O`qish darslarida qo`llaniladigan metodlar - Pedagogika - Slaydlar

O`qish darslarida qo`llaniladigan metodlar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

73.984375 KB

Ko'chirib olish

O`qish darslarida qo`llaniladigan metodlar

Boshlangich sinfda o`qish darslari  Boshlangich sinf o`qish darslarida o`rganiladigan ba’zi voqealarni asosiy xulosa bir necha gap orqali ham ifodalanishi mumkin.  Badiy asarlardan olingan matnlar yoki ilmiy- ommabop maqolalarda ifodalangan asosiy fikrni o`zida aks ettirgan bir gap va bir necha gapni alohida olib o`qishga o`rgantish o`quvchilar- ning o`qiganlariga ongli munosabatda bo`lish bilan birga, matn yuzasidan xulosa chiqarib olish va uni o`zining hayotiy turmush tarziga aylantirishga samarali ta’sir etadi.

Maktab o`quvchilarining badiiy asarlaridan olingan parchalarni yoki ayrim kichikroq asarlarni yaxshi o`zlashtirib olishlari hamda o`qish ko`nikmalarini shakllantirishda matnlarni takror-takror o`qishlari juda ham muhimdir.  Biroq bir xil usulda o`qish bolalarni zeriktirib yuboradi, ular tez toliqib qoladi. Buning oldini olish maqsadida tanlab o`qishning yana bir qator turlaridan foydalanish mumkin. Biz bular haqida o`z fikrlarimizni qisqa shaklda bayon qilamiz. Boshlangich sinflarda ham yuqori sinflarda ham fanlararo o`zaro bog`lanishni ta’minlash talab qilinadi. Shunga asosli o`qish darslarida o`rganiladigan ba’zi matnlarni o`qishda o`quvchilarning ona tili fanidan olgan bilimlariga tayanish ham mumkin. 3-sinf o`quvchilari gapning anglatgan maqsadiga ko`ra darak, so`roq va undov gaplarga bo`linishi va tegishli tinish belgilari qo`yilishini bilishadi. Yuqorida ta’kidlaganimizdek o`quvchilar 1-sinfning ona tili mashgulotlarini “savol javob gaplar” mavzusiga bagishlangan darslar bilan yakunlashadi. Ular ushbu mavzuga oid o`nta mashqni bajarish davomida so`roq va xabar mazmunidagi gaplar bilan amaliy tanishganlar. Shuga asosan 3-4 sinflarda gapning mazmuniga qarab tanlab o`qish turidan ham foydalanish mumkin.

So`roq va his-hayajon mazmunini ifodalovchi gaplar  Boshlangich sinf darsliklarida aksariyat gaplar xabar mazmunida bo`ladi. So`roq va his-hayajon mazmunini ifodalovchi gaplar ham qatnashadi. Ba’zan ana shunday gaplarni o`qish ham mumkin. Asarda qatnashuvchilarning nutqida ham so`roq mazmunli gaplar beriladi.  O`quvchilarning fikrlash faoliyati va badiiy asar mazmunini idrok etishlarini takomillashtirish uchun ma’lum bir matndagi so`roq gaplarni javoblari bilan birga o`king tarzidagi topshirik ham bo`lishi mumkin. 3-sinf o`qish kitobining 207- betidagi “Do`stlar” mavzusini o`qishda o`quvchilar quyidagi so`roq gapni javobi birga qo`shib o`qishadi.

“ Do`stlar”  Bir chamanzorda qarg`a, ohu, toshbaqa va sichqon do`stlashib yashardi. Kunlardan birida ohu ovchining turiga tushib qolgach barcha do`stlari uning yoniga borishdi. Sichqon to`rni qirqa boshladi. Shu payt toshbaka ham etib keldi.  Ohu esa unga shunday dedi:  Do`stim nega kelding? Agar sichqon tuzoqning to`rlarini kesib meni qutqarsa- yu, birdan ovchi kelib qolsa, sen nima qilasan? Men qochib jonimni qutqaraman. Sichkon teshikka kiradi. Qarg`a esa osmonga uchadi. Sen nima qilasan? Nega kelding?  Toshbaka dedi? – Birodar, qanday kilib kelmayin? Baxtsizlik yuz berganda odamga tasalli beradigan, og`ir kunlaringda dardingni yengil qiladigan do`st- ko`rsatkichli do`st bilan birga bo`lish lozim.  Ushbu matnni o`quvchilarning qanday usulda o`qituvchi ko`rsatadi. Ba’zan surok gaplarni bir o`quvchi, unga javob buladigan gaplarni ikkinchi o`quvchiga ukitish ham mumkin. Xar bir utkazilgan mashgulotda tarbiyaviy masala e’tiborda bulishi kerak. Yukoridagi matnni o`qiganda toshbakaning ikki gapga dikkat karatish, ularni xattaxtaga yozib kuyish va do`stlik xakida qisqacha suxbat uyushtirish yaxshi natija beradi.

DARSLARNI UYUSHTIRISH  Bunday mashg`ulotlarni boshqa darslarni uyushtirishda ham qo`llash mumkin. Buning uchun uktuvchining o`zi matnni ukib uni yaxshi uzlashtirib olishi lozim.  Tanlab o`qishning yana bir turi berilgan savolga bir o`quvchi javob berayotganda usha javoblar ifodalangan gaplarni tekstdan kuzatib boish va o`quvchi javobini tugatgandan keyin o`qqitirish ham mumkin. Bu haqida metodist olim A.Xo`jaevning: “Maktab tajribasida ba’zan shunday xollar ham buladiki: bir o`quvchi o`qigan matn yuzasidan o`quvchilarning savollariga javob beradi, boshka bir o`quvchi esa uz sinfdoshi tomonidan aytilgan gaplar yoki bayon kilingan fikrlarni tasdik kiluvchi urinlarni matndan axtarib topadi. Bu priyomni kuprok kullash tavsiya etiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1) “Методика начального обучения математики” под редак. Л.Н.Скаткина, Москва, “Просвещение”, 1972. 22-27-бетлар. 2) М.А.Бантова, Г.В.Бельтюкова, А.М.Полевшикова “Бошланғич синфларда математика ўқитиш методикаси”. Тошкент, Ўқитувчи, 1983. 8-15-бетлар. 3) М.И.Моро, А.М.Пишкало “Методика обучения математики в I-III классах”. Москва, Просвещение, 1978. 5-10-бетлар. 4) L.Sh.Levenberg, M.G’.Ahmedjanov, A.Nurmatov “Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi” Toshkent “O’qituvchi”, 1985. 23-43-betlar. 5) N.U.Bikbayeva, F.I.Sidelnikova, G.A.Adambekova “Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi” Toshkent. O’qituvchi 1996 yil. 45-54 betlar. 6) O’.Q.Tolipov, M.Usmonbayeva “Pedagogik texnologiyalarning tatbiqiy asoslari” Toshkent “Fan” 2006 yil, 3-bob, 149-183-betlar.

7) Sh.R.Rayxonov “Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish usuliyoti (ma’rurazalar matni) 1-qism. Buxoro 2004. 54-70- betlar. 8) M.Jumayev, Z.Tojiyeva “Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi” Toshkent, “Fan va texnologiya” 2005 y. 30-47-betlar. 9) Boshlang’ich sinf matematika darsliklari (I, II, III, IV sinflar uchun). 10) Boshlang’ich ta’lim jurnali maqolalari 2008 y. 2-son, 30-31-betlar (Gulchehra Xo’jayeva maqolasi) 2008 y. 2-son, 22-23-betlar (M.Zayniddinova maqolasi) 2008 y. 4-son, 30-31-betlar (Zebo Qutliyeva maqolasi) 2008 y. 6-son, 30-31-betlar (Iroda Xolmirzayeva maqolasi) 2008 y. 11-son, 26-27-betlar (Xolida Yo’ldosheva maqolasi) 11) O.Roziqov, M.Maxmudov, B.Adizov, A.Hamroyev “Ona tili didaktikasi” Toshkent, Yangi asr avlodi. 2005. V bob. 100-126- betlar.

Metod (grekcha “ metodos ” so’zidan olingan bo’lib, aynan, u yoki bu narsaga, haqiqatga yo’l demakdir) maqsadga erishish usuli, tartibga solingan faoliyat ma’nolarini anglatadi. Metod tushunchasi pedagogika, psixologiya va xususiy metodikalarning asosiy tushunchalaridan biri bo’lib, turli pedagog va metodist olimlar tomonidan turlicha talqin etib kelinmoqda.

Pedagogik ensiklopediyada izohlanishicha, ta’lim metodi – o’qituvchi va o’quvchining ta’lim mazmunini o’zlashtirishga qaratilgan o’zaro aloqador, ma’lum ketma- ketlikdagi faoliyat tizimidir.

G.L.Shukina ning “Pedagogika” kitobida o’qitish metodiga quyidagicha ta’rif beriladi. “ O’qitish metodlari bu darsda o’quv-tarbiya maqsadlariga qaratilgan o’qituvchi va o’quvchilarning birgalikdagi ish faoliyatidir”.

O.Roziqov, M.Maxmudov, B.Adizov, A.Hamroyevlarning “Ona tili didaktikasi” darsligida ta’lim metodiga quyidagicha ta’rif keltirilgan: “ Ta’lim metodi – o’qituvchi va o’quvchilarning ma’lumot mazmuniga yo’nalgan faoliyatini tartibga solish yo’lidir”.

L.N.Skatkin o’zining kitobida o’qitish metodiga quyidagicha ta’rif berdi: O’qitish metodlari – bu darsda o’quvchilar bilish faoliyatlarini tashkil etish usulidir.

Bu ta’rifga buyuk psixolog I.Ya.Lerner ham qo’shiladi. Lekin, uslubshunos olim Nikandirov o’zining doktorlik dissertasiyasida o’qitish metodlariga ta’rif berar ekan “ O’qitish metodlari bu darsda o’quvchilarning bilish faoliyatlarini boshqarish usullaridir ” deb ta’kidlaydi.

Moskva shahridagi “O’qitish mazmuni va metodlari ilmiy tadqiqot ishlari” institutining biologiya sektorida o’qitish metodlariga quyidagicha ta’rif berildi: “ O’qitish metodlari – bu darsda o’qituvchi va o’quvchilarning ish faoliyati bo’lib, uning evaziga o’quv tarbiya ishlari hal etiladi”.

Yoki shu institutning “Boshlang’ich ta’lim” sektorida A.M.Pishkalo rahbarligida quyidagicha ta’rif keltirildi: O’qitish metodlari – bu darsda o’qituvchi va o’quvchilarning birgalikdagi faoliyati bo’lib, uning evaziga bilim beriladi, malaka va ko’nikmalar hosil qilinadi, o’quvchilarda dunyoqarash va mustaqil ishlash elementlari shakllanadi, ular hayotga va mehnatga tayyorlanadi.

O’qitish metodlari o’qituvchi va o’quvchilarning birgalikdagi faoliyatlari usuli bo’lib, bu faoliyat yordamida yangi bilimlar, malakalar va ko’nikmalarga erishiladi, o’quvchilarning dunyoqarashi shakllanadi, ularning qobiliyatlari rivojlanadi.

O’qitish maqsadi O’qitishn i tashkil etish shakllariO’qitish mazmu ni O’qitish metodla ri O’qitish vositala ri

S.I.Perovskiy, Ye.V.Golant o’qitish metodlarini tasnif etishda ta’lim manbalarini hisobga olishgan. Ular o’qituvchi nutqi, ko’rgazma qurol, darslik hamda qo’shimcha adabiyotlarni ta’lim manbalari sifatida qarab, ta’lim metodlari ni 3 guruhga ajratishgan: 1) Bilimlarni og’zaki bayon etish 2) Ko’rgazmali 3) Amaliy metodlar

M.A.Danilov, B.R.Yesipov o’zlarining qator ishlarida ta’lim jarayonining turli zvenolarida bajariladigan ishlar mazmunidan kelib chiqib, ta’lim metodlari ni quyidagi guruhlarga ajratishgan. 1) bilimlarni o’rganishga oid metodlar 2) malaka va ko’nikmalarni shakllantirishga oid metodlar 3) bilim va malakalarni tadbiq etish metodlari 4) ijodiy ishlash metodlari 5) bilim va malakani mustahkamlash va tekshirish metodlari

O'xshashlar

O`qish va yozuv darslarida qo`yiladigan talablar

Savod o`rgatish davrida o`qish va yozuv darslari

Interfaol metodlar

Metodlar klassifikatsiyasi

Boshlang‘ich sinflarda fonetika va grafika asoslarini o‘rgatish metodikasi