar ertaroq tanishtirish lozim. U otasi va onasining qancha maosh olishini bilishi kerak. Bola ota yoki onasining nimaga muhtoj ekanligini, bu muhtojlikning naqadar zarurligini bilishi kerak. U oilaning boshqa a'zolari ehtiyojini yaxshiroq qondirish uchun o'zining ba'zi ehtiyojlaridan vaqtincha kechishga odatlanishi lozim. Oilaning umumiy ehtiyojiga doir masalalarni muhokama qilishga bolani ko'proq jalb qilish lozim. Agar oilaning moddiy sharoiti juda yaxshi bo'lsa, bolani o'z tengdoshlari oldida bunday yaxshi sharoyit bilan g'ururlanish va maqtanishiga yo'l qo'ymaslik kerak www.arxiv.uz www.arxiv.uz • Bola oilaning boyligidan o'zgalar oldida gerdayishiga hech qanday asos yo'qligini tushunishi kerak. Ota-onalar bolalarning halol, rostgo'y va sofdillikka odatlanishlarini diqqat bilan kuzatib borishlari kerak. Ular hech narsani boladan atayin yashirmasliklari va shu bilan birga uning ko'z o'ngida yotgan bo'lsa ham, so'roqsiz olmaslikka o'rgatishlari zarur, havas keltiradigan har xil narsalarni atayin bolaning ko'z o'ngiga qo'yib, uni ana shu narsalarga beparvolik bilan, suqlik qilmay qarashga o'rgatish lozim. Oilada tejamkorlik va ehtiyotkorlik tarbiyasini to'g'ri tashkil etib, eskirib qolgan narsalarni yaxshilab ta'mir qilib, yangisini sotib olish vaqtini cho'zish va shu yo'l bilan ota-onalar yoki oilaning boshqa a'zolari topgan pulning ma'lum qismini tejab qolish mumkin bo'ladi. Shuning uchun bolani juda kichik yoshligidan boshlab narsalarni ehtiyot qilishga odatlantirish lozim. O'z oila xo'jaligini yaxshi yuritmoqchi bolgan kishi ro'zg'orda qaysi narsaning eskira boshlaganini avvalroq payqashi, ro'zg'or buyumlarining juda ham eskirib qolishiga yo'l qo'ymasligi, ularni o'z vaqtida tuzatish, bozorda yoki do'konda tasodifan ko'rib qolgan narsani sotib olavermay, balki haqiqatdan kerak bo'lgan narsani sotib olishi maqsadga muvofiqdir. Bolalarga ham shu odatni singdirib borish kerak. Bola faqat o'z xonadonidagi buyumlarnigina ehtiyot qilib qolmay, balki boshqa kishilarning buyumlarini va ayniqsa, ko'pchilik foydalanadigan buyumlarni ham ehtiyot qiladigan bo'lishi lozim. Tejab-tergab ish ko'rish odatlarini bolada mumkin qadar ertaroq tarbiyalamoq kerak. Odat mashq qilish bilan hosil bo'ladi. Shu yo'l bilan bolada buyumlarni tejab-tergab tutish istagini doimo rag'batlantirib turish kerak. Pulni tejab-tergab sarflash, ayniqsa, muhimdir. Bunday harajatlarning ro'yhati bolaning yoshiga va oilaning imkoniyatiga qarab turlicha bo'lishi mumkin. Masalan, 10 yashar bola uchun taxminan quydagicha ro'yhat tuzsa bo'ladi: daftar, kitob solib olish, yo'lkira, butun oila uchun non, sut, sariyog', sovun sotib oiish, uning o’zi va ukasiga ruchka olish... Bola katta bo'lgan sari, bunday xarajatlar ro'yxati ancha mas'uliyatliroq va murakkabroq bo'la borishi lozim. Oilada ota-ona o'z farzandlarining mehnatsevar, tejamkor va ehtiyotkor kishiiar bo'lib yetishishlarida o'zlari na'muna bo'lishlari kerak. Bu tarbiya ishlari uchun juda muhim omillardan sanaladi. www.arxiv.uz • O’quvchilar mehnat tarbiyasining mazmuni, shakl va usullari. O'quvchilarning mehnat tarbiyasi dastlab oilada, maktabda o'quv- tarbiya ishining butun tizimida, bolalarning ommaviy tashkilotlari faoliyatida, ishlab chiqarish Jamoalari niehnatida ishtirok etishlari orqali amalga oshiriladi. Bolalar yoshlik chog'laridan boshlaboq, tevarak-atroflaridagi kishilarning turli-tuman ishlariga qiziqadilar, kattalarga dastyorchilik qiladilar. Bu ishni hartomonlama rag'batlantirib. qo'llab-quvvatlab turish foydalidir. Maktabda mehnat tarbiyasining yaxshi borishi maktabgacha tarbiya yoshidan boshlab kichkintoylarga mehnat tarbiyasi berib borishga bog'liqdir. Bolalar qo'llaridan kelgancha oiladagi ro'zg'or yumushlarida ota-onalariga yordam berib, dastyorchilik qiladilar. Chunonchi, hovli-joylarni supurib, saranjom-sarishta qilish, tomorqadagi ekin-tekin, mol- hollarga qarash, mehmon kulish, bozor-o'char qilish, o'zidan kichik ukalariga qarash kabi ishlarda ko'maklashadilar. Bolalarga kattalarning mehnati, kasb-hunarlari to'g'risida so'zlab berish, ularning mehnatini hurmat qilish lozimligini tushuntirib borish ham zarur. • Ta'lim jarayonida mehnat tarbiyasi. Talabalarda mehnatga bo'lgan qiziqish va ehtiyoj ancha barvaqt paydo bo'lgan, maktabga kelgan o'g'il va qizlarda esa muayyan mehnat ko'nikmalari tarkib topgan bo'ladi. Bu ko'nikmalar maktabdagi ta'lim va tarbiya ta'sirida yanada mustahkamlanadi. O'quvchilarda mehnat madaniyati, tayorlanadigan mahsulot sifati uchun mas'uliyat hissi, vaqtdan samarali foydalanish, asboblarni ehtiyotkorlik bilan ishlatish va materiallarni tejamli sarflash malakalari hosil bo'la boshiaydi. Mana shular boshlang'ich maktab o'qituvchisidan alohida e'tiborni, mehnat tarbiyasini xilma-xil omilaridan samarali foydalanishini taqozo etadi. www.arxiv.uz www.arxiv.uz • Dars o'quvchilar mehnatining asosiy va muhim turlaridan biridir. Bu mehnat turi o'quvchidan qat'iyatni, qunt va aqliy zo'r berishni talab qiladi. Dars jarayonida o'qituvchi o'quvchining fikrlash qobiliyatini o'stirib boradi. Ba'zi o'quvchilarga aqliy mehnat qilish mehnatning boshqa turlariga nisbatan og'irdek tuyuladi. Ular darsda darrov zerikadiar, materiallarni o'zlashtirishda sustkashlik qiladilar. Lekin, o'qituvchi o'quvchilarda paydo bo'lgan ana shu holatni darrov payqab olishi, darsni qiziqarli mazmunda, shaklda, usulda olib borishi, bor bilimi, mahoratini ishga solishi zarur. Boshlang'ich maktabdagi mehnat mashg'ulotlari o'quvchilarning har tomonlama uyg'un rivojlanishiga xizmat qilib, u o'quvchilarda ijodiy qobiliyatlarni, badiiy didni o'stirishda va ularni axloqiy jihatdan tarbiyalashda alohida o'rin egallaydi. • Darslarni tashkil qilishdan avval mavzu va maqsadni aniq belgilab olish darkor. Dars o'tish uchun zarur materiallar yetarli bo'lsagina, tanlangan mavzuni bajarishga kirishish yoki mavzuga ijodiy yondashish, bolalar yashayotgan muhitni, u yerdagi mavjud ishlab chiqarish va hunarmandchilikni hisobga olish lozim. Boshlang'ich sinflarda xizmat ko'rsatish mehnatining o'ziga o'zi xizmat qilish va jamoatchilik ishlari bilan tanishtirish, shu bilan bir qatorda, bunga qo'shimcha tarzda quyidagi mavzularda mashg'ulotlar olib borilishi lozim: “Pazandachilik sirlari”, “Taom tayorlash masalliqlariga ishlov berish, saraiash, yuvish, archish, to'g'rash va qirish”, “Sabzavotlardan tayyorlangan salatlar”, “Dasturxon tuzash”, “Uyni va sinf xonasini saranjom-sarishta tutish”, “Mehmon kutish”. www.arxiv.uz • Bu mavzularni yoritishda bolalarning jinsiga qarab topshiriqiar berish lozim. Bunda qiz bolalarga yengilroq topshiriqlar, o'g'il bolalarga o'zlariga xos va kerak bo'ladigan hunarlar o'rgatilsa, maqsadga muvofiq bo'ladi. O'tmishda mehnat tarbiyasida turli usul va vositalarni qo'llash orqali bolalar mehnatga ruhan va amaliy jihatdan tayorlab borilgan. Bolalarni amaliy mashg'ulotga tayyorlashda ishontirish va bola faoliyatini bahoiash usullari qo'llangan. Bu ishlarni amalga oshirishda vosita sifatida o'yin va marosimlardan, xalq og'zaki ijodidan, mehnat bilan bog'liq miltiy an'analardan mohirona foydalanilgan. • Mehnat darslari va ularni to'g'ri uyushtirishga qo'yiladigan pedagogik talablar: Agar mehnat darslarida bajariladigan ishning maqsadi bola larga aniq bo'lsa, ular shu ishni jon-dillari bilan ado etadilar; bolalar qilgan mehnatlari zoye ketmasligini, jshda muvaffaqiyat qozonishlarini his qilsalar, ya'ni o'z mehnatlari samarasiz qolmasligini yaxshi bilsalar sidqidildan mehnat qiladilar; bolalar o'zlari mos va kuchlari yetadigan ishni rohatlanib bajaradilar; o'quvchilar ishda o'z burchlarini sezishlari, javobgarlikni anglashlari va shunga amal qilishlari lozim; inson bir ishga kirishishdan oldin, o'sha ishning oqibatini yaxshilashi kerak. O'ylamasdan biror ishga kirishgan kishining mehnati zoye ketadi; inson istaganini qo'lga kiritish uchun sabrli, chidamli va g'ayratli bo'lishi kerak. G'ayratli, ishchan bolalarni hamma sevadi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

O’quvchilarda fuqarolik tarbiyasi
Boshlang’ich sinf o’quvchilarida milliy xulq-atvor tushunchalarini shakllantirish
O’quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish
Bo’lajak o'qituvchilarni pedagogik kasbga ijodiy munosabatni tarbiyalash
O’quvchi-yoshlarda ijobiy fikrlashni rivojlantirish treningi