Маърифий фикрлар тараққиёти ва уларнинг тарихийлиги - Pedagogika - Slaydlar

Маърифий фикрлар тараққиёти ва уларнинг тарихийлиги

Yuklangan vaqt:

28.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2317.5 KB

Ko'chirib olish

11Маърифий фикрлар тараққиёти ва Маърифий фикрлар тараққиёти ва уларнинг тарихийлигиуларнинг тарихийлиги Режа 1. Таълим тарбиянинг тарихий тараққиёти ва унинг жамиятда тутган ўрни. 2. Шарқ мутафаккирларининг қарашлари 3. Ўқитувчи касбига қуйилган талаблар ва вазифалар

22Барчамизга аён бўлиши керакки, қаердаки бепарволик ва лоқайдлик ҳукм сурса, энг долзарб масалалар ўзи бўларчиликка ташлаб қўйилса, ўша ерда маънавият энг ожиз ва заиф нуқтага айланади. Ва аксинча қаерда ҳушёрлик ва жонкуярлик, юксак ақл-идрок ва тафаккур ҳукмрон бўлса, ўша ерда маънавият қудратли кучга айланади.

33ЮЮ ксак даражадаксак даражада ги ги педагогпедагог бу бу • Ўз ишининг моҳир устаси бўлган педагог бу юксак даражада маданиятли, ўз фанини чуқур биладиган, фаннинг ёки санъатнинг тегишли соҳаларини яхши таҳлил эта оладиган, тарбиялаш ва ўқитиш услубини мукаммал эгаллаган мутахассисдир”

66ТеатрТеатр ,, КиноКино , , АдабиётАдабиёт Инсон Инсон қалбига қалбига таъсир таъсир этувчи этувчи омилларомиллар

Энг қадимги даврлардан эрамизнинг VII асрларидан Энг қадимги даврлардан эрамизнинг VII асрларидан ХIX асрларгача бўлган даврларда ўқитувчи, ХIX асрларгача бўлган даврларда ўқитувчи, шогирд масалалари ва уларнинг тутган ўрни.шогирд масалалари ва уларнинг тутган ўрни. • Юнонистонда мактаб ва маданиятнинг тез ривожланиши педагогика назариясининг ҳам туғилишига имконият яратди. Педагогика назариясига олим ва файласуфлардан Суқрот, Платон, Аристотель ва Демокритлар асос солдилар. Улар ўз қарашлари билан таълим-тарбия ривожланишига жуда катта ҳисса қўшдилар.

Суқрот.Суқрот. (эрамиздан аввалги 469—399 (эрамиздан аввалги 469—399 йиллар)йиллар) • Суқротнинг тушунишича, ақл билан ахлоқ ўртасида зиддият бўлиши мумкин эмас. У тарбияда ахлоқий, эстетик, жисмоний тарбия мезонини ишлаб чиқди. • У тингловчиларни савол-жавоб йўли билан ҳақиқатни ўзлари топишларига ва билишларига ундар, шу йўл билан одамларни ҳақиқатни излашга ўргатар эди. Суҳбатни бу методи «Суқрот методи» деб юритилган. У педагогика оламига ана шундай савол-жавоб методини, яъни «эвристик» суҳбат методини янги (савол бериш ва саволни тўлдириш) методини олиб кирди.

Платон Платон эрамиздан илгари (424—347 эрамиздан илгари (424—347 йилларда) яшаган.йилларда) яшаган. • Платоннинг фикрича, болалар 3 ёшдан бошлаб 6 ёшгача давлат томонидан тайинлаб қўйилган тарбиячилар раҳбарлигида майдончаларда турли ўйинлар ўйнаш билан шуғулланишлари муҳимдир. Платон ўйинларни мактабгача тарбия воситаси деб ҳисоблаб, уларга катта аҳамият беради, • мактабгача тарбия тўғрисида, давлат томонидан изчиллик билан олиб борилиши лозим бўлган тарбия тизими тўғрисида бир қанча муҳим фикрларни айтди, ижобий ўрнак намунасида тарбиялаш кабиларни талаб қилди.

Арасту—АристотельАрасту—Аристотель (эрамиздан илгари 384—322 (эрамиздан илгари 384—322 йиллар)да яшаган. Платоннинг шогирди йиллар)да яшаган. Платоннинг шогирди македониялик Искандармакедониялик Искандар бўлганбўлган • У инсоннинг ёшлик йилларини учга бўлиб ўрганади: 7 ёшгача бўлган давр; 7 ёшдан 14 ёшгача бўлган давр (жисмоний балоғат даврининг бошланиши) ва жинсий балоғат даврининг бошланишидан 21 ёшгача бўлган давр. Унинг фикрича, бундай даврларга бўлиш табиатга мос бўлиб тушади. • Арасту ўз педагогик қарашларида ирода, фаолиятни асос қилиб олгани ҳолда, ақлий тарбия соҳасида ахлоқий кўникмаларга катта аҳамият беради. Табиий истеъдод, шу билан бирга, кўникма орттириш (матлуб ҳаракатларни ўрганиш, тез-тез такрорлаб туриш) ва ақл — булар ахлоқий тарбиянинг уч манбаидир, дейди. • Конфуци (эрамиздан ав. 551 - эр. ав. 479) - Хитойнинг таниқли мутафаккири. • Конфуци таълимда ўқиш ва фикрлаш, ўйлаш муҳимлигини айтди.

ДемокритнингДемокритнинг қарашлари (эрамиздан аввалги қарашлари (эрамиздан аввалги 460—370 йиллар) қадимги юнон 460—370 йиллар) қадимги юнон фалсафасининг чўққисидирфалсафасининг чўққисидир . . • Билиш назариясида Демокрит моддий оламни билиш ва ҳақиқатга эришиш мумкинлигини таъкидлади, билиш жараёнида сезги ва тафаккур ролини кўрсатди. Унингча сезгиларимиз орқали олинган билим «қоронғи»; у оламнинг моҳиятини очиб беролмайди; ақл орқали олинган билим «ёруғ», ҳақиқий билимдир. Табиат сирларини фақат фикрлаш йўли билан билиб олиш мумкин.

Марк Фабий КвинтилианМарк Фабий Квинтилиан ( ( эрамизнинг 42-эрамизнинг 42- 118-йиллари)118-йиллари) Рим педагогларининг энг Рим педагогларининг энг машҳури.машҳури. • Квинтилиан болаларнинг қобилиятларига юксак баҳо беради. Унинг фикрича, бола мактабда тарбияланмоғи лозим.Ўқитувчи ўзи тарбиялаётган ҳар бир болага эҳтиёткорлик билан ва эътибор бериб муомала қилиши керак. • Ўқитувчининг ўзи ўқимишли бўлиши, болаларни севиши, ўзини яхши тута билиши,болаларни бўлар- бўлмасга мукофатлай бермаслиги ёки жазолай бермаслиги, ўз шогирдлари учун ўрнак бўлиши лозим.

Ян Амос Коменский (1592-1670йй) - буюк славян Ян Амос Коменский (1592-1670йй) - буюк славян донишманди, инсонпарвар педагогдонишманди, инсонпарвар педагог • биринчи бор машғулотларнинг синф-дарс шаклида бўлиши зарурлигини асослаб берди. • Коменский ўзининг «Буюк дидактика» асарида мактабда ўқитиш тизимини амалга оширишда қуйидаги дидактик тамойилларга амал қилишни тавсия этади. • Кўрсатмалилик тамойили; • Онглилик тамойили; • Изчиллик ва тизимлилик тамойили; • Машқ қилиш, билим ва малакаларни пухта эгаллаш тамойиллари.

VI -Х I Х асрларда Марказий Осиёда яшаб ижод қилган шарк мутафаккирлари тарбия хақида • Абу Наср Форобий, Абу Али ибн Сино, Имом Бухорий, Термизий, Абу Райҳон Беруний, Хос Ҳожиб, Аҳмад Яссавий, Улуғбек, Али Қушчи, Ҳофиз Хоразмий, Лутфий, Навоий, Бобур, Самарқандий, Нодира, Муқимий, Комил Хоразмий, Амир Темур, Фурқат, Анбар Отин, Беҳбудий, Сиддиқий сингари қомусий олимлар инсон маънавиятини ва тафаккур дунёсини бойитишга, инсоният онгини, маданий- маърифий қарашларини ўстиришга бағишлайдилар

Ибн СиноИбн Сино ( 980-1037йй) Шарқнинг улкан қомусий ( 980-1037йй) Шарқнинг улкан қомусий ақли, жаҳон илми ва маданиятининг энг машҳур ақли, жаҳон илми ва маданиятининг энг машҳур намоёндаларидан биридир. У аҳлоқ тўғрисидаги намоёндаларидан биридир. У аҳлоқ тўғрисидаги фикрларида аҳлоқий фазилатларни улуғлади ва фикрларида аҳлоқий фазилатларни улуғлади ва аҳлоқий иллатларни, ёмонликни кескин қоралади.аҳлоқий иллатларни, ёмонликни кескин қоралади. ўқитиш жараёнига катта аҳамият берган ва уни тубандаги тарзда ташкил қилиши зарур, деб ҳисоблаган: • Ўқувчини бирдан китобга жалб қилиб қўймаслик керак. • Ўқитиш аста-секин, осондан қийинга ўтиш йўли билан олиб борилиши шарт. • Ўқувчилар билан амалга ошириладиган тарбия уларнинг ёшига мос бўлиши шарт. • Ўқитиш жамоа тарзида уюштирилиши даркор. • Ўқитиш ўқувчининг майли ва қобилиятини ҳиобга олган ҳолда олиб борилиши зарур. • Ўқитиш жисмоний машқлар билан қўшилиб олиб борилиши шарт.

Ибн Сино тарбия масалалари ифодаланган Ибн Сино тарбия масалалари ифодаланган асарларида асарларида ўқитувчининг ролигаўқитувчининг ролига катта катта эътибор билан қараган. Тарбиячи танлашни эътибор билан қараган. Тарбиячи танлашни муҳим масалала деб ҳисоблаган.муҳим масалала деб ҳисоблаган. Тарбиячи ростгўй, доно, одил, озода кийинадиган, хушмуомала бўлиши зарурлигини уқтиради ва улар олдига бир қанча талаблар қўйган: • Тарбиячи-болалар билан муомалада босиқ бўлиши керак. • Муаллим ўқувчилар таълимни қандай ўзлаштираётганини кузатиб бориши зарур. • Ўқитиш жараёнида муаллим ҳар хил усулларни қўллаши даркор. • Тарбиячи ўқувчининг хотираси ва бошқа ақлий қобилиятларини билиши лозим. • Тарбиячи болаларни тарбиялашда тегишли жазо чораларини қўллаши, ўтилганларни такрорлашга мажбур қилиш орқали уларни фанга қизиқтириши керак. • Тарбиячи ўз фикрини ўқувчига баён қилишдан олдин ундан масаланинг моҳиятига ўзи тушуниб олиши, кейин уни қисқа адабий тилда тушунтириши, бунда кўп гапиришдан қочиши керак. • Ҳар бир фикр ҳақиқат билан тасдиқланиши, болаларда ҳиссиёт уйғотадиган бўлиши лозим.

Беруний Беруний (973 - 1048) (973 - 1048) • инсон камолотида уч нарса муҳимлигини таъкидлайди. Бу ҳозирги давр педагогикаси ҳам эътироф қилувчи ирсият, муҳит, тарбиядир. • Ёшларни тарбиялашда эса ахлоқий меҳнат тарбияси, нафосат тарбияси, оила тарбияси, инсоннинг шахсий гигиенаси, халқлар ўртасидаги дўстлик, ҳамкорлик ҳақидаги тушунчалар катта аҳамиятга эгадир.

Юсуф Хос Хожиб (1020й)буюк олим, Юсуф Хос Хожиб (1020й)буюк олим, забардаст достоннавис, тадбиркор забардаст достоннавис, тадбиркор давлат арбобидирдавлат арбобидир • Фарзандлар тарбияси ниҳоятда эрта бошланмоғи шарт. Шундагина уларнинг ноўрин хатти-ҳаракатларга берилишининг олди олинади. Бунинг учун махсус тайёрланган, тайёргарликка эга бўлган, эзгу ниятли ва покиза мураббий таклиф этилиши керак. Шундагина болаларимиз тўғри тарбия олади.

Хусайн Воиз Кошифий (1440-1505йй) - нотиқлик, Хусайн Воиз Кошифий (1440-1505йй) - нотиқлик, адабиётшунослик, фиқх илми нужум, тарих, нишо битиш, адабиётшунослик, фиқх илми нужум, тарих, нишо битиш, ҳисоб илми, ўймакорлик ва ганчкорлик ва аҳлоққа доир ҳисоб илми, ўймакорлик ва ганчкорлик ва аҳлоққа доир асарлар яратганасарлар яратган • Кошифий ўқитувчиларга болаларни тарбиялашда қуйидаги усулларни қўллашни олға сурган: насиҳат, танбеҳ бериш, амру фармон, мажбурият қўйиш. • Кошифий-ўз педагогик қарашларида болаларга мустақил фикрлаш қобилиятини ўстириш масаласига алоҳида эътибор беради.

Алишер Навоий (1441-1501йй)-Алишер Навоий (1441-1501йй)- буюк буюк ўзбек шоири ва мутафаккири.ўзбек шоири ва мутафаккири. • Навоий ёш авлодни тарбиялаш-ўқитиш ишини ҳар қандай тасодифий кишига топширишни қоралаган. • У ўқитувчига энг юксак талаблар қўйган. Болани тарбиялаш ва унга илм бериш, уни қобилиятини ўстириш учун ниҳоятда билимдон ва уста тарбиячи бўлиши кераклигини, болаларга таълим-тарбия берадиган ўқитувчилар ёшларга илм,одоб ўргатиш маҳоратига эга бўлиши, ўқитиш йўлларини яхши билиши лозим ва зарурлигини уқтирган.

Ахмад Дониш (1827–1897йй) -Ахмад Дониш (1827–1897йй) - математика, математика, фалакиёт, география, тиббиёт, тасвирий санъат, фалакиёт, география, тиббиёт, тасвирий санъат, тарих ва фалсафий билимларни мустақил равишда тарих ва фалсафий билимларни мустақил равишда эгаллаб, ўз даврининг илғор билимли кишисиэгаллаб, ўз даврининг илғор билимли кишиси • У ўқитувчининг талабаларга кучли таъсир этувчи деб билади. Унинг таъкидлашича, ўқитувчилик касбини танлаганларнинг нопоклик ниятида бўлиши ғоятда зарарлидир, чунки улар ўзларидаги аҳлоқий бузуқликни ёш авлодга тарқатадилар. ўқитувчининг ахлоқий қиёфасига катта эътибор беради • У ўқитувчидан ёш авлод манфаатини биринчи ўринга қўйишни талаб қилади. Ўқитувчи ўқувчи ва талабаларга кўп билим бериш,ўз билимини ошириш ва чуқурлаштириш учун ўз устида кўп ишлаши лозимлигини айтади.

Махмудхужа Бехбудий (1885-1919йй)Махмудхужа Бехбудий (1885-1919йй) -- адабиёт, адабиёт, тарих, сиёсатшунослик, драматургия соҳаларини тарих, сиёсатшунослик, драматургия соҳаларини эгаллаган мутафаккирэгаллаган мутафаккир • Беҳбудий - ўқитувчиларга қарата таълим-тарбия ишларини ижтимоий ҳаёт, жаҳон миқиёсида содир бўлаётган воқеалар билан боғлиқ ҳолда олиб боришини талаб этади

Хамза Хакимзода Ниёзий (1889-1929йй)-Хамза Хакимзода Ниёзий (1889-1929йй)- ўзбек халқининг тўнғич педагоги,ўзбек халқининг тўнғич педагоги, • Инсонни инсон қаторига қўшиш», инсонни камолатга етказиш, инсонни олижаноб фазилатларга эга қилиб етиштириш тарбияга боғлиқдир. • ақлий тарбия ҳақида сўзлар экан, ақлий тарбия орқали табиат ва жамият қонунлари, табиат ҳодисаларини, улар ўртасидаги боғлиқликни билиш кераклигини айтади. • Ҳамзанинг фикрича, болаларни шундай баркамол киши қилиб тарбиялаш етиштириш учун ўқитувчиларнинг ўзи чуқур билимга эга бўлган, қобилиятли ва юксак аҳлоқий фазилатли бўлиши керак.

Комил Хоразмий • ўзининг таълим-тарбияга оид қарашларида инсон олий мақсадга эришиши, адолатли жамоа қуриши учун маънавий қадриятлар воситасида унинг тафаккурини шакллантириш, мантиқий фикрлашини ривожлантириш лозим, деган ғояни илгари суради. • Унинг фикрича, инсон ўз фаолиятида ақл- идрокка, тафаккур қувватига таяниб иш кўрмоғи лозим.

Педагогнинг касбий хислатларига Педагогнинг касбий хислатларига куйидагилар киради.куйидагилар киради. • 1.Илмий билимлар тизимини шакллантира билиши. • 2. Илмий дунёкарашни доимо кенгайтира бориши. • 3. Уз касбини машаккатли ва шарафли эканини тушуниши. • 4. Укиб урганишга малака ва куникма хосил килиш. • 5. Укувчига психо-педагогик ташхис куя билиши. • 6. Ташкилотчилик махоратига эга булиши. • 7. Ижодкор ва ташаббускор булиши. • 8. Ахборотларни йига билиши ва тарката билиши. • 9. Туплаган тажриба ва билимларни хаётда ишлата билиши. • 10. Билим манбаларга эхтиёжини кучли булиши. • 11. Болага нисбатан педагогик талабчанликка эга булиши. • 12. Уз касбига доимо фидоий булиши керак.

Муаллим-мураббийларнинг маънавий-Муаллим-мураббийларнинг маънавий- ахлокий фазилатлари.ахлокий фазилатлари. 1. Укитувчи рухан тетик, ахлокан пок булиши керак. 2. Мехнатда ва шахсий хаётда доимо ибрат булиши. 3. Маданий муомала килиши ва хушмуомалали булиши. 4. Калби ва виждони пок булиши. 5. Жамиятда ва хаётда турли миш-мишларга берилмаслик. 6. Тугри суз ва адолатли булиши. 7. Болани севиши ва унга мехр-мухаббатли булиши. 8. Гийбатларга, ёлгонларга берилмаслиги.

9. Замон билан хамнафас кадам босиши. 10. Хиссиётга берилмаслиги ва сабр-токатли булиши. 11. Болаларга мехрибон ва дилкаш булиши 12. Хушфеъл ва ширинсухан булиши керак. 13. Билим беришда билимни мустакил эгаллашга кумаклашишдан иборат. 14. Укувчида укишга ва билим олишга эхтиёж тугдира билиш лозим. 15. Укишга ва билим олишга шарт-шароит яратиб бериш керак. 16. Укувчини укишга масъулият хис килишга йуллаш даркор. 17. Янги педагогик технологиядан унумли фойдалана билиш. 18. Уз ишида диагностик тахлил билан ишлаш .

2929Хулоса ўрнида...Хулоса ўрнида... • Таълим т ўғ рисидаги ҳ ужжатларда ҳ ар бир ўқ ув фани мазмунида ма қ садга қ аратилган ҳ о л да дарсдан- дарсга ў тган сари ўқувчиларнинг дунё қ арашини, фаолиятини, ҳ аёт тарзини шакллантириб бориш, уларда эстетик дид, ме ҳ натсеварликни шакллантириш, индивидуал қ обилиятларни ў стириш, шахснинг ижодий потенциалини ошириш жуда му ҳ имлиги к ў рсатилган. • Шундай экан, ўқувчи шахсини шакллантиришда муста қ ил билим олишга, муста қ илликни, с ў зи ва қ илган иши учун масъулиятни, ме ҳ натга ва ме ҳ нат а ҳ лига ҳ урматини, жамиятга фойдали б ў лиш истагини шакллантириш зарур.

O'xshashlar

Педагогик технология тараққиёти ва истиқболлари

XVII-XIX асрларда таьлим - тарбия ва педагогик фикрлар

Таълим муассасаларида маънавий-маърифий тарбия ишлари

Касблар ва уларнинг классификацияси

Шарқ уйғониш даврида педагогиканинг тараққиёти